MIDDELIUIRGSCIIE COURANT.
130' Jaargang.
Vrijdag
1 November.
Middelburg 31 October.
TO Stad ea Provincie.
N". 238.
1907.
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp. f2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
Therm, alhier en tel. weerbericht van het K. N. Met. lnstit. te Bilt.
31 Oct. 8 u. vm. 50 gr., 12 u. 57 gr., av.4 u. 56 gr.Hoogste barom.stand 764.0 te Christiansund,
laagste 751.7 te Holyhead. Verwachting tot den avond van 1 Nov.: zwakke Z. tot Z.W-
wind, meest betrokken of nevelachtig, mogelijk regen en dezelfde temperatuur.
Advertentiön20 cont per regel. Bij abonnement veel lager. Goboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50elke regel meer
20 cent. Reclames 40 cent por regel. Groote letters naar de plaats, die zy innemen.
Tot do plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betroffende
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is gerechtigd het Algeiueen AtlverlenUe-Bureau A. BE IA
MAR Az., N.Z. Voorburgwal 266, Amsterdam.
Sprokkelingen.
Ia Goes doet zich een eigenaardig en
grappig verschijnsel voor.
De samenwerking van Rome en
D o r d t wordt steeds inniger en openbaart
zich op bijzondere wijze.
Twee daar verschijnende bladen, een puur
Calvinistisch, al noemt het zich ook Christe
lijk Historisch, en een Katholiek werken innig
samen, zoo dat hot eerstgenoemde zelfs Room-
sche allures wil aannemen.
Het gaat censuur uitoefenen
Het begint te waarschuwen tegen het Vrije
Tooneel, tegen Royaards enz.
En met groot succes!
De zaal was hij heide stampvol en, volgens
de G. Crt waren bij Royaards onder de aan
wezigen do kopstukken der antirevolutionnaire
partjj.
Hot is ook om te gillen van de pret, beter
dan zich te ergeren over zooveel arrogantie.
Als Rome waarschuwt, doet het dit krachtens
uitspraak van kerkelijke, als bekwaam en tot
oordeelen bevoegd erkende mannen, aan wie
de geloovigen zich onderwerpenhier wil ge
zag uitoefenen een persoon, die tot oordeelen
over zulke zaken niet bevoegd is, omdat hp
niet uit ervaring spreken kan, want wjj weten
dat bij zulke voordrachten zelf niet bp woont.
Is het wonder dat de mannen der partjj
zich aan zulke vermanningen niet storen, hun
eigon weg gaan en de vermaners uitlachen
op den koop toe.
Van zulke aanstellerij zpn zij niet gediend.
Het is goed dat dit eens hlpke.
Het kan meewerken om zulko raadgevers
tot bezinning te brengen en hen aansporen
voor het vorvolg na te' laten wat in protestant-
sche kringen toch niet gedjjt omdat het niet
overeenkomt met de zucht naar vrjjheid, die
een protestant eigen hip ft.
•Dat die kopstukken de voordrachten van
Royaards bij woonden, is op zich zelf ook een
goed teeken.
Zp goven daardoor een flink voorbeeld aan
velen die in eigen kring zich verre van zulke
avonden houdea maar elders wel komedies
concerten, ja zelfs andere vermakelykbedon
bijwonen, waarvoor zp in hunne woonplaats den
neus ophalen.
Elders zpn zp geheel andere personen; som
migen, ook kopstukken van de partjj, wisselen
zelfs van kleeding.
Dat is onoprecht.
Laat men, ook in zjjne uitspanningen en
vermaken toonen wie men is tenzp men reden
heeft zich daarvoor te schamen.
Ea in elk geval eerlpk zijn ook op dit punt.
Er is heel wat gezegd en heel wat geschre
ven bij gelegenheid van dr. Kuyper's
feest.
Voel goeds, veel waardeeronds, veel dat uit
het hart kwam, zooals wjj dit van zijn he.
wonderaars ons kunnen voorstellen, veel waars
en oprechts ook van hen, die in levensopvat
ting met hem verschillen.
Een der mooiBte opstellen was wel dat in
hot Handelsblad, van den heer C. K. Elout, den
Haagschen hoofjjzer-correspondent.
Men verzuime vooral niet daarvan kennis
te nomon.
Die schrijver vergeljjkt mr Van Houten en
dr Kuyper.
Een enkele aanhaling daaruit, een stuk uit
het betoog waarin dr Kuyper's karakter en
zpn werk zoo juist wordt geschetst.
Do heer Elout schreef dan
»Dr Kuyper ia niet luttel onbevreesd als iets
of iemand hem weerstaat in 't jagen naar zjjn
doei. Dan rjjdt hij over vriend en vijand heen.
Dan sluit hp ook zijn groote goedheid tjjdeljjk
weg.
Zjjn goedheid. Want ziedaar weer iets
waarin hjj met mr Yan Houten overeenstemt.
Op 't stuk van waarheid, van echtheid is er
tusschon hen een schril contrast. Yan Houten
een-en-al ware eenvoud in denken en gedra
gen, geen schijn maar wezen Kuyper een
vreemde mengeling van echten, waren,-grooten
eenvoud en schijnsimpelheid, óók, en niet het
minst, in zjjn gedragingen. Gevolg trouwens
ook voor een deel van dr Kuyper's naïviteit,
een eigenschap die zjjn Groninger tegenstan
der ganscheljjk mist, doch die hem heel niet
vreemd is, hoe ongeloofljjk dat ook moge
schpnen bp een man die overigens toch zoo
slim, ja zelfs zoo sluw bleok. Een naïviteit
die nochtans onmiskenbaar is voor wie den
man met aandacht heeft beschouwd en waaruit
onder andere ook zjjn kleine persoonljjke
jjdelheden spruiten.
Maar in ware, groote goedheid van het hart
staan Kuyper en Van JJputen weer geljjk.
Voor hem van wien hjj houdt, heeft hjj 'wat
over en dien helpt hjj graag en gul, niet om
een dankje ol om wederdienst maar breed en
grootweg, uit een zuiver welbehagen in zulk
-doen Er moge ook hier wellicht wat
jjdelheid in steken, 't is toch zeker overgroo-
tendeels goedhartigheid, van die breede mild
heid des gemoeds die meer is dan slechts
uiterljjko minzaamheid, meer dan affabüité, en
die zich teekonen laat met het wjjdomvattendo
Fransche woord bonté.
Maar die begrensd wordt door het doet.
Dit blijft in dr Kuyper albeheerscbend
het streven naar zjjn doel. Wat daarmee botst
wordt weggeschouderdwaarheid, vriend
schap alles.
En niet Blechts wat, ook wie hora in den
weg staat. Dat heeft de heer Lohman onder-
Want voor dezen geestelpken krachtmensch
het al bjjzakeljjk en van min beduidenis
wat niet dient tot zjjn doel, het doel dat
opdringt uit zjjn overtuiging, zpn geloof
en ook, voor 'n deel wel, uit zpn eerzucht.
Hoe vast en vutig dr Kuyper's cbristeljjk
geloof ook zp en zjj die daaraan twjjfelen,
zien weer het naïeve in dezen wonderlij
ken man, dat hem kan doen gelooven als een
kind aan do oude Evangeliën toch schjjnt
het, by 't beschouwen van zjjne figuur in haar
geheel, schier iets hjjzakeljjks, iets toevalligs.
Want zóó domineert in deze figuur de
krachttrek, dat men dezen indruk krijgt
Kuyper had evon licht volgeling van Nietzsche
kunnen worden als van Christus.
Het uiterlijk van dezen geest is zóó merk
waardig en zóó groot, dat de inhoud daarbjj
min belangrpk wordt. De denker zelf en hoe
hjj denkt, maakt ioat hjj denkt bjjkomstig.
En toch is 't wat, on niet hoe, bet zaad ge
weest dat deze zaaier uitgestrooid hoeft over
zjjn land.
Wat heeft bjj, in zjjn zeventig jarig leven,
ons gebracht?
Een nieuw geluid in onze dagbladpers en
een nieuwo geboorte in onze taal.
Een nieuwe Kerk voor een oud geloof en
in nieuw perspectief voor Groen's politieke
partjj.
Een nieuwe politiek on een nieuw politiek
beginsel. Een smeden van een coalitie die
men monsterverbond" mag heeten maar die
dan toch een geniaal kunstwerk was daar zp
uit vroegere bittere tegenstanders sanuige-
klonken was, na bruizeling van wat woleer
zoo vast verbonden scheen. Herschepping door
breken eerst en weer hersmeden dan, hot werk
eens Siegmunds, en eens Siegfrieds door één
man verricht.
Het volk omploegd, doorwoeld, vaneen go-
spleten door een kouter van partygeest. Maar
zijn aangelengden en verslapten geest
veracht, zijn vadsigheden uitgewied, zijn zeer
behageljjk burgerljjke ziel herwekt tot nieuwen
strjjd voor oude idealen.
Wellicht is dr Kuypers's grootste krachts
moment reeds weer voorbjj.
Maar dan toch heeft hij, zjj 't ook kort, dit
zeer byzondere, dit waarljjk groote aan dat deel
van onze natie gedaan dat in hem kon gelooven:
Hjj heeft het een vernieuwde
levenssynthese gegoven."
Dat is goede, flinke taal.
Alleen vragen wij mag wat de schrpver
Kuyper's goedheid noemt, die «wegschoudert
al wat hem belet zijn doel te bereiken, tot
de waarheid toe, wel goedheid heeten?
Wjj zouden dit niet als zoodanig kunnen
prijzen. V
Uit de lofredenen van zjjne medestrijders
en bewonderaars een enkele greep en wel uit
hetgeen onze stadgenoot, dr L. H. Wagenaar.
in De Nederlandsclie Spectator schreef, dat ook
zoo kernachtig is en mooi van taal.
De schrpver schetst eerst dr Kuyper wien
de Arnli. Crt. een eeresaluut bracht omdat hjj
is een man van buitengewone gaven, een
intellectueelo reus, een redenaar en schrpver
van ongewone begaafdheid, een der grootste
Nederlanders van onzen tjjd als predikant en
als de »binnenste Kuyper" wiens innigBte
begeeren het was een Gereformeerde Dogma
tiek te schrjjven, en boe hjj >tnet zielejubel,
vooral sinds 1872, toen hjj naar Amster
dam vertrokken op politiek terrein den
Standaard ophief en straks als de Heraut des
Kouings opriop tot den strjjd voor de Refor
matie der Kerk dr Kuyper begroet door
een herlevend Calvinistisch volk. Dit had zich
lang gevoeld als een onderliggende, nietige
mindorheid. Thans voelde 't dat do Held was
'•pgestaan die den tegenstaander stond.
Ook herinnert dr Wagonaar er aau hoe dr
Kuyper steeds voor de vrije School, de vrjje
Universiteiten de vrjjo Kerk streed en hoe hjj
met enorme kracht op dezo drie terreinen de
vrjj making heeft doorgezet.
«Kuyper is zoo schrijft de Middelburgsche
predikant in zjjn donken boheerscht door do
idee der electie, in hart en nioren demo
craat. Met wat welbehagen sloeg hjj in ziju
eerste optreden de groote Conservatieve party
uiteenzooals men mot jjzeren hamer een
glazen klok in scherven en gruizols slaat.
Met wat bljjden moed aanvaardde hjj 't bond
genootschap mot de radicale party. Bitter
teleurgesteld, vermeed hjj echter later zorg
vuldig allo «democratische klippen" en vol
bracht straks het kunststuk om, hoe hun ver
leden hier ook tegen in wrong, de anti-revo-
lutionnairen van allo nuances snUin te smeden
tot een hechte coalitio. Dezo heeft hem den
toegang tot het President-Ministerschap ge
opend.
Ware hot aan het Mimsterie-Kuyper gelukt
door rjjke, uit eigen beginsel afgeleide sociale
wetgeving, heel het volk aan zich te verplich-
zjjn zetel zoude vast zjjn gesteld, doch
het zwaktepunt van Kuyper als staatsman ligt
daarin, dat ook hjj het principiëele woord niet
te spreken vermocht, dat bij 't licht der H.
Schrift den weg ter sociale reformatie wjjst.
Hierdoor werd de in zjjn jeugd assaillante
stryder meer en meer de veldoverste, die de
positie tracht te behouden. Was de jonge
Kuyper de man van de «wigge", de oude Kuyper
koo3 den troffel tot zpn symbool. De man,
e vele wonden sloeg, staat naar rallieuient.
Daarbjj komt dat om uit een der fijne
meditaties, waarop de zeldzame vruehtbare
auteur sedert jaren eiken Zondag zpn geloo
vigen vergast, een beeld te gebruiken de
lie-fstvrucht uit Kuyper's gaarde fijner en zoeter
is dan ooit zpn zomervrucht is geweest. Het
te assaillante, soms noodeloos wondende of
zonder erbarmen écraBeerende, waaraan de
partij-organisator en aanvoerder zich soms be
zondigde, treedt terug voor het vriendeljjk-
waardeerende van den man, wien onverbe
terlijk optimist die hjj is het zoo zoete
vreugd zou zjjn het vertrouwen en de liefde
te winnen van geheel zpn volk.
Kuyper's hart dorst naar sympathie. Opmerke
lijk is in zpn leven de sterke behoefte aan
vriendschap. Wat heeft hjj groote smart gele
den door hreuke met vrienden. Van Toorenen-
borgon, Gunning, Van Ronkel, Hoedemaker,
De Savornin Lohman Kuyper heeft hen
liefgehad. Ik heb hem zien schreien, toen de
breuko kwam. De onverbreekbare vriendschap
met den geleerden Calvinist, prof dr F. L.
Rutgers in alles een superieur man!
bleef hem een troost; de liefde der jongereD.
die hjj opkweekte, is hom een weelde, doch
ook de waardeering zjjner tegenstanders wekt
in zjjn bjj alle vastheid van wil4tooder gemoed
een bijna kinderljjke vreugd.
Doch hetzjj smaad of eere, vergoding of
verguizing hem ontmoet, hjj heeft geleerd klein
voor en sterk in zjjn God te zjjn en zooals
na elke schommeling de magneetnaald rust
het Noorden na eiken strjjd met heel
zjjn ziel op te gaan in het Soli Deo Gloria, het
wachtwoord van Calvjjn."
Stellen wjj daartegenover nog een oordeel,
dat van Het Vaderland, die in dr. Kuyper den
knappen journalist huldigde.
De redactie van dit blad kon niet mee doen
als men den staatsman vierde. Zjjn leven is
gewijd geweest aan het verwezenlijken van
idealen, die slechts aan een klein gedeelte van
het volk dienstbaar zjjn. Voor het overige is
een gedeelte uit de Room3ch-Katholieken pas
voor hem beginnen te leven toen bet als hulp
troepen tot het bereiken van bet doel kon komen.
Vierde men den geleerde, den politieken
agitator, den Nederlander, den man uit één
stuk, ook dan onthield zich Het Vaderland.
Vierde men in hem den mensch, dan zweeg
hot, omdat de feestviering dan buiten het
terrein viel van het openbaar leven.
Slechts in één kwaliteit kan 't blad hom
vieren, en wel in die van den knappen jour
nalist, den journalist, die altjjd een nieuwen,
friaschen, beknopten vorm voor zpn gedachten
weet te vinden en wiens bekwame p>~n het
duisterste helder maakt, zelfs voor de eenvou-
digon van geest. En het bewondert in hem
den politieken organisator, den man aan wien
het gelukt is de niet politiek aangelegde Cal
vinistische kleine luyden tot een staatkundige
macht te organigeeren.
't Blad eindigde met deze woorden: «Zpn
leven is, naar onze innige overtuiging, niet ten
zegen geweest van ons volk. Maar dat een deel
onzes volks hom liet heeft, bewondert en viert,
begrijpen wjj. En tot op zekere hoogte (hoe
ver bleek uit het bovenstaande) kunnen wjj
hem mede vieren en met hen zijn werk be
wonderen."
Ziet daar enkele uitingen hp gelegenheid
van een feest, zeldzaam voorzeker in do ge
schiedenis van ons land, dr. Kuyper en zjjne
aanhangers eerende, maar waarbjj ook vaneen
te waardeeren oprechtheid, loyaliteit en waar
heidszin is gebleken aan de zjjde zjjner poli
tieke tegenstanders.
In De Rotterdammer geeft prof. Fahius re
kenschap van zjjn heengaan van de De-
putatenvergadering. Hjj schrjjft o. a.:
Naar mjj voorkomt, was het weggaan vrjj
begrjjpelpk.
Van de mjj geschonken tien minuten had ik
gebruik gemaakt in hoofdzaak om te zeggen,
waarom ik slechts eenmaal het woord voeren
zoude'; dat ik aan de verdere bespreking
geen deel zoude nemen.
Ook was repliek op wat tegen mjjne be
denkingen werd aangevoerd niet geoorloofd.
Ik zoude alleen die hebben kunnen aan-
hooren.
Op die wjjzo ware reeds een ingaan later op
de afzonderljjke punten moeilpk.
En daarbjj had zich hetzelfde herhaald.
Als een debat niet tot zpn recht kan komen,
doet men in don regel beter zich daarin niet
te hegeven.
Juist ter wille van wat men voorstaat, dat
anders gevaai zoude loopen vermoord te
worden.
Bovendien stond de afloop der vergadering
voor mjj vast.
Wie velerlei bezigheid heeft, komt in zulko
omstandigheden gemakkoljjk tot het besluit,
dat or voor het bljjven als stil toehoorder ge
durende enkele uren geene overwegende re
denen zjjn.
BENOEMINGEN. ENZ.
Bjj kon. besluit
zjjn benoemd tot insp. der registratie en
domeinen in de 15e divisie (Gouda) M. W.
Klein, thans ontvanger te Hoorn, en te Utrecht
(2o afd.) G. A. Meerdink, insp. te Breukolen;
is op verzoek ingetrokken de benoeming
van dr J. J. P. Hilbers, te Grave, tot tweede-
geneesheer aan het Rpkskrankzinnigengesticht
te Medomblik.
De luit. t/z le kl. C. H. Lussanet de la
Sablonièro, dienende als eerste-off. aan boord
Hr Ms pantserschip Piet Hein, wordt op
activiteit gesteld en vervangen door den luit
t/z le kl. A. F. Gooszen.
De off. van gezondheid le en '2e kl. O. En
gelken te Leiden en W. de Vries te Willems
oord, worden op non-activiteit gesteld en
eerstgenoemde vervangeu door den off. van
gezondheid le kl. H. C. Ta-nson.
In het Rjjkskrankziimigengosticht teMedem-
blik is te vervullen de betrekking van optich-
teres voor de huishouding, waaraan een jaar
wedde is verhonden van f 300.
Voor nadere hjj zonderheden zie men St Crt
no 255.
De verkiezing van eon lid van de Tweede
Kamer der Stilten Generaal in het kiesdistrict
Sneck, ter voorziening in de vacature, ontstaan
door het overljjden van den heer mr. H. ükuia,
zal plaats hebben op Vrijdag 22 November a.,
de stemming, zoo noodig, op Woensdag 4
December a. s., en de herstemming zoo noodig}
op Vrjj dog 13 December.
HOltTB MEDEDEELINGEN
VERGADERINGEN.
In het tweede jaarverslag van de Ver-
eeniging tot Christelijk hulpbetoon aan tuberculose
lijders, uitgebracht in de Woensdag te Amster
dam gehouden algemeene vergadering, kon
geconstateerd worden dat de Vcreeniging groeit,
't Aantal contribuanten steeg tot 2100. De
voorbereiding van den bouw van een sanato*
rium, waarvoor een groot terrein nabjj Har-
wjjk is verkregen, wordt jjverig voortgezet.
Een verkloind plan voor twee paviljoens met
keukon, geraamd op f 55000, en waarin 36
patiënten zullen kunnen opgenomen worden,
zal zoodra de noodige gelden bpeenkomen,
uitgevoerd worden.
OOST-I XDIE.
Bjj de krijgsverrichtingen op Celehes en
onderhoorigheden zjjnzwaar gewond de ser
geant J. Lepenhorst; licht gewond de genie
soldaat Ch. H. van Egmond en de fuselier F.
H. de Lange.
Vrijdag avond te 8 uur zal in een der
lokalen van de sociëteit St. Joris alhier de
kapitein der infanterie L. E. Geill uit Vlis-
ingen als spreker optreden voor de leden der
te Middelburg bestaande schietvereenigingon,
met het doel deze op te wekken zich aan te
sluiten bjj den Zeeuwsehen Schietbond.
Uit Vlissingen.
Woensdagavond hield de heer L. M. S.
Klinkenberg, van Middelburg, in de kleine zaal
het Concertgebouw aldaar, een popu
lair wetenschappelijke lezing voor introducés
van do Vorooniging Zeevaartschool en voor do
leerlingen van die school.
De voorzitter van bovengenoemde vereeniging,
hoor J. Smit, zette in 't kort uiteen het
doel van de populair wetenschappelijke lezin-
die men dezen winter denkt te houden,
en waarvan deze de eerste is.
Hoofdzakelijk wordt beoogd, togemoet te
komen aan de min of min eenzjjdige studie
van de leerlingen dor Zeevaartschool. Na-
tuurljjk kunnen ook andere belangstellenden
deze lezingen bijwonen.
Door het bestuur van do Vereeniging zal
getracht worden dezen winter verschillende
iprekers te krpgen.
Hierna maakte do spreker een aanvang met
zpn causerie over: De photographic van de
hemellichamen, een zeer interessant onderwerp,
te meer, omdat in de laatste jaren daarmede
zulke verrassende resultaten zjjn bereikt.
AUereers't werden op het doek gebracht
het gesprokene werd met lichtbeelden ver
duidelijkt verschillende kjjkjes van sterren
wachten zoowel in als buiten Europa.
Daarna verklaarde de heer Klinkenberg in
't kort de wjjze van photographeeren, waarna
hjj door middel van photographieën en tee-
keningen zjjn auditorium een blik gunde in
al het schoone en wonderbaarlijke, dat onz#
sterrenhemel to zien geeft.
Zoo behandelde hjj achtereenvolgens dn
verschillende gestalten van do maan, het pla
netenstelsel, en do hemellichamen, daarbuiten
gelegen.
Breedvoerig stond spreker stil bjj het laatst
genoemd onderworp, de hemellichamen buiten
het planeetenstelsel, de sterren. Hiervan
kwamen zeer mooie en duidelpke photogra
phieën op het doek.
Na de pauze wjjddo de heer Klinkenberg
nog enkele woorden aan de zon, verklarend
het verschijnsel van de zwarte vlekken op dn
zon, welke ontstaan door ontploffingen, din
daarop plaats hebben» en aan de kometen.
De heer Smit dankto don spreker voor zpn
aangename, en leerzame causerie.
Het Belgisch staatsschoolschip V ille JAnver
is heden morgen van zee op de haven geko
men en zal daar eenige dagen vertoeven.
Aldaar is een Christcljjk-Historische Kies*
