MIDDELBIJRGSCHE COURANT.
N°. 224.
148° Jaargang.
190S.
Vrijdag
22 September;
De Troonrede.
Uii Stad en Premie.
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon' en Feestdagen.
Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg alB voor alle plaatsen in Nederland franco pp., 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THfiBHONETEB EN VERWACHTING.
21 Sept. 8 n. vm. 60 gr., 12 u. 66 gr., av. 4 o. 61 gr. F. —Verwacht: zwakke tot matige N.
wind, afwisselende bewolking en dezelfde temperatuur.
Advortontiè'n20 cent per regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood-
alle andore familieberichten on Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer
20 cent. Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats, die zij innemon.
Tot de plaatsing van advortentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Ngverheid en Geldwezen, is uitsluitend gereohtigd het Algemeen Advertentie-Bureau
A. DH LA HAR An., N.S. Voorburgwal 366, Anutevdam.
Middelburg 21 September.
Sprokkelingen.
In Het Volk zjjn dezer dagen opgenomen
de brieven, door de heeren Treub en Marchant
tot het comité gericht, dat de betooging van
jl. Zondag te Ctreoht geleid heeft. Zy zjjn
belangrjjk om daarvan kennis te nemen.
Die van den heer Treub luidt:
>Tot rogue niet geringe verbazing kreeg ik
heden een afdruk van eene motie toegezonden,
die op de kiesreohtmeeting van Zondag a.
in stemming zal worden gebracht.
Zulk eene motie had eerst aan het oordeel
van de sprekers op de meeting moeten zjjn
onderworpen.
Nu dat niet is geschied, wensoh ik elke
verantwoordelijkheid voor die motie, speciaal
voor enkele daarin voorkomende kraohtuitdruk-
kingen, af te wjjzen.
Ik vind in die motie geen voldoende reden
om mg als spreker terug te trekken, maar ik
zal zoo vry zgn haar te ignoreeren."
En die van den heer Marchant:
»Heden middag heb ik via Deventer de
motie, welke voor de Utreohtsohe meeting is
gereedgemaakt, ontvangen.
Ofschoon ik mg om deze motie niet als
spreker zal terugtrekken, neem ik toch de
vrgheid op te merken, dat zg mg al zeer
weinig taktiseh gesteld schjjnt
Ik had de betooging gaarne waardig en
grootich zien slagen. Door een motie van
dezen inhoud, met haar dikke woorden
fanfaronnades, zal aan de waardigheid der
demonstratie afbreuk worden gedaan.
Wil men wat ik onnoodig acht te
Dtreoht motietje spelen, dan verdient m. i. een
verklaring dat èn het landsbelang «n de recht
vaardigheid het algemeen kiesrecht en het
vrouwenkiesrecht eischen, de voorkeur.
Vooral in dezen tyd, na hetgeen by gemeen-
sohappelgk nastreven staat te worden verwe
zenlijkt, dient men zich te onthouden van
krachttermen en holle frasen. Hoe soberder de
manifestatie is, des .te grooter indruk zal zg
maken.
Het zou mg zeer aangenaam zgn, in het
belang der zaak, indien de motie in den door
mjj aangegeven zin zon kunnen worden gewg-
aigd. Dan zal ik ze gaarne aanbevelen, terwyi
zg in den voorgestelden vorm mg onaanneme
lijk is".
Zooats men weet, bleef de motie ongewgzigd.
Het Volk teekende bg die brieven aan
>Als de heeren Vrgzinnig-Demooraten waren
aangesloten by het kiesreoht-comitó, hadden
ze mee kunnen spreken over de motie, maar
nu ze buiten de aktie staan, was het beter ge
weest als ze, met een korte vermelding dat
zy voor de motie niet verantwoordelgk waren,
een opwekkend woord hadden gesproken
Naar aanleiding daarvan merken wg even
op dat over de vaststelling van die motie de
Vryzinnig-Demooraten zeker niet behoefden te
worden geraadpleegd, waar de Vrijzinnig-Demo-
crali/che Bond als zoodanig geen lid is van het
comité; maar het ware tooh wel beleefd
overeenkomstig het gebruik geweest de iprekers
van dien dag tydig met die motie in kennis te
stellen; zoo het althans niet mogelgk was hen
by het vaststellen ervan te raadplegen, wat wg
beter hadden gevonden.
Wg zouden wel eens willen zien welke hou
ding een Socialistisch spreker zou hebben aan
genomen, als hem een Vrgzinnig-democratische
motie zoo maar voor den neus ware gehouden
om te verdedigen en in stemming te brengen.
In het algemeen achten wg echter het
■temming brengen van moties op dergelgke
meetings als er Zondag te Utrecht eene
gehouden is, een onbegonnen werk.
Veel waarde heohten wg aan het aannemen
ervan op die wgze dan ook niet.
Er kan op zulke samenkomsten daarover
niet van gedachten worden gewisseld. Er wordt
eenvoudig door enkelen of door meerderen
geapplaudi8aerd of geroepenof er worden
handen in de hoogte gestoken en de toer
is volbracht.
Of allen er naar geluisterd hebben; of allen
daaraan de noodige aandacht schonken, valt
te betwgfelen. Hoevelen er niet hebben ge-
juiohfc of armen hebben gsstokenwordt niet
onderzocht. Men ia tevreden met de »vertoo-
ning", die heeft plaats gehad.
Maar zulk een uitspraak zegt weinig of
niets; en men deed daarom beter moties
achterwege te laten.
De betooging op zich zelve was al welspre
kend genoeg.
De optocht was treffend en indrukwekkend
Al wat men er nu verder by doet, kan slechts
strekken om den indruk te verzwakken of
tegenstanders wapens in de hand te geven tot
gegronde kritiek.
Waar zooveel duizenden door hun persoon
manifesteeren, wordt alreeds een machtig
wooré gesproken, waarvan de beteekenis door
niemand kan worden misverstaan.
De dikke woorden en de fanfaronnades"
eener motie kunnen daar achterwege blgven.
In vorige jaren heeft het comité het zelf
ook alzoo begrepen.
Onze geachte collega der Nieuwe Courant
heeft eene, in zgne oogen «verrassende", ont
dekking gedaan in onze beschouwing over de
troonrede.
Wy schreven daarin o. a.
»Het slot der troonrede is zeker niet het
minst belangrgke.
Een grondwetsherziening wordt ons toege
legd, niet alleen, hoewel toch hoofdzakelgk,
om het kiesrechtvraagstuk te helpen oplossen,
maar ook om andere noodige veranderingen
tot Btand te brengen.
Dat is vooral een bewgs van de voortva
rendheid dezer regeering, van baar beeef wat
haar plicht is na de verkiezingen, die eene
meerderheid verschaften aan de partgen, welke
voor zulk eene herziening zoo zeer hebben
gegverd."
Die bewering omtrent de voortvarendheid
der regeering in verband met de toegezegde
grondwetsherziening de Nieuwe Courant gooit
onze woorden meer uitbreiding dan in
onze bedoeling lag en daaruit ook mag gelezen
worden neemt onze collega niet zoo hoog
op. Dat is, zegt hg, eene meening »die men,
met alle röBpect voor de redactie, kan voorbg
gaan."
Laten wg die meening met enkele woorden
>g even mogen toelichten.
Juist die toezegging van het kabinet om
trent grondwetsherziening in de eerste Troon
rede de beste kenschetst zgn karakter, be-
wgst dat het direot sturen wil in de vooruit
strevende richting, waarin wg het zoo gaarne
zich zien bewegen.
u daarom noemden wg het ministerie
voortvarend.
Zwaarder weegt bg onzen collega onze uit
spraak omtrent het resultaat der verkiezingen.
Hy deelt die natnurlgk niet en hg ver
wacht nu van ons dat wg haar zullen terug-
nnen.
Vooralsnog achten wg ons daartoe niet
geroepen.
Het is waar: de numerieke meerderheid in
de Tweede Earner is niet groot, en onder de
linkerzgde bevinden zich ook oud-liberalen.
Maar hun aantal bepaalt zich slechts tot
enkelen.
Van de 52 leden links zgn niet minder dan
42 24 Unie-liberalen, 11 Vryzinnig demo
craten en 7 Sociaal democraten -— vóór Grond
wetsherziening in het belang van kiesrecht
uitbreiding.
De groote kracht, de meerderheid der linker
zgde schuilt alzoo by deze drie groepen, die
allen hebben gestreden voor eene uitbreiding
van het kiesrecht, voor het algemeen kiesrecht
en, wat de f/nie-liberalen en de Vrgzinnig
democraten aangaat, voor het blanco artikel
der grondwet.
Door het gros, de meorderheid der kiezers,
is onzesinzienB weldegeiyk duidelgk uitspraak
gedaan ten gunste van uitbreiding van het
kiesrecht, ten gunste van het blanco artikel.
Op die overtuiging borust onze bewering.
Kameroverzicht.
Zitting van Woensdag.
Voor heden niets dan stemmingen en nog
eens stemmingen, by het opmaken van
nominatie voor het Kamerpresidium.
Als nommer een kwam uit de buB de heer
Röell, de afgevaardigde van Utrecht, bljjkbaar
de oaadidaat der vrijzinnigen; als nommer
twee de heer Borgesius en als nommer drie
de heer Kolkman.
De rechterzgde zag haar candidaat, baron
Van Dedem, dus in de minderheid biy'ven.
Hy kreeg by tweede stemming 46 stemmen
terwyi jhr Röell 48 stemmen op zich ver-
Vóórdien werd door de heeren Kolkman en
De Beaufort rapport uitgebracht over het
onderzoek naar de geloofsbrieven, die van allen
in orde werden bevonden.
Ten slotte werden do secties getrokken, die
tot voorzitters kozen de heeren Drucker, Ty-
deman, De Waal Mklefoit, Borgesius en Bos.
Daarmede was het voor heden afgeloopen.
Morgen gaat de Kamer in de secties tot het
vaststellen van het Adres van Antwoord op de
TroonredeVrgdag X s. aanbieden van de be
grooting, zoodat hét eerst Dinsdag a. s.
meenens" wordt.
Volgens de Arnh. Crt. heeft die rede ons
van het terrein deT onderstelling, verwachting,
hoop en vrees naar het land van belofte ge
bracht.
Wy" hebben een respectabele Igst van wets
ontwerpen hooren aankondigen.
Een van de bewindslieden wenscht zioh voor
alsnog gesluierd te vertoonende minister van
Financiën bepaalt zioh tot het heuglgk bericht
aan wie wat hebben te verliezen, dat de uit
werking van hetgeen nu voor ons ligt, ja reeds
de invoering der wetten van de voorgangers,
een beroep op hunne beurzen onafwgsbaar
maakt. In de Millioenenrode zal de minister
voorstellen, op wie hg het voorzien heeft tot
dekking van het voor 1906 geraamde tekort-
De ontdekking der middelen, welke duurzaam
het meerdere noodige zullen moeten leveren,
wordt voorbereid.
En er zal heel wat meer noodig zgn.
De redactie van het Arnhemsche blad had
gehoopt, dat de Minister van Oorlog zyn col
lega van Financiën hooger zou hebben gestemd.
Hot is een teleurstelling, dat bg de mededee-
lingen over de landsdefensis ons niet hot uit
zicht is geopend, dat uit reorganisatie van het
oorlogsbeheer wel een duitje zou zgn te slaan.
In de pers is verluid, dat de Minister van een
bezuinings-commisBie niet wilde weten. Hg
wist zelf wel, wat er haperde. Wg hopen dan
nu ook van die wetensohap te zien blgken. Dat
hot behoor niet in ordo is on belangïyko be
zuiniging mogeiyk, staat vast.
Overigens is het streven van den Minister
van Oorlog te prgzonnaar algemeene weer-
plicht.
Verder wgst die redactie er ook op dat
Marine zwggt en dat over Staatsexploitatie
van onze spoorwegen niet wordt gerept.
Naar aanleiding van dit laatste zullen, zegt
zy, ongetwgfeld de voorstellers van de oude
motie-Fokker betreffende dit onderwerp, de
zaak aanhangig houden door die motie te doen
herleven.
Evenals voor ons, is ook voor de Arnh. Crt-
het voornaamste punt van het program het
laatstede herziening der Grondwet »ten
einde den gewonen wetgever vrgheid te ge
',de regeling der kiesbevoegdheid."
Dat aan het wetsvoorstel een onderzoek moot
voorafgaan, »welke andere wgzigingen nog in
de Grondwet moeten gebraoht worden", kan
zoo schrgft het geen >kapstok" zgn, zooals
De Standaard meende te moeten gelooven. Met
een herziening der kieswetgeving hangen
veel andere vragen samen, dat het wenschelgk
is, dit verband te voren nauwkeurig onder het
oog te zien. Iets dergelgks heeft reeds onlangs
de Stichtsche Courant bepleit voor de vereenigde
partgen der rechterzgde.
Over den afloop van deze onderneming maken
wg ons volstrekt niet ongerust. Hot meer
heftige dan deugdelgk gefundeerde verzet tegen
het zoogenaamde blanco-artikel vindt zgne
verklaring in de overtuiging der bestrgderB,
dat zg ten Blotte verplicht zullen zgn te bui
gen. Nu dit er toch van komen moet, deden
zg wyzer te zwggen.
De Pr ov. Gr on. Crt. neemt ook hetzelfde
standpunt in.
Zg vindt ovenoena het laatste gedeelte der
rede over de grondwetsherziening het belang
rijkste en meent, evenals wy, dat een staats
commissie in uitzicht wordt gesteld.
Zoo'n algemeene grondwetsherziening noemt
zy een work van langen adem. Een werk, dat
het by uitstek twgfelachtig maakt of in de
eerstvolgende vier jaren de herziening haar
beslag krggen zal. Door de algemeene herzie
ning der grondwet aan die voor het kiesrecht
zoo nauw te verbinden, raakt de verwezenlg
king der toezegging op het punt van he
kiesrecht wel ietwat uit het gezicht. En het
is geoorloofd te onderstellen, dat de hoop op
deze wgze den tegenstand der oud-liberalen
tegen het blanco-artikel te breken tot het
leggen van 't zoo nauw verband heeft doen
besluiten.
Het blad hoopt verder dat het tydperk van
.voorbereiding voor de maatregelen der duur
de middelen niet al te
zame voorziening
lang dure.
De Nieuwe Arnh. Crt gewaagt met inge
nomenheid van de rede, waarvan de algemeene
toon ïb die van bezadigdheid en voorzichtig
heid, welke evenwel geen afbreuk doen aan
openhartigheid by het openbaren van hare
vooxnemeuB, welke de natie het reoht bad te
vernemen bg het optreden der nieuwe regeering-
Bezadigd, waar iedere krenking der gevoo
lens van staatkundige tegenstanders zorgvuldig
werd vermedendoch ook in dezen zin, dat
men zich onthoudt van beloften, welker ver-
wezenlgking in de tegenwoordige omstandig
heden en in de naaste toekomst ondenkbaar is."
In tegenstelling met andere bladen, is dat
orgaan niet ingenomen met do toegezegde wg-
ziging der drankwet.
Dat deze, zegt zgne redactie, in dejtoepassing
moeilgkheden oplevert, is bekend doch geene
fragmentarische wgzigingen kannen haar ont
doen van de vele gebreken welke de wet in
de praktgk aankleven. Waarom dan niet
liever gewacht tot de regeering den tyd had
gevonden om een eigen nationale wetgeving
op dit gebied in 't leven te roepen, in plaats
van dezen lappendeken uit het buitenland V
De redactie ziet verdor met vertrouwen de
daden "au deze regeering te gemoot.
Opmerkenswaardig is ook het oordeel van
de Brusselsohe Petit Bleu. Dit blad maakt uit
de Troonrede op, dat het Kabinet vier jaar
wil leven, eenige democratische wetten doen
aannemen en de Kamerontbinding voorbereiden.
Dit noemt het blad een handige politiek,
want aan de Kamers, die over de Grondwets
herziening zullen hebben te beslissen, bljjtt
de taak zich over heel het kiesrecht voor de
Staten-Generaal, de Provinciale Staten en de
Gemeenteraden uit te spreken.
De belofte is gedaan. RbbI de vraag ol do
werklieden niet onmiddellgk inlossing der be
lofte zullen eischen.
De Indïpendance Beige spreekt o. a. de ver
wachting nit dat er inzake de kiesrechtrege
ling nog wel een overeenkomst te vinden zal
zyn, nu de gematigde liberalen door het toe
stemmen in grondwetsherziening zich niet
onverzettelgk toonen. AltgdmitB de kleine
groep socialisten een oprechten steun aan 't
nieuwe kabinet geve.
KORTE MEDEDKELIfifiKN
VERGADERINGEN.
Te Spanbroek is eene algemeene vergade
ring gehouden van het hoofdbestuur van den
Nederlandschen Kol/bond.
Van de vier aftredende bestuurders werden
herkozen de heeren Eisma, Vincent en Bypost;
de plaats van het vierde lid, den heer Lind-
hout. uit Goes, die niet voor een herbenoeming
aanmerking wenschte te komen, werd inge-
men door den heer Luneburg (Woob). Als
plaats, waar het volgend jaar de groote wed-
strgd zal gehouden worden, komen in aan
merking Nieuwe Niedorp, Krommenie en Haar-
m.
Besloten werd de aangesloten clubs te laten
stemmen over eenige veranderingen in
wedstrgdreglementen.
BENOEMINGEN, EN*.
Bg kon. besluit:
is aan D. G. Veltkamp Helbach, op verzoek,
eervol ontslag verleend als notariB te Rotterdam;
is aan jhr mr K. A. Godin de Beanfor, oud
minister van Financiën,lid van de Eerste Kamer,
te Maarsbergen, mr P. Rink, minister van
Binnenlandsohe Zaken, te 's Gravenhage, en
mr F. A. C. graaf van Ljjnden van Sandenburg,
te Neerlangbroek, op verzoek, onder donkbe
taiging, eervol ontslag verleend, onderscheiden
lijk als lid en voorzitter, als lid en als secre
taris van de Staatscommissie voor een onder
zoek naar den flnancieelen toestand der ge
meenten en ter voorbereiding van wettelgke
maatregelen, waardoor die toestand op duur
zame grondslagen kan worden gevestigd
is bg de naamlooze vennootschapde Ne-
derlandsche Bank herbenoemd tot president-
directeur de heer mr N. P. van den Berg;
zgn benoemd tot gedelegeerden der Neder-
landsche Regeering voor het in 1905 te Bergen
(België) te houden Congres international d'eicpan-
sion économiqut mondiale de heeren Abram Muller,
dit. van de Nederlandsohe Handelmaatsohappy
en lid van de Kamer van koophandel en fabrie
ken te Amsterdam, en mr J. C. A. Everwyn,
lid en secr. van de commissie voor de handels
politiek te 's-Gravenhage
is benoemd tot dir. van het post- en tele
graafkantoor te St Oedonrode A. J. N. T-
Aernout, thans in gelgke betrekking te Venray;
Dr W. Noordenbos, artB te Groningen, is tot
wederopzegging toegelaten als privaat-docent
in de faculteit der geneeskunde aan de Rgks-
universiteit te Groningen om onderwgs te geven
,in de chirurgische anatomie.
De adelborsten lste kl. J. S. C. Olivier, J.
T. A. J. Bruinsma, H. O. van Straaten en F.
W. Coster worden met 26 dezer geplaatst, de
tweeeerstgenoemden aanboord van Hr.Ms.pant-
aerechip Piet Hein en do beide laatstgenoemden
aan boord vanHr. Ms. monitor Iteinier Cluetzen.
De St. Ct. no. 221 bevat een koninkiyk be
sluit tot vaststolling van nadere bepalingen
nopens de akte van aanstelling van bgzondere
onderwyzers, samenstelling en werking der
oommissiën van beroep voor deze ondorwyzors.
De gewone audiëntie van den minister van
buitenlandsche zaken zal Vrgdag a. niet plaat*
hebben-
Dezelfde St. Ct bevat ook een Kon. besluit
van 12 September 1905, tot vaststelling van
de regelen omtrent den bouw en de inrichting
van schoollokalen, bedoeld in het vgfdo lid
onder A van artikel 59 der wet tot regeling
van het lager onderwya, waarvan de gewijzigde
tekst is bekend gemaakt bg Kon. besluit van
26 Juni 1905.
Oost-In dië.
De jongste mail, loopende tot 22 Augustus,
brengt over de Boni-expeditie niets belangrgka
dat niet reeds door de telegraaf bekend was
gemaakt.
Over de uitlevering der rgkssieraden ver
meldt het Bat. Nbld de volgende bg zonderheden:
■De opvoeder der prinsen onderwierp zich
en bood aan de rykssieraden uit te leveren, die,
zooah toen bleek, verborgen waren bg kampong
Panjili nabg Paaempa Hg begaf zich daarheen
met den kapitein der Wadjoreezen. Den vol
genden dag om zes uur 's ochtends werden de
sieraden door den rijksbestierder op plechtige
wgze aan den bevelhebber, kolonel Van Loenen,
overhandigd. De infanterie was en haie op
gesteld en by de overreiking werd door de
muziek het volkslied ingezet.
Onder de sieraden bevinden zich versoheiden
heilige lansen en krissen; eenig haar van Aroe
Palakka; een vlag, indertgd door commandant
Spselman aan den vorst van Boni geschonken,
benevens de rgksvlaggen."
Behalve de aroes Matjege en Pontjing, heb
ben zich thans alle voorname hoofden onder
worpen.
Op den 15 Aug. gaf de gouv.-gen. aan den
gouverneur van Celebes in overweging, om, in
overleg met den bevelhebber der expeditie,
geschikt kapitein met de waarneming van
het bestuur over Boni te belasten, en dezen
persooniyk instructies te geven lo. omtrent
de inlandsohe rechtspraak onder leiding van
den bestuurder; 2o. omtrent den aanleg in
heerendienst van wegen van minstens vyt
meter bovenbreedte, zoo min mogelgk door
sawahs gaande en loopende van Watampone
naar Pampanoewa, naar Palima, naar Balang-
nipa en naar het strand te Badjowe, en 3o.
omtrent de verder noodige regelingen.
Die kapitein bestuurder behoort voorts tg-
deiyk de plaats van den vorst in te nemen
en te innen al wat tot dusver by den vorst
inkwam.
Een paardenspel behoudt toch Bleeds zyn
aantrekkelgkheid.
Dit biykt nu weer in Middelburg met
het sport-oircus van den heer P. Wilke.
Ook Woensdagavond was het bezet meteen
talrgk en dankbaar publiek.
Wat is ook tot ontspanning beter geschikt
dan zulk een inrichting
Men heelt zich niet in te sp&nnenmen
geeft zgn oogen den kost aan mooie paarden;
men laoht om de grappen der clowns. En die
zgn vooral in dat circus alles behalve zoute
loos Het tweetal, dat daar optreedt, doet heel
wat af, en het blgken ook kanstenaars te zy'n
op verschillend gebiedde solo in het fluiten,
de toeren aan bet vaste rek, de komieke
entrées, ze zgn het hooren, het aanschouwen
en het bewonderen waard. Zelfs bg het ver
toonen van wat bekend is, weten z|j er eenige
nieuwe aardigheden bg te debitoeren; een
enkele wel wat te
Er werd dan ook hartelgk gelachen.
En verder boden de overige bekende nom-
mers van het program den aanwezigen, onder
wie velen uit Ylissingen, veel genoegen.
Er werden nu ook meer dan den eersten
avond frissche costuums te zien gegeven.
Vrydag »groote gala-noviteiten voorstelling,"
met geheel nieuw programma, en voor de
eerste maal motorvaart in den doodsring en
optreden van de directrice.
Zaterdag middag groote kinder- en familie
voorstelling en 's avonds parterre voorstelling."
Er wordt dus wel voor afwisseling gezorgd,
Maandagavond speelt het cirous te Goes,
waar het oen viertal voorstellingen geeft
Daar zal de opkomst zeker ook wel druk
zyn, vooral uit de omliggonde gemeenten.