MIDDELBURGSCHE COURANT.
N°. 140.
löl'
1908.
Dinsdag
16 Juni.
HiddelRnrg 15 Jnni.
Sprokkelingen.
Deze conrant verschijnt d a g e 1 ij k met uitzondering van Zon- en Feeitdagen.
Prije per kwartaal zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp. f2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Therm, alhier en tel. weerbericht van het K. N. Met lnstit. te Bilt.
15 Juni 8 u. vm. 60 gr., 12 u. 66 gr., av. 4 u 73 gr. Hoogste barom. stand 770.9 te Qorta,
laagste 743.1 te Bodo. Verwachting tot den avond van 16 Juni: meest matige Z. tot W.
wind, betrokken tot zwaar bewolkte lucht, regen of onweer, aanvankelijke hoogore temperatuur.
Advertentiön20 oent per regel. Bij abonnement veel lagei. Geboorte-, dood- an
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50elke regel meer
20 cent. Beolamei 40 cent per regel. Groote lettert naar de ploati, die zjj innemen.
Tot de plaatsing van advertentiSn en reclames, niet afkomstig uit Zo el and, betreffende
Handel, Nijverheid en Geldwesen, is gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau A. DB LA
91AR An., M.S. Voorburgwal 266, AuBterdau.
Do opgaaf van den spoordienst komt in
dit nommer voor op de gebruikelijke
plaats.
17, 18,
I
Het is een klacht van een Middel-
burgsche huisvrouw, waarvan wjj ons
tot ecbo maken.
Zjj is een gevolg van de nieuwe regeling
der straatreiniging in onze stadop zich zelve
eene gelukkige verandering, eene verbetering.
Maar eris eene keerzijde, waarop die buisvrouw
ons vriendeljjk verzoekt te wjjzen.
Bjj droge straten vroegen weleer on vragen
nu nog do straatvegers aan do huizen om
water.
Voorheen geschiedde dit in den regel bjj
de klaagster vóór tweëunu is het ruim vier
uur dat zjj komen.
Dan moet or door oen schoone gang een
emmer water gedragen worden, waarbjj meor
dan eens gestort wordt.
Weigert men, dan zien de straatvegers n
alles behalve vriendelijk aan.
Die wjjziging in de aren kan een gevolg
zjjn van eene andere regeling, en men kan
niet overal geljjk zjjn, maar men moest toch
ook rekening honden met de huieeljjke aange
legenheden die algemeen geldende zjjn.
In verband met dit verzoek, ons gedaan,
kwam nu in de eerste plaats de vraag bjj
ons op: kan men, wat de vragers bljjkbaar
meenon, do huisvrouwen dwingen water te
geven
En ten tweede vroegen wjj ons af: is bet
geen belaoheljjkheid dat, waar Middelburg een
gemeentelijke waterleiding heeft en lang
geen goedkoopemen aan de buizen moot
vragen om water voor do gemeentelijke straat
reiniging
Kan die leiding daarvoor niet gebruikt
worden Of is dit met hot oog op te ruim ge
bruik van water niet gewenscht '1
Of verbiedt dit de tegenwoordige toestand
dier leiding, en is geen verandering in dezen
te brengen vóór de verbeteringen zjjn aange
bracht, waartoe de Raad nu verleden week
het besluit nam
Maar het is ook mogeljjk dat wjj nu nog
te maken hebben met een vroeger steeds ge
volgde gewoonte.
En dan kan allicht onze opmerking tenge
volge hebben dat men daarmee breekt, mits
men dan tegeljjker tjjd een anderen maatregel
neme die ons behoedt voor stof welke door
ramen en deuren dringt.
Zoo lang dit niet kan, bandhave men dan
maar de gewoonte, en kome men zooveel mo
geljjk te gemoet aan bet verlangen van de
klagende huisvrouw.
Wij zjjn in Middelburg met sommige zaken
ook wel ton achter.
Goes is in 't bezit van oen sproeiwagen. Wjj
hebben daarvoor geen geld.
Ia Vlissingen en in Goes is bjj het ont
steken der gaslantaarns een methode in zwang
die tjjd en moeite bespaart.
In onze stad geschiedt dit op mindor prac-
tiaclie wjj ze.
En nu is al meermalen door deze en gene
gevraagd waarom ook hier in onze stad dit
voorbeeld niet wordt nagevolgd.
Wjj wenschen nu bjj deze gelegenheid even
op te merken, dat or tusschen die twee ge
meenten op dit punt toch nog verschil be
staat. Te Vlissingen is do toegopaste, een
Engelsche, methode, veel beter don die te
Goes en wel de beste tot dusver bekende.
Maar daaraan kleven toch nog gebreken,
zoodat het vorstandig is nog te wachten totdat
ook die zjjn opgeheven vóór men die navolgt.
Dit is de reden waarom men in Middelburg
in dezen nog oene afwachtende houding aan
neemt.
Nu wjj toch over onze straatverlichting,
schrjjven nog dit enkele s
Die verlichting mant over 't algemeen,
enkele goede punten daargelaten, niet byzonder
Maar erger is 't op avonden wanneer hot
z,g. lichtem aan heet te zjjn. Dan heeracht er,
als de maan laat opkomt, op sommige plaatsen
een bjjna Egyptische duisternis. -*—
Geen wonder.
Van de 400 lantaarns, die er volgens hot
jaarverslag zjjn, branden er dan slechts 160.
Is dat de zuinigheid niet veel te ver ge
dreven
Wjj zouden zelfs wenschen dat het getal van
vier honderd werd vermeerderd en dat men de
maan, die buiten baar schuld, ons niet de volle
maat licht geeft, al is zjj daartoe volgens den
almanak geroepen, hielp onze gemeente hot
aanzien te geven van een goed, en niet van
een slecht verlichte stad.
De financieele toestand onzer gemeente is
niet gunstig, dat weten wjj, maar zou oen
verbetering op dit punt onze draagkracht te
boven gaan
Naar aanleiding van het dezer dagen te
Dordrecht voorgekomen feit dat zooals ge
meld oen 41-jarig man is gearrestoerd, ver
dacht oen bind te hebben vergiftigd, op welks
leven hjj, naar men beweert, een levensverze
kering zou hebben gesloten, schrjjft Het Centrum.
»De levensverzekering, die in zicb
zeiven uitnemend is, wordt aldus een gevaar.
Zou het daarom niet mogeljjk zjjn, dat de
overhoid in dezen handelend optrad en belette
dat op zoo geheimzinnige en verdachte wjjze
het leven van volwassenen en kinderen werd
verzekerd
Wanneer aan de verzekeringsmaatschappijen
en in dit geval ook aan de buitenlandsche
voor zoover zjj in Nederland werkzaam zjjn
de verplichting kon worden opgelegd, dat zjj
aan de betrokkenen steeds kennis moesten geven
van de verzekering, op hun hoofd gesloten, en
dat, wat do kinderen betreft, eenzolfde mede-
deeling moest worden gedaan aan de ouders
of voogden, zou reods veel gewonnen zjjn.
Het is toch ook te gek. dat men iemand kan
verzekeren buiten zjjn kennis en misschien
tegen zjjn wil.
Aan zulk een toestand moet een einde komen,
vooral wjjl thans voor orgorljjk misbruik on
zelfs voor misdaad de deur schjjnt opengezet."
De opmerking is jaiat, maar wjj meenendat
er hier eene kleine verwarring van denk
beelden in 't spel is.
Bjj levonBverzekoring-maatschappjjen is bet
steeds de gewoonte om, uiet uitzondering van
die tarieven, waarbjj een geneeskundig onder
zoek niet wordt gevorderd, bjj het aangaan
eener levensverzekering een genees
kundig onderzoek van den betrokken persoon
te doen instellen.
Wjj hebben daarom vermoeden dat de be
doelde porsoon te Dordrecht bet kind bad
aangegeven by een begrafenismaat-
b c h a p p jj, waaronder er maar enkele zjjn die
een geneeskundig attest eiscben by het sluiten
van een overeenkomst.
Het is meor voorgekomen dat aangiften by
zulke maatschappjjen geschieden met hot doel
om slechte praktjjken in toepassing te brengen.
Men denke o. a. aan de geschiedenis der
Leidsche giftmengster.
Ook nit het te Dordrecht gebeurde bljjkt
opnieuw de noodzakelijkheid van rjjkstoe-
zïcht op dorgelyke inrichtingen, mot bepa
lingen in don geest als liet Centrum aangeeft
Terwjjl de bondgenooten op politiek gebied
vooral bjj verkiezingen doen alsof zjj de beste
vrienden zjjn, komt tolkons, als- de godsdienst
in 't spel iB, de haat, die hen op dat punt
bezielt, om bet hoekje gluren.
Dit is nu weer duideljjk gebleken bjj de
kwestie van de Oudezydskapol to Am
sterdam.
Wjj wezen daarop reeds een enkoio maal
En De Heraut geeft daarvan thans nogmaals
blijk.
Besprekende de beslissing van don kerkeraad
der Ned. Herv. gemeente te Amsterdam in
zake de slooping dier kapel, waartoe nu vast
besloten is, verklaart dit blad nog oenB na
drukkelijk hot te pryzen, dat de kerkeraad dit
gebouw in geen geval aan de Roomsohen wilde
overdoen. Immers, indien dat ware geschied,
dan ware ongetwijfeld het een middelpunt ge
worden van een eeredienst, dien h. i. de
Protestanten niet anders dan «Js afgoderjj
kunnen beschouwen.
Maar het blad keurt het wel af dat de ker
keraad het er bljjkbaar op toegelegd heeft, om
dit kerkgebouw te doen verdwjjnen. Mits dit
gobouw maar niet in lloomsche handen kwam
en elk gevaar van superstitie buitengesloten
bleef, kon, volgens de redactie van De Heraut
de vraag geheel objeotiof worden besproken
of het behoud van dit gebouw, dat èn uit
historisch èn uit architectonisch oogpunt een
belangrjjk monument is, mogeljjk was. Do
kerkeraad heeft echter door overdreven finan
cieele eiBchen en door al te korten termjjn
voor de onderhandelingen dit onderzoek afge
sneden. zoodat do kapel straks onder sloopers-
banden vallen zal.
Kan het hatelyker tegenover de Roomschen
Naar aanleiding van bet opBtel in liet. Vad.
over het Calvinistische Tooneel, waarmede dr.
Kuyper ons wel begiftigen wil, schrjjft het
christelijk weekblad Haagsche Stemmen
»Do heele zaak komt dus per slot van reke
ning hierop neer, lo. dat onzes inziens dit
laatste beslist onmogeljjk is, zoodat er beroeps-
tooneelspelers zouden moeten zjjn, en 2o. dat
het zielkundig ondenkbaar is, het beroep van
tooneelspeler uit te oefenen zonder sohade te
ljjdcn aan bet eigen zieleleven.
Om die dubbele reden bljjven wjj vooralsnog
van een zedelyk goed werkend tooneel hoege
naamd niets verwachten, ón volharden wjj bjj
ons protest tegen het tooneel als zoo-
da n i g."
Wjj nemen, zegt Hel Vad., nota van die ver
klaring en constateeren ook hier weer verschil
van inzicht bjj hen die hot publiek leven
willen regelen naar beginselen, door de Open
baring aangegeven.
Het Handelsblad laat een ernstig woord hooren,
in verband met de Papendrechtsche
strafzaak.
Het Nederlandache volk wacht met spanning
ons geduldig volk wacht al lang; zoo
schrjjft het. Den 20 Maart jl. is door den
Minister het onderzoek in de Papendrechtsche
quaestie aangevangen het heeft, voor zoover
ons bekend, tot nu toe tot geen enkelen maat
regel geleid
Veldwachters en wie er anders in deze be
trokken mogen zjjn, lunctionneeren rustig
doorbet scbjjnt dus, dat er niet voldoende
lanleiding is om geloof te hechton aan do
woorden van den sjouwerman Garsthagen dat
door hen iB mishandeld; want immers.ge
steld de beweerde mishandelingen gaven aan-
loiding tot sterker vermoedens, dan zou toch
wel in do allereerste plaats aan een bevolking
bespaard worden medobewaakt te worden door
onder verdenking liggende veldwachters.
Zou dan misschien de verdenking, die op de
veldwachters rust, opgeheven zjjn en Garsthagen
wcrkeljjk de abjecte leugenaar
Maar hoe dan met die feiten, die do tal-
rjjke getuigen in het tegenwoordig onderzoek
hebben medegedeeld, waarbjj zjj onwrikbaar
en zonder aarzelen volharden, terwjjl zjj wel
licht later voor hunne verklaringen ter ver
antwoording zullen worden geroepon
Hot Nederlandsche volk wacht, nu een
onderzoek bevolen is, met spanning niet om
namon en personen gaat die belangstelling,
>m recht, en bjj de vele belangrjjke
vragen, die by do zaak Garsthagen aan de
orde komen, is nu ook van belang, hoe wordt
gehandeld als de Minister bevel geeft om te
onderzoeken naar een zaak, dio allang bad
behooren onderzocht te worden zonder bevel.
Licht en klaarheid zal ons, hopen wjj, in
ruime mate worden gebracht.
Hot is noodig, dat men weto wat toch wol
verder recht zal zjjn in Nederland by oen con
flict met do politie als het onderhavigeen
volle openbaarheid ook over wat nu geschiedt,
zal het beste middel zjjn om daartoe te komen.
Geen middenweg is in dezen mogeljjk.
01 misdrjjf aan de eene zjjde óf laster aan
de andore. En een wensch bezielt alle wei
denkenden
Laat wie onrecht gedaan hoeft, gestraft
worden.
Aldus de redactie van het AmaterdamBcke
blad.
Wie beaamt niet het door haar geschrevene
Een antwoord.
Onze Toren wachter" Bchrjjft
De Nederlander zou gaarne het juiste nommer
vernemen, waarin het orgaan medegedeeld
heeft dat aan dc Kuyper de «kabinetsformatie"
zou zjjn aangeboden.
Hoewel dit veel heeft van vragen naar den
bekenden weg, bestaat er geen bezwaar de
bljjkbaar sterk vorgeotachtige redactio ter hulp
te snellen en haar te verwjjzen naar no 4463.
Daarin wordt een uitvoerig relaas gegeven
ovor het verloop der joDgste kabinetscrisis.
Na betoogd te hebben, dat in? Heemskerk bjj
de kabinetsformatie dr Kuyper moeBt laten
voorgaan, vervolgt het blad
»Wy nemen aandat hij (mr Heemskerk) dit
ook werkelijk gedaan heeft."
In hetzelfde artikel lezen wjjHeeft
hij (dr Kuyper) om persoonlijke redenen b. v.
leeftijd zich teruggetrokkendan blijft die reden
voortwerken, ook na 1908.
De Nederlander herinnert zich misschien dat
dr Kuyper deze voorstelling van zaken perti
nent heeft tegengesproken.
In een der volgende nommers van mr Lohman's
blad schreef de ex-premier woordelijk
tik stel er prijs op in uw blad te verklaren, dat
uwe onderstelling niet juist is en dat een aanbod
als door u bedoeld, niet door mij is ajgesiagen
Ziedaar twee verklaringen over do Kabinets
formatie, welke ljjnrecht tegenover elkander
staan, waar nog als ander element van ver
warring bjj komt, dat mr Heemskerk in zjjn
program-rede zeer voorzichtigljjk dezelfde voor
stelling van feiten liet doorschemeren als De
Nederlander gaf.
Het mag overbodig heeten om in herhaling
te treden van al hetgeen door ons over deze
zaak werd gezegd en waarom wjj aandrongen
op publicatie der ofticieele bescheiden, op deze
kabinetsformatie betrokking hebbende, als do
eenige afdoende manier om in deze duisternis
het volle licht te ontsteken.
Het groote publiek wordt er niet wjjzer
door, ol De Nederlander al De Standaard uit-
noodigt om de lamp eens nan te steken.
Deze toeleg om de waarheid niet te doen
uitscbynen, is al te doorzichtig, want het or
gaan van den heer Lohmann weet zeer goed
dat dr Kuyper, die de Jacto buiten de kabi
netsformatie is gehoudeD, geen lucifers beeft
om de lamp aan te steken, terwjjl De Nedci-
lander, die de lucifers wel bezit, er belang bjj
heeft om de »kleino luyden" niet te laten zien
op hoe eigenaardige wyze er in Dcc.—Jan.
j.l, met dr Kuyper is omgesprongen door
dezelfde >partygenooten", die hem in October
1907 nog als hoofd en leider der party op de
Deputaten-vorgadering daverend toejuichten.
Officieel mag do ehristeljjk historische party
buiten het kabinet-Heemskerk staan; inder
daad is mr. Lobman de schutspatroon van dit
zuiver clericaal-conservatief ministerie.
Nu echter aan het verzoek van het christelyk-
hiatorisch orgaan voldaan is, kan ongetwijfeld
verwacht worden, dat er, instede van verduiste
rende uitvluchten, licht kome en dat De
Nederlander, alias mr. Lohman zoo zullen
wjj tot »afwis»eling" maar weer zeggen
zich niet langer bljjft verschuilen achter de
.prerogatieven van de kroon" of den broeden
rug van dr. Kuyper.
Bond van Vrye Liberalen.
Zaterdag is te Ctrecht de jaarljjksche alge
meene vergadering gehouden van dien Bond.
De voorzitter, mr M. Tydeman Jr., opende
haar met een rede waarin bjj erop wees dat
bjj toeneming door zeer velen gevoeld wordt
da behoefte aan organiaatio van ben, die ge
leoven in de kracht van een Staatsbeleid,
waarin do eerste plaats gegeven wordt aan de
zelfstandige, vrye ontwikkeling van het indi
vidu en aan de bereiding van den daarvoor
noodzakelyken cultuurbodemhet liberale
S.aatsboleid, dat zich met en door de maat-
sehappoljjko evolutie steeds verjongt.
Ea schoon do Bond uit den aard der zaak,
neen, liever uit don aard van zjjnc mede
standers, niet zoo snel met die organisatie
vordert als zjj zou wenschen, - Bchoon hjj
oencrzjjds te kampen hoeft met den schroom
van hen, die door oude banden aan bestaande
organisation zicb gebonden gevoelen, bjj
anderen stuiten op een geiniB aan inzicht in
hit wezonljjk verschil van beginselen, dat de
vr'jc liberalen Bcheidt van do Staatssocialisti
sche richting, en die dorhalve slechts hot oog
hebben op de gevaren, die van kerkeljjke zjjde
dreigen, zoo mogen zjj toch geenszins
ontevreden zjjn.
Het is een jonge party, die der oud libe
ralen, cn elke jonge party moet bescheiden
zjjn m bare oischen.
Een voorrecht is het te mogen wjjzen op het
feit, dat in een aantal hoogstaande, veelgele
zen dagbladen doorgaans de vertolking wordt
teruggevonden van de beginselen, die de Bond
hoog houdt. Dit zoo teokenend feit ia een be-
wjjs, dat die beginselen in den boezem van
het Nederlandsche volk weerklank vindon.
Uit het jaarverslag bleek dat het lodental
sedert verleden jaar meer dan verdubbeld is
Aldeelingen zjjn opgericht te Appingedam,
Groningen, Zwolle, Amsterdam, Deventor, Zut-
pben, Eist en 's-Gravenhage.
Om tactische redenen is te Leeuwarden een
afdeohng opgericht, die voorloopig allo dis
tricten dor provincie Friesland omvat.
Te Don Haag besloot de bestaande Vrjj-
liberale Kiesvoreeniging Grondwet zich en bloc
tn een afdeeling van den Bond op te lossen.
In tal van andere plaatsen is do oprichting
hi af deelingen in voorbereiding. Weer m
andere wordt ook om tactische redenen met
het oprichten van afdeelingen voorloopig ge
wacht, hoewel ook daar de aanhang zoer groot
is en do commissie van advies in staat is,
door middel van correspondenten of op andore
wjjze, geregeld met geestverwanten ter plaatse
voeling to houden.
Mr W. H. de Beaufort hield een redo over
•Conservatisme in do politiek".
Hy weeB daarin op een conservatisme in
de staatkunde, dat heilzaam en gezond is, dat
eigenljjk in den grond der zaak voor eon goed
staatkundig beleid onmisbaar is, een conser
vatisme dat uitgaat van de stelling dat elke
wettel jjke hervorming niet is bot scheppen
van een nieuwen toestand, maar het veran
deren van een bestaanden, dat over bet wen-
8cheljjke barer totstandkoming niet uitsluitend
moet worden te rade gegaan met de afge
trokken begrippon omtrent de functies van
den Staat, maar ook met de praetisohe ervaring
elders opgedaan en met de eigenaardigheden
der maatschappij, voor welke zjj bestemd is-
Dit conservatismo houdt het er voor, dat geljjk
overvoeding voor het lichaam schadeljjk isi
zoo ook do maatschappij niet te veel hervor
mingen te geljjkortjjd kan verdragen, maar
ook omdat de krachten, die voor de ton uit-
oeriegging dier hervormingen vereisebt wor
den, beperkt zjjn en zoo zjj overwerkt worden,
hunne taak niet behoorljjk kunnen vervallen-
Hoe moet in aansluiting aan dat gezond
conservatismo de houding zjjn welke ten op
zichte van het gewichtig vraagstuk eener wjj
ziging van do bestaande kieswetregeliag be
hoort te worden ingenomen?
Hot vereischt, naar sprcker's meening, een
tweeledige oplossing, eerst door grondwets
herziening en daarna door kieswetwjjziging.
grondwet gewjjzigd en wil men de
eigenljjka horvorming van het kiesrecht door
een wjjziging van de kieswet ter hand nemen,
ook dan bljjve men getrouw aan het beginsel
dat de kiesrechtkwestie in baren ganschen
omvang worde aan de orde gesteld, en dat
niet alloen een zoogenaamde invoering van
algemeen stemrecht, dat wil zeggen een zeer
uitgebreid mannenstemrecht, ter bevrediging
der eenzijdige wenschen van sommige hervor
mers, aan de orde worde gesteld.
Voorts zal men or aan moeten vasthouden,
dat van het kiosrecht bljjven uitgesloten die
gelukkig niet tairjjke bostanddeelen der
natie, waarvan het bljjkt dat zjj de onafhan
kelijkheid missen, noodig om hunne stem te
kunnen uitbrengen naar eigen wil, door hunne
toelatiDg zoude men don invloed van het stof
felijke vermogen die men door uitbreiding van
het kiesrecht heolt willen vernietigen weder
zjjn vrjjen loop laten. De plutocratie, zooals
het zeer juist is gezegd, die door de voordeur
uit het huis is vorwyderd, zoude door de
achterdeur weder binnen dringen. Dat verder
ook zjj, die zelve hunne plichten jegens den
Staat niet nakomen, niet kunnen worden toe
gelaten, om mede te werken tot do verkiezing
van hen, die als wetgevers die plichten moeten
opleggen, springt, dunkt spreker, duideljjk in
het oog.
Iljj zoide vorder te gelooven dat bet
wel zal bljjken dat bjj een uitbreiding van
hot getal kiezers door toelaten van mannen
en vrouwen, dc invooring vnn een stelsel van
evenredig kiesrecht noodig zal zjjn om de
aiogeljjke gevolgen van geheelc vorwaarloozing
van enkele belangen tegen te gaan. Dit is
een vraagstuk, do bostudeeriug overwaardig,
waarom het wenschelyk is dat een algemeene
overtuiging onder loden dor verschillende
partijen ontsta, niet alleen wat het beginsel,
maar ook wat de practtsche uitvoering betreft.
Nu deze algemeene overtuiging zich nog vol
strekt niet hoeft gevormd, mogen wjj er ons
t>t op zekere hoogte over vcrbljjden, dat het
kiesrochtvraagstuk morgen en zolis overmorgen
nog niet aan de orde wordt gesteld.
Wat ik echter voornameljjk beoogd heb aan
de vergadering te willen aanprjjzen, zeide
spreker ten slotte, is, als ik het zoo eens mag
uitdrukken, niet alleen een conservatisme van
beginsel, maar ook een conservatisme van
methode.