TWEEDE BLAD
MDDELBURGSCHE COURANT.
Maandag 27 Januari,
Een nieuw werk oyer de
geschiedenis yan Zeeland.
N« 22
lol Jaargang.
VAN DB
194)8.
isch-
met
Te
t, ia
een
don
3LD,
raste
jsel),
net,
Middelburg 25 Jauuari.
*£and()ouu)kromek.
van onzen vasten medewerker,
Ryksseruminrichtiiig te
Rotterdam.
Van do Directie van don Landbouw ontvin
gen wij bet »Vorslag van do werkzaamheden
der Rjjkssoruminrickting over 1906", oen lijvig
boekdeel van 416 bladzijden, waarvan wjj bet
een en ander ter kennisae meenen te moeten
brengen van onze lezers.
Sedert hare oprichting op 1 Februari 1904,
beeft dezo inrichting eene voortdurende uit
breiding ondergaan bogonnen met 4 telt zjj
nu 20 afdeolingenhet aantal paarden, noodig
voor het verkrjjgon van de verschillende somma,
steeg van 15 tot 65, cn hoewel bet aantal af-
deelingen aanzienlijk is vermeerderd, namen de
werkzaamheden in iedere afdeeling nog toe
In do eersto atdoeling worden de verschil
lende soorten van serum bereid, die bestemd
zijn om do ziekten te genezen.
In de tweede worden de »preventieve ent
stoffen" bereid, dat wil zeggen de entstoffen,
waarmede men de ziekte wil voorkomen.
Deze voorbehoedende entstoffen zjjn geen
serum, maar bestaan uit bacteriën, die de
ziekto veroorzaken. Deze ziektekiemen worden,
behalve voor de vlekziekte van varkens, zoo
danig verzwakt, dat zij slechts eene onmerk
baar verloopende inentingsziokto opwekken.
Do inenting tegen de vlekziokte geschiedt
met onverzwakte entstof, maar onmiddellijk
na de inenting daarmede heeft do inspuiting
plaats van een zeer krachtig serum, waardoor
het dier weerstandsvermogen ontvangt om de
onverzwakte vlekziektehacillen. te kunnen ver
dragen. Dit serum woidt ook in de eersto
afdeeling bereid.
Alle soorten van serum worden vorkregen
uit bet bloed van paarden, runderen en
Bchapen, die goduronde goruimen tijd met de
ziektekiomen zjjn ingespoten.
De vierde afdeeling omvat de ziekten van
paarden, runderen, schapen, geiten en varkens;
de vier volgende houden zich bezig met de
ziekten van konjjnen, vogels, visschen en bjjon
in de negende afdeeling worden onbekende
ziekte-oorzaken onderzocht in de elfde hondt
men zich bezig met het onderzoek van u
ziekten, melkgebreken en bacteriologisch en
chemisch melkonderzookaan de twaalfde is
opgedragen de bestrijding der tuberculose
onder het rundvee; in de dertiende worden
middelen bereid ter verdelging van ratten on
muizen, terwjjl vermoedelijk, met medewerking
van het Ministerie van Oorlog, eerlang nog
eene afzonderlijke afdeeling de een-en-
twintigste tot stand zal komen, hoofdzakelijk
met het doel om zich bezig te houden met
do infectieziekten van paarden.
Nog een opmerking vóór wij vorder gaan.
Evenals voor do genezing van menschen,
die ziek zijn, allerlei onfeilbare middelen te
koop worden aangeboden, zoo ook zjjn er tal
van geheimmiddelen tegen do ziekten der
dieren in den handel. Zjj worden in her}
haalde advertenties en in alom verspreide
brochures aan de goedgeloovigen aanbevolen
en vinden, ondanks do geringe bate, dio daaïbjj
gevonden wordt, goon geringon aftrok. De
veortiende afdeeling nu dezer inrichting houdt
zich bezig mot hot onderzoen-dier geheime
middelen.
Yau dat onderzoek vinden wjj in dit vorslag
nog weinig of niets, maar ons wordt beloofd,
dat het volgend verslag daaromtrent de ver
kregen resultaten zal mededoolon. Moge
die mededoeling dan een einde maken aan de
kwakzalverij, die ook op dit gebied niets an
ders dan zeer schadeljjke gevolgen kan hebben.
Dat.de uitbreiding van do inrichting gepaard
moest gaan met eene vermeerdering van per
soneel is duidelijk. De directeur, dr J. Poels,
werkte aan 't einde van 1905 met 9, aan 't
einde van 1906 met 28 personen en welk een om
vang het werk vorkrogou heeft, kan hieruit
bljjkon, dat soms 4 personen don gehoelen werk
dag noodig hadden om do flesscheu te spoelen,
welke de vorzending van het serum voreischte.
Et zjjn dagen geweest, dat 500 kisten en
kistjes met verschillende serums worden ver
zonden. In 1906 bedroeg het aantal brieven
en stukken, die van do inrichting uitgingen,
27000 en haddo men, evenals vóór in Rot
terdam zoodanige inrichting bestond, de in
dat jaar gebruikte hoeveelheden serum uit het
buitonland moeten betrokken, dan had men
daarvoor ruim f 72.000 moeten betalen.
Aan do inrichting zjjn thans verkrjjgbaar
serum tegen vlekziekte bjj varkensserum
tegen borstziekte bij varkenscolibacilloserum
tegen de kalverdiarrheepleuropneumoniese-
rum togen long- en borstvliesontsteking; se
rum tegen vogel- dus ook kippen cholera;
miltvuurserum serum tegen uiorziekte serum
togen gewrichtsziekte bjj kalverenserum tegen
goedaardige droes bij paarden; serum tegen
hot besmettelijk verwerpen van kalveren
entstof tegen houtvuur; miltvuur-entstof
tuberculino tor onderkenning van tuberculeus,
vee; en een vordelgingsmiddel voor ratten en
len)
M.
De Honle en het eiland Borssele, alsmede
eene verhandeling over de heerlijkhedenam
bachten of leenen in Zeeland, door A. Hol-
lestelle
>Over het algemeen", zegt de heer Hollestelle
in het werk, waarvan de titel hierboven staat
afgedrukt, (blz. 107 en 108) »over het algemeen
wordt do aloudo gesteldheid van het land niet
of slechte gebrekkig gekend. Menigeen wan
delt in zjj no woonplaats rond, vindt daarin
zjjn werkkring, doch bekommert zich wel om
zjjn beroep en zjjne ontspanning, maar elk tjjd-
verdrjjf, hoe nietig ook, is hem dikwijls van meer
belang dan do navorsching van do geschiedenis
van zjjn land. Dit moest en kon anders zjjn.
Men moest ook in betrekking tot den geboor
tegrond volkomen mensch trachten te zjjn, on
in zoover beroep ons daartoe gelegenheid biedt
ook in de studie daarvan weten vermaak te
scheppen.
»Een jjverig mensch weet er zoo licht iets
op te vinden, om zjjne vrjje uren nuttig te be
steden, en terwijl de beuzelgeest gedurig tjjd
te kort komt, weet bjj telkens, als 't noodig
is, vrjjen tjjd te scheppen. Sleohts hjj heeft
hier nog enkoio cjjfers over geheol Nedorland
doon volgen.
Aantal ingeënte varkens,
Gezonde.
Ingeënt. Gezond gebleven. Gestorven.
152307 152029 181
Verdachte.
Ingeënt. Gezond gobleven. Gestorvon.
16689 16350 159
R o s m e 11 e.
Ingeënt. Hersteld.
Aangaande den uitslag, met al die middelen
verkregen, vindt men in het verslag verschil
lende tabellariche overzichten.
Wjj willen ons in do eersto plaats bezig
houden met hetgeen daarin wordt medegedeeld
omtrent de vlekziekte bij varkens.
Het aantal inentingen tegen die gevreesde
ziekte neemt jaar op jaar toe. In 1904 bedroeg
dat aantal 33.736, het volgend jaar 95.869, ter-
wjjl het in 1906 gestegen is tot 177.775.
In de provincie Zeeland werdou in dat jaar
ingeënt 5269 gezonde varkens, daarvan werden
er ziek 23; van de zieken herstelden er 17;
6 zjjn gestorven of in nood geslacht. Op de
«lilizen <1 ingeente gezonde varkens Btierf er
dus iotB meer dan óen.
In datzelfde jaar werden in ons gewest 26'
varkens ingeënt, die verdacht waren van
vlekziekte of besmetting. Slechts één daar
van stierf de overige 266 zjjn gezond ge-
bloven of hersteld.
Bovendien werden ingeënt 188 varkens, die
do vlekziekte haddendaarvan zjjn er her
steld 144onvolkomen horstelden er 8, torwjjl
36 stierven of uit nood geslacht werden,
By na 76 o/0 werd dus genezen.
Om hot belang van deze zaak willen wjj
gewoonljjk geen vrjjen tjjd, die hieraan geeno
behoefte heeft. Onderzoek op dat gebied
moest geljjk staan met ontspanning. Men is
bp tgd en gelegenheid niet verantwoord te
loven zonder een blik te slaan in de geel ge
worden papieren en in de indrukselen van
den grond, om uit een en ander een beeld te
vormen van het veelal zoo wetenswaardige
verleden.
»"t Is waar, de bronnon, waaraan do kennis
van de oude gesteldheid van bet land moet
worden ontleend, zjjn weinig in getal, leiden
zelden tot een samenhangend geheel, en boven
dien is haar inhoud veelal duister. Ook
niet ieder in de gelegenboid zich daarmede
vertrouwd te maken, en tegelijk de streken
tot in al hare bjj zonderheden na te gaan.
Maar ook by geringer inspanning kan niet
zelden toch veel worden opgespoorden met
eenig inzicht in 't geen voor ons ligt, mot
eenige kennis van de vorming van polders en
wateringen is allicht een meer of min merk
waardig overzicht te verkrygon.
Inzonderheid voor den bewoner of kenner
van de streek is de mooiolyke weg, on
oude gesteldheid eenigszins te ontraadselen,
grootelijks gebaand. Voor den zoodanige is
het land een opengeslagen boek, dat men oin-
dolyk zoodanig leert lozen, dat het hem zelfs
duistere zaken opheldert en verklaart. Jammer
evenwel dat uit dat hoek enkele bladen zjjn
Gestorven.
8779 7679 987
Wanneor mon do tweede en derde cjjfors
van iedere rubriek samentelt en die som af
trekt van het aantal ingeënte varkens, dan
bekomt men acbtoreenvolgens 97, 180, 113,
zjjndo dit de aantallen varkens, die na de in
enting niet volkomen hersteld zyn.
Wy hebben hieraan verder niets moer toe
te voegen. De uitmuntende werking van se
rum en inspuiting tegen vlekziekte by var
kens wordt bierdoor buiten allen twjjfol ge
stold.
Togen do »besmettelyko borstziokto der
varkens" werden in 1906 in Nederland inge
ënt 4521 gezondo varkens 4221 bleven gezond;
300 werden ziek, waarvan 83 aan de pest.
Van do 300 herstelden er geheel 37, onvolko
men 137 -, er stierven 46 varkens, waarvan 26
aan pest en 92 esemplaron werden verkocht,
waaronder 57 wegens pest.
In Zeeland werd geen gezond varken tegen
deze ziekte ingoëntdaarentegen werden in
onze provineio 173 gezonde maar besmette
varkens ingoënt, waarvan geen enkele ziek
werd.
Van de 3723 besmette, die in geheel Neder
land werden ingeënt, stierven er 139, w
onder 12 aan post.
Van de 71 varkens in Zeeland, dio door deze
ziekte reeds waren aangetast, herstelden er
60 en stierven er 11.
Over goheel Nedorland bedroeg het aantal
aangetaste dieren 575, waarvan er 97 gestor
ven zyn.
Ofschoon do uitslag van do inenting tegen
borstziekte op verro na nog niet dezelfde
gunstige cijfers geeft als togen vlekziekte,
blijkt toch ook bierby overtuigond, dat men
op den goeden weg ia, want door deze kunst
bewerking werden verscheiden dieren gered,
die anders waarschijnlijk zouden bezweken zyn.
IntusBchen is het gebleken, dat varkens, die
van deze ziekto nog niet volkomen genezen
zyn, doorgaans nog oenigon tijd hoesten en
tengovolge daarvan ae ziekto verspreiden.
Daarom -.Koopt nooit een hoestend
v a r k o n.
(Wordt vervolgd.)
Stukken voor «len Gemeente
raad van middelburg.
Onder dagteekoning van 14 Mei jl. is door
do onderwyzers aan school J aan don raad het
verzoek gericht oin hun salaris, naar den maat
staf van belooning voor de andere onderwyzers
by het openbaar lager onderwys te Middelburg,
in billyke overeenstemming te willen brengen
met den hun opgedragen arbeid.
Burg. en Wetb. hebben dat adres, dat vor-
gozold was van eene memorio van toelichting,
gesteld in handen der commissie van toezicht.
Dezo adviseerde en dat advies loggon Burg,
Weth. over.
y doen het voorstel om afwyzend op het
verzoek dor adressanten te beschikken,
Zy motiveeren dat voorstel als volgt
Overwegende of hot feit, dat de ondorwyzers
aan school J '.j, it 1 uur per dag moer les
geveu, dan de onderwyzers aan de andore
gemeentescholen voldoende eene verhooging
do jaarwedden wettigt, komt het ons voor
van Diet. Immors, tegenover de geringe ver
meerdering van lesuren staat het voordooi van
kleinere klassen dan op de andere scholen,
wat zondor twjjiel de inspanning voor do
onderwyzers goringor doet zyn. Ook is de lan
gere vacantie aan school J in hot voordeel
dier onderwyzors, zoodat, waar in hot eerste
opzicht de positie der onderwyzors aan school
J iets minder is, dio in andere opzichten weer
heter is dan van de onderwyzers op de andere
scholen. Door elkaar genomen is de positie
dan ook vrywol gelyk.
Door do hoofden der scholen A en I is by
Burg. en Weth. geklaagd, dat dc toegang tot
het plein, waarop die scholon staan, soms
wordt versperd door wagens, mot hooi geladen,
en wordt onveilig gemaakt door de aanwe
zigheid van stieren en ander vee.
Zy verzoeken dorhalve, zoo mogolyk, den
toegang tot de scholon te verleggen.
Burg. en Wetb. stellon voor dat verzoek in
te willigen en de commission van fabricage
en Cnanciëen veroeuigen zich daarmede.
Do bedoeling ia de toegang tot de scholen
te verleggon naar de Vorveryatraat, o
aldaar liggend, aan do gemeente behoorond
terrein, thans in huur voor bleekveld by J.
C. Klaassen.
De kosten worden op f 150 begroot.
Trmnconccssie.
Van de directie der Socie'le' Anonyme des
Tramways a vapeur de FlcSsingueMiudelliourg
et extensions en van de heeron Izaak Boilsson
Zonen zyn verzoeken ingekomen om hun con
cessie te verloenon, de eerstgenoemde voor de
exploitatie van eon electriecho tram, do tweede
voor aanleg en exploitatie van een eloctrische
tram.
Er bestaat by Burg. en Weth. tegen bet
verleonen dior concession geen bezwaar en zy
stellen voor op beide verzoeken gunstig te
beschikken on op do by hot voorstel gevoegde
voorwaarden de concessiën te verleonen.
Voor beide adressanten zyn die nagenoeg
gelijkluidend.
Aan dio voorwaarden is door ons het vol
gende ontleend; bij verschilpunten is dit aan-
De concessie omvat don aanlog en de exploi
tatie van oen tramljjn met electrischo beweeg
kracht lang9 de navolgondo straten, pleinen
on wegen
de Societé AnonymeMarkt, Potten-
markt, Langeviolo, Langevielebrug, Potten
bakkerssingel, Zandstraat. Langeviolo buiten-
brug, Vlissing8che Singel
voor do firma Boilsson en ZonenMarkt,
Korte en Lange Gortstraat, Varkensmarkt,
Vlissingscho straat, Vlissingscho brug, Vlis-
singsch Wagenplein, Kanaaldijk.
weggescheurd; daardoor ïb het vorband tusschen
sommige stukken verloren gegaan en vindt
mon zich voor moeielykkeden geplaatst. In
die gevallen moet men zich dan trachten te
behelpen met afleidingen of oude kaarten."
Met die woorden heeft de schry ver zich zelf
van top tot teen geteekend als den yverigen
autodidact, die zich in den vryen tyd, dien
zyne eigenlijke werkzaamheden hem laten, neer
zet om do gesohiedenis van zyne woonplaats
en zyn gewest te bestudeeren uit de boeken
en de handschriften, die hom ton dienste staan,
en die, als hjj in zyne ambtsbetrekking een
gedcolto van Zeeland doorkruist, nooit nalaat
op te merken al wat, naar hy meent, met do
oude gesteldheid des lauds verhand houdt-
Zyn enthousiasme doet hem grypen naar oude
folianten om daarin te vinden wat hom nog
onbekend is en als hjj zyne weetgierigheid
heeft bevredigd en liy zich van de zaak, die
ky onderzocht heeft, eene heldere voorstelling
gevormd heeft, dan gevoelt hy de behoefde
om het verknagen resultaat op bet papier vast
te leggen odü te zorgen, dat wat ky gevonden
heoft, niet weer verloren gaat. Hoe nuttig
zulk oen man is in de omgeving, waarin hjj
werkt, en waarin hy de belangstelling voor do
plaatselyke geschiedenis levendig houdt, be
hoef ik niet uiteen te zetten. En welke eene
zelfvoldoening moet het voor hem zyn niet
alleen hotgeen hem vroeger onbekend was,
door eigen onderzoek te hebben gevonden on
te gevoelen, welk een groot voorrecht hy daar
door boven zijne medeburgers verkregen heeft,
maar ook te bomerken, dat zjjno meerderheid
in dat opzicht volmondig door zyne omgeving
wordt erkend, en dat hy in historische quaestics
de vraagbaak zjjner medeburgers geworden is.
Die welverdiende goede naam is zeker oen groot
voorrecht, maar levert ook een groot gevaar op.
Geplaatst in eene omgeving, waar niemand is,
die den autodidact kan tegenspreken, niemand,
dio hom kan terechtwyzen, komt by or licht
toe eigen kennis te ovo-schatten en waagt
hjj zich aan do oplossing van vraagstukken,
dio door historici van naam daarvoor nog lang
niet rijp worden geacht. Onvoldoende ge
schoold, is hjj niet in staat om te onderschei
den tusschen het algemeene, dat overal voor
komt en aan de vakmannen reeds lang
bokend is, en hot bijzondere, waardoor zich
zjjn gewest of zjjne stad van andere onder
scheidt, en dat dus verdient nader in het licht te
worden gesteld. Altijd gewooon geweest te
werken met de gegevens, die bjj zich toeval
lig heeft kunnen verschaffen, met de boeken,
dio binnen zyn bereik waren, heeft hjj niet
geleerd elk onderzoek met eene stelselmatige
bronnenstudie te beginnen en altjjd terug te
gaan zooveel mogelyk tot don eersten zegs
man. De oude boeken, waaruit ky zelf zooveel
De Societé Anonyme verbindt zich binnen
twaalf maanden na dagteekoning van bot
raadsbesluit, waarbij deze concessie wordt ver
leend, deze ljjn in exploitatie te zullon brengen.
Op verzoek van de concessionaris kan die
terinjjn door don Gemeenteraad éénmaal wor-
don verlengd met ten hoogste zes maanden.
De concessionaris BoasBon verbindt zich
binnen twee jaren na dagtookening van bet
koninkljjk besluit, waarby do Rijksvergunning
wordt verleend deze ljjn enz.
Daar do firma BoRsson ryksvergnnning noo
dig beeft en dus niet dadolyk na do concessie
dor Gemeente kan beginnen met den aanleg
is voor haar eon ruimer tormjjn gesteld.
De concessie wordt verloend tot en mot 31
December 1938.
De gemeente beeft in geval van. eindi
gen ot van intrekken dor concesie
mits zjj zich daaromtrent zes maanden
vóór bot oindigon dor concessie of bij introk
ken bjj hot besluit daartoe vorklaart, hot recht
den tramweg geheel of gedeelteljjk over te
nemen.
Dezo overneming beeft plaats tegen don
prjjs daarvoor door beide partyen in overleg
met elkaar te bepalen. Is bet materiaal op
het oogonblik der overname iu goeden staat,
dan wordt als grondslag voor bet bepalen van
den prjjs genomen do industriewaarde, zoo
niet dan de handelswaarde.
Do exploitatie moet geschieden met bovcn-
grondscbe eloctrische geleidraden, tenzij door
den Gemeenteraad eene andere beweegkracht
zal wordon toegestaan.
Do ritten zullen zoodanig worden geregeld,
dat dagelijks van des voormiddags 5 uur tot
's middags 12 uur en van dos namiddags 8 tot
12 uur middernacht ten miusto ééns iu bet
half uur en van 's middags 12 uur tot des
namiddags 8 uur ten minste eens in het kwar-
tior trammen in beide richtingen rjjdon.
Do wagens mooton eloctrisch verlicht zyn,
terwjjl voor voldoende verwarming tor beoor
deeling van Burg. en Weth. moet worden ge
vergd.
Het rollend materieel is jaarljjks aan een
keuring door Burg. en Weth. onderworpen.
De reizigers inogon kosteloos bandbagage of
pakjes in de ry tuigen of op do balkons mede
neuion, mits deze voorwerpen zonder hinder
voor do modoroizigers to veroorzaken kunnen
geborgen worden.
De tarieven voor hot vervoer van personen
en goederen worden door de concessionaris
onder goedkeuring van Burg. en Weth. vast
gesteld. Dezo goedkeuring kan te allen tjjde
worden ingetrokken. De concessionaris zal dan
verplicht zjjn andere tariovon tor goedkeuring
over te leggen.
Bjj de vaststelling van het tarief voor bet
personenvervoer mag een maximum van 15
cent enkele reis en 25 cent retour voor de
eerste klasse en van 10 cent enkele reis en
15 retour voor de tweede klasse voor het tra
ject van do Markt te Middelburg tot het Betjo
Wolffplein te Vlissingen niet overschreden
worden.
Vim het goedgekeurde tarief mag door do
concessionaris niet worden afgeweken. Retour-
biljetten moeten ten allen tjjde worden afge
geven.
Als waarborgsom voor de nakoming der con
cessie enz. zal de Société Anonyme binnen 14
geleerd heeft,, zjjn zijne autoriteit, en bjj
moent, dat zjj dat ook voor anderen moeten
zyn. En do ars nesciendt, dio moeilijkste en
noodigste kunBt van alle voor den historicus,
heeft hjj uit die oude werken zeker niet ge
leerd. In hoeverro het boven in het algemeen
opgemerkte ook op den heer Hollestelle too-
passeljjk is, moge uit hot volgende bljjkon.
Gelyk roods uit don titel volgt, hoeft do
schrjjvor in zjjn jongste werk drie verhande
lingen bjjeengevoogd, die onderling maar zeer
los samenhangen, ovor de Honto, over hot
eiland Borsolo en over hot leenstelsel. Zooals
bekend, is do Honte niet altyd de uitmonding
van do Schelde geweest, maar stroomde die
rivier vroeger noordeljjk eerst in de riohting
van de Maas, later door wat thans de Ooster-
schelde heet, naar eoe. De verbinding tus-
scben do Schelde on do zee door de Honto is
eerst in do middeleeuwen tot stand gekomen.
Hoe dat is geschied, tracht nu de heer Holle
stelle duideljjk te maken, in het algemeen
ben ik geneigd hem, den waterbouwkundige
in quaestiea als deze vertrouwen te schenken
maar dat vertrouwen geraakt wel eenigszins
aan het wankelen, wanneer ik b.v. lees, dat
een verhaal van Jan van Borssele, die een
tjjdgenoot van Erasmus was, over wat er ge
beurd is »ontrent den jaere neghen hondert
ende XXXV11I" door bem >een merkwaardig
