BIJVOEGSEL
MIDDELRURGSCHE COURANT.
DE BOODE LACH,
Maandag 3 Juli.
FEUILLETON.
N°. 134.
148" Jaargang.
VAN DB
1903.
Melk en haar gebruik
i.
Da melk ia een ftfscheidingsproduct van de
melkklieren en speelt een groote rol bp de
voeding van het kind en den volwassono om
hare vele voedende bestanddeelen en hare
gemakkelijke verteerbaarhoid.
Maar naast die voedende kracht kan de melk
ook eigenschappen bezitten, die voor den ge
bruiker echadolpk zjjn, omdat zjj de oorzaken
kannen zjjn van ziekten, die zelfs den dood
ten gevolge hebben.
De nadeelige eigenschappen worden veroor
zaakt door bacteriën of Bpljjtzwammen. De
melk, die door gezonde dieren wordt afgeschei
den, is vrjj van bacteriën, maar door de
openingen in de spenen dringen zjj in de
spenen en in den nier, zoodat zjj daar reeds
in de melk kunnen voorkomen; verder is de
stal en alles, wat met melk in aanraking komt,
zoo sterk met baoteriën bezet, dat zjj bjj het
melken in grooten getale in de melk komen,
zoodat men er wel eens meer dan 5 millioen
gevonden hoeft in één kubieken oentimeter.
Intusschen zjjn al die baoteriën niet schade
lijk voor de gezondheid. Zoo heelt men in
de eerste plaats de melkzuurbacteriën, die de
melksuiker omzetten in melkzuur. Omdat
warmte de vermenigvuldiging van deze bacte
riën zeer bevordert, wordt de melk in den
zomer veel spoediger zuur dan bjj een lagere
temperatuur.
Andere baoteriën bevorderon het rjjpen van
de kaas en zjjn dus ook onmisbaar, maar die,
welke boterzuurgisting doen ontstaan, die de
melk zeepig, bijter, sljjmerig maken, of ook
de kleur der melk doen veranderen, kannen
niot anders dan nadeelig werken.
Yooral is dat het geval met ziekte-veroorza
kende baoteriën. Deze kunnen voorkomen in
de melk van zieko koeien, maar zjj kunnen
ook in do melk gebracht worden door personen,
dio aan zekere ziekten ljjden, of met personen
verkeeren, personen oppasser, die zoodanige
ziekten hebben zjj worden in de melk gebracht
door het vaatwerk, door het onzuivere water,
waarmede men do vaten wascht of de melk
verlengt; door vuil, dat bij het melken van de
koe of van don persoon, die deze bewerking
verricht, in de melk valt, enz enz.
Aangaande de tuberkelbacil der koo en hare
uitwerking op den mensch dat merken wjj
hier nog in 't voorbjjgatra op zijn de
leerden het nog niet eens. Professor Koch,
die eerst had beweerd dat de tubercnlose-bacil
bjj mensch en dier dezelfde is, heeft die meening
in 1901 weder bestreden, maar deze uitspraak
ia later wederlegd en reeds meermalen is
getoond dat rundvee-tuberkel-bacillen bjj
menschen de tuberculose kunnen doen ontstaan
en al geeft men ook toe, dat znlks minder
door de melk geschiedt dan men oorspronkelijk
dacht, toch heeft professor Yon Behring nog
onlangs als zjjne zienswjjzo uitgesproken dat
het gebruik van melk een zeer aanzienljjke
factor is in de verspreiding van tuberculose
onder de menschen.
Omtrent de besmetting van de melk door
personen, die do koeien melken of met de
^DE HANTS JOF-RUSC'HE OORLOG.
Fragmenten uit een gevonden handschrift.
11 DOOR
LEONIDES ANDREJEF.
Soms kan ik de marteling van dien last,
die in de lucht hangt maar op mjjn hereens
drukt, niet meer uithoudendan heb ik lust
om de straat op te loopen naar een plaats
waar menschen zjjn om dan te schreeuwen
»Houdt dadeljjk met den oorlog op,
anders
Anders wat? Zjjn er dan woorden welke die
menschen tot bezinning kunnen brengen?
Woorden waarop men niet zou kunnen
antwoorden met sterker woorden, bedriogeljjke
woorden maar waar men niets tegen zeggen
kan? Zou men zich voor die menschen wee-
uend op de knieëen moeten werpen? Maar
honderdduizenden personen weenen en wat
helpt het Moet men zich voor den aanblik van
allen dooden Zioh dooden Duizenden soldaten
sterven dageljjksen wat is er veranderd
Wanneer ik zoo mjjn onmacht gevoel, maakt
zich een razernjj van mg meester, de oorloge-
razernjj die ik haat. Evenals die krankzinnige
dokter in het hospitaal, zou ik wenBchen dat
ik de huizen in brand kon steken van degenen
die den oorlog willendat ik hun schatten,
hun vrouwen en kinderen kon verbrandenik
verzorging dor koeien belast zjjn, dooien wg
hier nog mede dat, wanneer onder dat personeel
zich personen bevinden, die aan tering, lupus,
typhus, diphterie, of rondvonk ljjden, of van
de laatste ziekte herstellende zjjn, de besmet
ting van den eonen mensch op den anderen
door middel van de melk zeer gemakkeljjk kan
worden overgebracht.
Wjj zouden nog tal van andere oorzaken kun
nen opnoemen, die het gebruik van koemelk min
of meer govaarljjk kunnen maken, zooals daar
zjjn hot voederen der dieren met beschimmeld
of rottend voeder; het nuttigen, zjj het dan
ook in geringe mate, van giftige of onaange
naam riekende planten; het gobruiken van
verschillende geneesmiddelen maar daar deze
laatste oorzaken doorgaans de verandering in
kleur of smaak der melk ol beide ten gevolge
hebben, worden zjj doorgaans apoedig ontdekt
en zooveel mogeljjk weggenomen.
Wanneer men het vorenstaande, dat nog
voor aanzienljjke uitbreiding vatbaar ïb, be
daard overdenkt, dan zou men allicht tot de con
clusie komen, dat men wèl zou doen met in
't geheel geen melk moer te gebruiken. Wie toch
is bekend met den gezondheidstoestand van
het personeel en van het vee wie weet of
voeder, dat de dieren ontvangen, wel van vol
doende qualiteit iswie kent de zindeljjkheid
van de wjjze van behandeling; wie weet al-
tjjd, welke voorzorgen genomen worden bjj
het melken; wie is bekend met alles, wat er
bjj den melkhandelaar geschiedt al
vragen, die van veel gewicht zjjn en die men
toch doorgaans onbeantwoord moet laten.
Gelukkig bestaan er middelen te over om
zioh van de onschadelijkheid der gobruikte
melk te verzekeren, zoodat men dooT die toe
te passen gewaarborgd kan zjjn tegen de
nadeelige gevolgon, die ziekto der kooien,
ongesteldheid van het personeel, Blechte be
handeling der melk enz. zouden kunnen na
zich sleepen.
Wjj willen er eenige opnoemen.
In de eerste plaats is het een vereischte,
dat do melk zonder bgsmaak en versch is
vooral in den zomer mag de melk niet lang
bewaard worden en zeker niot op plaatsen, waar
de lucht onirisch ishet vaatwerk, waarin men
de melk bewaart, moet goed gereinigd zjjn met
kokend heet water; men mag de melk niet
dikwjjls overgieten en men doet wèl ze dade
ljjk na ontvangst to koken.
Stremt de melk bjj 't koken, dan is zjj niet
voor 't gebruik geschikt. Wanneer men do
melk afneemt, zoodra zjj kookt, is het niet
zeker, dat alle baoteriën gedood zjjn mon
dient haar minstens vjji minuten te laten
doorkoken.
Wanneer men in een reageerbuisje eene
zekere hoeveelheid melk mengt met eene
geljjko hoeveelheid alcohol van G8
mogen zich geene vlokken vertoonen. Is dit
wel het geval, dan is do melk niet te
bruiken.
Somtjjds voegt de melkverkoopor stoffen bjj
de melk, die in den zomer het to Bpoedig
zuur worden voorkomen, zooals daar zjjn soda,
dubbel koolzure soda, koolzure ammoniak en
andere. Do melk bljjft dan sobgnbaar goed
en versch, maar or kunnen zich andere pro-
zou het water, dat zjj drinken, willen vergif
tigen, de dooden nit hun graven willen halen
om die Ijjken te werpen voor hun onreine
woningen, op hun bedden.
01 als ik de duivel was 1 Ik zou al de ver
schrikkingen van de hel over de aarde ver
spreiden ik zou meestor zjjn van hun droomen
en wanneer zjj met een glimlach op hun
lippen het teeken van het kruis maken over
hun kindoren, dan zou ik geheel zwart voor
hen verschijnen
Ja, ik moet gek worden, maar laat dat nu
snol gebeuren, sneller.
Elfde fragment.
Krijgsgevangenen, een troepje bevende
mannen, met angstig gezicht. Toen zjj uit
den trein stapten blafte de volksmenigte als
een njjdige, groote hond aan een korte ketting.
Daarna zweeg ze, blazend en hjjgend, terwjjl
de gevangenen naderden in een dichte groep,
de handen in de zakken, met een zoetigen
glimlach om de bleeke lippen. Ze hadden een
eigenaardigen gang alsof ze steeds bang waren
vau achteren boven de knieholten een slag te
krjjgen. Een enkele van hen, die iets terzjjde
van de anderen liep, was kalm, ernstig. Toen
ik den blik uit die zwarte oogen ontmoette,
laB ik er oen oprechten en op enig ken haat in.
Ik zag duideljjk dat hg mjj verachtte, en op
het ergste van mjjn kant verdacht wbb. Als
ik hem, den ongewapende, gedood had, zou
hg niet geschreeuwd, zich niet verdedigd
hebben. Hg was voorbereid op alles.
Ik liep achter de menigte aan, teneinde nog
eens een blik met hem te wisselen. Ik slaagde
ducten ontwikkolen, dio een Bchadeljjkon in
vloed uitoefenen.
Om zich te overtuigen, of de verkooper'zich
hieraan schuldig maakt, kan men zich melk
verschaffen, waarvan men beslist weet dat zjj
zuiver is en versch gemolken. Men zet van
deze melk on van die van don gewonen
leverancier eene eren groote hoeveelheid in
een zelfde koel vertrek en beslist dan door het
vertraagd dik en zuur worden of er middeltjes
gebruikt zjjn, om het laatste te voorkomen.
Verder bestaan er middelen om bacteriën te
dooden, of de vermenigvuldiging daarvan te
voorkomen. Daartoe behooron kaliumbichromaat,
borax, boorzuur, benzoë tuur, BalicylzuuT, for
maline e.a. Deze middelen mogen, in geringe
hoeveelheid gebruikt, ap zich zelf onschadeljjk
zjjn, onafgebroken gebruik doet kwaad, nog
daargelaten, dat diezelfde stoffen ook gebruikt
worden bjj het conserveeren van andere eet
waren, zoodat men bjj geene mogeljjkheid kan
weten welke hoeveelheden daarvan door den
gebruiker worden genuttigd.
In groote gemeenten heeft men doorgaanB
gelegenheid om zioh te voorzien van gepasteu
riseerde of gesteriliseerde melk.
Beide middelen, het pasteuriseeren eniteri-
liseeren, hebben tot doel de melk door het
dooden van bacteriën en bacillen onschadelijk
te maken, het eerste door langdurige verhitting
tot lage temperaturen tor voorkoming van
kooksmaak, het tweede door verhitting tot boven
het kookpunt, waardoor de melk een sterken
kooksmaak bekomt, dikwjjls eenigszins
kleur verandert, terwjjl de eiwitstoffen voor
een gedeelte stremmen en ook een gedeelte van
het vet niot in emulsie bljjft, maar in grootere
droppels samenvloeit. Om al die redenen is
gesteriliseerde melk alleen in gebruik, wanneer
zjj buitengewoon lang bewaard moet bljjven.
Bjj pasteurïaeeren beoogt men een tweeledig
doel, nl. de ziektekiemen door verhitting te doo
den, zonder aan de melk een kooksmaak te
geven. Men kan dit doel bereiken door i
verwarming tot 65° O. gedurende twintig tot
vjjf en twintig minuten en daarna eene spoedige
afkoeling to doen intreden.
Volgens professor Forster kan men met oene
verhitting tot 70 graden gedurende 10 minuten
hetzelfde doel bereiken, mits ook dan eene
sterke afkoeling volgt.
Op oen en ander willen wjj in een volgend
opstel terugkomen.
Middelburg f Juli
Bloembollenteelt.
Zaterdag der vorige week werd, wjj hebben
er roeds met enkele woorden melding van
gemaakt, teWestkapelle in het Kasteel
van Batavia door den heer C. Brussee, onder-
wjjzor aldaar, een lezing gehouden over de
bloembollenteelt in 't algemeen en over den
handel, die daaruit voortspruit.
Wjj ontvingen daaromtrent een uitvoerig
verslag, dat wjj echter, wegens gebrek aan
plaatsruimte, tot nu toe ter zjjde moesten
leggen.
Wjj moenon eohtor, om het bolang der zaak,
goed te doen thans nog op te nomen wat mon
ons schreel:
Er was zeer veel belangstelling voor deze
lezingdat getuigde de eivolle zaal. Trouwens
de vier proefvelden, verleden jaar aangelegd,
vormden steeds in menige samenkomst 't onder
werp van hot gesprek en hadden gedurende
den bloeitjjd veel bokjjks. Zooals de Midd. Crt
ons roeds berichtte, waren de resultaten in
één woord prachtig.
Op eenvoudige wjjze behandelde de spreker
zjjn onderwerp.
Meer telers moesten er op Westkapelle komen.
Als wjj zoo ver waren, dat de verbouwing
algemeen werd, dan konden wjj overgaan tot
't stichten van eene vereeniging, waarvan bjj
doen van zaken meer kracht uitgaat dan van
den eenling.
Vervolgens kwam de spreker tot den grond
i de plant. Niot alle grond is geschikt.
Sommige akkers zjjn niet poreuB genoeg. Maar
als men op een beetje arbeidskrachten niet
ziet, dio hier in genoegzame hoeveelheid aan
wezig zjjn, kan men, o. a. door vermeBging met
duinzand, den grond wat minder vast doen zjjn.
Daarna kregen wjj de verdere bewerking,
diep spitten, 't verdoelen in akkertjes of bed
den en 't leggen der bollen. Aan beide laatste
verrichtingen dient, ter voorkoming van latere
tolenrstelling, veel zorg te worden bosteod.
De dekking voor vorst of regen gedurende den
winter kan men doen met riet of mest. Aan
't laatste gaf de Bprekor de voorkeur, ofschoon
het duurder is.
Gedurende dezon tjjd hebben de bolletjes,
indien men niet op zjjne hoede is, veel te
ljjden van slakken, muizen, kraaien en den
gewonen zwarten mol.
Middelen werden aangegeven, om de schade
zoo gering mogeljjk te doen zjjn.
Langzamerhand naderen April en Meide
tjjd dat de velden in vollen bloei stnan. In
Holland komen dan op bollen-Zondag dui
zenden en nog eens duizenden uit Amsterdam,
Rotterdam, Den Haag, Leiden en Haarlem
om 't vele schoone te aanschouwen. Machtig
veel geld, zei spreker, wordt or dan verdiend.
Niet alleen alle middelen van vervoer, maar
ook de neringdoenden maken uitstekende
zaken. Aan bloemenverzending naar 't buiten
land wordt weinig gedaan. Dat zoet winstje
gunt men gaarne den vreemden bloemist, die
in Nederland zjjne bollen komt koopen.
Na 't uitknjjpen der bloemen gaat de plant
al zjjne kracht concontreeren op den bol. Koel
weer is dan bjj het afsterven gewenscht.
8jj 't rooion zjjn er veel handen noodig.
Daggoldon van f 1.75 a f 2.50 worden dan
uitbetaald.
Nu gaan de bollen naar de schuren, waar
do wind doorheen moet kunnen spelen. Op
Btellingen van latwerk worden zjj in een lötal
dagen gedroogd. Tjjd wordt hot nu voor
schoonmaken of pellen, welk werk meestal
door vrouwen wordt verrioht tegen een loon
van f 0.70 A f 1 per dag.
De bloemist sorteert nu zjjne bollen. Alleen
do groote zjjn voor den handel. Buitenlanders
komen geheele parigen opkoopen.
De »paktgd" is daar; 200 300 bollen gaan
er in de zoogonaamde lederpapierzakken. Do
openingen worden opgevuld met boekweitdop-
pon ter besoherming van de zwakko bolbmd.
Die zakken worden in kisten gezet en zoo
verzonden naar Engeland en Amerika.
Alle steden van Groot-Brittanië trekken elk
jaar hare bollen nit Nederland. Het gemeente
bestuur van Londen koopt er duizenden ter
verfraaiing harer parken. Ook do Engelscbe
bloomisten doen hunnen inslag. Zjj brongen
de bollen met 't najaar in hunne broeikassen
Zaak is het nu, ze met Kerstmis in vollen
bloei te hobben. Als dnn do aarde met een
it sneeuwkleed is bedekt, is or veol vraag
naar bloemruikers. Met bladeren worden do
b'oemen afgesneden en de royale Brit ziet dnn
op geen shilling. De buitenplaatsen der rjjko
lords hebben jaarlgks ook vele bollen noodig.
Behalve den drogen handol in't najaar, bier-
voren besproken, kent men in Holland nog de
groene veiling in 't voorjaar. Bjj oponbaro
verknoping laton de verbouwers de bolletjes,
die zjj te veel hebben, te velde voilen.
Bloembollen, aldus ongeveer eindigde do
heer Brnssee, zjjn een artikel van luxe. Alleen
menschen van geld koopen ze. 't Moet dus
goed betaald worden. Niet alleen de bloemist
behaalt rjjke winsten, ook do arbeiders ver
dienen hooge loonen en de neringdoenden
hebben een ruim bestaan; kortom hooi de
bloembollenstreek kenmerkt zich door welvaart.
Een luid applaus beloonde den spreker voor
zjjne zaakrjjke causerie.
Van de gelegenheid om vragen te stollen of
inlichtingen te bekomen, werd nog gebruik ge
maakt na het sluiten der vergadering.
Mogo zoo besluit onze berichtgever
de voordracht van den heor Brussee succes
hebben. Gewenscht ware het, dat de vele ar
beidskrachten, die in onze gemeente te over
zjjn, door de teelt van bloembollen volop werk
vonden, 't geheele jaar door.
Stukken voor den gemeenteraad
van Middelburg.
Naar aanleiding van het adres dor vereeni
ging Vergunning heeft do commissie voor do
strafverordeningen haar voorstel van 3 Mei
1905 betreffende de sluiting van vergunningn-
lokalen op do lotingadagen nader overwogen
en komt het haar voor dat sluiten van allo
vergunningslokalen op die dagen kan leiden
tot noodelooze schade van sommige houders
daarvan c-n tot grooten last voor het pnblieli|
Zjj heelt hierbjj de gecombineerde neringen op
het oog. Daarin toch wordt geen drank ver
kocht voor gebruik tor plaatse van verkoop.
Wordt nu vastgesteld dat alle inrichtingen,
zonder onderscheid, waaraan vergunning ie
verleend, op lotingedagen moeten gesloten zjjn
van 8—4 nnr, dan zal men in een groot deel
de kruideniers- en banketbakkerswinkels op
die dagen niets kunnen koopen, zelfs al heeft
de bestelling met sterken drank niets te ma
ken. Inderdaad wordt hiordoor een noodeloos
ongerief voor velen veroorzaakt.
De commissie wil daarom voor de gecombi
neerde neringen geene sluiting bevolen zien.
Eene tweede uitzondering, die zjj zon willen
maken, is het station. Geschiedt dit niet, dan
daarin op het oogenblik toen hjj een huis binnen
ging. Hg was de laatste; zjjn makkers latende
vóórgaan, keek hg mg nog eens aan. En toen
bespeurde ik in die groote, zwarte oogen zonder
pupil zulk een smart, zulk een afgrond van
verschrikking, dat ik zeker was den ongeluk
kigste ziel ter wereld te hebben gezien.
»Wie is die man met die groote oogen
vroeg ik aan een der soldaten van het escorte.
»Een officier. Hg is gek. Er zjjn er veel
zooals hjj."
»Hoe heet hg
sHjj wil niet spreken en zjjn naam niet
noemen. Zjjn landgenooten kennen hem ook
niot. Hg is weggeloopen. Hjj is reeds eens
aan den galg ontsnapt," voegde de soldaat er
aan toe met een handgebaar, en verdween
achter de denr.
Thans, nn de nacht gevallen is, denk ik aan
hem. Hjj is alleen, te midden van vjjanden
die hg tot alles in staat acht, en zjjn eigen
landgenooten kennen hem niet. Hg zwggt,
geduldig het oogenblik afwachtend waarop hg
uit deze wereld zal verdwgnen. Ik geloof niet
dat hjj gek is; hjj is niet luidruchtig, hjj
alleen had waardigheid in die groop verschrikte
en bevende menschen.
Waaraan denkt hg Wat een diepte van
wanhoop is er in de ziel van dezen stervende,
die weigert zjjn naam te zeggen En eigenljjk:
waartoe zou het ook dienen dien naam te zeg
gen De man, die dezen naam draagt, heeft
met het leven afgedaan. Hjj kent er de wer
kelijke waarde van, en weet wat de kreten
de woede, de bedreigingen die hg hoort, betee-
kenen; voor hem bestaat er niemand meer
naast hem.
Ik heb inlichtingen over hom gevraagd. Hg
is gevangen genomen bjj een gevecht, in een
verschrikkelijke slachting, waar tienduizenden
mannen vielenhg heeft zioh niet verdedigd.
Toen hg gevangen werd genomen, was hg
zonder wapen. Een soldaat, die het niet gemerkt
had, heeft hem een slag gegeven met zjjn sabel,
en bjj heeft zelfs niet gepoogd den slag af te
weren. Ongelukkig voor hem was zjjn wond
onbeduidend.
Zou hg misschien werkelgk gok zjjn De
soldaat zei dat er velen zoo zjjn.
Twaalfde fragment.
Het begint. Gisteravond toen ik in de
studeerkamer van mjjn broer kwam, zat hg in
zjjn rolstoel voor zjjn met boeken bedekte ta
fel. De zinsbegoocheling verdween zoodra ik
licht had aangestokenmaar nog eenigen tjjd
daarna kon ik er niet toe besluiten te gaan
zitten op de plaats waar ik hem gezien had.
EerBt kromp mjjn hart ineen, de leege
kamers, waar steeds gekraak, geritsel gehoord
wordt, veroorzaken een stemming van angBt;
daarna stelde ik mjj gerust. Het was beter
een visioen van mjjn broer te krjjgen dan dat
van iets anders. Den geheelen avond bleef ik
in zjjn stoel zitten, het leek me of hg, zoodra
ik opstond, daarin zjjn plaats zou hernemen.
Ik ging haastig do kamer uit, zonder om te
zien. Ik zou eigenlgk licht hebben moeten
aansteken in het geheele huis. Misschien
echter zou ik meer verschrikt zjjn als ik
werkelgk iets zag. In de duisternis behoud ik
ten minste een twjjfel.
Vandaag ben ik echter toch naar binnen
gegaan met eon aangestoken kaars. Er zat
niemand in den stoel. Het was ongetwijfeld
een Bpeling van 't licht.
Ik ben weer naar het station geweoBt ik
ga er nu iedoren dag heen en ik heb er
een wagen gezien vol krankzinnigen uit ons
leger. Mon hoeft den wagen op een zjjspoor
gebracht zonder hem te openen, maar ik ben
er in geslaagd toch eenige gezichten aan de
portieren te zien. Ze waren verschrikkelijk. Een
ervan, geel als een citroen, akelig lang, had den
mond wjjd open en starende oogen. Het geleek
zoo sterk op het beeld van den schrik, dat
ik mjjn blikken er niet van kon afwonden.
Het zag mg onbeweeglijk aan, geheel naar
mg toegewend. Het verdween met den wagen,
zonder te hebben bewogen, zonder zelfs met de
oogleden te hebben geknipt. Als het zich
nu in de deur vertoonde zon ik mjjn bezinning
verliezen.
Ik heb er een spoorwegbeambte naar ge
vraagd; er waren er twee en twintig in don
wagon. De epidemie neemt toe; de bladen
zwjjgon, maar ik geloof dat, in onze stad ook,
niet alles normaal is. Men ziet tegenwoordig
zwarte, hermetisch gesloten rgtuigen. In éen
enkelen dag heb ik er zeB op versohillonde
plaatsen geteld Ik zal ook eens met een van
die rgtuigen worden weggebracht.
De bladen vragen iederen dag om nieuwe
regimenten en nog meer bloed. Wat be-
toekent dat toch
Ik begryp er minder en minder van. Gis-
toron heb ik een zeer argwanend artikel ge
lezen, waarin werd aangetoond dat er onder
