MIDDELBURGSCHE G0UR4NT.
Maandag
It December.
Uit Stad en Provincie,
N°. 292.
148' Jaargang.
1908.
Doze courant yerachijnt d a g e 1 ij k b iret uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prgs per kwartaal, zoowel voor Middelburg a!a voor allo plaatsen iu Nederland franoo.pp,, f 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EK VERWACHTING.
9 Deo- 8 u. vm 44 gr., 12 n. 48 gr., av. 4 u. 47 gr. F. V e r w a o h tmeeat matige W.
tot Z.W. wind, toenemende bewolking, iets zachtere temperatuur.
Advertentiën20 cent per rogel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.60elke rogel meei
20 cent. Reclames 40 contjper regel. Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en ïeclamea, niet afkomstig uit Zeeland, botiefiondt
Handel, Njjverheid en Geldwezen, ia uitsluitend goreohtigd het Algemeen AdverfvnUe-Barean
A. DB LA MAK An., M.X. Veerborgwal 866, Amsterdam.
Bij deze couraut behoort een Bijvoegsel.
Middelburg 9 December.
Zeeuwsche Omtrekken.
Het bestuur dor Vereeniging tot Christe
lijke verzorging van krankzinnigen in Zeeland
heeft het niet oirbnar geacht ons een exem
plaar te zenden van hot dezer dagen ver
schenen eerste jaarverslag dier Vereeniging.
Eigenaardig en niet vriendelijk, zouden
wij zeggen.
Welke motieven het daarvoor had, weten
wij niet.
Wij hebben wel nooit voor die beweging
sympathie gevoeld; wij hebben onze be
zwaren daartegen nooit verheeld; maar wij
hebben toch ook ons niet onttrokken
mededeelingen op te nomen die men ter
plaatsing ons zond, zij het allicht niet in
haar geheel of ongewijzigd. Ook verzuim
den wij niet van vergaderingen, door haar
gehouden, melding te maken, voor zoover
dit ons mogelijk was.
In de dagen van oprichting, in ons nommer
van 18 Juni het vorig jaar, verbloem
den wij onze teleurstelling niet dat men bij
die nuttige zaak op een exclusief standpunt
zich plaatste en, in stede van te streven naar
■amenwerking van alle menschen, die
voor de verzorging der krankzinnigen iets
of veel gevoelden, men voornamelijk een
kerkelijke tint wilde geren aan het geheel,
en alleen aan z. g. geloOTigen ervan de
leiding wcnsoh'e op te dragen.
Het groote humane beginsel ging daarbij
weer te loor
En dit bleek in deze te meer waar men
bij de oprichting van hot standpunt uitging
zich vooral te haasten nit vrees voor de
liberalen. In de circulaire, destijds uit
gegeven, heette het „Broeders, helpt ons.
Laten wij tooh oppassen dat de liberalen
ons niet voor zijn I'*
En dat bij zulk een ernstige zaak van
algemeen maatschappelijk nut I
Bij zoo'n poging in het belang van zeer
beklagenswaardige medeschepselen een na
ijver, die allerminst te verdedigen viel en die
te afkeurenswaardiger mooht hoöten omdat
meu wist dat reeds een flink, degelijk plan in
wording was, waarbij ook de kerkelijke,
godsdienstige belangen van eventueele pa-
tienten behartigd zonden worden.
Dat plan hebben wij indertijd breedvoe
rig ontvouwdhet rustte op goede
grondslagen daarin waren opgenomen ver
schillende ideeën ter verzorging zoowel van
de lichamelijke als de geestelijke belangen
der ongelnkkigen.
Midden op het terrein zou een kerkge
bouw verrijzen, geschikt voor protestanten,
zoowel als voor katholieken.
Maar zie: znlk een plan mocht niet tot
stand komenweer moeBt de sectarische
geest overheerschen, nog wel de uiterste,
welke in die dagen de bovenhand had.
En men bekommerde zioh allerminst om
de vraag of mon ook onverantwoordelijk
handelde door een goede zaak togen te
werken. Het was slechts te doen om heer
schappij en macht uit te oefenen.
Hoe ver men met het plan gevorderd is.
Het eerste jaarverslag zegt het.
Er is nog altijd tweespalt; er heerscht
nog steeds verdeeldheid.
Bij gebrek aan oen verslag, lazen wij wat
de Nieuwe Zondagsbode, Weekblad voor de
Nederd. Hervormde gemeenten in Zeeland,
ons meedeelt.
En daarin troffen wij het volgende aan:
„In Zeeland zijn nu 40 afdeelingen -. op
Walcheren 8, Zuid-Beveland 17, Noord-
Beveland 3, Tholen 2, Schouwen 8, Zeeuwsoh-
Vlaunderen 7. Het geheelo getal leden en
begunstigers bedraagt 2327. Van de her
vormde gemeenten in Zeeland zijn nog
slechts aangesloten Borssele, 's Heer Arends-
kerke, Kloetingo, Krniningen, Oudelande,
Ovezande en Rilland-Bath. In het eerste
jaar is natuurlijk nog niet veel uitgegeven,
daar de stichting nog komen moet. Tot 1
Jan. 1905 bedragen de uitgaven f 116.62.
de inkomsten f 1861.76', hiervan zijn con-
Men zie ons nommer van 14 April 1904.
tributiën f 1777.98, eollectenf 51.28', gif
ten f 32.50."
Dat is dus nu het, wij zeggen het gerust,
pover resultaat van al het worken en met
ophef optreden voor eene Vereeniging, voor
welker belangen mannen op de bres zijn
gesprongen wier invloed meestal ver strekt
Wat is daarvoor geijverd en gevraagd
door jonge dames; zelfs bij liberalen, dien
men de loef wilde afsteken. En onder
hen zjjn er geweest die gegeven hebben
Wij constateeren dit hier omdat wij
indertijd door De Standaard zijn aange
vallen toen wij o. a. met dit voorbeeld
voor oogen beweerden dat men aan
liberale zijde zijn steun verleent zelfs aan
zulke pogingen en vereenigragen, van z. g.
christelijke zijde aangewend en opgericht.
Meer dan het tegenovergestelde het geval is.
En doet men dit daar nog, dan stelt men
vaak tovens allerlei voorwaarden.
Hier is een bewijs onder vele voor onze
bewering.
Verder lezen wij ra genoemd kerkelijk
blad:
Achterin het verslag zijn afgedrukt de
Statuten der Vereeniging, de instructie voor
de Correspondenten en een ontwerp-regle-
ment voor de afdeelingen. Gelijk bekend,
wordt van de gewone leden niet gevraagd
instemming met de formulieren van eenig-
hoid, maar na valt het op dat in het ont-
werp-Beglement voor do afdeelingen die
eisch wèl weer gesteld wordt. Dat zal wel
een vergissing zijn, maar is tooh jammer,
vooral nu de gescheiden kerken aan de 87
artikelen zijn gaan tornen, want nu weet
een Hervormde belijder, voor wie art. 36
niet is afgeschaft, niet moer waarmee hg
instemming betuigt. Maar die fout kan
door de afdoolingen wel hersteld worden,
ook om aan die Christenen, die bezwaar
maken tegen instemming met welke formu
lieren ook, gelegenheid tot medewerking
te geven. Want het doel is mooi en aan
lokkelijk voor allen die bewogen zijn met
hot lot dier diep ongelukkigen, die hun
verstand moeten missen. Het getal der
giften en vooral die van contribution zal
nog heel wat moeten stijgen, maar dat kan
ook wel en zal ook wel, naarmate meer
wordt erkend dat deze stichting een zegan
voor velen wordt".
Van andere kerkelijke zijde is, naoraan-
iding van hetzelfde verslag, gewezen op
de moeilijkheid en de bozwaren om het
benoodigde kapitaal te verkrijgen voor aan
koop van het terrein en inrichting van de
gebouwen. Gezinspeeld zelfs werd op een
eventueel optreden doT Vereeniging als
onderdeel van Veldzichteen idee, reeds
geopperd, naar wjj meenen, opeen
vergadering, waar de verzorging der krank
zinnigen op christel ijken grondslag werd
besproken.
Reeds van het begin af is die kwestie
over al of niet instemming met de formu
lieren van eenigheid en de samenstelling
van het bestuur oen struikelblok geweest.
De Gereformeerde belijdenis zou oor
spronkelijk als grondslag voor de Vereeni
ging en hare stichtingen worden aanvaard,
zonder persoonlijke instemming met die be
lijdenis van de leden te eiBchen.
Die oisoh schijnt nu weer wel gesteld te
worden.
En mot al die haarkloverijen brengt men
een groot deel van den tijd zoek, zoo noo-
dig om aan eigenlijken arbeid in het belang
dor krankzinnigen de hand te slaan.
Hoe duidelijk ziet men hier in de prak
tijk des levenB de werking van denzolfden
wortel dos geloofs I Hoe ongeschikt het
kerkelijk geloof, in zijn verschillende nuan-
s, is om samenwerking te bevorderen 1
Op dit punt is het eerste verslag der
bewuste Vereeniging al bijzonder leerzaam.
En het geeft ons rocht tot de vraag of
het niet gewenscht ia het onde, oorspron.
kelijke plan voor een Zeeuwsch-Brabantsch
krankzinnigengesticht weer op te nemen
en nu met kraoht door te zetten I
Zij, die zich in deze terugtrokken toen
men te berde kwam met het idee voor een
ohristelijke Vereeniging, zullen wel doen
opnieuw tot meewerking zich bereid
verklaren. En anderen, die van meewerking
zich onthielden, ook in verband met dat,
nieuwe idee, dienen nn zoo verstandig en
practisch te zijn bun hulp te verleenen.
In het belang eener menschliovonde daad
de oprichting van een krankzinnigengesticht
voor onze provinoie, waaraan dringend be
hoefte bestaat, zijn zij dat verplicht.
Niets doen iB af te keuren.
Het geeft aanleiding tot allerlei ver
keerde of booze dingen.
Laat een kind niet leegzitten, maar geef
het werk. En laten onderen voorgaan in
arbeidzaamheid.
Leer het vooral praotuch werken.
Maak zijn hoofd helder, zijn hand rap
en vaardig.
Dat is de hoofdgedachte, die aan Huis-
vlijtwerk ten grondslag ligt.
Voor hun volgend leven hebben de meisjes
en de jongens van de lessen in Slöjd stellig
voordeel.
En als zij dan 's avonds na schooltijd,
thuis zich daarmee bezighouden, vermaken
zij zioh tevens.
De lust ervoor komt al doende.
Grooter geworden, zullen zjj, eenmaal aan
znlk nattig werk gewoon, naast lectuur,
daarin ontspanning zoeken en vinden.
goed idee is 't nn om, in navolging
van de dit jaar te Vlissingen gehouden en
goed geslaagde expositie, in April of Mei
te Middelburg eono tentoonstelling te
honden van voorwerpen, op die wijze als
vruchten van Huisvlijt vervaardigd.
Daaraan zijn, zooals wij meldden, boloo-
ningen verbonden.
Jongens en meisjes, boven de tien jaren,
en ouderen kunnen daaraan meedoen.
Zoo'n wedstrijd prikkelt de ambitie voor
oen nuttigen arbeid en bevordert hot doel
dat de Volksbond, Vereeniging tegen drank
misbruik, beoogt: het hinden aan huis,het
tegengaan van bezoek aan minder geschikte
als dan de kleinen de ouderen zoo
aardig bezig zien, voelen zij zich ook allicht
opgewekt tot zulk Huisvlijt-werk.
Zoo werkt een en ander na tot in een
volgend geslacht.
Wij hopen daarom dat er veel deelneming
zijn zal voor die tentoonstelling.
Zij kan haar groot nut hebben voor het
gemeen, voor do jeugd zoowel als voor
rijperen in jaren.
Of zij slagen zal
Het zal afhangen van de vraag of in
onze stad reeds velen aan huisvlijt doen
of lust gevoelen zich daaraan te wijden.
Wij hopen dat dit het geval zal zijn.
Ten slotte de herinnering dat gelegen
beid om inlichtingen to vragen bestaat vol
gende week Vrijdag, Zaterdag en dan Dins
dag daarop, 15, 16 en 19 dezer, 's avonds
van 7 tot 9 uur.
Van het nattig bestoden der avonden
gesproken In Znid-Bevelanden ook
in andere deelen van ons gewest wil het
met het herhalingsonderwijs nog altijd maar
niet vlotten, althans afgaande op de aan
tallen leerlingen, die er volgens de locale
bladen in de verschillende gemeenten ge
bruik van makenaantallen afwisselend
tnsschen 5 en 0. Met zekeren ophef wordt
uit een gemeente bericht, dat er 11 deel-
zijn, waarbij evenwel geen enkel
meisje. In vergelijk bij 50 is 11 zeker
vrij groot getal te noemen, maar het
is toch veel te weinig.
Wat zou de reden van dio geriilgo deel
neming zijnverkeerde inrichting van dit
onderwijs dat nog te veel hooft van het
gewone schoolonderwijs, waarvan de jon
gelui reeds zes jaar hebben geprofiteerd, of
gebrek aan liefhebberij onder de jeugd
Wij twijfelen geen oogenblik do oorzaak
te zoeken bij de jongelui of bij de ouders.
Wanneer vader en moeder hun kinderen
aanspoorden om van de gelegenheid tot het
ontvangen van herhalingsonderwijs gebruik
te maken, dan zon het aantal deelnemers
zeker belangrijk toenemen. Maar do ouders,
die het in algemeeno ontwikkeling niet zoo
heel ver gebracht hebben, voelen voor hun
kinderen niet de behoefte om het geleerde
te herhalen en daardoor uit te breiden en
te vermeerderen. Op een tweejarigen cursus
bij het herhalings-onderwijs kon oen paar
jaar landbouw-onderwijs volgen aan eon
winter-cursus, waardoor 1517jarigen on
getwijfeld gebaat zonden zijn.
Het gobeurt nu, dat een jongen van 13
jaar, volgons de éigen verklaring van don
vader, „den godganscben avond niets
uitvoert". Heeft zoo'n vader geen macht,
of overredingskracht genoeg om zjjn zoon
te bewegen de herhalingsschool te bezoeken
Dat is treurig.
En de meisjes. Is naaien en verstellen,
beter dan moedor dat kan, niet brood-
noodig voor zo
't iB waar ook. Dat herhalings
onderwijs kost geld, en dat geld moet voor
een deel tenminste komen uit de gemeente
kas en voor de gemeentekas zorgen zeven
zorgvuldige Cerberussen.
Zoo vertelt men van een paar gemeente
besturen, dat de publicatie omtrent het her
halingsonderwijs een zoodanige plaats krijgt
op bet „plakkebord", dat niemand in staat
ia ze te lezen.
En dan heeft het gemeentebestuur toch
aan zijn verplichting voldaan
Zou het waar zijn
Het is een vertrouwbare bron, die ons
dit meldde.
Wanneer zal toch de tijd aanbreken, dat
de menschen niet door eenig wettelijk voor
schrift gedwongen, maar geheel uit eigen
overtuiging gaan inzien wat het waarachtig
welzijn van hun kinderen eischt? Mocht
't er spoedig van komen, dat de ouders de
voorkeur gaven aan eenige urtfn goed ge
regeld herhalingsonderwijs per avond boven
een onzalig nietsdoen.
kameroverzicht
Zitting van Vrgdag.
Wat zjjn wjj op het stak v an belangstelling
sedert dr Kuyper's altreden in de Kamer achter
uitgegaan 1
Vroeger werd er op de tribunes in deze
dagen om een plaatBje gevochten. En nu
Bjjna geen bezoekers, geen «Bight-Beers", alleen
eenige geinteiesseerden of politieke gastro
nomen, die niet thuis kunnen bljjven als de
Kamer »zit."
Aan het stel ministers, dat thans achter de
groene tafel zi», is dan ook niets te zien
Het zjjn allen gewone mensohen, die eewooD
doen, gewoon de Kamer binnen komen, gewoon
groeten, gewoon gaan zitten, gewoon luisteren
Bjj geen van allen eenige pose of wat naar
aanatellerg riekt. Het is dus voor het publiek
»niet« gedaan" om naar die hoeren te komen
k}jkon".
Ea nu wjj ze alle zes heden hoorden spreken,
viel die vaderlandsche eenvoud ons nog meer
op. Niet een, die aan de rethorica offerde
allen even sober en zakeljjk. Werkeljjk, hier
viel het verschil van vroeger en thans zeer op.
De beantwoording der 27 sprekers was onder
6 ministers verdeeld, zoodat iedereen zjjn deel
van de etokvischvellen kreeg.
Zeer goed geslaagd scheen ons het betoog
van den heer De Meester, die de algemeene
politiek voor zjjn deel had genomen, waai
het absurde in het daglicht stelde van de
stelling dat een Kabinet per te van te
zekerheid moet hebben, dat het eene meerder
beid vindt om te kunnen optreden.
Zoowel het Kabinet-Van Houten-Höell als
van den heer Pierson hebben een meerderheid
voor hun wetten gevonden door medewerking
van mannen van verBohillende partgen. Waar-
zou het Kabinet-De Meester niet evengoed
op dien grondslag een meerderheid kunnen
vinden
Uitvoerig lichtte de Minister nog den finan-
cieelen toestand toe, die volgens hem verre
vin rooskleurig was en waarom hjj dan ook
de aanneming der 10 opcenten ten zeerste
aanbeval.
Over het »samenstel van maatregelen'
waardoor hjj versterking van 's lands financiën
wil verkrjjgen, werden geen nadere preciese
meiedeelingen gedaan.
Minister Rink had zioh belast met het
blanco" artikel en de commissie van grond
wetsherziening. Waarom geen sociaal-democraat
<-n geen anti -re volutionnair er ii
Omdat, aldus de minister, de commissie geen
•politiek comité" mooht worden. Ze ware dan
te uitgebreid geworden. Nu zjjn er drie manneD
van de praktjjk en drie van de theorie in be
noemd, met den heer Do Beaufort als voorzitter
Het wil ons voorkomen dat deze indeeling
theorioi en praktici nog geen afdoende ver
klaring geeft waarom het aantal niet uitgebreid
kon worden in met een theoreticus èn met een
practicus, behoorende tot de anti-revolution-
naire en de sociaal-democratische par tg. Want
benoemd moeten worden, geljjk Z. Ex. betoogde,
niet goed verklaarbaar als de iadeeling van
praktjjk en theorie bjj do benoeming op den
voorgrond stond. De godsdienst heeft er dan
niets mede te maken.
heer Vt egens, de Minister van de sociale
wetten, hield een zeer knap betoog, waarbjj hg
vierkant stelling nam tegenover de sociaal
democraten. Het is een mannetjes putter, deze
Excellentie
Ook Minister Kraus nam aan het debat deel
om de wenschen van den heer Jannink op het
gebied der OverjjBelsche industrie te beant
woorden. Evenals de heer Veegens, een sym
pathieke spreker, naar wien de Kamer gaarne
luisterde.
Ten slotte kwam de Minister van oorlog
de Minister van justitie, Van Raalte, was ook
nog even aan het woord geweest om de be
noemingen bjj de Voogdjjraden te verdedigen
aan de beurt, die in den breede zjjn denk
beelden over de -defensie verdedigde en ont
vouwde.
Een goedkoope Minister zal hjj wel aiet zjjn.
De stelling van Amsterdam moet afgewerkt
worden. Zoo spoedig mogeljjk
Voor^ den belastingbetaler om te hooren,
noemde hjj die stelling niet zonder ironie
«onie brandkast" Nu, daarin heelt hjj geljjk;
alleen is het een altjjd leege en*lekke »biand-
kast"; en zulke «brandkasten" zou de natie
best kunnen missen. Verder zag hjj meer heil
partieele bezuinigingen" dan in een groote
bezuinigingscommissio en scheen bjj van die
«bezuiniging" te duchten, dat ze ver waar-
loozing" ten gevolge zou hebben.
En daar moeBt hjj niets van hebben.
Het is een echte generaal deze Minister van
oorlog, wiens devies wel zal luiden: «zuinig-
beid met mate."
In de repliek kwamen nog de heeren
Kolkman en Heemskerk verklaren: wat de
lieer Kolkman betreft, dat hjj bleef bjj zjjn in
eersten termjjn aangegeven houding en den
minister van financiën verzocht om toch
die 10 opcenten in te trekken en wat de heer
Heemskerk aangaat, om nog eenige hateljjk-
aan het adres van den heer Borgesius
te debiteeren en verder allerlei kleine critiek
nit te oefenen op allerlei zaken, waardoor bjj
den heer minister van justitie en den heer
Van Karnebeek boos maakte, maar dat dan
ook alles was. Aan dien mantel van dr Kuyper,
zjjn schouders heet gevallen te zjjn,
moet nog heel wat gefatsoeneerd worden voor
dat deze hem past. Die mantel past dan ook
beter bjj de figuur van Talma, diede heer
Heemskerk laat praten en babbelen en ove
rigenswacht. O 1 het is zoo'n slimmert.
Van avond voortzetting van de replieken.
De kamer van Koophandel en fabrieken
te Middelburg houdt Dinsdag middag te
half vier een openbare vergadering ter behan
deling van ingekomen stukken en rapporten.
daders der in den laatsten tjjd zoo
menigvuldig onder Middelburg voorko
mende konjjnendiefstallen zjjn thans door de
politie gevat. Vrjjdag zjjn gearresteerd zekere
C. S., oud 17 j., en P. C. D. M., oud 15 jaar,
Zjj bekenden aan die diefstallen schuldig te
staan, van welker opbrengst «jj zich op het
St Nicolaasieest hadden onthaald.
Beiden zjjn in voorloopig arrest en ter be
schikking der justitie gesteld.
Heden morgen is de justitie, vergezeld
van den heer Sohonte, arts, van hier naar
N e n z e n vertrokken, teneinde een onderzoek
in te stellen naar een aldaar plaats gehad heb
benden, door ons gemelden, vermoedeljjken kin
dermoord.
Uit Vlissingen
Bchrjjit men ons
Of 't maar niet béter zou geweest zjjn, dat
men tot het rooien van alle oude, althans uit
lid gegroeide, boomen op den Prins Hen-
drikwog besloten had, die vraag zou misschien
wel in bevestigenden zin kunnen beantwoord
worden. Want niet te ontkennen valt 't, dat
zoo'n gekandelaard van zjjn kroon ontdaan
exemplaar, dat men hier en daar in 't leven
liet, nu juist niet dient om het aanzien van
dien weg te verhoogen.
Als over eenigen tjjd de gerooide boomen
door nieuwe vervavgen zjjn, dan mo9t dat
staan als 'n vlag op een tnt vervoer van
ikere stoffen bestemde sohuit.
Dat die, vooral in den zomer, druk bewan
delde weg er nu, tengevolge van die boomen-
opruiming. de aangebrachte anjjding der tram
rails naar het haventerrein en zeker niet 't
minst door de vele nattigheid der laatBte dagen,
niet al te proper nitziet en den opgevangen
uitroep van reizigers«je mag hier wel sljjk-
«ohoenen aantrekken" wettigt, is wel erg be-
grjjpeljjk.
Doch men hebbe nog wat gedulddit zaak je
dnt er dan ook twoe protestanten by hadden I komt in orde.
