M1DDELBIJRGSCHE COURANT. H\ 164. 148° Jaargang. 1905. V rijdag 14 Juli. Deze courant verschijnt dagelijks, mot uitzondering van Zon- en Feestdagen. Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor allo plaatsen in Nederland franco pp., f 2. Afzonderlijke nummers kosten 5 cent. THERMOMETER EN VERWACHTING. 12 Juli. 8 u. vm. 69 gr., 12 u. 76 gr., av. 4 n. 75 gr. F. Ver w ach tzwakke tot matige W. wind, bewolkte lucht, dezelfde temperatuur. Advortentiën20 cent per rogol. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- en andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.60elke regel moor 20 cent. Reclames 40 cent per regol. Grooto letters naar de plaats, die zij im Tot de plaatsing van advertentiön en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betredende Handel, Ngverheid en Geldwezen, is uitslakend gerechtigd het Algemeeu Ailvertrntle-Barean A. DU LA MAR Az.N.Z. Voorburgwal 366, Amsterdam. Middelburg 13 Juli. Sprokkelingen. Prof. dr A. E. J. Holwerda, te Leidon, had vóór de verkiezingen reeds oen brochure uit gegeven om zgn grieven tegen eigen partjjgo- nootende liberalen te luchten. Hg heeft daarin willen aantoonen dat zy zoo onver draagzaam zgn en zoovele gebreken hebben. Nu, na de stemmingen, verscheen weer een vlugschrift van zgn hand onder den titel Kunnen wij niet anders worden Een woord vooral lot zijne liberale landgenooten. Hierin vinden wg nog leelgker dingen ver teld van de liberalen, vrgzinnigen en radica len zoo o.a. dat in hun gemoed deze gedachte omtrent dr Kuyper rgpte>kunnen wij niet regeeren,dan bij ten minste ook niet." Op die wjjze, door aldus allerlei vermoedens neer te schrgven, »die niet bestaan hebben of althans onbewijsbaar zgn" wg nemen die woorden van den hooggeleerde over, al bezigt hü ze ook in anderen zin kan men zelfs ijjne heato vrienden pikzwart maken. W(j zullen de laatsten zgn om eigen parfg- genooten als heiligon voor te stellen, zonder touten, zonder tekortkomingen, maar om hon by voorkeur in hunne handelingen zoo donker te maken als prof Holwerda doet, dit is toch al te kras en gaat zelfs den plicht te buiten, opgelegd aan eon vriend die feilen toonen wil. Het oenige dat de hooggeleerde met zgn zeer eenzjjdig geaohrijf bereikte, is den lof te oogsten van de clericalen, die gretig uit zgn brochures overnemen wat hun welgovallig is en hem prijzen om zgn >kloek woord", zgn «ridderlijk getuigenis". Om den professor in zgn .geheele betoog te volgen, is ondoenlyk in een dagblad. Dat dit een vrijzinnig man doe in een brochure 1 Men moet daarvoor do gansche politieke ge- sohiedenis van ons land in de laatste, niet vier maar, vjjf en twintig jaren nagaan. En waarljjk onze lezers zullen nu wel meor dan genoeg hebben van al wat is voorgevallen -»1b gevolg van hot drgven dei clericalen. Eene opmerking veroorloven wjj ons aan hot adres van den Leidschen hoogleeraar. Hg beweert in zgn jongste brochure o. a «Dajaka en Alfoeren moeten bestudeerd worden, dooh het Nederlandscbe volk mag men regeeren zonder het ook maar eenigszins te kennen." Mogen wg eens vragen: waar heeft deze professor in de geschiedenis ons volk van heden bestudeerd; en op welke gronden durft hjj schrgven tegen de liberalen en vrgzinnigen. zooals hg doot? Daarbij heeft hg dan toch een wonderlgken bril opgezet. Wjj herhalen nog eensfouten zullen ook begaan hebben en nog steeds begaan, maar heeft prof. Holwerda ook wel verkeerd onder de plattelands bevolking, waar kerkeljjke twisten de treurigste toestanden in het leven roepen, waar de scherpste scheidingslijn is getrokken, waar de christelijke liefde miskend wordt Heelt hij wel goed nota genomen van het geen de Talma's, de Sybrandi's, de Kolkmannen en dergelijke hebben gezegd en gedaan Heeft hjj wel eens nagegaan wat een anti- revolutionnair district-sohoolopziener durfde zeggen over den godsdienst der Joden en over onze openbare school en hare dienaren Wil hg leeren kennen den slechten invloed, dien het onchristelijk drgven op het platteland uitoefent, wjj willen hem gaarne het adres geven van een orthodox, hervormd predikant-, voorzitter van het bestuur eener christelijke school, die, diep getroffen door de inhumane handelingen van aanhangers van dr Kuyper, naar de pen greep om daartegen zgn stem te verheffen. Als professor Holwerda ons volk eens wil leeren kennen, hjj verlate zgn schrijftafel en z|jn studievertrek, trekke het land door, bljjve eenigen t(jd te midden van de bevolking, die aan dr Knyper de overwinning heeft verschaft en het roer van staat in handen gegeven. En hij zal dan, gelooven wg, weer naar de pen grgpen om te sohrgven dat hg zich ver gist heeft en, beter op de hoogte van den foite- ljjken toestand, herroepen tal van zjjne nu ge- uitte beweringen. Want dan zal het hem duideljjk geworden zjjn waar het kwaad schuiltwie schuld hebben dat godsdienst en politiek zgn ver mengd, en waarom het zoo nuttig en noodig was met alle kracht te breken den invloed, niet van den eerljjken, christelgken godsdienst zin maar van het Kuyper-syateem, dat dogma tiek van do ergste soort daarvoor in de plaats stelt en verdeeldheid zaait waar voorheen eendracüt en onderlinge waardeering heerschten En als hjj dan, na overal rond gezien te hebben, eens doordenkt over het monsterver bond, wellicht zegt hjj dan mevrouw Bosboom Toussaint na, in een hater brieven aan Busken Huef, toen zjj over dr Schaepman schreef: »En als ik nu over den gruwel begon van dien Kuyper, die met zjjne automaten van antirevolntionnairen verbond maakt met de vergiftigers onzer historie, dan zoudt ge schateren, vrees ik, en 't zou ook te lang En die wist toen nog niets van de beruchte antithese Mogen wjj ten slotte prof. Holwerda eens ter lezing aanbevelen wat dr Bronsveld, goen liberaal, schreot in zgn jongato Kroniek 1 Als hg een en ander ornstig overwoogt, zal by op do door hem gedane vraag zelf wol moeten antwoordenanders worden, kunnen wjj moeiljjk, tenminste niet in onzen strijd tegen dit alles. Naar men verzekert, zal in het district Zut- phen don heer Eland de candidatnur van liberale zjjde worden aangeboden. Don heer Lieftinck zon men hebben laten vallen, omdat or oen even Btorke Btroom tegon als voor diens candidatuur was. Dit lezen wg in Land en Volk. Hebben wjj hier te doen met een proef-* ballonnetje van een Eland's vriend Handig zouden wjj dit niet vinden. Wjj willen niet uitmaken of de heer Lief- tinok de aangewezen man is voor dat district, maar hjj heeft toch in elk geval een eervol verleden als lid der Tweede kamer. Hg is de eenige liberale vertegenwoordiger die bjj de jongste stemmingen viel. En waarop kan de heer Eland zich beroepen? Op zgn ministerschap, dat VTjj wel roemloos waB, toch zeker niet. iy de behandeling der legerwetten deed hg zich niet kennen alB iemand die de zaak, welke hjj te verdedigen had, moester was. 'jj kan toch onmogelijk de man zgn van kracht dien wg noodig hebben om mee te werken aan het tot stand brengen van de hoog noodige verbeteringen in onzen militairen toe stond. Men toetse dit bericht eens aan de eisohen, welke door V. D. in de hierna volgende beschou wingen worden gesteld en die zoo joist zgn De oriBis duurt lang, beweren de ongedul- digen. Maar zjj vergeten dat het zeer moeiljjk is om in de tegenwoordige omstandigheden spoe dig eene oplossing te vinden en dat vroeger de duur der crisissen ook zeer lang was. Het Ilbld herinnert aan het volgende: Op 10 Maart 1888 was de nieuwe Tweede Kamer gekozen op grond van het voorloopig kiesreglement, dat bjj de Grondwetsherziening was gevoegd. De rechterzijde had in die Ka mer de meerderheid. Eerst op 20 April werd de heer M&ckay ala Kabinetziormeetder tot Minister benoemd nadat hem omstreeks 14 dagen te voren de opdracht was verleend, en den volgenden dag bevatte de Staatscourant de namen zyner ambtgenooten. De verkiezingen van Juni 1891 deden de Tweede Kamer omgaan, naar links. Ofschoon zjj in 't eind van die maand waren afgeloopen, duurde het tot het begin van Augustus vóór mr G. van Tienhoven met de vorming van een nieuw Kabinet werd belast, dat op 21 Augus tus benoemd werd. In 1894 ging het spoediger. Toen werd de Tweede Kamer in 't begin van Maart wegens de geschillen over de regeling van het kies recht ontbonden. Op 24 April hadden de horstemmingen plaats, en reeds op 8 Mei ,werd de Kabinetaformoerdor jhr. mr. J. Rüell tot minister van buitenlandsche zaken benoemd en op 9 Mei volgde de benoeming zjjner ambt- Na de verkiezingett van Juni 1897 duurde het tot 26 Juli alvorens mr N. G. Pierson werd benoemd en in 1901 word dr Kuyper, na de groote zegepraal der recbterzjjde, op SI Juli tot minister benoemd. Er verliepen dus meestal vier en meer weken, alvorens een nieuw Kabinet optrad. Thans nu de moeilijkheden zeker niet gering zgn, zal vermoedeljjk niet miqder tjjd noodig zgn. Wg verwjjzen onze lezers naar het heden door ons nit Den Haag onlvaugen telegram, opgenomen onder Laatste Berichten. Het komende ministerie en het militaire vraagstuk. De uitslag der verkiezingen is eene veroor deeling der Kuyper-politiek geweest. Het kiezersvolk heeft ondubbelzinnig to kennen gegeven, dat gebroken dient te worden met den zoogenaamdon Kuyper-koers. Waaronder in de eerste plaats moet verstaan worden dr Knypor's drgven om ons volk in twee deelen te splitseneen geloovig en een ongoloovig deel en het vermengen van den godsdienst met de politiek. Maar ook die onnatuurlijke politiek, waarbjj samengaan, wie eigenlgk tegenover el kaar staan, holzjj op godsdienstig terrein, zooals de Roomsch-Katholiekonen de Calviniston, betzg op staatkundig en economisch terrein, zooals de «mannen met twee namen" en de «kleine luyden". Intusschen heeft de stembus aan geen der politieke partgen of zelfs coalities ervan eene meerderheid doen geworden. De verslagen regeeringacoalitie telt nog altjjd 48 leden, de Unie-liberalen on vrjjzinnig-democraten bezet- ton 35 zetels, de oül-liberalen vormen eene fractie van 10 leden en 7 sociaal-democraten maken het 100-tal vol. Deze partijverhouding geeft aanleiding geljjk reeds aanstonds moest blgken tot het moeiljjk op te lossen probleem, welk ministerie het kabinet-Kuyper zal vervangen. Oud-libe ralen en soo.-democraten zgn nu eenmaal op sociaal-politiek terrein water en vunr, zoodat moeiljjk beide groepen in één verband zgn te brengen. Doch ook de Bociaal-domocraten alleen kunnen bezwaarlgk met de vrjjzinnig- democraten en do unie-liberalen een sbloo" vormen: hun op-de-spits-drjjven vandenklaa- senstTjjd verbiedt dit. De geslagen regeeringa coalitie zit nog altjjd aan elkaar vast: niet uit beginsel, maar uit teleurstelling, dat der Kuyper weg moet, waarop de kerkeljjken allerminst gerekend hadden. Het zal nog wol eenige weken, misschien maanden duren eer Talma en Lohman elk hun weg gaan. Maar zoolang kan niet gewacht worden met de vorming van een nieuw ministerie. Men ziet derhalve, dat de komende kabinetsformateur voor groote moeilijkheden komt te staan. En te voren is het voor de Koningin verre van gemakkelijk dien kabinetsformateur te vinden Het militaire vraagstuk eisobt voorziening. De militaire wetten, onder het ministerie Pierson tot stand gebracht door de ministers Eland en Kool, zgn eigenlgk half werk. Men is het daarover vrg wel eens. Voor de mili- tairisten bevatten zy bedenkelijke bepalingen, waaronder de acht on een halve maandsohe eerste oefeningstjjd voor de ter volledige oefening ingeljjfden en het instituut der vier- maanders wel do voornaamste zgn. En voor de voorstanders van een volksleger is het bljjvend gedeelte een der bepalingen, die het eerst verwjjderd moot worden, terwjjl de uit voering der militaire wetten door den minister BerganBiuB, allerminst hunne goedkeuring kan wegdragen. Het getal der voorstanders van een volks leger neemt met den dag toe. Men loert tel kens weer opnieuw, dat het lange verblgf in de kazerne, het jaren aaneen doorbrengen in de gelederen, geen legers vormt, waarmee nu eerder overwonnen wordt dan mot de volks legers. Het is nu eenmaal eene onomstootelyke waarheid, dat in den veldslag de beslissing gebracht wordt door do talentvolle aanvoering en het te juister plaatse en tjjd beschikken over voldoende soldaten. En zoomin als een muBicus door jarenlang op zgn piano te spelen een virtuoos wordt, evonzoomin kan een mid delmatig tacticus oen'.talentvol legeraanvoerder worden door jaren lang zich te oefenen. Doch was hjj daartoe nog maar in de gelegenheid, dan zou hjj tenminste de routine verkrjjgen; maar onze as. legeraanvoerders moeten zich in den regel vergenoegen met een vjjfde van het getal manschappen, dat zjj in den oorlog aanvoeren, en een groot deel hunner werkzaam heden zoeken, waar zjj weinig vruchten hun eigenljjken werkkring vinden. Het is nn eenmaal noodig, dat wie in oorlogstjjd, onder de moeiljjkste omstandigheden, over duizenden moet bevelen, in vredestjjd zich daarvoor kan bekwamen. Of hg dan wel uit den treure met een paar honderd mnn heeft gemanoeuvreerd en bjj zonder knap is in ljjnexeercitie, zal hem weinig baten. Hot militaire vraagstuk in onze dagen en in ons land draait grootendeels om de vraag wilt gjj een volksleger of niet? Niet alleen omdat do vooratanders van een volksleger alleen door dit instituut ons land te verdedi gen en onze huidige weermacht daarvoor niet staat achten, maar ook om twee voordeelen, welke het volksleger bovendien nog biedt. Vooreerst is het niet billjjk en niet te recht vaardigen, dat jaarljjks nauwelijks een derde der mannen dienstplichtig wordt en twee derde vrg is van den zwaarsten plicht, terwjjl aaD heel het volk eene lichamelijke opvoeding, zooals het volksleger geeft, zeer ten voordeele n komen. De militaire lasten, die in persoon moeten gedragen worden, zullen derhalve billjjkei verdeeld worden. En ten anderen zullen do financieele lasten door de invoering van een volksleger aanzionljjk verminderd worden. Terwijl ons budget voor oorlog nu ongeveer dertig millioen gulden bedraagt, zal de invoe ring van een volksleger weldra eene aanzienlijke daling der oorlogsbogrooting ten gevolge heb ben, torwjjl op den duur wellicht met twintig millioon ruimschoots kan worden volstaan. In ieder geval kan en mag hot tegenwoordige budget niet zoo hoog bljjvcn on moet naar voorziening worden omgezien Hetgeen intus schen zonder ernstig aansturen op een volks leger niet gaan zal. Het zoeken naar een geschikt minister van oorlog is onder deze omstandigheden niet gemakkeljjk Gewoonljjk komt daarvoor een der actief dienende gepen sionneerde generaals in aanmerking en bjj uitzondering wordt een hoofdofficier genomen. Nu zal men onder de hoogere officieren zoo goed als geen enkel voorstander van het volksleger vinden. In die kringen ia men nog militaristisch pur sang; en moge er al een weinig verschil van ge voelen bestaan, een man met geprononceerde denkbeelden omtrent het volksleger treft men er niet aan. Nu is het geen wet van Perzen en Meden, dat de minister van oorlog minstens den hoofdofficiersrang moet bekleeden of be kleed hebben, zelfs niet, dat bjj militair moet zjjn. Doch men zal dan zeker met de hoogere militaire autoriteiten hebben te rekenen, die moeilijk naar een niet tot hunnen kring be hoorenden man luisteren. Ook dit zou te overkomen zgn, indien men over eene krachtige persoonlijkheid beschikt, die weet wat lijj wil, en vastberaden zgn weg gaat zonder zich door welken invloed ook van zgn plan af te laten brengen. Natuurlgk moet ijj voorbereid zgn elk oogenblik zjjne porte feuille te kunnen verliezen, want juist hem zullen meer gevaren bedreigen dan andere ministers. Intusschen zal politieke constellatie wel niet veroorloven zoo'n krachtig voorstander van een volksleger aan het hoofd van het kostbaarste departement te plaatsen.. De oud-liberalen rillen bjj het hooren van den naam van volks leger en zweren bjjna allen by al wat milita ristisch is. Zg gaan af op hetgeen onze generaals beweren en hebben tot dusverre weinig anders voor het militaire vraagstuk gedaan dan geld toestaan, dat voor forten en kanonnen gevraagd werd. Ook de katholieken en de christelgk- historischen willen er niet van weten. Misschien koert dr Knyper en met hein zgne volgelingen tot zjjne eerste liefde terug, doch voorloopig valt daarop niet te rekenen. Zoo zitten wg in een militair moeras, waar uit wg voorloopig nog niet worden verlost. De nieuwe minister van oorlog zal voor ont zettende moeilykheden komen te staan en dat vooral, wanneer een kabinet der linkerzgde optreedt, dat overigens democratisch getint is. Hg hangt dan van de oppositie af. Of zou er oen minister van oorlog kunnen gevonden worden, bereid om den weg der democratie op to gaan en ook te kunnen? V. D. EEN TEVREDEN MAN. Over den uitslag der herstemmingen is dr Bronsveld natuurlyk zeer tevreden. Die uitslag is zoo scbrgft bjj o.a. in zgn Kroniek in de Stemmen voor Waarheid en Vrede alleszins noodlottig geweest voor dr Kuyper en zjjn party. Hg zal als minister moeten al treden. Over het resultaat van meer dan een verkiezing, zgn wg ten hoogste verbaasd en verbljjd. Wg willen zoo weinig mogelyk per soonlijk wezen, en noemen dus geen namen, maar dat in meer dan in een kiesdistrict «go- reformeerden", en tweeslachtige leden van de Ned. Herv. Kerk niet gekozen of herkozen zjjn, verbljjdt ons zeer. Maar de grootste oor zaak van vreugde is voor ons natuurlgk, dat dit ministerie heengaat, en er een einde is geko men aan de macht der droeve «coalitie". Wy waren op weg om te geraken onder da macht eener anti-protestant ach e bedoeling. In getoomd zou worden de eene vrg beid na de andere. Wanneer wy nog 4 jaar geregeerd waren geworden door de partjj, dio nu de nederlaag leed, dan zou ons land in menig opzicht zjjn aloud evangelisch karakter verlo ren hebben Het werd al moer en meer éen kanon, dat in onze bestuurscollego's, cn dat by officieels benoemingen, de roomrch-katholiekfn de helft der beschikbare plaatsen innamen. In de doleerende keiken werden rogeerings- b an ken aangewezen voor de pns-benoemde burgemeesters en andere autoriteiten. Maar dat was het ergste niet; er zou meer i meer op den voorgrond zgn getreden een type van ohristenen, wier vroomheid een vreemden bysmaak beeft, iets, dat maar al te doet denken aan het faristi«me. Zulke vertegenwoordigers van een rechtzinnig goloot zullen er ook nu nog wel biyvon, maar zy zullen daarin niet meer een aanbeveling vinden bjj de regeering des lands, en een aanspraak op benoeming en bevordering. Daar is meerrondom den lioor Kuyper had zich geschaard een kring van mannen, die zyn stal waren geweest, toen hy nog ngitator was, en die voor hem by verkiezingen een arbeid verrichtten, die de mannen van het vak het •vuile werk" noemen. Zg behoorden ook tot des ministers «oude plunje". En van hen heeft ig zich niet ontdaan. Hjj bleef zich van hen bedienen. Zg gingen voor hem op verkenning uit. Hy zag dikwerf' door hun oogon. Hg ge droeg zich naar hun informaties. Zoo had op den gang van zaken in ons land een kring van lieden invloed, die party-mannen waren in den slechtsten zin dos woords, een soort b y c o- p h a n t e n, die den minister preoit s wisten o zeggen, welke dignitarissen in den lande •liberaal" waren of «christolgk". Dat net van spionnen is nu gobroken, die bureau's van in formatie zyn nu gesloten. Ook is door de verkiezing van Juni duideiyk het den roomach-katholiekon aangezegd, dat men de suprematie van hun kerk en goeste* a in ons vrye land niet begeert. De kiezers hebben zich door den roomsohen schjjn van onbaatzuchtigheid niet laten misleiden. Er waren slechts weinig candidatcn gesteld, die tot hnn kerk behoorden. Zg hadden er in bewilligd dat ook in districten, waarin zg groote maoht hadden, «christelyke" protes tanten dongen naar een cefel. Maar zjj waren van die protestanten even zeker, alsof het •geloovigen" waren in engeren zin. KORTE MEDEDEKLINKEN VERGADERINGEN. Onder voorzitterschap van prof. Beisterveld ïb Woensdag te Utrecht eene vergadering ge houden tot oprichting eener Vereeniging voor Christelijk hulpbetoon aan tuberculose lijders. Met algemeene stemmen werd tot die op richting besloten. Tot bestuursleden werden gekozen do hoeren prof. Biesterveld, Sikkel, dr Kramer, geneesheer te Amsterdam, dr Hamburger, inspecteur der volksgezondheid te Utrecht, dr Blansen, ge neesheer te Waddings veen, J de Lange, bur gemeester van Oudshoorn, D. van Eyk en J. T. H. Spier, te Amsterdam, en J. van Lonk- hnyzen te Aarlanderveen. Het bestuur werd gemachtigd een leening van 1150,000 aan te gaan. BENOEMINGEN, EN*. Bjj kon. besluit is benoemd tot notaris binnen het arr. Al melo, ter standplaats Ootmarsum F. J. J. Kleinschmidt, cand.-notaris te Roosendaal; zgn benoemd tot gedelegeerden der Nederl. regeering by het van 17 tot 23 September te Weenen te houden 7de Intern, congres voor arbeidersverzekering mr. J. W. S. A. Versteeg, 's Gravonhage, adm. bg het dep. van Bin- nenl. zaken, en mr. R. Macalester Loup. te Hilversum, voorz. van het bestuur der Rijks verzekeringsbank. Bg beschikking van don minister van Jus titie zyn benoemd tot tweede-klerk bg dat Dep. C. Stolk, te 's Gravenhage, en W. Vogel- ,ng jr., te Dordrecht. By beschikking van den minister van Oorlog is aan den tweede-klerk bg het dep. W. N. Rinnooy, op verzoek, eervol ontslag verleend. Oost-Indië. Uit Makassar werd 13 Juni aan de Java- Bode geseind Gisteren is te Paré-Paré gevochten en een volkomen succes behaald. Van den vyand bleven 31 gesneuvelden in onze handen met 27 aohterlaadgeweren. Aan onze zgde werden twee minderen gewond. Het floitieljevaartuig Assakan nam met zgn gesohut deel aan het gevecht. De landings-, divisie en de sectio Javanen hielden het bivak bezet.

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1905 | | pagina 1