MIDDELBERGSCHE COURANT.
Dinsdag
8 Januari.
Uit Stad en Provincie.
f>\ 6
ISO' JUffUl.
1907.
Doze oourant veiaohgnt d a g e 1 ij k s met uitzondering van Zon- on Feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoowol voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland firanoo pp./2.
Afzonderlijke nummers koaton 5 cent.
Therm, alhier en tel. weerberioht ym het K. N. Met. I n s t i t. te De Bilt.
£7 Jan. 8 n. vm 42 gr., 12 n. 44 gr., av. 4 u. 42 gr. F. H o o g b t e barom.stand 778.9 te St.Mathieu!
laagste 750.6 te Bodo. Verwaohtingtof den avond van 8 Jan..: zwakke tot matige meest
W. wind, nevelig, weinig ot geen regen en dezelfde temperatuur.
AdvortentiSn.' 20 cent per regel. By abonnement veel lager. Geboorte-, dood- on
alle andere familioboriohton en Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel moor
20 oent. Boolamoa 40 oent per regel. Grooto letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën eu reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betredende
Handel, Ngvorhoid en Geldwezen, is gereohtigd het Algemeen Advertontlo-Biireiin A. Dl
LA HAR An., K.*. Voorburgwal 360, Amsterdam.
Bij deze courant behoort een by voegsel.
De opgaaf van den spoordienst komt in
dit nommer voor op de gebruikelijke
plaats.
Middtlburg 7 Januari,
Sprokkelingen.
Da Boerenleenbanken hebben een
onderwerp van bespreking uitgemaakt in de
Tweede Kamer bjj de behandeling der be
grooting voor Landbouw.
Daarop was een subsidie uitgetrokken voor
die instellingen, waartegen de vrgzinnig-demo-
oratisohe leden opkwamen, op grond dat die
banken geen neutraal karakter dragen.
Minister Veegens verdedigde die subsidie en
beweerde, in verband met die gemaakte
opmerkingen, o. a.»De door den geaohten
afgevaardigde uit Kampen van mg verlangde
toezegging, dat geen subsidie zal worden ge
geven aan boerenleenbanken, waarbg gelet
wordt op de staatkundige of godsdienstige
overtuiging der leden, kan ik niet doen. Wel
kan ik de verzekering geven, dat boerenleen
banken van andere riohting dan vele der be
staande, hetzg die riohting een positieve, hetzg
een nentrale sjj, mits z£ overigens aan de
gestelde voorwaarden voldoen, op deizelfden
voet znllen worden gesubsidieerd.
Deze zaak heeft groote overeenkomst met de
sohoolquaeBtie, waaronder het land zoo vele
jaren lang is gebakt gegaan.
>Maar dit wil ik nog zeggen, dat ik mg
voor den landbouw, waarvan ik de belangen
mot groote voorliefde behartig, geen grooter
ramp zon kannen denken, dan dat men een
stigd in den geest van den onzaligen school
strijd op dit gebied zon overbrengen. De ge
achte afgevaardigde uit Kampen en de andere
sprekerB, die over deze zaak het woord hebben
gevoerd, kannen van mg niet verwachten, dnt
ik daartoe ion wensohen mede te werken.
Het is mg dan ook niet mogelgk, al zou ik
der Kamer gaarne een stemming besparen, de
toezegging te doen, die de geaohte afgeva*r-
digdo uit Kampen van mg verlangt."
Ieder die een weinig op de hoogte is van
de leenbanken, weet dat de Minister op dit
punt «ioh aan eene illusie overgeeft.
Het is met die banken als met zoovele van
die instellingen met een zg. ohristelgken of
kerkelgken tint.
Het zgn altomaal pogingen om, onder den
■ohgn het een of ander praktisch belang te
b 3vorderen, ot dit ook wel degelgk beharti
gende, tooh vooral de belangen van een kerk
of eene korkeljjke gemeente in het oog te
honden.
De zieltjes bjj elkaar doen big ven of nieuws
zieltjes winzen iB ïummer een.
Het gezag en de maoht der geeatelgken en
van do predikanten, dat meer en meer ver
mindert, met allerlei middelen te handhaven,
liefst uit te breiden, staat niet minder op den
voorgrond.
Waar men vroeger niet aan daoht, wat men
eottgdi afkeurde, wordt thans ter hand geno
men. Zoo heeft men ohristelgke muziekge
zelschappen en nog meerdere van die vereeni*
gingen, welke alle op een en dezelfde leest
zgn gesohoeid.
Dat is alles begrgpelgk en te verdedigen
ieder handhaatt gaarne zgn standpunt en traoht
propaganda te maken voor zjjn ideeëa. Men
ziet eohter uit het streven aan die zgde dat de
moderne, de nieawere geest ook in die eg.
chrintelgke kringen zjjn invloed doet gelden.
Men moot daarmee wel rekening honden.
Maar daarom behoeft de Staat, van zjjn neu
traal standpunt, aan alle zoo sterk gekleurde
vereenigingen geen subsidie te verkenen,
Er wordt zoo sohreef Zand en Ve/k dezer
dagen er wordt subsidie verleend aan Boe
renleenbanken, in welker statuten voor de
leden wordt voorgesohreven»dat men gods
dienst, huisgezin en eigendomsreoht in ohris
telgken zin als de grondslagen der samenleving
erkenne en zgn gedrag daarnaar
regel e."
Wg hebben hier te doen met banken van
den Roomsohen Boerenbond. Wat de hier
afgeschreven eisoh, zooals zg door den Minister
Yeegons is geformuleerd, onder Katholieken
beteekent, zal hier wel niet behoevëh te worden
uiteengezet.
Evenmin, dat het in Roomsohe streken voor
andersdenkenden en minder gehoorzame zonen
der Kerk onmogelgk is om van deze door den
Staat gesubsidieerde banken gebruik te maken.
Dit geval wordt nu door de tegenparig
voorgesteld als een strgd tussohen reohts en
links -en als bewgs aangehaald, dat de recb-
terzjjde bgeen behoort.
Allereerst moet ons de opmerking van het
hart, dat die eenheid daaromtrent aan de
reohterzgde niet anders dan kunstmatig kan
zgn.
In waarheid wensoht geen enkel Protestant,
hoe reohtzinnig ook, en des te minder naar
mate hg fanatieker is, dat de Roomcehe gees
telijkheid door middel van boerenleenbanken
de gehoorzaamheid van haie kinderen contro
leert en bevordert.
Bovendien wordt, zoo goed als aan ben, die
politiek tot de linkerzgde behooren, aan recht
zinnige Protestanten de toetreding onmogelgk
gemaakt. Het is niet aannemelgk, dat zonden
worden toegelaten sg, die door colportage
met bgbels en andere zending de Katholieke
geloovigon van hnn kerk zoeken af te bren
gen, terwgl zg, die zich buiten dien strgd
honden, worden geweerd.
In de tweede plaats gaat eene vergelgking
met het bgzonder onderwgs, met zooveel aplomb
in dezen gemaakt, in het geheel niet op.
Wanneer men te linker egde het bgzonder
onderwgs subsidieert, doet men het, omdat
men de bezwaren erkent en eerbiedigt van
Roomiohen en reohtzinnige protestanten om
hunne kinderen naar de openbare school te
zenden.
Maar wie zal te linkerzgde hetzelfde be
zwaar erkennen van een boer, om geld te
leenen bg een bank, waar ook een andersden
kende zgn geld leent?
Dat bezwaar zon niet anders dan belaohe-
ljjk zgn.
Dit is dan ook de ware reden niet. De
boerenleenbanken hebben niet alleen ten doel,
het orediétwezsn te ontwikkelen, maar tevens
de belangen dor Kerk te dienen.
Tegen den eisoh om de voren geformuleerde
voorwaarde uit de statuten te «oh rappen kan
geen enkel redelgk bezwaar worden aange
voerd.
Wg betrenren het daarom, dat de Minister
Veegens in zgn gver voor de verdediging van
een zwakke zaak heeft kannen goedvinden
de voorstelling te geven, alsof door den eisoh van
aohrapping der voorwaarde de sehoolBtrgd op
het gebied van den landbouw zou worden
overgebracht.
Het is juist andersomde Minister laat hier
een gelegenheid voorbjjgusn, om het door
dringen van dien atrgd op vreemd terrein
tgdig te voorkomen.
Wg betreuren dit terwille van den land
bouw, die de volle ontwikkeling van het
oredietwezen zoozeer behoeft.
En hier komen wg op de hoofdzaak, waar
door tevens de stem van >a 1 de in de
amer aanwezige vrgzinnig-de-
m oor aten" wordt verklaard.
Men daoht in het debat veel meer om den
ohristelgken kant der zaak dan om de zaak
zelve.
NietB is verderielgker voor alle instellingen
van aooialo ontwikkeling dan de splitsing op
gronden, die vreemd zgn aan de zaak zelve.
Wg hebben daartegen uteedc atrgd gevoerd
en zullen dat blgven doen.
Dat geldt niet alleen de ohristelgke partgen
ieder afzonderlgk, maar evenzeer de sociaal
democraten.
Daardoor wordt met name verhinderd, dat
de arbeiders ocöperatie die vlucht neemt, welke
haar tot een zegen zou maken voor de maat-
sohappg.
De Katholieken, die nu miBbaar tegen ons
maken over amti-olerioalisme, hebben het vsèl
te overwegen: wat in den Bohoolstrgd niet kan
voorkomen, tal op ander terrein zeer stellig
gebeuren; men komt op een goeden dag om
subsidie voor een eoonomisoho instelling, welke
in hare statuten uitsluit al degenen, die niet
zuiver zgn in leer en prakfgk van het Marxisme.
Wat dan?
Over eene onbiilgkheid bg de regeling be
treffende de >viermaandeis" achrjjtt men aan
De Tijd o. a.
Bg het institnnt der viermaanders doet zich
do grootste oibillgkheid voor, welke nitgedaoht
kan worden.
Gelgk bekend, kan elke gemeente een zeker
getal viermaandorB leveren, echter met dien
verstande, dat aan een zeker examen voldaan
worde.
Gesteld nu dat de gemeente A er 50 mag
leveren en de gemeente B slechts 10; dat hangt
natuurlgk at van het getal zielen dat elke ge
meente bevat.
Zgn er na in A 40 geëxamineerde» en inB
20, dan zou men zoo zoggen, dat wat er in
A te kort komt, door B kan worden aangevuld,
djoh mis hoor, en hierin nu zit juist de grooto
onbiilgkheid.
De 10, welke B te veel heeft, moeten toch
maanden dienen en deden hnn examen voor
niet en de 10, welke A te kort komt, valt men
aan uit de hoogste nummers, welke bg de lo
ting in die gemeente zgn getrokken.
Wie brengt hierin verandering 01 liever
verbetering, opdat onze jongelui, vooral uit de
kleinere gemeenten, zioh niet maanden behoe
ven inteBpannen met het voomitzioht om, on
danks hnn inspanning, toch 8 maanden te
moeten dienen."
Voor die opmerking is wel grond.
Zon niet eene verandering te brengen zgn
door het aantal te bepalen voor eene pro-
v i n o i e en dan het getal te verdoelen over
de gemeenten, naar het aantal inwoners of
het aantal ingesohrevenen voor de nationale
militie van iedere plaats
Wg weten nu het is de antirevolution-
naire Rotterdammer die het ons vertelt hoe in
zgn werk is gegaan de ommekeer van mr
Heemakerk, den tegenwoordigen leider der
aitirevolutionuaire partg ia de Tweede Kamer,
die als student indeDibating-Society te Leiden,
op de wgze als wg aan de hand van het Haag-
sche Weekblad in herinnering braohten, dr Kay-
per's geBohrift: Het Calvinitme oorsprong en
waarborg onzer constitutioneels vrijheden bestreed.
Men leze:
»Op die vergadering in 1874 is dr Kuyper
zeil verschenen, om het betoog van den heer
Heemskerk te weerleggen, en het resultaat is
geweest, dat naar aanleiding van dat debat de
heer Heemskerk tot andere overtuiging
kwam, en thans sedert lange jaren in de anli-
revolntionsaire gelederen zulk een voorname
plaats bekleedt.
Zoo ziet men, niet altgd is debat onvruoht-
baat."
Zou de redaoteur, toen hg dit sohreel, zgn
laohen hebben kannen honden
Het Vaderland, hiervan melding makende,
teekent eibg aan
Gaat men na, dat de heer Heemskerk de
door dr Kuyper geleide Calvinistische beweging
niet alleen »gevaarlgk voor den Nederlandechen
Staat" aohtte, daar deze, op geheel andeie
grondslagen gevestigd iB", maar ook, dat hg
van de twee grondbeginselen van het Calvi
nisme, zooals het door dr Kuyper werd verde
digd (Gods souvereiniteit en de uitverkiezing)
de eerste een gdelen klank en het tweede
dear noemde, waardoor de heerschappij
der geeBtelgken op het staatkundig terrein bin'
nenkomt", en dat hg van hot digven van dr
Kuyper's partg niets verwschtte »dan het
verwarron van gododiemt en politiek met
elkaar", weahalve die partg »zoo spoedig moge
lgk in het vergeetboek (diende) te geraken",
dam moet men erkennen dat twee debat
avonden niet te veel tgd waren om znlk een
overtuiging aan het wankelen te brengen niet
Bleohts, maar ook den bestrgder der aange
vallen leer te veranderen ia dr Kuyper's
vurigsten adept.
Inderdaad, zg die wel eens wanhopen aan
de vrnohtbaarheid van debat, kunnen moed
scheppenniet altgd is debat onvrnohtbaar.'i
01 de bekeerde mr Heemskerk De Rotterdam
mer voor de gegeven opheldering erg dankbaar
zal zgn?
Oaze lezers kennen het vonnis van den
Haagechen kantonrechter inzake den eisoh
tot belaztingbotaling, door de Ned.
Hervormde gemeente in de residentie inge
steld tegen een onwilligem lidmaat.
Die beBlissiig is, vooral wanneer zg in
hooger instantie wordt bevestigd, een misre
kening en voor alle kerkelgke gemeenten van
groot belang.
De Heraut, dr Kagper's orgaan, komt nu
daartegen op, vooral tegen het nogeeren door
dien reohter van de eigen reohten der Kerk.
Vooreerst tooh verklaarde, zooals men weet,
de kantonrechter: »dat de doop iemand niet
tot lidmaat der Kerk maakte, want dat hiertoe
eon handeling noodig was, door den betrok
ken persoon zeil op meerderjarigen leef tgd
verricht." Zeltsde belgdenis des geloofs, op
minderjarigen leeftgd afgelegd, was zonder
meer niet voldoende om iemand als lidmaat
der Kerk te beschouwen.
De gowone regels van een bnrgerlgke ver-
eeniging werden hier das op de Kerk van
toepassing verklaard, zonder dat de reohter
ook maar eenigszins rekening hield met het
eigenaardig karakter dat de Kerk draagt.
De Heraut nu ziet hierin (nota bene 1) hot-
zelfde wat do regeering in Frankrgk heeft
gedaan, toen ze de kerk wilde oplossen in
associations cu'tuellet.
Nauw daarmede in verband staat volgens haar
in de tweede plflats, dat de kantonreohter
klaarde geen rekening te willen honden met
de bepalingen, door de kerk zelf gemaakt, om
dat deze voor den reohter geen beteekenis
hadden en hg alleen gebonden was aan de
regelen van het bnrgerlgke recht. Niettegen
staande de Staat erkent, dat er een eigen reoht
is op handelsgebiedeen eigen reoht voor de
verhonding van heeren en dienstboden; een
eigen reoht voor de militairen wordt alleen
aan Christus' kerk het reoht ontzegd om op
haar eigen terrein bepalingen te maken, die
de bnrgerlgke reohter te eerbiedigen heeft.
Wg mogen merkt het Vaderland op
De Heraut er wel aan herinneren dat,
wat het sub lo aangevoerde betreft, een
oongrnente regeling bestaat ten opzichte van
het huweigk.
En wat het snb 2o opgemerkte aangaat, dat
het bgcondere recht, waarop de handelaar
de dienstboden zioh beroepen, behoort tot ons
gemeen recht, terwgl het militair reoht zgn
oorsprong en Teden van bestaan vindt in de
geheel bgzondere rechtsverhoudingen die het
militaire leven beheersohen, maar in elk geval
is ingesteld door den Staat.
Begrgpen wg De Heraut goed, dan zou zg
daarentegen wensohen, dat de Kerk, ook waar
het verhoudingen betreft die door het gemeen
reoht geregeld zgn, werd behandeld naar rege
len die zg zelf heelt gesteld.
Maar wat zou in dat geval de kerk anders
worden dan een Staat in don Staat
Ten slotte iets over een Dok en een groote G.
Mr H. J. Verkouteren, de bekende schild
knaap van dr J, Th. de Visser, heeft in een
boitenlandsoh tgdsohrift een opitol gesohreven
over de verhonding van den Staat tot de kerken
in Nederland. Daarin sohoot hg meer daa
een bok.
Nn, dat is hem wel meer overkomeD.
Zoo schreef hg o. a. dat bg de opening van
de zitting der Staten-Generaal het
gebed nog beBtaat.
Hoe komt de man eraan?
De Standaard maakt zich boos over dezes
andere blnnders.
Maar ook is de hoofdredacteur van dat blad
uit zgn humeur omdat de heer Veritonteren
in dat aritikei alleen heeft gesproken over
Nederlandooh Hervormdo kerk en de overige
kerken maar te hooi en te gras heeft
aangestipt, en dat hg ja wezenlgk
hg deed het, zgno kerk noemt de Groote
Hervormde Kerk, met oen groote G. Die
groote G verkerft de zaak geheel, en opBtrat
fen toon verklaart dr Knyper, dat mea dio
groote G niet mag sohrjjven, omdat het woord
groote nooh in den naam, noch in den titel
van de Noderlandsoh Hervormde Kerk is op
genomen.
»Wg stellen ons in die groote G geenc
partg, zegt De Vaderlandermaar we kannen
het begrgpen, dat het den leider niet aan-
taat, bg Mr. Verkouteren do nataur sterker
te zien dan de leer, en hem trots alle anti-
theso te hooren spreken van de Groote Kerk,
die in den volksmond zoo hoot in tegenstel
ling van de Afgescheidene en Doleerendo, naS
derhand verdoopt in A en B."
Wat is dr Kuyper tooh kleingeestig tegenS
over een kerk, die hg vroeger diende.
Bg gunt haar zelfs goen groote G.
DISTRICT EDE.
De verkiezing voor een lid der Tweede
Kamer voor dat distriot is nu bepaald op 22
dezer, de stemming, zoo noodig, op 81 Jan. en
de herstemming, zoo noodig, op 12 Febr.
Van ohristelgk-historische zgde wordt in
dat distriot oandidaat gesteld jhr mr J. H. J.
Qaarles van Offord, vóór 1897 afgevaard;gde
van Hilversum, dooh alstoen vervangen door
den anti-revolntionnairen en R- K. candidsat,
S. baron van Heemstra.
Da in ons vorig nommer gemelde oandidaat-
itelling van jhr S. van Oitters geaohiedde met
40 stemmen, tegen 15 stemmen op mr. S. de
Vries, gewezen lid der Tweede Kamer voor
het distriot Gonda.
Zondag a. weer eene voorstelling in den
schouwburg alhier, uitgaande van de at-
deeling van het Ned. Tooneelverbond.
Wg verwgzen naar de desbetreff ende adver
tentie in dit nommer.
De opvoering van Het zwarte Monster, dat is
de looomotiet >'n vurige draak dien 'n ieder,
die zioh is z'n klauwen waagt, moedoogeloos
vermorzelt" moet oei zeldzaam knnBtstnkje
zgn op tooneelgebied.
Groot is de lof, die den beiden vertooners
daarvan wordt gebraoht van versohillende zg-
den.
In het jongste nommer van De Wereldkroniek
geeft O. Z. daarvan een hoogst waardeerende
besohrgving.
De prgzen zgn voor dien avond zeer ver
laagd; zg bedragen: loges en stalles f 1.
partèrre f .75; hovenloge f —.50; galerg f .30-
De le lnit. A. J.R. Brandt, overgeplaatst
van de 4e oomp. hospitaal-soldaten te 's Gra-
venhage bg het 3e reg. inf., is ingedeeld bg
het 3de bat. te Middelbarg.
Zondag Bpeelden de voetbalverenigingen
Z. V. V. C. en Af. V. V. O., beiden alhier
wedstrgd op het terrein aan den Nadorst.
Af. V. V. O. won met 7—3 doelpunten.
Bg de rust was do stand 2—2.
Voor een staanplaats ter gelegenheid van de
kermis te G o o s werd ingeschreven als volgt
op de Groote Markt voor een stoomcaroussel
door W. Hendriks, Breda, voor.f 151.15 en door
W. Vinoken, Roermond, voor f 220den laat-
sten iB de plaats gegund, en voor een biograaf
door W. Lohoff, Alkmaar, voor f 226, aan
wien de plaats gegnnd werd.
Voor een daistont op de Beestenmarkt
schreven in F. de Smet, Roermond, voor
f 167.18 en Frits Sohulte, Roermond, voor
f 265den laatsten is de plaats gegund.
Te HoedekenBkerke werd Vrgdag
avond door een nit do burgerg gevormde oom
missie, bg monde van den burgemeester, den
gemoente-veldwaohter, ter eere van zgn 25jarig
jnbilé, namens de ingezetenen, een mooie
fauteuil met voetkussen en boekenrek aange
boden.
Het muziekgezelschap Con Amore braoht den
jubilaris een serenade, terwgl zgn huis door
enkele belangstellenden met vlaggen was
versierd.
(Wg hadden dit bericht gaarne Zaterdag
gehad,
Spoedige toezending der mededeelingen
zg onzen oorrespondenten ten zeerste aanbe
volen. R e d.)
Het sohip La teune Cecile, schipper Van
Penteren, met meel geladen en bestemd naar
Amsterdam, is, zoo meldt men ons uit Hans-
weert, bg het omhoogloopon op den haven-
dam lok gestooten.
Het schip is opgosohut en wacht daar op
de komBt van experts.
Te Neuzen werden gedurende 1906
opgeachutbestemd voor de haven aldaar 545
zeeschepen, met eon bruto inhoud van 1.215.228
M®, (het jaar te voren 411 schepen, inhoudend
864.119 M')bestemd voor Gent 1117 zee -
sohepen met een brnto inhoud van 3.181.836
M®, het jaar te voren 1003 sohepen, inhou
dende 2 851.086 M®); bestemd voor Selzaete
40 zeeschepen, met oen bruto inhoud van
35.824 M*' (hot jaar te voren 46 sohepen
inhoudende 45 069 M*.)
Afgeschut worden van Neuzen 411, komende
van Gent 1179 en van Selzaete 39 sohepen
tegen reBp. 874, 1051 en 86 in 1905.