MIDDELBURGSCHE COURAIMT.
Maandag
31 Juli.
N°. 178.
148° jaargang.
190S.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k b met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs por kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp., f 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
29 Juli. 8 u. vm. 65 gr., 12 u. 76 gr., av. 4 n 76 gr. F - Verwacht: zwakke wind, helder e
droog weer, dezelfde temperatuur.
Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en
alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 1—7 regels f 1.50; elke regel m
20 cent. Reclames 40 cent per regel Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet alkomBtig uit Z e e 1 a n d, betredende
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is uitslaitend gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau
A. DU LA MAR An., N.l. Voorburgwal 306, Amsterdam.
i deze ourant behoort een Bijvoegsel.
Zeeuwsche Omtrekken.
De gemeenteraad van Middelburg
nam Dinsdag 18 Juli een kloek besluit, toen
hij, zonder beraadslaging in openbare zittiDg
en zonder hoofdelijke stemming, aannam
het voorstel der hoeren Van der Harst, De
Veer en Tak, om inlichtingen te vragen
omtrent het gebeurde in hot Gasthuis alhier.
Het droeve feit, dat oulaugs daar plaats
hadde ernstige gerachten, die omtrent
deze instelling reeds geruimen tijd de ronde
doden, ook in verband met vroeger daar
voorgevallen gebeurtenissen, en de zeer
snelle en voortdurend plaats hebbende af
wisseling van het personeeldit alleB geeft
gereede aanleiding tot ongerustheid.
Men sprak luide van eene minder goede
verhouding tosschen don directeur en het
verplegend personeel of het verplegend per
soneel onderling; een verhouding die zelfs
aanleiding gaf tot een zeor tragisch feit.
Daarom drong de raad, door aanneming
van dat voorstol-Van der Harst c. s., aan
op een onderzoek, liefst door het bestuur
der Godshuizen, en op het overleggen van
een rapport van dit onderzoek aan don
Raad.
En mooht dat bestuur daartoe niet ge
neigd zijn, dan wilde de Raad de zaak zelf
tor hand nomen.
Sober maar welsprekend was de toelich
ting, die de hoer De Veer bij het voorstel
gaf. Het is noodig, zeide hij, dat over
het gebeurde hot vollo licht opga en klaar
en duidelijk worde wat in het gasthuis is
gebeurd.
Wij hebben met opzet gewacht over deze
geruchtmakende zaak te schrijven totdat
het bestuur der Godshuizen iets van zich
zou hobben doen hooren.
En dit deed het bij een missive aan
den Raad wij hier nog eens herhalen
«Ofschoon het bestuur der godshuizen ver
meent de juisthoid te moeten betwijfelen van
uwe meening, dat het, naast het toezicht van
burg. en weth., mede onder het toezicht van
den Gemeenteraad staat, is het toch gaarne
bereid te voldoen aan het tot ons gericht ver
zoek by Uw besluit van 18 dezer.
Vermits ons bestuur, evenals by elke buiten
gewone gebeurtenis in een onzer gestichten,
ook thans omtrent het in het gasthuis voor
gevallene het noodige onderzoek heeft inge
steld, acht het voorshands een herhaald onder
zoek onnoodig, doch zal daartoe toch overgaan,
indien dit nader mocht hlyken wensohelyk te
zijn.
Met hot inzenden van het rapport zal een
gewenschte spoed gemaakt worden, maar toch
zjj opgemerkt dat afwezigheid van meerdere
leden van ons bestuur in dezen tyd van het
jaar oorzaak kan zjjn van eenige vertraging."
Ben enkele aanteekening op deze kennis
geving viude hier allereerst een plaats.
Wij kennen niet de reglementen en be
palingen, waarbij de verhouding tussohen
het gemeentebestuur on de Godshuizen is
Over de juistheid der bewering, waarmee
hot schrijven aanvangt, kunnen wij dus
niet oordeelon. Wel weten wij dat de
daarbij aangegeven verhouding reeds van
zeer ouden datum is en dat ook voorheon
regenten der Godshuizen alleen verant
woordelijk meenden te zjjn aan burgemeester
Of daarin later soms verandering is ge
bracht, is ons niet bekend. Wij willen
echter aannemen dat dit niet zoo isdat
dus de bewering van regenten juist is en zij
alleen onder het toezicht van burg. en weth.
staan. Dan verandert dit echter toch weinig
aan het recht van den Raad om inlichtingen
te vragen.
Alleen zou dit ooilego, bij weigering van
het bestuur der Godshuizen, zijn verzoek
eenvoudig richten tot het dagelijksch bestuur,
dat in elk geval toezicht uitoefent, en dit
uitnoodigen in overleg te treden met dat
der Godshuizen en daarover te rapporteeren.
De weg zou iets langer worden maar
toch tot hetzelfde doel leiden.
En bij eventueele weigering van de zijde
Tan het meergenoemd bestuur om inlich
tingen te geven, kon de Raad burg. en
weth. vragen zeiven eon onderzoek naar
het gebeurde in te stellen.
De Raad, hot oftioieele lichaam dat de
burgerij vertegenwoordigt, moet op de
hoogte kunnen komen van hetgeen voor
valt in een instelling als het Gaathnis,
waarbij de gemeente zoo nauw is betrok
ken. Zij toch betaalt, door middel van
het Burgerlijk Armbestuur eene ge
meentelijke instelling, uit de stadskas
gesubsidieerd voor de armlastige patiën
ten, evenals dit geschiedt voor weezen en
oudeh van dagen in inriohtingen, ook be-
hoorende tot de Godshuizen.
En de betaling voor zulke patiënten in
het Gasthuis geschiedt al naar gelang der
uitgaven, die deze iurichting heeft, bij wijze
van hoofdelijken omslag.
De gemeenteraad heeft dus, dunkt ons,
wel degelijk recht van meespreken.
En dit college toonde daaraan te hechten,
nu en nog kort geleden bij het bekende
voorstel om den directeur van het Gast
huis vermeerdering van salaris te verleenen.
Nu echter het bestuur der Godshuizen
zich bereid verklaart te voldoen aan het
verzoek van den Raad, kunnen wij die
kwestie verder laben rusten, al komt het
ons toch gewenseht voor, met het oog op
de toekomst, dat do verhouding onderling
en de rechten en plichten van elk der col
leges: Raad en Bestuur der Godshuizen
eens afdoende worden geregeld.
Uit hot schrijven van dat bestuur blijkt
verder dat er reeds een onderzoek omtrent
feiten, die in het Gasthuis plaats hadden,
werd ingesteld, en dat een nader onderzoek
onnoodig wordt geacht, maar dat men daar
toe toch zal overgaan, indien dat nader
wensohelijk mocht Wijken 1
Yan welken aard het reeds ingestelde
onderzoek is geweost, wordt niet gezegd.
Wie het insteldede Regenton van het
Gasthuis alleen of het volledige bestuur der
Godshuizen
Wie daarbij gehoord zijn: enkelen of
velen
Welke feiten aan 't licht zijn gekomen
En dan vooral deze gewichtige vraag
had dit onderzoek plaats vóór
of na het droeve, sensatiewek-
kend feit in d en nacht van 7 op
8 Juli
Zie, dit zijn al te maal belangrijke vragen:
waarvan de beantwoording van groot ge
wicht is ter beoordeeling van de waarde,
aan het gehouden onderzoek te hechten.
Een enquête, v<5dr de genoemde ge
beurtenis ingesteld, kan b. v. allerminst
voor don gemeenteraad waarde hebben.
Een rapport zal nu over een en ander
lioht verspreiden.
Met belangstelling wordt dat natuurlijk
Het geldt hierbij eene instelling van
groot nut, van groote waarde voor het
Het is nu nog niet do tijd om een oor
deel uit te spreken.
Wij bepalen ons daarom thans tot hot
neerschrijven van do verwachting, dat, als het
rapport daar is, eruit moge blijken hoe hot
onderzoek zoo onpartijdig, zoo uitvoerig
mogelijk heeft plaats gehad zonder aanzien
van personen.
En tevens hopen wij dat men een spoe
dige inzending van het rapport bevordere.
Want hoo langer de verschillende geruch
ten, die nu nog de ronde doen, blijven loopen,
hoe slechter voor de nuttige instelling,
wier belangen hierbij op het spel staan.
Het is daarom to moor jammor dat do
afwezigheid van meerdere bestuursleden een
hinderpaal is om in het belang van het
Gasthuis de zaak spoedig tot vollo klaar
heid te brengen.
Vooral met het oog op do te hooren
getuigen heeft elk tijdsverloop zijne beden
kelijke zijden.
Zouden die afwezigen hun terugkomst,
des gewenseht tijdelijk, niet kunnen bespoe
digen
Het gebeurde is daarvoor wezenlijk ern-
Daartegenovor steekt vrij zonderling af
de mededeeling dat men voorshands
een herhaald onderzoek onnoodig acht, doch
daartoe tooh zal overgaan in
dien dit nader mocht blijken
wensohelijk te zjjn.
Zulke reserves neemt men bij dergelijke
gewiohtigo zaken niet in acht.
In zoodanige gevallen handolt men door
tastend en flinkstelt men zich allerminst
met halve maatregelen tevreden.
„'s Lands wijs, 's lands eer."
Eene bekende, zeer oude spreekwijze.
Zij wil zeggenieder land heeft zijne
bijzondere zeden en gewoonten dio men
geoorloofd en welvoeglijk acht.
„Costume van don lande en iB geen
schande."
Maar tooh: or zijn van die gewoonten,
die alles behalve tot oer verstrekken.
Zoo bleek bij do jongste raadsverkiezin
gen in Zeeuwsch-Ylaanderen
Oostelijk deel van zonderlinge ma
nieren.
Men bejegende elkaar, meestal achter het
masker der anoniemiteit, op zeer onhebbe
lijke wijze.
In advertenties lichtte men olkaar's doop
ceel en een bekend ingezetene van oen der
hoofdplaatsen werdon door „Goed naden
kende burgers" en „Eenige Burgers" leelijke
dingen ten laste gelegd. Hij ontnam den
monschon het brood; enz. En tegen hem
werden alle „ordelievende" kiezers te wapen
geroepen. Alsof hij de orde minder goed
Een instelling van vertrouwen.
Waar zij, zooals men die noemt, particu
liere patiënten opneemt, die de voor haar
zoo noodige inkomsten opleveren, dient het
bestuur zelf te weten in hoever het belang
der inrichting meebrengt, om, ter weerleg
ging van loopende geruchten en om het
vertrouwen, dat allicht geschokt wordt, te
bewaren, mee te deelen wat het onderzoek
aan het licht bracht.
Maar er is nog een categorie personen,
waarop wij reeds wezenmonschen bij wie
het moeilijk is voor- en veroordeelon te
overwinnen, welke tegen.'gasthuizen bestaan,
al verdwijnen die in de laatste jaren ge
lukkig meer en meer.
Voor hen is het vooral noodig dat zoo'n
instelling daar sta ongerept en onge
schonden.
En dit te bevorderen, is do taak, do
plicht van het bestuur der Godshuizen on
van don Raad.
In hoovor aan hot rapport, wanneer hot
eenmaal inkomt, geheele of volledige open
baarheid kan worden gegeven, beslissen
beiden en vooral do ledon van den Raad.
Hoe meer publiciteit hoe beter, zouden
wij zeggen hoe minder achterhoudendheid,
die allicht weer aanleiding geeft tot allerlei
vermoedens, hoo meer de goede zaak zal
worden bevorderd.
Dergelijke lieflijkheden werdon hem ge
zegd doo* onbekendenvrij wijzen hierop
□og eens nadrukkelijk.
De lichtzijde in deze was dat de kiezers
aan die adviezen zich niet stoorden. Trou
wens, de ergste vijand van zulk een aftredend
raadslid zou, als hij nog een weinig gevoel
voor eerlijkheid en loyaliteit had, uit af
keer van zulk een manier van strijden,
hem allicht gestemd hebben, al had hij nog
zulke grieven tegeu hem.
In Zuiddorpe waren een tweetal onge-
teekende brieven aangeplakt mot beleedi-
genden inhoud voor eeno daar algemeen
geachte familie; wat ook groote veront
waardiging wekte.
Dat anoniem bekladden blijft nog te
veel een „gewooutc van 't land, wel een
sohand."
Waarom helpt toch de pers daar niet
mee om hieraan een eind to maken Zij
toch als zij ten minste nog eenigszins
hecht aan hare eigen waarde moest
zulke aanvallen niet plaatsen; alle onge-
toekonde aanbevelingen van personen wei
geren en de opname ervan overlaten aan
de enkele bladen die in onbehoorlijke aan
vallen genoegen smaken.
Een ander opmerkelijk feit was de on
hebbelijke bejegening, die de bekende
dominee Van der Kamp te Axel van eigen
geestverwanten ondervond, niet alleen bij
gelegenheid dier verkiezingen maar zelfs
vroeger.
Zijn eerwaarde heeft het daar alles be
halve aangenaam. Hij en zijn gezin worden
boleedigd. Men logt het zelfs op zijn leven
aan.
Nu heeft echter de heer N. P. Littooy
Azn., predikant bij de gereformeerde kerk
te Axel, zijn collega eens onderhanden
genomen en hem verweten dat hij onwaar
heden schreef. Die beleedigingen, waarvan
ds Van der Kamp zoo hoog opgeeft, bestaaD
voor een deol slechts in zijn verbeelding.
Wol hooft deze roden van beklag, maar
zoo erg als hij beweert, worden hij en de
zijnen niet mishandeld. „Ergernissen zijn
er voor ds V. d. K ongetwijfeld, maar
wee degenen, door wie de ergernissen ko-
ds V. d. K. is niet voorzichtig
genoeg." Zoo merkt de heer Littooy op.
En dan werpt hij zijn medearbeider in don
wijngaard des Heeren tevens voor de voeten
dat hij onoprecht is en hot hem eenvoudig
te doen was om kerk A to bekampen.
Stichtelijk is ook deze strijd ouder voor
gangers van twee kerkelijke gemeenten in
een plaatsje als Axel allerminsten het
woord uit Efeze 4 vers 15aDe waarheid
betrachtende in liefde schijnt ook onder
hen, evenals onder hunne volgelingen,
weinig of geen invloed uit te oefenon. Dat
valt trouwens op kerkelijk gebied meer
waar te nomen.
Dat juist in zulk een streek, waar de
geestelijkheid zooveel invloed hoeft, derge
lijk feiten plaats hebben, raag een opmer
kelijk verschijnsel heoten.
Die anonieme aanvallen, dit beleedigen
van elkaar, het vloekt zoo tegen den chris-
geest, waarvan men geeste
lijken, zoowel als aanhangers van de kerken
A en B zoo hoog opgeeft.
Het maatschappelijk leven lijdt eronder.
En dat is voor ons het meest bedenke
lijke van zulke feiten.
Dr De Visser heeft dezor dagen willen
aantoonen dat geestelijke beeren zich wer
pen in den politieken strijd om het Gods
rijk, de kerk en het vaderland te dienen*
Yan zulk dienen ondervindt de Axelsche
dominee Van der Kamp dan toch maar
bittere naweeën.
Want wij zullen zijne belagers volstrekt
niet schoonwassehen, integendeeldoch als
de prediking van het Evangelie tot vrucht
draagt dat de beljjders ervan elkaar be
leedigen en helaas, dat is geen zeld
zaamheid dan hapert er toch zeker veel
aan die prediking.
En dan deden de predikers zeiven on
eindig beter de hand in eigen boezem te
steken, zich zeiven en hunne manieren te
verbeteren on op andere wijze do maat
schappij en het Godsrijk te dienen dan,
door zicli to bemoeien met andere zaken,
de geesten tegen elkaar op te zetten.
Hun voorbeeld zou ten goede kannen
werken.
Rampzalig het land waar godsdiensttwisten
heerachen.
Het leven wordt er een hol.
Dan liever: minder kerken, minder do
minees, minder geestelijken, minder gods
dienstoefeningen, maar meer practische
beoefening van den godsdienst der liefde
en verdraagzaamheid.
Het zou dan heel wat beter gaan.
Wij kregen dan minder scheiding, minder
geharrewar, minder verkettering.
En de humane geest zou vaardiger wor
den over velen die nu zich laten meeslepen
door rodonoeringen over een godsdienst,
welke ophoudt christelijk te zijn, tweedracht
en bitterheid zaait en don uiterlijken vorm
stelt boven het innerlijk wezen, de letter
boven den geest.
Dat gelooven wij stellig.
Eeno verkwikking was ons, na in gedach
ten op zulko weerzinwekkende tooneelen een
blik geslagen to hebben, de lezing van het
boekje van den heer L. Hijmans, predikant
te Koudekorke, Onder de Haringvisschers
waarop wij roods met enkele woorden wezen.
Het is wel geen uitslaitend Zeeawsch
I vraagstuk dat daarin wordt besproken,
maar er zijn toch genoeg Zeeuwsche vis-
schers wior belangen hierbjj zijn betrokken
de sohrijver zelf arbeidt in onze omgeving
en hij bespreekt een werk der liefde en der
humaniteit, voor allen van belang.
Hoo men over de hoogere dingen ook
moge denken, de grondtoon van elk ernstig
geloot in het goede moet toch zijnwèl
te doen en nuttig te wezen voor zijn even-
En wie dit doen wil, moet zich ver
plaatsen in den toestand en in de gedachten
van hen in wier belang men werken wil.
Een viBseher, voor wien hot zingen van
oen „psalm Davids" oen lust en een bo-
hoefte is, valle men niet lastig met de
idoëon van Multatuli.
Hom hot vertrouwen ontnomen in zijn
God, het zou wreed zijn.
Wil men hem naderen en helpen, dan
dient men zich te bewegen in dezelfde
richting als hij doet; zich in te denken in
zijn gedaohtengang, in zijn leven.
En dat is juist do verdienste van hen,
die zich toeleggen op hot nuttige werk de
haringvissohers op zee to heipon bij krank
heid en hun geestelijken bijstand te ver
leenen.
Men leze eens wat de heer Hijmans
schrijft, op zeer onderhoudende wijze, over
zijne ervaringen op het Ilospitaalscbip De
Hoop. Men krijgt dan sympathie voer hot
doel en hot streven van de Nederlandsche
Vereeniging ten behoeve ran zeelieden van
elke nationaliteit, waarvan II. M. do Ko
ningin-Moeder beschermvrouw iB.
Men moet bewonderen de toewijding der
mannen, die hot leven van den visscher
met zijne beslommeringen en ontboringon,
met zijn „weinig genietend bestaan"' moe
maken op alles behalve zindelijke vaartuigen.
De arbeid daar kan en moet nuttig zijn,
als men tevens onder die mannen brengt
het besef van hetgeen hen onteort, o. a.
het gebrek aan het juiste begrip van het
mijn en dijn", dat vooral den Schevening-
schon visschers schijnt aan te kleven.
Voor de pennovrucht van don heer Hij
mans vragen wij veler belangstelling.
Zij bevat ten slotte een krachtig pleidooi
voor het belangrijk vraagstuk der „recht
loosheid voor den vissohes".
Voor hem, ter zijner bescherming, kan
en moet do wetgever nog veel doen. Hij
iB o. a. nog niet verzekerd tegen do ge
volgen van verwonding of verminking
In hon noodon en die hunner nabestaan
den dient nog, en liefst zoo spoedig mogelijk,
worden voorzien.
Dat op de noodzakelijkheid daarvan nog
eens nadrukkelijk wordt gewezen, is ook een
der verdiensten van het, door ons met
zooveel belangstelling gelezen, vlugschrift
van den Koudekerkschen predikant.
~ijn arbeid voor do visschers heeft on
eindig meer waarde dan die van menigen
geestelijken voorvechter.
En die arbeid draagt stellig veel schooner
vrnchten.
Middelburg 29 Juli.
DB VERKIEZING IN DEN HELDER.
Onze Haagsche «Torenwachter" sohryft:
By de Heldersche verkiezing, welke thans in
vollen gang is, wordt, naar men ons mededeelt,
misbruik gemaakt van hetgeen ik in nommer
172 der Midd. Crt over den toen nog voorloo-
pigen c&ndidaat der vryzinnigen, mr Z. van
den Bergh, schreef.
Het is natuurlyk onmogelyk en ook ondoen
lijk dezerzyds op te komen of te weerleggen
wat men van de overzyde in myne opmerking
dienaangaande gelieft te lezen of daaruit dis
tilleert.
Maar het feit op zich zelf geeft my toch aan
leiding een waatschuwend en opwekkend
woord te richten tot de vryzinnigen in dat
distriot, die den 16 Juni zoo dapper wylen
den heer Gerritsen stemden.
Nu de heer Z. van den Bergh defiaitief als
de candidaat der vryzinnigen in Den Helder
gesteld is, dienen alle krachten in^
te worden om hem de overwinning te b
In de gelederen der democratie is hy een
veteraan, die reeds menig heet gevecht heeft
medegemaakt en wiens staat van dienst zeker
reoht geett te verwachten dat hjj in de Kamer
op zjjn plaats zal zyo.
Hoewel het eigenlyk overbodig is dit alsnog
hier even te memoreeren, meende ik dit niet
te mogen nalaten, nu er getracht wordt poli
tieke munt te slaan uit hetgeen ik destgds,
toen er nog geen definitieve candidaatstelling
had plaats gehad, schreef.
Zou ik do politieke tegenstanders van den
