1IIDDELBURGSCHB COURANT.
Zaterdag
11 November.
Uit Stad en Provincie.
IV0. 267.
146° Jaargang.
1903.
Deze conrant verschijnt d a g e 1 ij k s met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs por kwartaal, «oowel voor Middelburg als voor allo plaatsen in Nederland franco pp., 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THBBIMOHETER en verwachting.
10 Nov. 8 u. vin 45 gr., 12 u. 46 gr., av. 4 n. 46 gr. F. Verwacht: zwakke tot matige
Z.W. wind, toenemende bewolking en hoogere temperatuur.
Advertentiën20 oent por regel. Bg abonnement veel lager. Geboorto-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regolB f 1.50; elke regel meei
20 oent, Roolamea 40 cent per regel. Groote lottere naar do plaats, dio]aij innomen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reolames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Njjverheid en Geldwezen, is uitslaitendggereohtigd het Algcinaan Advartantla-Baraau
A. DM LA MAR Al., K.M. Voorburgwal 966, Amsterdam.
Middelburg 10 November.
Een sprekend voorbeeld.
Feiten zjjn welsprekender dan woorden.
Men herinnert zich zeker nog wel den
ophef, door het plaatselijk comité der Katho
lieke sociale actio te Amsterdam en in
enkele Boomsche bladen gemaakt na de
eerste opvoering aldaar van De Broeders
van St. Bernhardus door de Nederlandsche
Tooneelvereeniging.
Dat comité verzocht burg. en wetb. de
verdere opvoering van het stuk te willen
verbieden, „daar dit tooneelspel in hooge
mate kwetsend is voor de godsdienstige ge
voelens van een groot deel der ingezetenen
en tot verstoring der openbare orde aan
leiding zou kunnen geven".
Wij opperden toen tegen die laatste be
wering onze bedenkingen.
Op dien grond zou men wel iedere op
voering kunnen verbiedenen zou heden
deze kunnen vragen Vergeef ons onze schul
den niet op het tooneel toe te laten, i
gene hetzelfde kunnen vorderen van Fijne
Beschuiten van Justus van Maurik of van
De Koopman van Venetië van Shakespeare.
En als men dan onhandige burgemees
ters heeft, zooals men er ook in onze om
geving wel kent uit de dagen van Allerzielen
dan zouden spoedig tooneelgezelsohappen
staan onder een onduldbare censuur.
Hoe onnoodig bovendien zulk een op
treden is, blijkt wel in de hoofdstad.
Het stuk, waarvoor men dan zooveel angst
koesterde, beleeft nu reeds zijne veertiende
opvoering; het wordt gegeven voor goed
bezette zalen, heeft voel succes, en nog geen
enkele maal gaf het aanleiding tot eenig
protest van de zijde dor toeschouwers of tot
eonige onaangenaamheid.
Wolk eene dwaze toestand zou er gebo
ren zijn wanneer de overheid voldaan had
aan den wensch van het genoemde comité,
dat een goeden dienst bewees aan de Too
neelvereenigingdie geen beter reclame bad
kunnen wenschen, maar dat toch de over
heid op een zeer verkeerden weg heeft wil
len brengen.
Wij zien uit dit feit op nieuw dat leeken
vaak veel verstandiger zijn dan de zich
als leiders opwerpende personendat het
gezond verstand van de eersten dikwijls
verre staat boven dat der Iaatsten, die door
hun drijven zoo licht kwaad stichten en
onrust zaaien.
Dat die te Amsterdam geen storm
oogstten, is zeker niet aan hen zeiven te
danken.
Een goede les voor het vervolg om in
dozo zooveel mogelijk vrijheid te laten.
Niemand wordt in zulke gevallen ge
dwongen naar den schouwburg te gaan
evenmin als iemand veiplioht wordt eene
godsdienstoefening bij te wonen.
Die gulden vrijheid is op nieuw bewezen
de beste grondslag voor onze maatschappij
te zijn.
Eerst wanneer er bij zulke opvoeringen of
bij samenkomsten, van wolken aard ook,
iets voorvalt dat grond geeft om verstoring
der orde te verwachten, is het, dunkt ons,
voor do overheid de tijd om in te grijpen.
Laat ons nu dit vooral op dem voorgrond
mogen stellen
Do katholieken zeiven hebben zich
indertijd bij Allerzielen en nu ook bij
De Broeders van St. Bernardus zoo ver
standig mogelijk getoond.
Zij deden dit trots ophitsing van enkele
drijvers in hun eigen midden en trots in
stemming van hunne quasi-bondg
mot het toepassen van dwang, bij zulke
richting op staatkundig en kerkelijk gebied,
is dat verbod-standpunt warm verdedigd.
Men deed aan die zijde ook in den Iaat
sten tijd alles om in deze de katholieken
in 't gevlei to komen.
Die katholieken gingen echter kalm en
rustig hun weg.
Zij deden alsof er geen organen waren
die zoo hoog opgaven van de boosheid der
vrijzinnigheid, welke onder hen onrust wilde
Dat beweren verbaasde het meerendeel
hunner.
Deze of gene, die van dat geschrijf kennis
nam, lachte allicht in zijn vuistje om al
die drukte, wel wetende waarom de gere
formeerde bondgenooten zich zoo warm
maakten voor een zaak, waarvoor zij zeiven
hoegenaamd zich niet interesseerden.
Die katholieken kennen het tooneel beter dan
die sohrijvers, wier doel het alleen is hen op
alle mogelijke manieren op te zetten tegen
hen die de vrijheid huldigen en de vrij-
Het vorige jaar was de beweging tegen
Allerzielen eene uitstekende verkiezings
manoeuvre, die toch niet heeft geholpen.
En nu.
Nu loopt de nieuwe beweging, waarvan
de bedoeling ook gemakkelijk is te gissen,
reeds dadeljjk alikant uit.
Wij maken thans even een uitstapje naar
Apeldoorn.
Daar wil deze maand hot Leo-koor Die
Passion uitvoeren met lovende beeli
voorstellende taferooien uit het lijden van
Christus.
Dergelijke voorstellingen haddon meer
plaats; en die te Oberammergau zjjn
Toomd geworden, terwijl zij ook in Frankrijk
en in België worden gegeven. Hoogst ernstig
zijn ze en aangrijpead tevens.
En zietegen het plan van het Leo-koor
komt nu verzet, en wel van Calvinistische
Laat ons mogen herinneren dat indertijd
in Goes bij het verbod van Allerzielen, door
den burgemeester, als verdediger daarvan
vooral ook optrad een lid derzelfde kerk
waartoe dit hoofd behoort, de Gereformeerde.
Wij wijzen hierop omdat wij dit voor het
verdere van ons betoog noodig hebben.
"Van dezelfde zijde, in organen, staande
onder leiding van personen van dezelfde
De kerkeraad van de orthodoxe Her
vormde en die van do Gereformeerde ge
meente hebben den burgemeester verzocht
de uitvoering te verbieden.
Er heerscht in Apeldoorn heel wat be
weging. Stukken in de plaatselijke en ker
kelijke bladen getuigen van de groote op
gewondenheid, die door het plan van het
Leo-koor en het daartegen ontstane verzet
is veroorzaakt.
Er is zelfs van protesfcantsche zijde een
beroep gedaan op den Aartsbisschop te U-
treoht om de „goddelooze" en „schandelijke'
vertoonïng te verbieden.
Nog ergermen vreest voor ernstiger
dingen, vooral van de zijde dor orthodoxe
boeren van Apeldoorn.
Dat alles is opmerkelijk!
Dat er onder de katholieken zolven ver
schil van meening zou bestaan men be
weert dat Z. D. H. te Utrecht de opvoering
minder welgezind is dan de andere geeste
lijken is niet onmogelijk. Indertijd hebben
Passie-vertooningen, die in gewone zalen
plaats hadden, wij meonen ook zelfs in
Middelburg op de kermis, protest uit
gelokt omdat dit geschiedde om winst te
behalen en bet geheel allesbehalve aesthe-
tisch was. Maar daarmee is toch niet te
vergelijken een opvoering door ernstige
katholieken, waarbij alle idee aan winstbe
jag is buiten gesloten.
Toch kunnen er andore ernstige beden
kingen zijn.
Om een verschil van meening in eigen
kring verdient echter hetgeen nu te Apel
doorn voorvalt niet zoozeer do aandacht.
Wol hierom dat de heftige oppositie
komt van de zijde der orthodoxe protes
tanten, de gereformeerden.
Dat beidon, Calvinisten en Katholieken,
nu lijnrecht tegenover elkaar staan.
De gereformeerden meenden destijds don
katholieken zij het ook tot eigen profijt
eon dienst te bewijzen, door heftig te
keer te gaan tegen de vrijzinnigheid, welke
opvoeringen als die van Allerzielen toeliet.
En sommige katholieke leiders achtten
zich verplicht ook in donzelfden geest do
leeken te moeten waarschuwen.
Thans echter zullen de Iaatsten, als zij
goed doordenken, wel tot het besef komen
dat hot veel beter is hot te houden mot
de zoo aangevallen vrijzinnigheid.
Hun vrijheid, die thans gevaar loopt, is
dan beter gewaarborgd.
Als nu ae burgemoestor van Apeldoorn,
die, toen hij in Ylissingon nog hetzelfde
ambt bekleedde, zich meer dan eens
als een zeer practisch man deed kenneD,
ook thans maar een verstandig besluit
neemt en het Leo-koor de rechten waar
borgt, waarop het aanspraak kan maken 1
Want vooral in zulke moeilijke gevallen
moot duidelijk aan den dag komen het nut
en het voordeel dat de burgerlijke overheid
waakt voor hot algemeoa belang on de
vrijheid in bescherming neemt tegenover
korkeljjke overheerscbing en ongeoorloofden
dwang.
Feiten zijn welsprekender dan woorden,
hreven wij.
Wat nu te Apeldoorn gebeurt, is een
goede lea voor d© katholieken. Zij kunnen
er uit leeren hoe het hen gaan zou wan
neer de politieke bondgenooten, die zij zoo
trouw helpen, do macht in handen hadden.
Dezen kunnen zich allicht beroepen op hun
consequentie, die hen dwingt voor hon
zeiven te eischen wat zij destijds voor do
katholieken vroegenhot wegnemen van al
wat eene kerkelijke meening hindert.
Maar zulk een standpunt kan in do
burgerlijke maatschappij heol wat verwar
ring en onheil stichten.
Volgens het jongste bericht is er van
in verbod der uitvoering geen sprake.
Alleen zal deze, op verzoek van den burge
meester, niet meer in de bladen worden ge
publiceerd een concessie, die wjj al reeds
bedenkelijk vinden.
Waar is in. deze de grene
PENSIOENBEWEGING.
De Bond voor Staatspensionnecring zendt ons
ter opname eea stuk, met bovenstaand opschrift,
zoo uitvoerig dat wjj daaraan onmogeljjk een
plaats kunnen verleenen.
De opname ervan is ook overbodig omdat
nog onlangs, in dub nommer van 20 Sept., naar
aanleiding van een te Groningen door den hoor
G. L. Janssen (Perio) van Breda gehouden voor
dracht, op het doel van dien Bond uitvoerig
werd gewezen.
Wg bepalen ons dus tot de mededeeling dat
in het ons gezonden manifest aan de >mannen
en vrouwen van Nederland" met klem wordt
aangedrongen op het deelnemen aan dien Bond.
Om ieder 65jarig mensoh een pensioen van
3 te verzekeren zou jaarlgks 48 millioen
galden noodig zjjn, maar dat ojjier schrikt den
Bond niet af, daar vele millioenen aan onder
steuning voor onderen van dagen zouden
worden bespaard.
De Bond telt 198 afdeelingen met meer dan
16000 (zestien duizend) leden, terwjjl een 40-tal
bonden en vereenigingen met pl. m. 15.000
leden als donateurs ol donatrices zjjn aange
sloten. Menachen van alle geloofs- en politieke
riohtingen zjjn vereenigd door deze eéne leuze:
Recht op Staatspensioen voo
allen, gedragen naar draagkracht
door allen I
Door middel van den Bond moet die leuze
klinken door heel Nederland, zoo zegt het
manifest.
Voor 50 ets. per jaar kan men lid zjjn van
den Bond. Algemeen secretaris is de heer A
Voorbrood te Arnhem.
BEN VERC-JISSING VAN >Dfi
STANDAAR»".
Nadat het een oogenblik geschenen had,
alsof men aan de olericale zjjdo niet ontevre
den was over de benoemingen in de voogdij
raden, is men daar langzamerhand gaan inzien,
dat men toch lang niet ruim genoeg bedeeld
waB. De beschuldiging van partijdigheid is
niet van de luoht, ofschoon de benoemingen
7ermoedeljjk voor het overgroot gedeelte zjjn
geschied volgens de voordrachten, door het
ohristeljjk ministerie opgemaakt.
Maar de oppositieznoht gaat toch alle perken
te buiten wanneer De Standaard beweert dat
»alle gesalarieerde ambten bjj de voogdgraden
in vrijzinnige handen" zjjn.
Toch heeft hot blad zelf in zjjn nummer,
godagteekend Maandag 30 October, allo leden
van de voogdgraden vermeld en ook opgenomen
dat in Amsterdam II was benoemd »tot secre
taris A. J. da Costa, secretaris van den Centraal
Bond van chr. philanthrophche instelling'
te Amsterdam."
Is deze secretaris een vrjjzinnige
Ol heeft De Standaard weer eens een ver
gissing begaan, die toevallig uitloopt op een
algemeene beschuldiging tegen zjjn politieke
tegenstanders (ZZhJd.)
BENOEMINGEN, EN2,
Bjj kon. besluit
zjjn bevorderd tot kap. t/z de kap.-luit. t/«
3. M. W Kuyl en W. D. H. baron van Asbeok,
en tot kap.-luit. t/z de luit. t/z le kl. A. W. graaf
van Hogendorp.
Om tegemoet te komen aan de wenschen
van degenen in onze omgeving, die belang
stellen in de behandeling van onderwerpen op
historisch of letterkundig gebied, heeft zicb
alhier een commissie gevormd, die wil
trachten in den a. s. winter eenige voordrachten
te doen houden over geschiedkundige onder
werpen.
Als spreker zal dan optreden prof. G. W.
Kernkamp, hoogleeraar in de geschiedenis te
Utrecht, die in een drietal voordrachten zal
behandeleneenige onderwerpen uit de Va-
derlandsche Geschiedenis, waarschjjnljjk nit de
17e en 18e eeuw.
Alleen bjj genoegzame deelneming zal dit
plan kunnen doorgaan. Een inteekenljjst cir
culeert, waarop men toegangskaarten kan aan
vragen. De entree bedraagt voor de drie lezingen
te zamen f 2,
Foor klasse-onderwgzers en leerlingen uit de
hoogste klassen der R. H. B. school, gymnasiuir,
school G, kweekschool en normaalschool is de
prjjs bepaald op 1 1-
De commissie bestaat uit de heeren mr R.
Fruin, mr J. J. Hejjse, jhr mr W. H. Hoefft,
mej. M. M. Jungius, dr A H. Kan, mej. M. de
Man, H. de Raaf, Herman Snjjders, mr A A.
de Veer en dr L. Wagenaar.
Door de politie a 1 h i e r is procesverbaal
opgemaakt tegen H. P., ter zake van overtre
ding der arbeidswet.
Voor de consumptie werd heden een kalt
afgekeurd en onder politietoezicht begraven.
Donderdag geraakte een knaapje san de
Turfkaai te water, doch werd door een voor
bijganger daaruit gehaald. Het ventje kwam
met den schrik en een nat pak vrjj.
Er ging weer een gerucht dat Zigeuners
hunne tenten nabjj onze stad hadden opge-
agen.
Dit is niet waar.
Alleen vertoeft hier een vrouw, met drie
kinderen, af komstig uit Rusland, waar, naar zjj
beweert, haar man werd vermoord. Zjj wil
ild verzamelen om naar Amerika te gaan.
Vóór men geeft, dient eerst vast te staan
dat haar verhaal juist is en achtenswaardige
stadgenooten daarvoor zioh borg Btellen.
Uit VIi8singen
Donderdagavond overleed aldaar eene 81jarige
weduwe aan bloedvergiftiging.
Terwgl zjj Woensdag bezig was met stoelen-
matten, gleed het mes, dat zjj daar bjj gebruikte,
uit, waardoor zjj een der banden verwondde.
's Avonds zwol deze op en den anderen dag
werd de dokter ontboden, die de noodlottige
vergiftiging constateerde.
In de Donderdag te Westkapell
gehouden raadsvergadering werd besloten de
verordening op het keurloon van vleeaoh en
visch, welke verordening tot 1 Januari 1906
geldende is, onveranderd aan Gedeputeerde
Staten ter nadere goedkeuring in te zenden.
Voorts om de verordening, regelende het
herhalingsonderwjj", na overleg met den dis-
tricts-schoolopziener, te wjjzigen.
En ten slotte werd de begrooling, dienBt
1906, den raad aangeboden.
- In den nacht van Maandag op Dinsdag
zjjn te Arnemuiden konjjnen gestolen.
De vermoedeljjke dader, zekere M. de J,
gearresteerd en naar het huis van bewaring
te Middelburg overgebracht.
Dit berioht is reeds medegedeeld in
tweede editie van ons vorig nommer.
Dit ia reeds de tweede maal dat Suurland
eene dergeljjke medaille ontvangt.
Te N i a s e hebben zich dertig sollicitan
ten voor de betrekking van gemeente-veld-
wachter aangemeld.
Een ingezetene dier gemeente maakte sich
obuldigaan dielstal van suikerbieten, waarom
tegen hem proces-verbaal is opgemnakt.
In de Donderdagavond gehouden ver
gadering van den raad van Yerseke werd,
op verzoek van Ged. Staten, de nieuwe regeling
de salarissen der schoolhoofden, alsmede
de tegemoetkoming in de huishuur voor onder
wijzers in de verordening tot regeling der
onderwjjzerstraktementen opgenomen.
Mede op aanwjjzing van Ged. Staten werd
een artikel uit de verordening op de heffing
de straatbelasting overgebracht naar de
verordening op de invordering dier belasting,
terwgl een ander artikel uit eerstgenoemde
verordening zoodanig gewjjzigd werd, dat
schuren en Btallen alleen dan vrjj zjjn van
straatgeld, als zjj niet tevens tot wooing dienen.
Op een verzoek der afdeeling Krabben-
djjke van 't Ned. Ond. Gen. om de gemeente
te verzekeren tegen ziekte van ondorwjjzers,
werd afwjjzend beschikt.
Tot lid van de schoolverzuimcommissie werd
benoemd de heer S. Muller, raadslid, die de
benoeming aannam.
heeren J. M. van Oeveren en J. Duin-
kerke, aftredende leden van 't burgerlpk arm
bestuur, werden herbenoemd.
Nog werden sappletoire kohieren voor de
hondenbelasting en het schoolgeld vastgesteld,
het eerste tot een bedrag van f 42, het laatste
van i 30,35.
In besloten vergadering werd nogeensuppl.
kohier van den hoofdeljjken omslag vastgesteld
en werden bezwaarschriften tegen dezelfde
belasting behandeld.
De eerste spreekbeurt ia dit seizoen voor
het IFuridepartement Noordgouwe werd
Woensdagavond vervuld door don heer dr B.
van Rjjswjjk uit Dordreoht, die een voordracht
hield over Napoleon en zjjn atrjjd tegen Eu
ropa, welke eigenljjk een strjjd togen Engeland
wns.
Na de pauze werd door hem het karakter
ra Napoleon behandeld.
Do dank, dien de voorzitter den spreker
voor zjjne boeiende causerie bracht, werd door
het gehoor met luid applaus bezegeld.
De najaarsvergadering der Vereeniging
burgemeesters en secretarissen in Zuid- en Noord-
Beveland is bepaald op Woensdag 29 Nov. a.i
in de sooicteit Van Ongenuchten Vrij te G o o
Onder meer zullen besproken wordende
nieuwe voorschriften betreffende de huwelijks
toestemming, in te leiden door den heer J.
H. O. Dominions, secretaris der gemeente
Kruiningen
Met den bouw van de R. K. kerk in de
Singelstraat te Goes vordert men goed.
Maandag werd de groote houten bal op de
naald geplaatst en Donderdag het van kunst
smeedwerk vervaardigde krnis met den baan.
Dit moeiljjk en gevaarlijk werk trok veel
bekjjks en is uitstekend geslaagd.
De gemeente-veldwaohter D Suurland te
Wolphaartsdfik ontving dezer dagen
van wege de Maatschappij tot redding van
drenkelingen, gevestigd te Amsterdam, de zil
veren medaille, voor hot aanwenden van po
gingen, waardoor dezen zomer de levensgeesten
bg een drenkeling werden opgewekt.
Men meldt ons nit Neuzen:
De heer J. C. N. Eyke, klerk bg de poste
rgen en telegraphic alhier, is geslaagd voor
het radicaal der postergen.
De school voor m. u. 1. o., die na langdu
rige administratieve moeilijkheden deze maand
kon aanvangen, telt 80 leerlingen.
Door de werkzaamheden voor het lichte*
van de Gaison te Sluiskil is Donderdag het
water in het kanaal 1 meter beneden peil
afgelaten. Daardoor kwamen de buizen bloot,
die water aanvoeren voor de Eleotriache cen
trale alhier en de coöperatieve suikerfabriek
te Sas van Gent. Te Neuzen werd het benoo-
dïgde water aangevoerd door de inotorspnit
en te Sa9 van Gent door de gemeente brand
spuit.
De vorige week werd de landbouwer De
Koejjer, uit den Grooten Hutssenspolder, te Za&m-
slag door vier personen aangesproken. Een
hunner sobjjnt hem bedreigd en genoodzaakt
hebben tot hot afgeven vau geld, onder
voorwendsel dat hjj van vroeger nog geld van
hem te vorderen had, waarvan de landbouwer
beweert dat hem niets bekend is.
De politie heeft oon onderzoek ingesteld om
de zaak tot klaarheid te brengen.
De heer J. G. N. Hartman te Zaam-
s 1 a g is benoemd tot directeur van de bad
inrichting te Laag Soeren
Hjj heeft zjjn praktjjk overgedaan aan dr.
Meinema, arts te Groningen.
Het doet velen leed dat de heer Hartman
uit Zaamalag vertrekt. Hjj was oen ijverig
propagandist voor de liberale beginselen en
gedurende enkele jaren was bjj voorzitter van
de Centrale Liberale kiesvereeuiginq.
Ten behoeve van de uitvoering van de
werkzaamheden aan den draaipjjler van de
nieuwe spoorwegbrug te SluÏBkil wordt het
kanaal van Gent naar Neuzen gedurende
hoogstens drie etmalen tot een meter onder
kanaalpeil afgelaten.
De levering van beeten aan het Hellegat
tussohen Zaamslag en Boschkapelle
is zoo goed als geëindigd. Er zjjn er dit jaar
heel wat meer aangevoerd dan in 1904. zoo
wel voor do «Coöperatieve" als voor de Un'on.
Nog enkele jaren hoogstens zal van deze leve
ringsplaats gebrnikt gemaakt kunnen worden,
daar het Hellegat steeds meer dichtslibt en
het dus telken jare al meer moeite koBt eeue
voldoende vaargeul te delven.
Er wordt dan ook roede gesproken van ii-
djjken.
