MIDDELBURGS» COURANT.
Vrijdag
I December.
Uit Stad en Provincie.
N°. 284.
148° Jaargang.
1908.
Dezo courant versobijnt dugelijkB, met uitzondering van Zon- «n Feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor allo plaatsen in Nederland franco pp., f 2.
Afzonderlijke nummers koeten 5 cent,
THERMOMETER EK VERWACHTING.
30 Nov. 8 n. vm 34 gr., 12 n. 33 gr., av. 4 u. 33 gr. F. Verwacht: toenemende Z. tot Z.W.
wind, betrokken oi nevelige luoht, zachter temperatuur.
Advertentiën20 oent per regel. Bg abonnement veel lager. Geboorte-, dood- «n
alle andere familieberiobten en Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.60; elke rogol moei
20 oent. Beolamos 40 cenFper regel. Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot do plaatsing van advertentiën en reolamea, niet afkomstig nit Zeeland, botroflende
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is uitsloitendggereohtigd het Algamean Adfsrlanlis-Bartaa
A. Dl t>& KAB Ac., H«X. Voorburgwal 380, Amitwdmn.
Middelburg 30 November.
Sprokkelingen.
Na de gedachtenwisseling in de atdeelingen,
ons op papier geopenbaard, zal weldra in de
Tweede Kamer de mondelinge atifid tussohen
de regeering en de partjjon aanvangen.
De algemeene beschouwingen kenmerkten
zich. door kalmte en een zekeren toon van
welwillendheid.
De Regeering zelve sohreof zooals de tegen
woordige minister-president ook in de Kamer
reeds gesproken heeft: waardig en bezadigd.
Er heerschte dus wederzjjds een aangename
Zal dit ook zoo zjjo bg het openbaar debat
Wjj willen het hopen.
Maar enkele teekenen doen het tegendeel
verwachten.
Het is wel niet steeds waar dat do partfi-
organen de echo's zfin van de vertegenwoor
digers der partgen in de Kamer, maar dat de
laatste zich vaak doen beïnvloeden door de
eerste, valt niet te ontkennen-
En nu is het een opmerkelijk verschijnsel
dat, met uitzondering van de Kuyperiaansche
hoofdorganen, die zich nog altfid maar niet
kunnen heenzetten over den val van bet vorig
kabinet, de antirevolutionnaire, de sociaal
democratische en de katholieko bladen bij het
eerste optreden van het nieuwe kabinet het
welwillend tegemoet traden.
Hoe diohter wfi echter het oogenblik naderen,
waarop de staalsbegrooting zal behandeld en
de gedachten wisseling over het algemeen beleid
gevoerd zal worden, hoe soherper en hoe on
vriendelijker die bladen zich uiten.
Aan sociaal-democratische ".fide ergert men
«ioh dat de Regeering zoo weinig nog belooft
op sooiaal gebied; dat zfi eenige wetsontwer
pen op dit terrein van het vorigs kabinet
heeft terug genomen.
Ons komt dit evenwel nog zoo bedenkelijk
niet voor.
Van overvloed van wetsontwerpen, zooals
het nu afgetreden kabinet ons dien bood, zagen
wfi al een bitter sohralon oogst. En wat dit
ons nog sohonk, droeg de sporen van over
haasting.
Ons dunkt het dan oneindig beter te han
delen zooals het ministerie-De Meestor doet
en vóór alles het geheel goed te overzien en
achtereenvolgens eerst het noodzakelijke,dan het
aoodige, en vervolgens het minder dringende
aan te bieden.
In haar troonrede deed het meer dan eene
goede belofte.
De Katholieke bladen niet alleen de on-
verzoenlfike maar nu ook de gematigde
■laan in de laatste dagen ook een minder
welwillenden toon aan.
Is er soms een waohtwoord gegeven om
het standpunt der verzoening te laten varen
Niet onmogelijk.
De politieke bewegingen zfin vaak raadsel
achtig.
Men jaagt naar voordeelen en men beproeft
die hoofdzakelijk op tweeërlei manieren te
verkrjjgendoor welwillendheid of door dreigen.
Ook beide middelen worden vaak te gelfik
toe.epaet.
In het jagen naar voordeelen toont Rome
zich steeds sterk. En in zfine middelen om zfin
doel te bereiken berekenend en overleggend.
Zoo zal het ditmaal ook wel zfin.
Tegenover die partgen sta de Regeering,
sooals zfi tot heden optrad. Zfi bohoude hare
kalmte; zfi getuige van haar ernBt; zfi blfive
toonen haar Btreven naar verzoening, zonder
hare hoofdbeginselen prfia te geven.
Van haar standpunt behoort er heel wat be
leid toe om met hare niet sterke meerder
heid in de Tweede, hare minderheid in de
Eerste Kamer te arbeiden en iets goeds tot
stand te komen.
De lïnkerzfide moge wel ernstig bedonken
hoeveel kwaad zfi kan stichten door dit
nisterie het reeds bfi het begin moeilfik te
maken.
De reohterzgde is te kraohtig om haar niet
te duchten.
Het Nederlandsche volk verwacht nu in de
eerste plaats daden. Het heelt genoeg van al
het gepraat, het getuigen, dat in de laatste
aren zoo sterk in zwang was in onze KamerB.
Veel tfid ging daardoor verloren. -
En hfi ia vooral op wetgevend gebied in ons
land zoo kostbaarwant er iB zoo veel achter
stand.
Beperking in het spreken, flink en praolisoh
werken moge wel hot parool zfin!
Maar zal dat zoo wezen? Wfi zfin er niet al
te gerust op dat er weer niet ontzachlfik veel
voor het kiezersvolk gepraat zal worden. Iets
wat men gerust kan nalaten nu er geen ver
kiezingen in het versohiet zfin.
Wfi schroven over sociaal-democraten en
katholieken.
Eigenaardig dat in do bladen der laatstge
noemden zoozeer afgegeven wordt op de hande
lingen der eersten, o. a. in verband met bet
ontslag der redacteuren van do VorwUrts.
Het gebeurde aan dat blad, het optreden der
sociaal-democraten onderling, met hun geharre
war en hunne wederkeerjgo bestrfiding, levert
ook zeker een onverkwikkelijk schouwspel op
en doet ons nog alios behalve verlangen
tar den Booialistischen. heilstaat.
Maar dat juist van katholieke zfide zoo zeer
wordt afgegeven op de wfize, waarop men bg
de Vorwcirts de redacteuren bejegent, is toch
ook wel opmerkelfik en eigenaardig.
Als er van een drang- en een dwangsysteem
sprake ia, dan mag dit wel het geval heeten
bfi de katholieken. Men heeft zich daar alechts
onderwerpen. En andera wordt men ge
dwongen tot heongaan of onschadelijk gemaakt.
Dat is een niet te looobenen feit.
Dat behoort bfi bet systeem der katholieke
hiërarchie.
Wfi zeggen niet dat het daar andere kao,
dat het in die wereld niet zoo moet geschieden.
Maar aan die zfide past dan allerminst te
groot verwfit, te veel aanmerking op hetgeen
in Booialistisohe kringen voorvalt, al kunnen
wfi ons zeer goed voorstellen dat de katho
lieken zich in de handen wrfiven van pleizier'
over hetgeen daar geschiedt, vooral omdat ook
de sociaal-democraten meestal op anderen zoo
veel afgeven.
Beide hebben elkaar eohter niets te veiwfiten.
En dit verliezen de katholieke organen uit
het oogbfi hun partfi, zoo goed georga
niseerd, komt niet alloa aan het lioht al
hoort men tegenwoordig moor dan voorheen
hoe het ook onder haar kookt en gist; bfi
de Sociaal-democraten bespreekt men de zaken
in het openbaar.
Alsof er nog niets over algemeen kiesrecht
gesproken en geschreven jaren lang zfin
in de laatste dagen twee hoofdorganen der
liberale partfi in ons land druk aan het pole-
miaeeTen geweeBt over de voor- en nadeelen
van dat recht.
Zou men die kwestie niet rfip kunnen noe
men voor oplossing
De laatste, minstens vfif on twintig, jaar
gangen van bladen en tfidsohriften kunnen
getuigen van de versohillende meeningen daar
omtrent.
Eu als men dan in 't bfizonder het licht wil
doen vallen op het feit dat bfi dat kiesreobt
een der klassen de bovenhand kon krfigen,
dan zouden wfi willen vragen of dit met het
huidige kiesstelsel ook niet het geval is en
misschien nog veol erger; waar bovendien in
menig district de plattelandsbevolking de over
hand hoeft boven die der steden.
Waarlfik, wg kannen de redeneeringen
daarover wel Btaken.
Alle gedachten en overleggingen dienen nu
sleohts gericht op het vrfimaken van den wet
gever van den band, dien de Grondwet op dit
punt hem aanlegt.
Men bevordere nu sleohts het totstand komen
van een blanco artikel 80.
Dan kan later opnieuw gedebatteerd wor
den over het wonschelfiko van algemeen
kiesrecht.
Maar daaromtrent hoersoht, gelooven wfi, bfi
de groote meerderheid van ons volk reeds
eene gevestigde, wfi willen hopen, naar blfiken
zal, eene gunstige opinio!
ïndertfid,
wfi do noodzakelijkheid 1
pleitten van oeno nadere regeling der troons
opvolging, nu toch eene grondwetsherziening
aan de orde komt, wezen wg ook op het gevaar
dat, in verband met die kwestie, wel eens zou
kunnen ontstaan voor internationale verwikke
lingen.
Hierop zinspeelt ook nu de Siècle.
Zfi wfidt, onder het opschrift »Een EuropeeFch
gevaar", aan dit voor ons zoo belangrfik vraag
stuk een beschouwing.
Zfin redaotio wfist er daarin op dat, ofschoon
nog volstrekt geen reden bestaat zich ongerust
maken over wat de vurige hoop en de met
ongeduld verbreide verwaohting uitmaakt van
al wat Nederlandsoh is en Nederlandech voelt,
voor »ons buitenlanders" een groot gevaat ligt
in dien toestand.
Want bfi ontstentenis van een nakomeling
ia hot een Wilhelm of een Friedrich, maar
allfid een van-ovor-don-Rfin die do vacante
plaats zal kouten innemen en het zal ook on-
getwfifeld altgd eon neef of eonig ander fami
lielid van keizer Wilhelm zfin. Want zou men
gelooven dat dezo krfigshaftige keizer, die voor
Marokko zfin Babol niot ongebruikt wilde laten,
deze in de schede laat als er zich een eonige
gelegenheid voordoot het ifike Nederland met
fin praohtige havens en zfin onvergelfikelfike
waterwegen in te palmen
Neen, zeker niet. Onder het een of ander
maar altfid te vinden voorwendsel, zal keizer
Wilhelm te eeniger ffid zich met de zaken
van zfin familie-lid komen bemoeien, en Frank-
rfik zal te laat gewaar worden, dat de nhlanen'
in Roosendaal en in Breda in garnizoen, slechts
op twee uur sporens verwfiderd liggei
Feignies.
Niemand kan do toekomst voorzien, maar
het vraagstuk dor Nederlandsche troonsopvol
ging kan wonderlfike verrassingen bereiden en
het is te wenschen, dat de commissie, die door
de regeering benoemd is om do Grondwet te
herzien, haar herzienenden blik ook wende tot
deze Kwestie, waaibg in de toekomst dan bet
woord «republiek" mogelfik niet misplaatst of,
de internationale verhoudingen in aanmerking
nemend, niet ougewensobt zou blfiken,
Nn is dit alarmeorend schrfiven zeker over
dreven en daarbfi de kwestie van zuiver
Fransohen.nationalistischen kant bekeken. Maar
het bewfist toch dat onze bewering niet geheel
zonder grond is.
Kameroveraciit
Zitting van Woensdag.
Met de exploitatie der tinmgnnen op Banka
gaat het niet naar wenscb.
Vrfidag j.l. had de heer Yan den Bergh
daarover een boekje opengedaan en gisteren
de heer Van Kol.
behandeling der koelies is alles behalve
zooals het behoort; zfi krfigen slecht eten
lage loonen. Gevolgachteruitgang en eindelfik
geheele staking van de werving in China.
Zelfs de koelies in China bedanken er feestelfik
voor in de tinmfinen op Banka te werken,
vooral waar zfi thans in Transvaal voordeeligoi
emplooi kunnen vinden. Verder laat ook
exploitatie veel te wenschen over. Resident
en ingenieurs kunnen het dikwfila niet goed
met elkander vinden, waaruit alweer nadeel
voor de exploitatie voortvloeit.
Een toestand als van twee kapiteins op een
sohip.
Vergeleken met de exploitatie der Billiton
tin-mfinen ie dio der Banka tin-mfinen, waar
de Staat exploiteert, treurig te noemen.
Uit hetgeen hierover door de verschillende
sprekers was gezegd, stond dit zoo goed als
vast; en waren do tinprfizen niet zoo boog, dan
zou dit ook wel, en nog duidelijker, uit de
ogfers sprekon.
De minister pleitte echter verzachtende om
standigheden.
gouvornomont was niet nalatig in het
vervullen van zfin plicht geweest. Al zes jaar
was de zaak in onderzoek; er waren «adviseurs"
naar toe gezonden; do woningen waren op
Banka veel beter dan die op Billiton, en dc
pers bad dan oigenlfik ook geen reden om oes
•campagne" tegen de toestanden op Banka te
voeren.
Werkelfik, dezo ministerieele verklaring was
allerminst atdoendo en duidelfik.
Waarom b. v. het »Loempang" Btelsel, dat
op Billiton uitstekend workt (met aandeel van
de winst voor de koelies) ook niet weder op
Banka, waar het vroeger wel heeft bestaan, kon
ingevoerd worden, wist de Minister alleen te
verklaren met do bewering, dat de mfinen op
Banka grooter zfin en daar soms 200 300
man in één mfin werken, dus deze wfixe van
loonbotalen te ingewikkeld zou worden. Terecht
vei klaarde de heer Van Kol dit niet in te zien.
Het thans in zwang zfinde »Kongsie stelsel"
geeft aanleiding tot allerlei misbruiken, die
zoer moeilfik zonden weggenomen kunnen
worden, al doet de regeering daartoe ook
bqar bost.
Het z. g. »merken" der afgedankte koelie
door hon met een brandfizer op den linker
schouder een »merkteeken" te geven, keurde de
Minister af'. Al noemde hfi het ook een •on
schuldige manier," waarop dat »merkon"
plaats had, het zou niet mser plaats vinden.
Waarvan aoto.
Ovor het algomeen mag men dezen Minister
echter niet te hard vallen over de toestanden
op Banka, welke hfi niet met een hand om-
draaiens kan voranderen. Nog geen vier maanden
is hfi aan het bewind, zoodat wfi moeten af
wachten wat in dezo door hem gedaan zal
wordenon dat bet bem niet aan goeden wil
ontbreekt, blfikt ten duidelfikato nit de ver
klaringen, weder door hem afgelegd.
Behalve met de tinexploitatio schfint het ook
met do staatsexploitatie dor Ombiliën-kolon-
mfinon en der zoutfabrïcage op Java niot
gunstig to staan.
Do boer IJzerman gal, wat de Ombiliën-kolen-
mfinen betreft, zeer deskundige en nuttige
wonken, die bfi den Minister in goede aarde
vielen. Tegen de Japansche kolen ii thans
bfina niet te concurreeren, zoodat heil zal ge
zocht moeten worden in beperking van produotie.
Do zoulfabrioage zal, gelfik de heer Van der
Bergh aantoonde, volkomen «georganiseerd"
moeten worden. De Minuter gaf dit onomwon
den too. Met bet zout is het hommeles.
Verder kwamen nog de irrigatie en het
boschwezen aan de orde, waarover door den
heer Von Kol het woord werd gevoerd, en ten
slotte de militaire aideeling, waarbfi de heeren
Vorbty, Duymaor van Twist en Eland ver
schillende wenschen deden kennen.
Morgen antwoordt de Minister.
EEKSTÈ KAMER.
Die Kamer komt in de eerste week van
December weer bfieeu, o.a. voor het afdeelings-
onderzoek der Indische begrooting en ter be
schikking op bet verzoek van baren commies
griffier, mr Romefio, om ontslag.
benoemingen, enz.
Bfi kon. beBlnit:
is de heer dr H. F. Minkema, arts te
Utreoht, benoemd tot oft. van gezondh. 2de kl.
bfi de zeemaoht;
is aan den comm. der post. lste kl, F. W.
H. Rfike, op verzoek, eervol ontslag verleend
wegens lichaamsgebreken
.fin benoemd tot district-insp. der spoorweg-
dieneten de ci»iel-ing. H. C. C. van Rfisbergen,
A. M. Henff en M. R. Idema Greidanus.
goede mededeeling dat, dank zfi gedane toe
zeggingen, in dit seizoen in Ons Huts zog
meerdere voordrachten zullen gehouden worden.
Uit Vliasingen.
Wegens den mist, die heden morgen eerst
laat opkwam, is de naohtboot Koningin Wil'
Aelmtna om 5.45 binnengekomen.
Bfi het komen op de haven werd de eerste
loopsteiger door de mailboot aangevaren, waar
door de steiger en een duodalf geheel werden
ontzet. Van de boot zelvo werd hot bakboord-
wiel besohadigd. De passagiers voor Duitschland
vertrokken eerst om 6.45 en dio voor Holland
om 7 uui.
Du mist bracht weer, zooals steeds, heel wat
stoornis in de vaart. De post naat Breskens
werd per sloep overgebracht. Do mailboot
vertrok vanmorgen toch op tfid naar Engeland.
Op de Woensdagavond to Goes door de
Coöperatieve 1 oorscholvereeniging en Spaarbank
gehouden algemeene vergadering is besloten
baar duur met 29 jaren te verlengen.
Breedvoerig werd tevens beraadslaagd over
een voorstel van het bestuur om hoogere
stortingen dan f 600 op do boekjes toe te
laten. Ton slotte word dit voorstel aange
nomen.
In de vacature-M. Hoogesteger, overleden,
word als lid der commissie van toezicht ge
kozen de heer mr J. de Witt Hamer J.Gz.
Aan de Boiié*, denzelfden avond ten voor-
deele van de Werkverschaffing gegeven, waar
bfi Leve de Fiets en De Schoone Slaapster werden
herhaald, viel geen druk bezoek ten deel. De
uitvoering -liep ook nu weer goed van ttapel.
De weezen waren, als genoodigdon, aanwe-
terwfil een werkgever zfin personeel de
gelegenheid had geboden do uitvoering bfi te
wonen. Dat was voor die allen oon genoeglfike
avond,
Aan den oalamitonzen Susanna-polder had,
zoo sohrfift men ons uit SintAnnaland,
Dinsdag weder een oeverafschuiving en dfik-
val plaats, nu ernstiger dan de twee voor
gaande. Nu toch verdween van het op 21
September jl. gezonken kraagstuk ongeveer
M1, terwfil van de pas voltooide glooiing
van zetbnzalt eene oppervlakte van circa 65
M3 weg viel, en van de Lessinische steen-
glooiing boven die van zetbazalt mede 30 it
35 M3 verdween.
oeverafschuiving en dfikval heeft eene
lengte, gemeten langs de laagwatorlfin, van
65 meters met eene grootste inBoharing bin
nen die lfin van 6 a 6'/, M., en had plaats
tusschen de peilraaien III en V.
Dc Stct. no 281 bevat een besluit betref
fende art. 7 en het vierde lid van art. 13 der
wet op hot notarisambt; tevens meldt dezelfde
Stel. dat genoemde wet 30 December 1905 in
werking treedt.
Geregeld, maar nu vooral met het oog
op St. Nicolaas, doen de handelaars in goed-
koope boeken, spotgoedkoops aanbiedingen,
die den liefhebbers moeten doen watertanden.
Zoo vinden onze lezers in een in dit nom-
mor voorkomende advertentie van de firma D.
Bolle te Rotterdam een speciaal aanbod van
in prachtband gebonden werken op verschillend
gebied tot ongelooflfik lage prfizen. En koopt
mon tot zeker bedrag, dan krfigt men nog een
premie toe, die bfina evenveel waard is als
men voor het gekozen boek uitgeeft.
1
Naar aanleiding van het bericht in ons
nommer van Dinsdag, waarin melding
werd gemaakt van eene protest vergadering, te
Berlfiu door officieren van bet Leger des Heils
gehouden, verzoekt men ons te melden dat gel-
don, die in ons land ten behoeve van dat Leger
worden goschonken, ook in Nederland worden
besteed.
Woensdagavond had weer eeno voordracht
do eerste in het nienwe gebonw plaats
voor leden en ingeschrevenen van Ons Huis,
Molstraat alhier.
De zaal was geheel gevuld; velen waren
teleurgesteld omdat geen plaatsen meer be
schikbaar waren.
Do heer L. M. Klinkenberg, leeraar aan de
Rfiks Hoogere Burgerschool alhier, vergastte
zfin gehoor op een zeer leerrfike voordracht
over het heelal en de hemellichamen en luis
terde haar op door zeer fraaie lichtbeelden.
De voorzitter van Ons Huis sprak zeker uit
naam van alle aanwezigen toen bfi den heer
Klinkenborg dank zegde voor zfin zeer gewaar
deerd optreden. Hfi deed daarbfi tevens do
In de afgeloopen week van 22 tot en
met 28 dezer kwamen in Zeeland 10 ge-
rallen van besmettelfike ziekte voor8 van
roodvonk5 Ellewontsdfik, 3 Wolphaartsdfiki
2 van diphtheritis1 Nieuwerkerk en
Ooiterland.
LETTEREN EN KUNST.
Uit Vlissingen.
Woensdagavond gaf VlissingsMannenkoor
in de groote zaal van den heer Stolkoper eene
uitvoering voor een goed opgekomen publiek.
De heer W. Sprengera, tenor fo Beverwfik
1 J. J. van Oadenillen van de stafmuziek
te Bergen-op-Zoom, als aooompagnateur, ver
leenden hnn medewerking.
Het programma getuigde waarlfik van een dur-
venden en ondernemenden geest, dien de direc
teur, de heer A. J. Gefiaen, tn de leden bezit.
Want al moeten wfi dadelgk zeggen dat er
veel was, wat den toets der zuiverheid niet te
weerstaan vermocht, er waren nummers als:
La croix de LHelVlie en V ineta, we Iko bewfizen
te over gaven voor den ernst on de energie
waarmee dit koor tracht naar een zuiveren klank.
Goed werd ook gezongen .F,'orij V, zeker
wol hét nummer, dat allermeest den onder
nemenden geest van het koor typeert. Ook
hier waren wel aanmerkingen op te maken,
doch 't geheel werd vlot en goed gezongen.
Lnmagnis voluisse sat est.
Hier vooral kwam de koste) fike kracht van
den tenorzanger, den heer Sprengers, eohitterend
uil. Het was een zeer gelukkige gedachte toen
men dien heer verzocht om zfin medewerking.
Een rfike, volle en toch milde klank heeft
de stem van dezen tenor. Die Neugierige en Du
bist die Ruh werden op zeldzaam teedere wfize
gevoelvolle klanken vertolk», ferwfil het
accompagnement van den heer van Oudenallen
uitstekend mag worden genoemd.
Deze uitvoering is werkelfik een in menig
opzicht geslaagde te noemen, en het zuivere
zingen van den tenor mogo een prikkol zfin
voor de strevende leden, om volhardend op den
ingeslagen weg voort te gaan.
Een gezellig bal besloot dezen avond.
