Iëéips soimi
De cnltanr in doer zeewater
overstroomde püders.
BIJVOEGSEL
Vȕ Dl i
VA5
Dinsdag 27 Maart 1906, no. 75.
Middelburg 26 Maart
De namiddag van 12 Maait van dit jaar ia
voor vereoheidene kuststroken van ons land
aoer noodlottig geweest. Yooial Zeeland is
zwaar geteisterd en tal van polders, ter ge
zamenlijke grootte van xuim 4800 hectaren,
zjjn geheel ot grootendeels overstroomd.
Allon, die bekend zjjn met de nadeelige
werking van het zeewater op den kleigrond,
zullen begrjjpen, dat aan den landbouw ia
Zeeland enorme schade is toegebracht, een
schado, die gedurende meerdere jaren zwaar
gevoeld zal worden.
Zoodra de verschillende polders tegen het
thans instroomende vloodwater besohermd
zullen zjjn, zullen de landbouwers zich de
vragen stellon, wat zjj met dien grond moeton
beginnen, welke gewassen op dergeljjko gron-
don verbouwd kunnen worden en hoe zjj die
gronden moeten bewerken. En daarom komt
het mjj van belang voor thans te herinneren
ann vroeger genomen proeven.
In den naoht, van 23 op 24 December 1894,
zjjn eveneens tongevolge van een hoogen vloed
bij Noord-Westen wind, verschillende zeepol-
ders ingeloopen. Vooral het eiland Goeree-
Gvoiflakkee had het hard to verantwoorden
en bjj Goedoroede overstroomden meerdere
polders.
Door mjj zjjn in de jaren 1895 en 1896, als
deskundige bp den aanleg der proefvelden in
Zuid-Holland, in den Zuider polder bp Goede-
reedo, die gedurende 14 dagen ondot zeewater
keelt gestaan, proeven genomen met hot doel
na te gaan of het al ot niet wenscheljjb is
den grond te bewerken met een ondergronds
ploeg, teneinde den ondergrond los te maken
en het doorzakken van het zout te bevorderen,
en na te gaan wolke gewassen op mot zee
water overstroomde gronden het best getoeld
kunnen worden.
Verbouwd werden zomergerst, haver
suikerbieten, paardenboonen aard
appelen oa vlas.
De perceolon, waarop suikerbieten en paar
denboonen gezaaid werdoD, waren voor een
deel behandeld met don ondergrondsploeg. Deze
gewasson werden gezaaid op 18 oa 29 April
1895. De bovengrond, die voor het zaaien mot
de eg behandeld werd, viel zeer goed niteen.
Zoodra echter de grond eenige dagen rustig
had gelegen, vormde zich weer een ijzerharde
korst, waar de jonge plantjes zoer moeiljjk
doorheen konden komen.
Boonen en suikerbieten werden met de
machine gezaaid, de andere gewassen uit de
hand. Gerat, boonen ea aardappelen kwamen
op tjjd op, de haver Iaat en dan, de suikerbie
ten zeer onregelmatig en het vlaB zeer laat
De onder de boonen gezaaide karwei mislukte
geheel. Omtrent den groei dier gewassen kan
vermeld worden dat de gerot welig groeide en
blijkbaar zeer weinig last van het aanwezige
zout had. Eind Juni zag de gerst er minder
goed nit, een gevolg van het aanhoudende
droge weer en van den harden, onnatuurlpken
bodem.
De boonen vertoonden reeds spoedig een
ziekelijk voorkomen, en vooral die, welke met
den ondergrondsploeg bewerkt waren, bleven
kort van stroo 30 c.M.).
De aardappelen groeiden in het begin vrp
goed, dooh lieten hei er spoedig bjj zitten
het loof bleef klein en verschrompelde.
Het vlas kon zich niet door de harde korst
heenwerken, zoodat de stand dun bleef. Het
groeide zeer slecht op en bereikte oen lengte
van sleobts 2 a 4 dM.
De haver kwam wat dun voor den dag, om
dat het onmogeljjk was met de egge het zaad
een voldoonde grondbodekking te geven. Ze
grooido welig op ou bezat de donker blauwe
klour, aan goede haver oigon.
l)o suikerbieten krogen een paar dagen na
het zaaien regen, wat onder gewone omstan
digheden voor het ontkiemen zeor goed is,
doch juist hier verkeord werkte, daar de grond
zeer hard werd. Door meerdore~regen3 kwam
hierin later verbetering. Ia het begin was
waar te nemen, dat het gewas op het bewerkte
veldje beter doorgroeide; later echter was geen
verschil meer te bespeuren.
De boonon en aardappelen weiden te vroeg
rgpde gerat was rjjp in 't laatst van Juli
on de haver begin Augustus. De suikerbieten
werden op 5 October gerooid. Van de gerst
werd 32.66 H.L. por hectare godoracht, de ha
ver gaf con opbrongat van 45.54 H.L. De
suikerbieten op het onbewerkte perceel lever
den 30119 K.G. per hectare met een gehalte
van 16.2% en op het met den ondergrondsploeg
bewerkte perceel 32491 K.G. met 16.9%.
De gerat en de havor loverden flink ont
wikkelde korrels, de boonon waren gorimpeld
en slechtde aardappels waren zeer slecht van
smaak. Uit den uitslag dezer proefneming
kas men dus het besluit trekken, dat op de
ondorgoloopsn polders aardappelen, vlas,
paardenboonen en karwg niot uitge
zaaid moeten worden, terwjjl suikerbieten,
gerst en havor een vr{j goede opbrengst
kunnen geven.
Deze uitkomst klopt vrjj goed op de onder
vindingen van de landbouwers in den bedoel
den polder. Suikerbieten en gerst voldoden
good, haver echter voel minder. Do haver op
hot proefveld stond veel beter dan die in eenig
ander deel van den polder. Overal vertoonde
het stroo eon gele kleur, alsof hot gowas ver
brand was. Deze betere opbrengst op het
proefveld zal wellicht een gevolg geweest zjjn
van het zeer ondiepe onderbrengen.
Haver, die licht iügeëgö was, groeide
overal boter dan met de machine gezaaide.
Eveneens deden verschillende landbouwers
slechte ondervindingen op met aardappelen en
boonen.
De bewerking van dea grond heelt voor de
boonen geen merkbaar voordeel gegeven, voor
de suikerbieten echter wel en dat voordeel zou,
wanneer de zomer wat vochtiger geweest was,
wanrfiohjjnljjk grooter geweost zjjn.
Een bewerking mot den ondor-
grondsploeg verdient dus aanbe-
voling. Overal waar in de polders het zaad
ia het voorjaar onderg e p 1 o e g d was, ston
den de gewassen dunner. Deze bewerking
moet daarom afgeraden worden;
men moet het zaaizaad zooveel
mogeljjk ineggen. Ia men bevreesd, het
zaad moeiljjk met de egge te kunnen onder
brengen, dan kan men wat meer zaaizaad ge
bruiken. Op zandige plaatsen ia den polder
bleek het ploegen minder nado8lig te zjjn.
Luzerne en klaver op enkele porceolen, in
den Ziizefei'polder gelegen, hadden ook voel van
het zonte wator geleden.
De luzerne groeide later goed door ea gaf
een bevredigende opbrengst, do klaver was
veel minder.
Weinig werken in den grond gaf in dezen
polder de beste resultaten, geheel overeen
komstig vroeger opgedane ondervindingen. Een
bemestingsproef is in den polder niet geno
men, dooh wel bleek hier en dnar, dat super-
plioBpbaat werkte, zoowel op geploegde als
ongeploegde gronden.
Bg overstroomingen van polders in Gronin
gen heeft men de ondervinding opgedaan, dat
een bemesting met Chilisalpeter gunstig ge
werkt heelt, en zeer zeker is het aan te be
velen om met deze meststof proeven te nemen.
Zjj, die dit voorjaar het overstroomde land
reeds met saperphosphaat bemest hebben, zul
len dat niet meer behoeven uit te zaaien, daar
het niet waarschijnlijk is, dat deze meststof
met het water den grond uitgegaan is.
De resultaten, in den Zuiderpolder opgedaan,
komen vrjjwel overeen met die nit den Anna-
polder in Noord-Beveland, die in denzelfden
naoht doorbrak. Ook in dien polder heeft
men de meest uiteenloopende gewassen, als:
paardeboonen, eiwten, gerst, haver, zomerkool-
zaad, vlas, suikerbieten, mangelwortela en
paardepeen uitgezaaid en met de egge onder
gebracht. Alle gewassen mislukten, alleen
gerat gaf een matige opbrengst en luzerne
was vrjj goed. Suikerbieten gaven, in tegen
stelling met den ZuiderpolAer, eene geringe
opbrengst. De -dnnapolder heeft ongeveer drie
weken onder hot zeewator gestaan. Daar nooh
in don ZuidcrpolAor, nooh in don Aiinapolder
godraineerd land was, zjjn hieromtrent geen
ondervingen opgedaan. Vroegere overstroomin-
gen hebbon echter aangetoond, dat gedraineerd
land veol vóór heeft boven niet gedraineerd
land.
Daar een totale rast voor het land zeker
gunstig ie, wordt dikwjjls aanbevoion, het land
in weide te leggen. Deze raadgeving, hoezeer
jaist in beginsel, is in de prnctjjk niet ge
makkelijk uit to voeren, aangezien do fjjne
gras- en klavorzadon sleoht opkomen on men
dus slechts zeidon een eenigszins volle weide
kan verkrjjgen.
De proef in den Zuiderpolder werd in 1906
voortgezet met suikerbieten en gerst en ge-
tracht werd om den invloed van een kalkbe-
mosting en van een bewerking met don onder
grondsploeg na te gaan. Alle porceelen wer
den barnest met 600 K.G. saperphosphaat en
300 K.G. Chilisalpeter por heotaro, terwijl een
enkel perceel bovendien 2000 K.G. ocgeblusohte
kalk per hectare ontving.
Het rosultaat por H.A. was als volgt voor
de wintorgorst
Superphosphaat -f- Chilisalpeter 45 H.L.;
saperphosphaat -f- Chilisalpeter -ĥ kalk 42
H.L.j superphosphaat -f- Chilisalpeter -f- kalk
met diepe grondbewerking 42 H.L.
De kalkbemeBting en de diepe grondbewer
king met den ondergrondsploeg hebben hier
niet veel gegeven. De prooinemer, de heer
D. Lodder fe Goederoede, schroot echter dat
do met kalk bemoato poroeelen het water veel
beter doorlieten dan do andere perceelen.
Het resultaat mot de suikerbieten was, ook
per H.A.
Saperphosphaat -j- Chilisalpeter 40096 K.G.
snperphosphaat -}- ChiliBalpotor kalk 44813
K.G.; Saperphosphaat Chilisalpeter kalk
met diepe grondbewerking 42577 K.G.
Opmerkelijk wa9 het, dat de met kalk be
meste perceelen dadelijk het water doorlieten
en niet vast ineensloegen, terwjjl op de andere
perceelen dagen daarna nog groote plassen op
het land stonden. De bieten op do kalfcper-
ceelen groeiden ook veel beter en haddon meer
blad. De proefneming van dat jaar heeft dus
do uitkomst van het voorgaand jaar, dat
suikerbieten en gerst op de door
zeowater overstroomde gronden
goed groeien, bevestigd en tevens geleerd,
dat het gebruik van ongeblnschte
kalk in niet te kleine hoeveel
heid, voel bijdraagt tot een meer
gunstigen toestand van den grond.
Het grootste gedeelte van don Zuiderpolder
werd bezaaid met suikerbieten, waarvan zeer
goede en ook zoer Bleohte oogsten kwamen.
Over 't algemeen gaven die perceelen de
grootste opbrengsten, welke kort vóór de
overstrooming waren bemest en ook die, welke
in het eerste jaar van de overstrooming waren
gebraakt.
De luzerne, die in 1895 veel werd uitge
zaaid, bleek te zgn een gewas, dat op over
stroomde gronden thuis behoort, en gaf onge
kend hooge opbrengsten. Wintertarwe gaf
weinig stroo, doch een goede opbrengst aan
korrels. Erwten waren in 1896 even slochtals
in 1895. Een peroeel koolzaad, ia den nazomer
van 1895 uitgezaaid, stond in 1896 uitstekend.
Naar aanleiding van het hiervoren medege
deelde meen ik, dat op die overstroomde
Zeenwsohe kleigronden, welke nog tjjdig
van hef. zeewater zjjn bevrjjd geworden, en
waar het mogeljjk zal zjju om te zaaien, zjj
het ook laat in het voorjaar, suikerbieten,
gerst en misschien ook haver uitgezaaid zullen
moeten worden. Is het mogeljjk onder de
granen luzerne te krjjgen, dan ban men daar
door in de volgende jaren het land veel ver
beteren.
Aangezien de overotrooming in dit jaar
zooveel later valt dan in 1894, zal hot op vele
gronden onmogeljjk bljjken om dit voorjaar
nog iets uit te zaaien. Het komt mjj voor,
dat men voor die gronden het beat zal hande
len door er niet te veel op te werken, er.
alleen de bovenste grondlaag met eg en cul
tivator te behandelen, om te verhinderen dal,
het onkruid zich te veel ontwikkelt. In den.
nazomer ban dan koolzaad, of in den herfst
wintergerst uitgezaaid worden, of wel mem
kan het land in het voorjaar bezaaien met
suikerbieten en gerst. Een bemesting in 'i
a. s. najaar met 2000 a 2500 K.G. ongeblusohti-
kalk per hectare verdient aanbeveling. Voos
geen der uit te zaaien gewassen vergete men
het Chilisalpeter. I. G. J. Kakebeeke,
Rjjkslandbouwleoraar.
G o e 8, 19 Maart 1906.
Dit opstel is op verzoek van den Bchtjjvor,
waaraan wjj zeer gaarne voldeden, overgeno
men uit De Veldbode van Zaterdag 24 Maart 11,
roiIGBATIE WMB ('AMDA.
Iu aansluiting aan vorige berichten betref
fende emigratie naar Canada, deelt do consul-
generaal te Toronto mede, dat door don aanleg
van nieuwe spoorwegen in genoemd land, voor
namelijk in de Noordwestelijke districten, een
groot arbeidsveld zal geopend worden, vooral
ook nu besloten is tot het aanloggen van do
nieuwe trans-continentale ljjn (de »Grand Tronk
Pacific"), bjj welke onderneming het voor ar
beiders niet moeilijk zal zjjn werk te verkrjj
gen, hoewel natnurljjk misschien in woeste ea
veraf gelegen districten.
Het is den consul-generaal niet mogeljjk
nauwkeurig op te geven hoeveel loon men zal
kunnen verkrjjgen, maar te oordeelen naar ander
dergeljjk werk zou dit kunnen bedragen 1
dollar 50 cent per dag of meer, naar gelang
van bekwaamheid en ervaring van den arbeid.
Inderdaad goede, ontwikkelde arbeiders, als
bovenbedoeld, bunnen volgens zjjn gevoelen
zonder moeite werk vinden in Canada. Hjj
raadt belanghebbenden aan om naar Winnipeg
in Manitoba te gaan, waar vanwege do Caca-
deesohe Itsgeering een geregeld omigratiekan-
toor is gevestigd en waar de spoorweg-maat-
schappjj de arbeiders in dienst neemt. Aldaar
is ook gevestigd een Nedorlandsch vice-consul,
die bereid is alle verlangde inlichtingen te
verschaffen.
KORTE BiBDBÖHBMNGBN
VERGADERINGEN.
In de te Dordrecht gehouden jaarljjk'cUo
vergadering van de groep Nederland van hot
Algemeen Nederlandich Verbond, die door dr H.
J. Kiewiot do Jongo gepresideerd werd en
waarop 13 afdeelingen waren vertegenwoordigd,
werd het jaarverslag over 1905 uitgebracht.
Het ledental, dat 1 Jan. 1905 3122 bedroeg,
steeg tot 3801 op 31 Dec. binnen do grenzen
van het rjjk en kan nu roede op 4200 geschat
worden. Hebent men daarbjj de verspreide
leden in het buitenland, die'niet tot een groep
of afdeeling behooren en wier aantal door de
welgeslaagde vestiging van vertegenwoordigers
over de geheele wereld aanmerkelijk steeg,
dan komt men reeds tot ongeveer 1500 leden
voor de groep Nederland.
De rekening en verantwoording over 1905 werd
goedgekeurd. De ontvangsten waron f 7247.89'/,
de uitgaven f 1508 86»/s, latende eon overschot,
over to dragen aan hot hoofdbestuur, van
f 5739.03.
Ook word goedgekeurd do begrooting, slui
tende iu ontvangst en uitgaaf met f7562 07
en latende een ovorsohot van f 4662.07';s.
In zake de aansluiting tussohon Nederland
en België (de zaak Baie) werd door den at-
igevaatdigde van Den Haag oin motie voorge
steld waarin de groep Nederland zegt, dat zjj,
op hoogen prjjs stellende en instemmende met
de gevoelens, die de pogingon tot toenadering
met België in het loven hebben geroepen, tot
haar leedwezen van meening is, dat de oer
van den Nederlandschen stam haar verplicht,
in deze zaak voorloopig een afwjjzende houding
aan te nemen.
Na discussie werd die motie verworpen met
56 tegen 15 stemmen, terwjjl 7 stommen
blanco waron.
SENOEMMBEH, 6»Si
Bg bon. besluit:
iB aan den opzichter der verlichtingen op do
Bsneden-Ecms te Delizjjl en Wattum J T. de
Jager Jzn. eervol ontBlag uit 'e rjjbs dienst
verleend
is aan den bap-luit. t/z. P. J. Stam eervol
ontslag uit den zeedienst verleend, oader toe
kenning van pensioen;
zjjn benoemd tot niilitie-lnitenaut bjj hot
wapen der infanterie bjj het 3s rog. do milic.-
serg. H. Willems en W. P. Coppoolse, beiden
van het 6e reg P. A. Galle en M C. Munters,
beiden van het reg, gren. en jagers; alsmede
P. W. M. Asaelborg3 van het 6s reg.
is A. C. 1de, onder toekenning van eervol
ontslag als leeraar aan do Rgkstuinbonwschool
te Wageningen, benoemd tot Rjjkstuinbouw-
leeraar
zjjn benoemd tot plaatsvervangers van den
districts-veeartB, wien2utpb.cn ale standplaats
is aangewozon, E. A. L. (joadekker te Njjmegon
on P. Baoronds te Arnhem;
is mej. L. W. Ovinb, laatsteljjk ondorwjjzeies
lo kl. bg het openb. Europ. 1. o. in N.-I.,
thans met verlof in Europa, op verzoek, wegens
phyaieke ongeschiktheid, eervol uit 'a lands
dienst ontslagen, met toekenning van ponaioen
zjjn benoemd tot leden van den kol. raacl
der kolonie Caravao de heeren C. A. Zeppon-
feldt, H. M. Ponso, Edwin Senior en H. Fer
guson on tot voorzitter de heer 11. S. L. Maduro.
tot ondervoorzitter de heer J. Mtfller, thans
respectievoljjk die lunotios bekleedende.
De ministor van justitie verleent.;!. Woens
dag en die van oorlog a. Donderdag geen
audiëntie.
ümroT
Tq 's Gravonhago slaagde voor het examen
nattige handwerken ook mej. C. D. Dekker,
Oostwatering bjj V e e r e.
Aan de R. H. B S. to Gouda zjjn vacant
de betrekkingen van leornar in de gesohiedenis
en do Nederlandsche taal en in het schoon-
sohtjjvon. Nadere inlichtiugon bevat de St.-Crt
no. 71.
KERKNIEUWS.
Bjj do Zondag alhier gehouden ressor-
tale vergadering werd de heer Ch. E. Boasoon
te Middelburg, voorzitter van don kerkeraad,
gekozen tot lid van do centrale com missio voor
de algemeece zaken van het Ned. liraülitiech
kerkgenootschap voor hot ressort Zoo!and.
V
De hoer A Schippers, candidaat te Mid-
dolburg, die het beroep aannam naardeGorof.
kerk te Maasdjjk, is, na gehoudon praeparatoir-
examen, door de classis Middelburg tot don
predikdienst toegelaten.
De heer G. H. Korsten, te Meliskerke, dio
het beroep aannam naar de Geref. Gsm. onder
't Kruis te Rotterdam, zal Paasch Maandag
morgen van zjjne gemeente afscheid nemen,
en Zondagavond 22 April intrede doen te Rot
terdam, na vooral bevestigd te zjjn door de
heer A Janse, te Barnevold.
5
Do nieuwe R. K, kerk te Goes nadert
hare voltooing.
Zondagmiddag tuesoben drie en vjjl uren
werden de zitplaatsen verkocht en was voor
ieder de gelegenheid opengesteld het gebouw
te bezichtigen. Daarvan werd een ruim gebruik
gemaakt en ieder prees, zoo schrjjft men ona,
de schoono afwerking.
Aan den voorgevel zjjn vier deurenboven
de middondeuren staat het beeld van de Patro
nes, de H. Maria Magdalena, in oen nis.
Bg het binnentreden heeft men, zonder be
lemmering, een ruim gezicht op het inwendige
van hot gebouw, door kolommen nooh pjjlers
onderbroken. Do koepelbouw is voorzien van
rjjke decoratie in moderne kleuren.
Het hoofdaltaar van witte stoen en marmer
is indrukwekkend en de banken en biechtstoe
len zjja van eikenhout.
Het g.heel maakt een grootschon indruk.
Over de breodte en diepte der kerk, zoomede
do hoogte van den toren hebben wjj reeds
vroeger geschreven.
Eerstdaags wordt het nienwe gebouw in ge
bruik genomen en alsdan de oude kerk afge
broken, op wior plaats de nieuwe pastorie zal
worden gebouwd.
Het geheel is een sieraad voor Goes.
Wekelijksche opgaaf betreffende de
Ned. Berv. kerk.
Beroepen naar: Haamstede G. J. van der
Vlier Jr., cand.Aardenburg W. van Roggen
te Kwadjjk; Noorden P. van der Eist, onnd.;
Dedemsvnart (tot hulpprediker) C. D. Israël Jr.,
oand Bergeik A. J. Westhoff to VughtRhenen
W. R. Boerendans te KLundert en naar Simons-
haven A. J. Bax, cand.
Aangenomen naar: Zoutelnnde door 1), J.
Lazonder, cand. j Nyoga-Opeinde door J. L-
Mejjer te Over- en Nederassolt; Beorta door
B. J. Grantama to Stiens; en naar Wjjnjetcrp
on Dunrswonde door M. Haverman, caud
Bedankt voor: Fancras en Hoer Hngowanrd
door N. II. Koers to nolder; ïluiedoineu on
Hiaure on Bornwerd door D. J Lazondor to
Schoonhoven; on voor Noorden door P. van
der Eist Jr. te De Bilt.
Gereformeerde kerk.
Buoepen naar: Dintoloord Steketce te Middel-
Tentoonstelling-Van Gogh
De verzameling schildergen v&n Vincent van
Gogh, dia door de bemiddeling van de ver-
oeniging Voor de Kunst deze week is geëxposeerd
op de bovenzaal van St. Joris alhier, heeft
op sommige toeschouwers de uitwerking van
een rooden lap op een stier, terwjjl anderen in
diepen eerbied en vol aanbidding het werk tot
in de wolken prjjzen. Na is er o. i. in die
Van Gogh-vereerïng iets mode-achtigs. En er
is misschien ook iets menacheljjks in dat de
vereerders, geprikkold door de smalende op
merkingen van de niet-mooi-vinders, ertoe
gekomen zjjn, hem door dik on dun te verde
digen, en dingen te prjjzon, die bi de schilder
zelf mislukte pogingen van zjjn eeuwigdurend
zoeken zou hebben genoemd, öf o. i. onmisken
baar aantoonen dat Van Gogh'a genie, vooral
in zfên laatste jaren, somB èver de grens van
waanzin kwam.
Wjj voor ons soharen ons dadeljjk aan de
zjjde van hen, die in Van Gogh een kolossaal
genie zien. Maar men vrage onB nu niet om
alles goed te praten. Van Gogh heeft vaak
het onmogeljjke probeeren uit te drukken-, en
dat ook niet bereikt I Ta het bijvoorbeeld niet
een overmoed die waanzinnig moet genoemd
Worden, als hjj probeert de zon, de felstralende
zon, op zjjn sobilderjjen at te beelden Men
zie bet povere resultaateen ronde plak verf
die zóó weinig liebtgevendo kracht heeit, dat
alleen de vorm aan het hemelliohaam herinnert.
Dan is er nog iets in het oog te hondenI
we meenen dat deze verzameling het nagelaten
werk van den schilder is. Van Gogh is in
1890 gestorven. Na dien tjjd Ï8 deze verza
meling reeds op tal van plaatsen geëxposeerd,
zjjn er veel schilderijen uit verkocht. En men
mag aannemen, dat niet hot beste ie wat nu
is overgebleven.
Toob geeft hot vijftigtal schilderijen, dat men
na hier kan zien, een zeer goed denkbeeld van
hetgeen Van Gogh wilde in zjjn vexsohillende
perioden.
En wat Van Gogh in het begin en in het
einde van do aoht jaren van zjjn sohilderatjjdvak
wilde, is zoo uiteenloopend, dat men er in
geen enkel opzïoht dezelfde hand in het werk
terug vindt.
Met wat er hier nog te zien is van de don
kere schilderden uit zjjn Brabantsoho periode,
kunnen we niet dwepen. Het zjjn trouwenB
meest studies voor zjjn groote werk De aard
appeleters, dat hier niet is, en waarin hg vooral
het zwoegen, het afgewerkte van de boeren
heeft willen weergeven.
Waarsohijnl|jk is ook nit denzelfden tjjd de
Staatsloterij, die treffend is door de beweging;
in die groep armzalige mensehen.
Dan komt de Parjjsche periode en daarvan-
zjjn er pnchlige stukken over. Er is een Ge
zicht op Montmartre en Gezicht op Parijsdie
allebei zeldzaam mooi zjjn, vooral door du
grauwe lucht. Dan noemen wo nog de wee
moedige Uitgebloeide zonnebloemen, waarin het
forsche van do gevelde reuzenbloemen zoo
karakteristiek is weergegeven. Eu dan de
Oude schoenen. Ja, men laohe niet; een paai
oude, afgetrapte, versleten schoenen Van Gogh
heeft zelfs tweemaal dat onderwerp behandeld,
ea wat hjj daarvan gemaakt heeft grenst aan,
het wonderbaarljjke, zoo mooi van toon, zoo
tragisch van expressie zjjn ze geworden, vooral
het paar aan den wand tegenover den ingan;;.
Na Paijjs volgde het verbljjf in Arles e.n
daar, in het zonnige Provence, heeft hg naar
veler meening het allerbeste gemaakt. De
allermooiste schilderijen van dien tjjd, do
bloeiende boomgaarden, zjjn bier niet, maat men.
heeft een prachtig voorbeeld van zjjn hunBt
uit die dagen in De ophaalbrug bij Arles dat
letterljjk straalt van helder, warm zonlicht.
Maar tegelijkertijd beginnen in de Arles-
periode die trouwens samenvalt met die
van St Rémy de sohildergen te komen met
bun zonderlinge techniek van in korte ljjne:&
dik opgesmeerde verfstrepen, Bohilderjjen die
spreken van machteloos zoeken. O, we weten
wel, dat als mon eerst wat aan die ongewone
wjjze van uitdrukking gewend is, en men dan
op voldoenden afstand gaat staan, dat men
dan ziet wat de Bchilder heeit trachten uit te
drukken. Eu we geven ook dadeljjk toe dat
er heel mooie dingen in zjjn, dat bgvoorboeld
in de Olijvenoogst bij Zonsondergang het avond
rood steeds sterker gaat gloeien en vlammen,
dat in het Landschap met maaier het zachte
van het golvende graan met het romantische
van de bergen op den achtergrond, mot buiten
gewoon talent is weergegeven, maar als
men ons vraagt ot we dat nn, als geheel, móói
vinden, dan zeggen we ronduit neenDat ia
misschien een gebrek in onzen kunstsmaak,
maar we zullen dan in vredesnaam maar be
rusten in de minachting van de Van Gogh-
vereerders.
De erkenning van het streven naar ietB heel
hoogs kan ons er niet toe brengen om het
onvolmaakte in het resultaat weg te cgteren.
In het kleine zaaltje hangen er een paar
waarvoor we in overweging geven om ze in de
groote zaal over te brengen, omdat men er
nu met geen mogelijkheid op voldoenden afstand
van kan komen. Ook over dit vereischte zon
nog heel wat te zeggen zjjn, maar die sohil
dergen zjjn daar nu eenmaal op berekend, en
men heeft ze dus als zoodanig te aanvaarden
en te beoordeolen.
We bedoelen voornamelijk de Korenschoven
en De Zaaier, do laatste met een groene
avondlucht. Wo vermoed ?n dat beide seor voel
op gTooten afstand zullen wincen. Misschien
óók het Landschap met opgaa- dc zon. Maar daar
zjjn wo toch niet zeker van, want lot nu too
konden we do blijkbaar bedoelde lichttinteling
in de lucht er nog niet uithalen, en bleven
we steeds dat stroperige zien.
Een merkwaardige schildcrjj is ook Hei
nachtcafé. In een van zjjn brieven zegt Van
Gogh
«In mjjn schilderij van het nacht as té heb ik
geprobeerd uit te drukkon dat hot café een
plaats is, wnar men ten onder kan gaan, gek
worden, miedaden begaan."
Hjj 6ohrjjit dat geprobeerd te hebben door
tegenstelling van zachte en harde kleuren,
aalles in een atmosfeer van een belschen oven
van bleeke zwavelklour."
We balen dat tevens aao als een bewjjs
böe ver Vnn Gogh ging in zjjn streven om
door klenren iets nit te drukken Ea als men
dien brief gelezen heeft, dan vindt men wer
kelijk veel van die stemming in dat stuk terng.
Maar dan is er dat biljart, dat verechrikke-
ljjk misieekende biljart!
Iu een anderen brief merkt Vau Gogh op
>Zeg tegen S dat ik wanhopig zou zjjn als
