MIDDELBIRGSCHE COURANT. H°. 103. 131' Jaargang. 1908 Vrijdag 1 Mei. Hiddelbnrg 30 April. Verkeerde woningpolitiek. HET TOONEEL. Benoemingen enz. HU Stad en Provincie. Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondoring van Zon- en Peeitdagen. Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp. f2. Afzonderlijke nummers kosten 5 cent. Therm, alhier on tel. -weerbericht van het K. N. Met. lnstit. te Bilt. 30 April 8 u. vm. 49 gr., 12 d. 57 gr., av.4 n. 55gr.— Hoogste barom. stand 770.6 se Seydisfjord, laagste 747.1 te Horta Verwachting tot den avond van 1 Mei: veranderlijke, later Z.O. wind licht bewolkte lucht, droog weer, boogore temperatuur, mogeljjk nachtvorst. Advertentiön20 cent per regel. Bij abonnement veel lagei. Geboorte-, dood* alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats, die rij innemen. Tot de plaatsing van advortontiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende Handel, Nijverheid on Geldwezen, is gerechtigd het Algemeen Advertentie*Burena A. DB I*A MAB An., N.I. Voorburgwal 366, Amsterdam. Se opgaaf van den spoordienst komt in dit nommer voor op de gebruikelijke plaats. Zij is in overeenstemming gebracht met de zomerdienstregeling, die morgen, 1 Mei, in werking treedt. In den laatsten tjjd valt bjj sommigen eene zekere neiging op te merken om den bouw van nieuwe en goede arbeiderswoningen, liever nog dan aan vereenigingen, «uitsluitend werk zaam in het belang der volkshuisvesting", op te dragen aan de gemeenten zeiven. Wjj hebben in een vroeger artikel reeds eenmaal de lijdensgeschiedenis uiteengezet, die een plan van zulk eene vereemging heeft door te maken, alvorens men aan den bouw der woningen toe is, en men mag aannemen dat juist de moeieljjkheden, verbonden aan het verkrjjgen van een voorsahot van gemeente wege, in menige plaats er toe zullen leiden dat de gemeente zelve nan het bouwen gaat. Eene beslissing in laatstgenoemden zin kan, gezien de omstandigheden onder welke 2jj genomen wordt, naar ons oordeel zeer wel gerechtvaardigd zjjn, mits daarmede dan maar niet bedoeld wordt om in beginsel uit te maken, dat het de plicht der gemeente is om ook de taak der particuliere bouwnjj verheid over te nemen, en voortaan zoo volledig mo- geljjk te gaan voorzien in de behoefte aan nieuwe arbeiderswoningen. "Wjj vreezen n.l. zeer dat dit laatste denk beeld, vooral bjj onze sociaal-democratische woninghervormers, maar al te zeer heeft wortel geschoten, en wenschen tegen zulk eene ge meentel jjke woningpolitiek met nadruk te waarschuwen. De drang naar verbetering van de volkshuis vesting, door het bouwen van nieuwe arbei derswoningen met geld van staat of gemeente, kan alleen dan tot goede resultaten leiden, wanneer de overheid eon juist inzicht bljjkt te hebben in de taak, die zij daarbjj te ver vullen heeft, en het zou in hooge mate te be treuren zjjn, wanneer diezelfde overheid, uit overweging dat er nu toch eens wat meer aan de uitvoering van de Woningwet op dat punt moet gedaan worden, zich liet vorleiden om met terzijdestelling van juiste economische be ginselen in te gaan op plannen, die niet ge heel den toets der critiek kunnen doorstaan. Vooropgesteld dient te worden het feit, dat bjj de uitbreiding, die niet alleen onze groote steden, maar ook tal van dorpen en provincie steden, zjj het met perioden van stilstand, hebben ondergaan, de aanbouw van nieawe woningen tot nu toe bjjna geheel in handen is geweest van de particuliere bouwnijverheid. Dat die particuliere bouwnijverheid, speciaal op het gebied van den bouw van arbeiders woningen, vele slechte toestanden in het leven heoft kunnen roepen, moet ongetwijfeld ge weten worden aan het zeer laat ingrjjpen van den Nederlandschen Wetgever ten dezen. Met een goede uitv oering van Woningwet en Met den handschoen getrouwd, het oorspronke lijke tooneelspel van Fabricius, dat Woensdag in den Schouwburg alhier is opgevoerd door het Rotterdamsch Tooneelgezekchap, is een stuk dat pjjn doet door zjjn harde waarheid. Men kan allerlei onderdeelen ervan als maakwerk, als te gezocht of als te overdreven op zjj schui ven dan toch nog bljjft er als kern de afschuwelijke waarheid over dat een vrouw, die, afgaand op een sympathieke jeugd-herin- nering, met den handschoen trouwt met een man in ludie, welken ze in tien jaar niet gezien heeft, daar ginds de ervaring op doet dat in dien man al het goode van vroeger is weggevreten door den zedeljjken kanker van het in alles doordrin gende materialisme, waaraan een blanke in de gevaarljjke tropenomgeving blootstaat, vooral als hjj in de bergen, ver van de beschavings centra, een ruw plantersleven leidt. Dat dit gevaar bestaat, en dat er menscben zedeljjk door ten onder gaan, zal niemand tegenspreken. Byna iedereen zal wel voorbeelden kennen van personen die by hun terugkomst uit lndië zoo heel anders, zoo sterk ontaard waren, vergeleken bg hun vroeger vrezen. En anders heeft men in de couranten van binnen- en buitenland genoeg voorbeelden kunnen lezen van Tropenkoüer. Men denke slechts aan het geen voor de Duitsche rechtbanken gebleken i* over het gedrag van sommige blanken in Bouwverordening heeft men eohter eene be- hoorlgke bebouwing in de hand, en waarden bouwondernemers de gelegenheid gelaten wordt om op de oude wgze met het stichten van slechte (en da .rdoor goodkoope) woningen voort te gaan, is de overheid in verzuim. Nu is het naar onze meening eene illusie om te meonon, dat de gemeenten voorshands het werk der bouwondernemers zoo niet geheel, dan toch voor een groot gedeelte, zouden kunnen overnemen a fortiori geldt zulks natuurlgk voor vereenigingen, uitsluitend in het belang der volkshuisvesting werkzaam. Daardoor is de omvang van het werk, dat te doen is, te groot en daarvoor zouden jaarljjks zulke groote ka pitalen vereischt worden dat de gemeenten er niet aan zouden kunnen denken het daaraan verbonden risico op zich te nemen. Maar behalve dat, zouden pogingen van de gemeente in die richting beslist ongewenscht moeten heeten. De particuliere bouwnijver heid is meestal niet te rangschikken onder de ondernemingen, die een monopolistisch karakter dragen, en het ligt mitsdien veel meer op don weg der overheid om te zorgen dat de particuliere bouwondernemers goed en in voldoende mate bouwen, dan dat diezelfde overheid hun het werk uit de hand zou moeten trachten te nemen. Hier vooral, zou men zelfs geneigd zjjn te zeggen, is het een eerste eiach, dat vrjjeljjk kan worden voldaan aan behoeften van den meest verschillenden aard hier vooral dient officiëele uniformiteit zooveel mogeljjk te wor den vermeden, te moer wanneer dat uitvoerbaar is zonder dat de qualiteit der woningen er onder ljjdt. Aan de particuliere bouwnijverheid bljjve dus de taak om in hoofdzaak te voorzien in de behoefte aan uieuwe woningen. Maar dat wil niet zeggen, dat aan de par ticulieren niet met steun van de overheid of door de gemeenten zei ven goede voorbeelden zouden moeten worden gesteld, om nu nog niet eens te spreken van hot opruimen en zoo noodig herbouwen van ongezonde wjjken, waaraan de particuliere bouwnijverheid wegens het geld, dat er op moet worden toegelegd) natuurlijk in het geheel niet kan denken. Inderdaad is het bouwen van een goede arbeiderswoning een vraagstuk op zich zelf, en de bouwondernemers, die zich met den bouw van zulke woningen een bestaan ver schaffen, missen meestal de kennis om dit vraagstuk tot eene behoorlijke oplossing te brengen, en bepalen zich dientengevolge in het algemeen tot liet mm of meer getrouwelijk copieeron van slechte voorbeelden, die zjj in hunne omgeving aantreffen. Hier kan dus bouw door eene vereeniging of door de gemoentein hooge mate bevorderljjk zjjn aan verbetering der woningtoestanden in het algemeen. En in het buitenland is deze gunstige werking dan ook mot feiten aangetoond geworden. Zoo had een bouw van zeer geriefelijke en goed gelegen arbeiderswoningen ui tgevoerd door de Engelsche gemeente Richmond, een zekere concurrentie van de bouwondernemers tenge volge, die hot gemeentelijk woningtype trachtten nabjj te komen of zoo mogeljjk te overtreffen en dit voorbeeld zou zeker met getuigenissen uit tal van andero plaatsen te vermeerderen zjjn. de Afrikaansche kolonies. Geen enkel koloni- seerend volk is daarvan vrjj gebleven. Dat eenzame leven als blanke onder oen onderworpen, lager staand ras, waarover die blanke zich altjjd als meester voeltdat eeuwige werken voor stoffelijke belangen, zonder een enkel oogenblik van geestelijke verheffing, het kau iemand, die uit zich zelf niet sterk van karakter ia, zoo licht maken tot een gevoel- loozen beul, en tot een mensch voor wien lekker eten, lekker slapen en grof-zinneljjk genot de hoogste idealen zjjn. Die waarheid is niet van vandaag. Ze is zoo oud als het koloniseeren van Europeanen in de tropen. Niemand zal er over donken haar te genera liseeren. De meeste blanken bezitten Goddank voldoende wilskracht om zich togen die moreole inzinking te verzetten. Maar de voorbeelden ervan sijn er. En het verdienstelijke van het stuk van Fabricius is, dat het door een sterk sprekend geval nog eens heel voelbaar aantoont, hoe vrooBiyk de gevolgen kunnen zjjn, waartoe dergelijke toestanden leiden. Niet alles wat de schrijver ons voor oogen brengt is aanne melijk. Maar we herbalen dat dit bjj-omstan digheden zjjn, die geen afbreuk doen aan het diep-tragisohe van do hoofdzaakde tegen- stolling van oen vordierljjkt zinnen-monsch en een fijn gevoelige vronw, die de illusie heeft dat ze haar man door liefde kan opheffen, Maar ook bjj het betreden van dezen weg, die zeker kan leiden tot betere woningtoestan den, zal de overheid toch goed doen voorzichtig te zjjn. Wjj laten hier nu buiten bespreking het op ruimen van oude en slechte buurten en het verschaffen van huisvesting aan gezinnen, die uit onbewoonbaar verklaarde woningen zjjn gedreven, en maai zeer weinig huur kunnen verwonen, en hebben hier bepaaldelijk op het oog het bouwen van arbeiderswoningen voor den meer gezeten werkman. Geschiedt dit door of met steun der gemeente dan zal naar onze meeniDg van eene bjjdrage van gemeentewege slechts onder bjjzondere omstandigheden sprake mogen zjjn. Voor eene bjjdrage van gemeentewege, in weikeu vorm dan ook verleend, bestaat, wan neer het de bedoeling is om woningen te bou wen voor den gemiddelden arbeider, geen rechtsgrond, en bjj da beperkte uitbreiding, die de bouw van arbeiderswoningen, door of met steun van de gemeente, noodzakelijker wjjze slechts zal kunnen verkrjjgen in verge- Ijjking met hetgeen door de particuliere bouw ondernemers aan nieuwe woningen in normale omstandigheden wordt gesticht, zou het vor- leenen van zulk eene bjjdrage kunnen leiden tot een ongerechtvaardigd voordeel, toege dacht aan een zeer beperkt deel van de arbei dersbevolking der betreffende gemeente. Alleen wanneer men meent dat Woningwetvereeni- gingon en de gemeenten zeiven den nieuw bouw geheel zouden kunnen beheerschen, al leen in dat geval zou men met dit gevaar niet behoeven rekening te houden. Maar, wjj betoogden het boven reeds, het particuliere bouwbedrjjf zal naar onze mee ning, niet op zjj gedrongen kunnen worden, en is dit juist, dan moet men hier voorzichtig zjjn geene ongerechtvaardigde ongelijkheden in het leven te roepen. Waar het den bouw van woningen betreft voor gezeten werklieden bepale de gemeente zich tot het verleenen van voorschotten en verlonge zjj, als zjj zelve bouwt, van haar kapitaal een matige rente. y. d. tweede kamer. Onverwjjlde bestrjjding van den achterstand bjj sommige Gerechten. Op dit oogenblik zjjn bjj de Tweede Kamer aanhangig eenige wetsontwerpen, die, los ge maakt van de administratieve rechtspraak, de onverwjjlde voorziening in den achterstand beoogen. Maar aangezien hot buiten kjjf nog oenige maanden zou duren alvorens die ontwerpen wet kunnen worden, kan, naar het oordeel van den Minister van Justitie, de voorziening daarop niet wachten. Er moet, zogt hjj, zonder uit stel worden ingegrepen. Het middel daartoe vindt hjj in partieele herzioninga. van do wet van 9 April 1877b. van do wet op de rechtorljjke organisatie c. van het W etboek van Burgerljjke Rechtsvordering, bjj welke regelingen zich dan aansluit een aanvullingB- begrooting van Justitio voor 1908, waarin op genomen wordt een post van f 28.800 voor traktementen van nieuw te benoemen en ver hoogde traktementen van te verplaatsen of te verhoogen rechterlijke ambtenaren. totdat ze eindelyk do wreedo zekerheid heeft dat dit onmogeljjk is, en dat ze daar in die eenzame binnenlandon do vrouw is van een beest. Die tegenstelling heeft den schrjjver gele genheid gegeven tot eenige zeer mooie toonee- len do ontvangst van de jonge vrouw, die over haar illusies al dadeljjk een Btorlbad krjjgt, wanneer haar man haar vraagt als eerste werk om hem een bittertje in te schenkendan de pjjnljjke ervaring van zjjn bulderend optredon tegenover de inlanders, en eindelijk in het derde bodrjjf de brutale cynische spot waarmee hjj haar smeken om liefde beantwoordt. Daarnaast noemen we nog de tooneelen tusschen Van Laar, den hier bedoelden gede genereerden administrateur van een kina onderneming, en zjjn twee jonge opzichters, die niet zjjn bezweken voor den invloed van do tropen-omgeving, en zich op een hooger geesteljjk niveau hebben gohandhaafd. Dat de schrijver zelf iu lndië goed bekend is, bljjkt wel uit de uitstekende miïieu-tcoko- ning, uit allerlei fijne trekjes van het planters- leven, die slechts van de werkeljjkheid kannen zjjn afgezien. Bij heeft zich in zjjn bewon dering van de tropenpracht ook niet kunnen bedwingen om even de dramatische handeling af te breken en een schildering van een tro- pischen nacht in te lasschen, die wel wat buiten het kader staat twee zusters die liet eerste der genoemde ontwerpen strekt tot vorhooging van het maximaal getal benoem- baro ambtenaren bjj overladen Gerechten. Het aantal benoembare vice-presidenten, rechters enz. wordt verhoogd. Torwjjl de Regeering tegeljjkertyd de bevoegdheid erlangt, rechter- ljjke ambtenaren, die bier of daar gemist kun nen worden en van standplaats willen veran deren, naar de bedreigde punten te dirigecren. Alzoo kan do maximale bezetting der over belaste colleges tot de vereischte hoogte wor den opgevoerd, zonder, in verband met de aanhangig blijvende algemeene regeling, ook maar het minst op de toekomst vooruit te loopen. Maar juist om de, in die algemeene regeling nedorgelegde grondgedachte onverlet te laten, wordt, naast de openstelling van nieuwe rech- tersplaatsen, tegelijkertijd reeds nu aangestuurd op spaarzaamheid in het gebruik van rechter lijke krachten. Nu de gelegenheid wordt geopend in's Gra venhage, in Amsterdam en in Rotterdam meer rechterljjke ambtenaren te benoemen, wordt ook tevens beperking van het aan te stellen aantal nagestreefd. Dit zal geschieden in de eerste plaats door afschaffing, behalve in cassatie, van de onvoorwaardelijke verplichting van het Openbaar Ministerie tot concludeeren. Voorgesteld wordt deze conclusiën te be houden alleen, als in de gevallen, waarin het huidig recht het hooren van het Openbaar Ministerie voorschrijft, of de rechters, of één der partgen op de voorlichting van het parket verklaart prjjs te stellen. In de tweede plaats door voorwaardelijke alleenrechtspraak voor burgerlijke zaken in de rechtbanken. Ook hier zal de wensch van één of meer der partyen echter geëerbiedigd wordenzjj hebben zich slechts van alleenrechtspraak niet gediend te verklaren, om zich de berechting hunner zaak door een drieleden-kamer te verzekeren. Het tweede ontwerp, een wjjziging van art. 50 der wet op de rechterlijke organisatie be- oogende, opent de gelegenheid voor de bereoh- tiog van burgerljjke zaken, kamers van een lid te formeeren. Het besluit, waarbjj dit geschiedt, zal aan de goedkeuring van de Kroon onderworpen zjjn. Daarenboven zal het een paar andere voor schriften bevatten, bestemd om aan de bezet ting der enkelvoudige kamers de noodige vastheid en regelmaat te geven. Overleg met de rechterljjke colleges (ver- trouwljjk en voorloopig reeds over het tegen woordige ontwerp gevoerd) zal daarbjj plaats hebben. Eenige wijzigingen achter art. 288 Wetboefc van Burgerljjke Rechtsvordering Bluiton zich hierbjj aan en het derde wetsontwerp bevat, in verband hiermede, nog enkele speciale wijzigingen. Het vierde wetsontwerp eindelyk (de aan vulling van de begrooting van Justitie) be oogt een vermeerdering van personeel, voor zoover zich op het oogenblik becyferen laat, van drie vice-presidenten (een Amsterdam, een Rotterdam, een 's Gravenhage), gezamen lijke kosten per jaar f 12.500 vjjf rechters (twee Amstordam, twee Rotterdam, een "s Gra venhage) samen f 19.000drie a vier substi tuut-griffiers (twee a drie Amsterdam, een 's Gravenhage) samen f 6900; totaal f 38.400 mot elkaar zitten te praten zullen wel nooit op dien toon elkaar de natuur beschrjjven maar die toch heel mooie gedeelten bevat. De regio had er voor gezorgd dat het tooneel in de twee laatste bedrijven er echt Indisch uitzag, en er werd werkelijk stemming gewekt door de manier waarop in het begin van het derde bedrjjf uit de verte het geluid van de gamelang en bet melancholieke gezang van de inlandsche vrouwen werd nagebootst. Over het spel kan maar één oordeel zjjn het was in alle opzichten uitstekend. Hot type, dat de heer Nico de Jong had ge maakt van Frans van Laar, was een figuur uit één stuk. Wat we vooral waardeerden, was dat hjj daarin toch nog altyd het heer-achtige had weten te behouden. By alle gemeenheden) waartoe Van Ladr vervallen is, moet bjj toch nog altjjd de man bljjven, die vroeger sympa thiek is geweest, en van wien het moge ljjk is dat hy over anderen heerscht. Ook in de gosprekken met zjjn vrouw zorgde by er voor niet te overdrjjven. De hem in den mond gelegde woorden zjjn ook al ere genoeg. In het beeld, dat mevrouw TartaudKlein van dio vrouw gaf, was heel veel dat zjj erin gelegd moet hebben, want de rol zelf is slechts fragmentarisch met karakteriseerende han delingen toebedeeld. Maar mevrouw Tartaud heeft van die duldende vrouw een figuur ge maakt, die geheel af is, niet het minst door voor het volle jaarf 28.800 voor de nog ioo- pende acht maanden. Misschien kunnen echter hier of daar over bodige rechterljjke ambtenaren naar Amster dam, %s Gravenhage of Rotterdam worden verplaatst. In zjjn toelichting zegt de Minister nog dat, indien tegen de verwachting de afschaffing der conclusies vau het Openbaar Ministerie geen krachten vrjj maken, dan zou ten slotte nan het Amsterdamsche parket een zevende substituut-officier worden gegeven. Bjj kon. besluit: is aan jhr. mr. dr. W. J. M. van Eysinga, op verzoek, in verband met zjjne benoeming tot hoogleeraar in de iaculteit der rechtswe tenschap aan de Rijksuniversiteit te Groningen, eervol ontslag verleend uit zjjne betrekking van referendaris aan het Dep. van Buiten- londache Zaken; is benoemd tot ridder in de orde van Oranje Nassau de hoofd verificateur der directe belas tingen, invoerrechten en accynzen, H. L. W. Albers, waarnemend tweede-scheikundige bjj het laboratorium van het Dep. van Financiën te Amsterdam. Bjj resolutie van den Minister van Koloniën ia mr. J. C. Veltcamp Helbach gesteld ter beschikking van den Gouverneur-Generaal van Ned.-Indië, om daar te lande in rechterljjks betrekkingen te worden geplaatst. De navolgende landweerofficieren komen dit jaar bjj het 2e bataljon 3e regt. inf te Middelburg onder de wapenenreserve- kapitein J. H. S. de Hoogh van 7 tot en met 26 September, reserve-luitenants H. C. Dek van 3 tot en met 15 Augustus enJ. J. Nujjten van 20 Juli tot en met 8 Augustus. De luitenant-kolonel C. F. Ouwerling, intentant by de 3e divisie infanterie, hield beden eene inspectie over de militaire verple- gingainrichtingen in het garnizoen Middel burg. üit Yiissingen. Heden heeft op 't Nederiandach loodswezen aldaar een bijeenkomst plaats van de Belgische en Nederlandsche autoriteiten, belast met het toezicht op de Schelde en hare verlichting. De Belgische leden waren daartoe Woens dag avond mot hun jacht Emeraude van Ant werpen te Vlissingen aangekomen- Heden ochtend zjjn eenige jongelui op het bureau van politie ontboden, omdat men ver moedt dat zjj de daders zjjn van de vernieling van do leeuwen aan de trap bjj de badplaats. De bestrating van het Roosjeswegje is zoo schrjjft men ons thans voltooid. Wel ligt dit natuurljjk op sommige plaatsen nog dik onder 'tzand en zal er in den eersten tyd nog wel eens wat moeten worden hersteld, maar toch kan men al per fiets van Domburg naar Aagtekerke komen, zoodat de lang ge- wenschte verbinding is tot stand gekomen. haar stil spel, zoowel in het tweede bedrjjf bjj de eerste ondervinding van den waren aard van haar man, als in het derde bjj het luisteren naar het telefoongesprek van Fan Laar. Aan grijpend was o. a. het laatste gebaar van haat en afschuw, als haar man zich omkeert, en haar ziet staan. Na bet tweede bedrjjf werd haar een bouquet aangeboden. Maar behalve die twee hoofdrollen, werden ook do andere alle zeor verdienstelijk gespeeld- De hecren Morriën en Daurn als opzichters gaven eon individueel karakter aan hun rollen de heer Van Hees had een goed type gemaakt van den gegageerden militair-onderopzichter, de heer Oor. v. d. Lugt Melser bleef in do korte rol van Meerberg in goed samenspel met de overigenterwjjl mej. Elsa Mauhs, los en guitig in de meisjesrol van de onbezorgde Lize Selling, later als gehuwde vrouw in de ernstiger gedeelten met pakkende kracht de dingen wist te zeggen. Na ieder bedrjjf, maar vooral na het tweede en derde toonde het publiek door warm applaus zjjn waardeering van het gegevene. De zaal was goed bezet, zjj het ook dat op de eerste rangen nog eenige plaatsen open waren. Thans wacht ons nog, waarachjjnljjk als sluiting van het tooneelseizoen, een voorstel ling van het Nederlandsch Tooneel op Dinsdag 19 Mei.

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1908 | | pagina 1