r
LAATSTE BERICHTEN,
Koopt geen Zijde
THERMOGENE WATTEN
Eon schipper to Uondt (G.) word sinds
eenigen tjjd vermist on aanvankoljjk dacht men
dat hü te water geraakt en verdronken waB.
Thans echter meent men dat de ongelakkige,
waar hjj vroeger eens bp een twist oen inwo
ner der gemeente in de wang gebeten had,
slachtoffer van wraakzucht geworden is. De
justitie doet onderzoek.
Op de kermis te Putte aan de Belgische
grens hebben eenige personen den Belgisohen
gendarme Mous met messen zoodanig toegeta
keld dat men voor zjjn leven vreest. Acht mes-
sneden werden hem aan het hoofd toegebracht.
De hoofddader is een Belgisoh deserteur, die
de wjjk naar Nederland keett genomen.
Ongelukken. Te Amsterdam gleed op
do straat een jongen van 9 jaar uit. Hjj
kwam zoodanig met het hooid op de steenen
terocht, dat hp weldra overleed. In een
kosthuis te Rotterdam is een koopman uit
.Schoonhoven van de trap gevallen, waardoor
hp een hersenschudding bekwam, aan de ge
volgen waarvan hp overleed. Toen een groot
vader te Waddingsveen hoorde dat zjjn klein
zoon een dienstplichtig nommer getrokken had
kreeg hp een beroerte en viel zoo ongelukkig
op den steenon vloer, dat hp een bloedende
hoofdwonde bekwam en zjjn toestand
zorgolpk wordt geacht. Te Vlaohtwedde
reed een 37 jarige hoerenboer met zgn motor
fiets, doordat de rem weigerde, in de Aa. lig
verdronk. Te St. Oedenrode prikte een 19
jarige schoenmaker zich met een els in de
rechterhand, waardoor bloedvergiftiging ont
stond, waaraan hp Dinsdagavond is overleden.
Woensdagmiddag is te Antwerpen weer
eenige sensatie gewekt door het bericht dat
er wederom een kaaimuur aan 't verschuiven
was, nu aan het uiterste einde der Zaiderkaden,
over een uitgestrektheid van 50 M. De muur
is 10 cM. verschoven; de oorzaak is wederom
onbekend. De verschuiving heeft zich voorals
nog niet uitgebreid.
Bp het vertrek uit Kortrpk van een trein
naar Brugge zagen de personen, die nog in
het station stonden, op een 50-tal meters van
daar, een man uit den trein springen en met
het hooid op de sintels van de nevenbaan
terocht komon. Het was een kleermaker, die
te laat zag dat hp in een verkeerden trein
zat. Men moest hem haaBtig ter hulp snellen,
zoo niet dan was hp door een aanstoomende loco
motief, die van Brugge kwam, vermorzeld
worden. Met bebloed gezicht en omwonden
handen kon hg nu in den trein naar Meenen
plaats nemen.
Er was by na weer een ernstig ongeluk
gebeurd met een Ehgelscho onderzeesche tor
pedoboot. Zjj zonk plotsing toen de toren
open was. De bemanning kon echter de klep
nog bptjjds dicht doen, en nadat de boot
negentig voet gezonken was, slaagde men er
in de boot te doen stjjgen. Er had ook een
ontploffing plaats maar met ernstig, en bp het
bovenkomen kon de bemanning gered worden.
Later is de boot, toon zp naar het dok werd
gesleept, opnieuw gezonken. De oorzaak weet
mon nog niet. Do boot ia nu weer opgevischt
en zal onderzocht worden.
Te Luten heeft zioh een landlooper,
Priest, bp de politio aangegeven als de persoon
die misB Money in don Mersthamtunnel ver
moord heelt. Hg zegt zioh onder een bank
verborgen te hebben en toen de daad bedreven
to hebben cm de vermoorde te bestelen. De
politio gcloolt niet veel van het verhaal, hoe
wel Priest den indruk maakt van normaal te
zpn. Hg is in arrest gehouden.
Bp de leesteljjkheden der opening van de
Kingsway te Londen, die door den Koning
en ook door de Parjjsche gemeenteraadsleden
werd bjgewoond, sloegen de paarden van een
landauer, waarin eenige der laatstgenoemden
zaten, op hol, verschrikt door het gejubel van
het volk. Er ontstond een paniek; de men-
schen vielen over elkaar heen, en alvorens men
de paarden tot staan had gebracht, waren
enkelo inenschen overreden.
In een der Hollandsche morgenbladen werd
in een particulier telegram een verschrikkelijke
boschrjjving van het ongeval gegeven meteen
schildering van «vluchtende vrouwen die zui
gelingen neer wierpen" enz. Volgens de Westm.
Gazette is het niet zoo heel erg geweest, en
werden slechts drie personen ernstig gekwetst.
Dr Sven Hedin, de Zweedsche ontdek
kingsreiziger, die voor eenige jaren reeds een
De huidige stand
1 VAN UET
Costervraagstuk
DOOR
Mr R. FRUIN.
Het is mjjne bedoeling niet in bet volgende
overzicht de geheele geschiedenis van den
strpd tus&chen Mainz on Haarlem op te halen,
waaraan ten gunste van Maine een einde
Bcheon gemaakt door Van der Lmde's Coster
legende, die in 1870 verscheen 2). Uitgaande
van «het bekende Gidsattikel van prof. Fruin
van 1888 zal ik met korte woorden trachten
aan te wjjzen, in welk opzicht het standpunt
van toen zich sedert gewpzigd heelt.
Er zpn in hoofdzaak twee berichten, waar
naar de eerste uitvinding der boekdrukkunst
niet te Mainz maar in Holland zou zpn ge
schied het verhaal van Iuniua en hetgeen de
Keulsche Kroniek op gezag van Ulrioh Zeil
mededeelt.
Uit eeno mededeeling, gedaan in het
Zeitnosch Genootschap der Wetenschappen op IT
October 1905.
Dr A. van der Linde. De Haarlemsche
Coiterlegende, wetenschappelijk onderzocht.
a, Mainz of Haarlem thans herdrukt iu de
/Vevspreide geschriften dl. I blz. 163.
beroemd gowordon rois naar Thibet d
waarop hjj echter in weerwil van ontzettende
vermoeienissen er niet in slaagde Lhaisa te
bereiken, is dezer dagen uit Stockholm i
Konstantinopel vertrokken, om een lange reis
te ondernomen in Centraal-Azië. Svon Hedin
is voornemens, dwars door Armenië, Perziü en
Beloedsjistan naar Britsoh-Indië on Thibet te
trekken.
De zwaluwen, op weg naar het Zuiden
spa de vorige week in Zwitserland overvallen
door sneeuwbuien, die voor een groot aantal
van de arme dieren noodlottig zjjn geworden.
In sommige plaatsen vielen ze bjj honderden
ueer. Te Luzern heeft de ornithologische ver-
eeniging zPh hun lot aangetrokken: de diertjes,
die nog levensvatbaar schonen, werden gevoe
derd en daarna, goed ingepakt, per Gotthard-
sneltrein naar het zonnige Zuiden gezonden
De conducteur en het stationspersoneel van
Chiaeso hebbon daar Vrjjdngmorgea 200 stuks
losgelaten. Er waren onderweg slechts drie
zwaluwen dood gegaan. De ornithologische
vereeniging te Luzern heelt dus voldoening
van haar werk en wil dit bjj voorkomende
gevallen voortzetten.
President Roosevelt heeft door den zuren
appel heen gebeten en de 50.000 dollars in
voerrechten voor de goschenken die zgn doch
ter meebracht betaald. «Behandel de bagage
van mjjn dochter als die van ieder ander,
sohreef hjj aan den directeur der douanen.
VERKOOPINGEN, enz.
Woensdagmiddag werd te 's Gravenhage aanbe
steed de verbouwing van een perceel te V e e r e
en de inrichting daarvan tot hulppost- en
telefoonkantoor met dienstwoning.
Laagste inschrjjver was wjj hebben het
reeds gemeld in ons vorig nommer de heer
A. Loois, to Middelburg, voor f 2538.
Verder schreven in de heeren J. J. Krjjger,
Vlissingen, t 3900; W. Dekker, Veere, 13796;
D. Bjjl, t 3397, M. Vader, f 3055, beiden Vlis.
singen, en A. Jansen, Nisse, i 2595.
Door den ontvanger der registratie en
domeinen werd hedon ten zjjnen kantore te
Goes bjj openbare insohrjjving verpachtde
schorren onder Rilland-Bath, ten westen gren
zende aan de Eerste Bartpolder, ten noorden
aan don spoorwegdam en ten oosten aan de
oude Woensdrechtsche Kil, groot ongoveer
53 hectaren.
Een biljet werd ingeleverd van den heer M
Pools a f 30 's jaars.
Deze inschrpving was beneden de raming
en werd daarom aangehouden.
«Biwuui'itiiwsii art «aKfAiurift-
GBR IS SralAHD.
Datum. Plaats. Voorwerpen. Informatie*
25 Oct. Grjjpskerke, Inspan, Hosang.
26 Middelburg, Bouwland, Hosang,
26 Middelburg, Huis en
Weiland, Hosang.
27 Middelburg, Hout, VerhulBt.
27 Ooatburg, Hofstede, De Smidt.
31 Middelburg, Inboedel, Notarishuis
6 Nov. Oostburg, Huis, De Smidt.
8 Oostburg, Inboedel, De Smidt.
VERGADERINGEN, CONCERTEN, ENZ
middelburg.
Zaterdag 21Zondag 29 Oct. Lohoff's
Kinematograaf.Schouw
burg 8 n.
W o e n s d. 25 Oot. Alg. Verg. Nijverheids-
vereeniging. Soc. De
Vergenoeging 8 u.
V jj d a g 27 Oct. Alg. Verg. Aandeelh. Alg.
M§ tot bel. en aank. van
vruchtgebruik enz.
Kantoor Rouaansche kaai
3»/s u.
Dinsdag 31 Oct. Alg. Leden-verg. Kinder
voeding. St. Joris 8'/j u.
Dinsdag 7 Nov. Voorstelling Ned Toontel-
vereeniging. Tooneelver-
bond. Schouwburg 7n.
Maandag 13 Nov. Voordrachf-L. Kuiler Na
tuurkundig - gezelschap.
St. Joris 8 u.
Woensd. 22 Nov. Verg. met dames Nuts
Dep. Spreker P. H. Lam
berts Jr. Schuttershof
8 u.
Maandag 27 en Din sdag 28 Nov. Rep.
en Concert Zangv. Tot
Oefening en Uitspanning.
Concert- en gehoorzaal.
Rep. 7, Concert 7'/a u.
Om met het laatste te beginnen, de in
1499 uitgekomen Keulsche kroniek berioht
-Jat de kunst te Mainz is uitgevonden door
Gutenberg, die er in 1450 den Bp bel begon
te drukken. «Hoewel dus de kunst te Mainz
uitgevonden werd op de wjjs, die thans alge
meen in gebruik is, zoo is toch «die eyrste
Vurbyldung" gevonden in Holland uit de
Donaten, die daar te voren gedrukt zpn. En
daaruit is do aanvang der kunst genomen, en
zp is veel meesterljjker en subtieler gevonden,
dan dezelvo manier was, en hoe larger hoe
kunstiger geworden." Verder wordt dan nog
iets over de verspreiding der kunBt buiten
Mainz bericht, torwjjl ten slotte de kroniek
schrijver als zjjn berichtgever voor de geschie
denis van het begin en den voortgang der
kunst Ulrich Zeil noemt, door' wien de kunBt
te Keulen is gekomen. Wjjl nu Zeil een
eerste werklieden van de Mainzer drukkerpen
is geweest, en hjj daar reeds vóór 1462 onder
Peter Sohöffor werkzaam was, is zpn getuigenis
van veel gewicht.
Het iB echter niet geheel duideljjk. De kunst
is uitgevonden te Mainz, maar de eerste var-
bildung, proef, in Holland uit de Donaten ge
vonden. Eerst zpn dus de Hollandsche Donaten,
een sohoolboek, gedrukt; daarna de Mainzer
drukwerken, die eigenljjk de eerste produoten
der nieuwe kunst zjjn. Waarin bestond nu
het verschil in drukken tuaschen de Holland
sche Donaten on de Mainzer drukwerken
Amsterdam. De teesteljjke herdonking
van het 25 jarig bestaan der Vrjje Universiteit
ving heden te half elf in het concertgebouw
aan mot een bidstond, waarin voorganger was
de heer Sillevis Smit uit Rotterdam.
Te 1 uur opende de voorzitter van direc
teuren der school, de heer H. Bjjleveld, de
talrjjk bezochte bjjeenkomst met een rede,
waarin hg voorstelde aan de Koningin een
telegram te zenden waarin wordt gezegd dat
«2000 calvinisten, hier bjjeen ter herdenking
van het 25jarig bestaan der Vrjja Universiteit,
met dank aan God, herdenken wat de Orarj-s
voor het aan Gods woord zich vastklemmende
deel van het Nederlandache volk deden en
eerbiedig hulde brengen aan II. M. en haar
toebiddende dat de Heere zjjne engelen bevelen
over haar te waken op al haar wegen."
Eveneens werd een uitvoerig telegram ge
zonden aan dr Kuyper als stichter en verde
diger der universiteit, die haar de haar toe
komende plaats gaf in der zusteren rjj, hem
dankend voor alles en hem toebiddend dat hg
voor haar blgve waken.
Professor Fabius sprak daarna een feestrede
uit, getiteld De Vrije Universiteit en hare belet-
kenis voor ons volk.
Hierna werd door den heer Bgleveld de
feestgave, plus minus f 75.000, van hot christen
volk aan de direoteuren aangeboden.
Verder werd nog gesproken door prof. Rut
gers, de directeuren W. Hovy en Wentink,
waarna de heer Bgleveld te 4 uur de bgeen-
komst, die afgewisseld werd door gezang en
orgelspel, sloot.
Voor de eerste kamer van burgerlpke rechts'
zaken, voorzitter mr Wichers Hoet en ambte
naar van het openbaar ministerie de officier
van justitie mr Wentholt, werd heden een
aanvang gemaakt met de berechting der zaak
tegen de speelclub in de Vondolstraat alhier.
De officier van justitie vorderde vervallen
verklaring der rechtspersoonlgkheid.
Gedagvaard zpn 16 getuigen a charge en 10
a décharge.
De belangstelling van het publiek was groot.
Bg den aanvang der zitting diende mr Pole
naar, namens de gedaagden in het algemeen en
de club in het bjjzonder, een protest inle
betreffende de wgze waarop de zaak voor de
burgerlpke rechtbank is gebracht2e acht hg
de reohtbank onbevoegd kennis van de
zaak te nemen: 3e acht hg het O M. nietont-
vankelgk in zgn eisoh, en ten 4e vindt hg dat
de dagvaarding niet voldoet aan de voorschrif
ten der wet van 1855.
De verdediger verklaarde met dit protest
niet te bedoelen sohorsing van het geding,
doch enkel om het O. M. gelegenheid te willen
geven over die punten na te denken.
De ambtenaar van het O. M. bestreed kor-
telgk den inhoud van het protest, waarna
onderscheidene acten en stukken werden voor
gelezen, waaruit o. ft. bleek dat de bedoeling
der club is vreemdelingen het verblgf in
Amsterdam aangenaam te maken en voorts
weldadigheid te oefenen aan arme, oude
gebrekkigen.
Hierna ving het getuigenverhoor aan.
De heer Batolt, hoofdinspecteur der recherche,
die op last der justitie den 7 Juni het eerste
onderzoek heeft gedaan, verklaarde dat hg in
alle zalen, die rgk en kostbaar gestoffeerd en
gemeubeleerd waren, was toegelaten, uitge
zonderd in de speelzaal. De directeur vreesde
namelpk dat de onvoorbereide komst der po
litie de daar aanwezigen onaangenaam stem
men en onthutsen zou.
Den volgenden dag teruggekomen en aller
beleefdst en voorkomend ontvangen, kon de
heer Batelt na ook de speelzaal zien, doch
spelers waren er niet.
Men bood den heer Batelt het eerelidmaat
schap aan, ahmede een som gelds voor h6t
politiefonds, wat beide geweigerd werd, even
als een aanbod aan Liefdadigheid naar 1 era gen
gedaan.
Getuige had daarna meermalen aan de club
bezoeken afgelegd en daarbg nu en dan spelers
opgemerkt en van enkelen de opmerking ver
nomen dat de roulette niet altgd met gelpke
kracht gedreven werd, alsmede dat een Ameri
kaan f 55.000 zou hebben verloren.
Nadat nog twee inspecteurs van politie
verklaringen in denzelfden geest hadden af-
Zell of liever de kroniekschrgver zegt het met
zooveel woordende Mainzer kunst was veel
subtieler en meesterlpkor dan de vroegere.
Men heeft dan ook de vroeger geldende uit
legging van Van der Linde in zgn Costerle-
gende laten varen; deze meende, dat met de
Hollandsche Donaten werken in blokdruk be
doeld werden, d. w. z. werken, waarvan elke
bladzgde afzonde rljjk was afgedrukt naar een
houtsnede, waarop de verschillende letters en
woorden naast elkander voorkwamen. De uit
vinding van Gutenberg zou dus hierin hebben
bes'aan, dat hg op het denkbeeld kwam, en
het toepaste, om elke letter aizonderlgk te
ngden, zoodat zg, na voor de eene bladzgde
gebruikt te zgn, in andere orde bgeengevoegd,
voor eene volgende gebezigd konden worden.
De Hollandsche Donaten waren dus produoten
der xylographie, de Bgbel van Gutenberg het
eerste dor typographic. Maar het versohil tus-
schen die beiden is niet een gradueel verschil,
zoodat men kan zeggen, dat do tweede bewer
king eene substieleren meeBterlgker uitvoering
der eerste ia; integendeel xylographie en ty
pographic verschillen prinoipieel. Ook was de
xylographie reeds vroeger bekend en bloeide
zg geenszins bgzonder in Holland.
Zoo bleef niet anders over dan aan te nemen,
dat de kroniek wilde zeggen, dat de Holland
sche Donaten reeds met beweegbare letters
waren gedrukt, maar dat Gutenberg die kunBt
zoo had verbeterd, dat men hem do oer der
gelegd, word de zaak te kwart over twee
geschorst.
Als tolk fungeerde voor Fransch en Engelech
de gep. kapitein De Hartog.
Het getuigenverhoor duurt voort.
OoBt-Xntiië.
Blgkena een bp het departement van 1»^o
uiën ontvangen telegram van den gou vernear-
goneraal van NederlantJsch-Iadiö zgn de zoon
van den ons sedert 1878 vjjandig gezinden Singa
Mangaradja en eenige aan hem verwante hoof
den en bondgenooten bp de actie in de To-
balanden gearresteerd en wordt de vervolging
van den priestervorBt zelf voortgezet.
Aan de Maccluer golf (West Nieuw Guinea),
alwaar blgkena de Staatscouranvan 15 Sep
tember j 1.. eene politiepost door Alfoeren werd
aangevallen en verbrand, is de rust hersteld,
Verzending en laaisie busliohting dor MAll
aan het postkantoor te Middelburg.
OOST-INDII).
(Alles plaatselijke tpd.J
Amsterdam (Nedorl.; (6) 20 Oot. 6.54 'anam.
Brindisi (Eng. dienst) 20 Oot. 12.30 's nam.
Marseille (Lloyd) (a) 24 Oct. 6.54 's nam.
Napels (Dnitsche dst.). 24 Oot 12.30 'b nam.
Rotterdam (Lloyd), b) 27 Oot. 6.64 'snam.
Marseille (Fr. dienst) 28 Oct. 6.5 's morg.
Genua (Nederl.) 31 Oct. 6.54.'s nam.
niST'THDIII.
Curasao over Queens-
town 20 Oot. 10.18's avonds
Suriname via Sou
t.hampton 26 Oot 6.05 '«nam,
Suriname via Amster
dam .31 Oot. 6.54 'i nam.
Curasao mot K. W. I.
maildienst 31 Oct- 6.F4 nam
Suriname via St Na-
zaire 8 Nov. 6 05 'amorg.
RECLAMES.
40 Cent per regel.
zonder eerst stalen onzer gegarandeerd so-
liede prachtig mooie nouveautés in zwart,
wit en gekleurd gevraagd te hebben.
Specialiteit: Zydenstoflen, voor
Bruids-, Bal-, Gezelschap*- en Wan
deltoiletten en voor Blouses, Voering
enz., van 60 cenfs tot 9 gulden per Meter.
Wij verkoopen direct aan particu
lieren en zenden de gekozen zpdenstoffen
franco vracht en rechten aan huis.
SCHWKIZER A Co, Luzern H 16.
(Zwitserland).
Zpdestoffen-Export Koninkl. Hofl.
SLAPKLOOZE NACHTEN.
Een inwoner van Middelburg geeft in onder
staand een geneesmiddel aan, dat voor alle
lijders aan aambeien en prikkelenden huiduit
slag van groot belang is.
De Heer L. DE VOOGD, wonende Oade
Vlissingscheweg G 156 te Middelburg, meldt
ons: Ik weet niet hoe ik U mpn dankbaar
heid most betuigen voor de voorspoedige ge
nezing van mpn aambeien, waaraan ik reeds
ruim twee jaar ljjdende was. Tal van midde
len en voorgeschreven medicpnen werden hier
tegen door mjj gebruikt, doch niets was er
dat mp hielp, totdat ik in aanraking kwam
met Uw Foster's Zalf, welke onmiddeljjk ver
zachting Bchonk en in zeer korten tjjd was ik
geheel en al van mpn lastig euvel bevrjjd,
Het is thans geruimen tjjd geleden, sedert ik
Uw zalf gebruikte en alvorens U te sohrjjven.
had ik willen zien of mpu kwaal niet terug
zou komen, doch ik kan openhartig zeggen,
dat ik volkomen daarvan genezen ben.
Ik, ondergeteekende, verklaar dat het boven
staande waar is en machtig U het publiek te
maken op elke wjjze dio U goeddunkt.
Verzeker U dat men U de echte Foster's
Zalf geeft, dezelfde, die de Heer DE VOOGD
gehad heeft. Zp zpn te Middelburg verkrjjg-
eaar bjj den Heer JOH. DE ROOS, VlaBmarkt
K 157. Toezending geschiedt franco na ont
vangst van postwissel 1.75 voor één of
10 voor zes doozen.
uitvinding mocht toeschrijven. Het is echter
duideljjk, dat die verklaring inderdaad de eer
der uitvinding niet aan Mainz en Gutenberg
maar aan Holland toewees, waar men het eerst
met losse letters had gedrukt, dus de typogra
phic had toegepast. Zelfs al veronderstelde
i, dat Gutenberg, zonder met het Holland
sche procédé bekend te zpn, door het zien der
Donaten nu zjjnerzjjds dat procédé opnieuw
had geconstrueerd, dan bleef er toch maar
weinig van de eer der uitvinding voor den
Mainzer drukker over. Immers het denkbeeld
om niet met blokken maar met losse letters
te drukken was het ei van Columbuswas het
eenB toegepast, dan was in het herhalen der
proef juist niet veel kunst gelegen.
Intusschen eene vergelijking tasschen de
oudste Mainzer drukwerken en de zooge
naamde Costeriana, d. w z. de Hollandsohe
Donaten en andere drukwerken, die volgens
het oordeel der kenner b van dezelfde oudBte
Hollandsche drukkerjj afkomstig zpn, beves
tigde dit resultaat niet. Wel zpn de Mainzer
drukken en de Costeriana volgens hetzelfde
procédé, d. w. z. beiden lypographisch, gedrukt;
maar er i3 geen bewjje, dat de Costeriana vóór
Mainzer drukken moeten worden geplaatst.
Integendeel. De oudste Mainzer druk iB van
1450 zoo oordeelde men.tofc.vóor eenige jaren,
thans is een druk van 1447 bekend en van
de Costeriana is wel meerendeels geen datum
aar zeker is, dat die, welke bjj
uitmuntend middel tegen
Verltondkeld, ItlicumnUeU, Heelpfju,
Spit, Stijven nek, Steek In de Zijde,
ZenmvpUn.
Bjj alle Apothekers en Drogisten f 0.75.
Gebruiksaanwijzing in elke doos.
BOOG W ATB B.
Vlissingen.
Vrjjdag 20 Oct. nm. 5.23
Zaterdag. 21 G 23
BOITEHLAND,
NEDEULANO BS BELGIH.
We zpn benieuwd wat voor uitspraken
van Nederlandache Kamerleden over een Bel-
gisoh-Hollandsohe alliantie Eugèae Baie in de
Petit Bleu zal aanvoeren. Wat bp tot nu toe
gegeven heeft als zpn eigen opinie, zal, naar
we vermoeden, in Nederland meer tegenstand
dan instemming uitlokken.
Na in een tweede artikel te hebben nage
gaan hoe de positie der beide landen in do
loop der eeuwen was, komt hp in het jongste
nummor tot de vraag hoede kwestie nu staat,
en dan leest men o. a. het volgende
«Men weet dat een levenskwestie Nederland
dringt om tot iedoren prjja te ontkomen aan
het isolement waarin de Dnitsohe tolnnie en
ons protectionistisch stelsel het geplaatst heb
bon. Om daaraan te ontkomen, heeft het sleohts
cwee uitwegen, Duitschland en België. Naar ge
lang het besluit ten gunste van het eene of het
andere land, zal daarnit voor ons voortvloeien
öt een verrpkiug van onze vormen van bedrjj-
vigheid, öf een werkelpk nationaal gevaar.
Laten wjj ons aan dat denkbeeld wennenin
ieder geval geef ik het »er ernstige overweging."
We meenen dat een zeer groot deel, ver-
mo.'delpk zelfs de meerderheid van ons volk,
nog heelemaal niet overtuigd is van die «nood-
zakeljjkheid" om nit dat isolement te komen.
De bedoeling van den schrjjver wordt nog
verduideJ jjkt door hetgeen hjj er op laat volgen
«De bdhoefte, die Nederland heeft om zjjn
te nauwe economische omijjsting te verbreken,
heeft de werkzaamheden van het ministerie-
Kayper overheerscht. Men weet dat het zich
oezig gehouden heeft met een ontwerp tot
unificatie der douanerechten, dat in onze
ministerieele bureaux de stelselmatige antipa
thie heeft gevonden, die er ieder beginsel
ondervindt dat de door de routine gewjjde
gewoonte zou kunnen veranderen, al zou
dat beginsel in ons werk een nieuw element
van vruohtbaarheid brengen."
We herinneren ons niet dat het ministerie-
Kuyper ooit dat karakter aan zjjn douane
plannen heeft gegeven.
Vervolgens«wjjst de sohrjjyer op de pogingen,
van Duitscbe zjjde gedaan om Nederland te
bewegen tot de tolunie toe te treden. En al
is dat nu nog steeds geweigerd, wie zegt dat
bet over tien, twintig jaar geen noodzakelijk
heid zal zjjn? vraagt Baie.
Hg gaat dan na wat de positie van België
zou worden, gedrongen tuaschen Frankrjjk en
Duitschland, om daarna te wpzen op de thans
reeds door België verworven internationale
positie. Een vereeniging van Nederland en
België zon een krachtigen factor opleveren
tegenover de grooto mogendheden.
Aldus de hoofdinhoud van het beloog van
den heer Baie, die in een volgend artikel
eenige bezwaren zal beantwoorden.
I»E AtlTWüiBPS€HB HAVKN-
UITB 3EIDING.
Woensdag heelt de Belgische Kamer het
algemeen debat hervat over de Antwerpsohe
haven- en vestinguitbreiding. De eerste spre
ker was een clerioaal, het Namensohe lid
benadering gedateerd kunnen worden, tuBsohen
1458 en 1473 vallen. Zoo moeBt men duB wel
tot de conclusie komen, dat de kunst misschien
zelfstandig in Holland was uitgevonden, maar
in geen geval den stoot had gegeven tot de
Mainzer uitvinding. Men nam dan ook aan,
dat de hiermede strpdige opgave der Keulsohe
kroniek, die ook met haar eigen getuigenis,
dat Gutenberg als den uitvinder noemt, in
strpd wa», niet van Zeil maar van den com
pilator der kroniek, Stumpff, die in 1499
leefde, nikumstig en dus zonder gezag was.
Zoo stonden de zaken, toen weinige jaren
geilden mr. Ch. Enschedé te Haarlem het on
derzoek in geheel andere banen leidde 4).
Zgn oordeel, waartoe hg als technioiis alleszins
bevoegd is, luidt, dat het uitvinden der boek
drukkunst nog heel wat anders waB, dan men
zich gewoonlpk voorstelt.
Het denkbeeld om niet met blokken maar met
losse letters te drukken was op zich zeil eenvou
dig genoeg; de gioote moeilijkheid was de losse
letters te maken, zoodat zp, naast elkander
geplaatst, tot woorden en zinnen gevormd,
konden worden afgedrukt. Dat kan niet ge
schieden met houten letters, die niet genoeg
zuiver haaks kunnen worden afgedruktdaar
voor was het noodig letters onderling vange-
dezelide grootte te gieten, en dat is het
-i) Mr. Ch. Enschedé. Technisch onderzoek
naar de uitvinding van de boekdrukkunst (1901.^
