MIDDELRllRGSCHE COURANT.
Maandag
3 Juli.
N°. 184.
148' Jaargang.
190S.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k a met uitzondering van Zon- en Focstdagon.
Prijs per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp.,/2.
Afzonderlijke nummers koBten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
1 Juli. 8 u. Tm. 71 gr., 12 u. 76 gr., av. 4 n. 80 gr. F. V er wacht: zwakke wind, meest zwaar
bewolkte lucht, mogelijk onweer, iets koeler weer.
Advortentiën20 cent por regel. Bij abonnement veel lager. Geboorte-, dood- on
allo andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.60; elko regol meer
20 cent. Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advortentiën on reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handol, Nijverheid en Geldwezen, iB uitslaitend gerechtigd het Algemeen Advertentle-Burean
A. DB LA MAR Ak., N.Z. Voorburgwal 266, Amsterdam.
By deze courant behoort eei Bijvoeg*-1.
Zeeuwsche Omtrekken.
Wij kunnen dan eindelijk weör ons wijden
aan de moer practische belangen van onzen
naasten kring.
De groote strijd, die weken lang ons bezig
hield en waarbij het politiek belang van
ons land was betrokken, is uitgoBtreden en
wij loven nu in afwachting van de ge volgen
die bij hebben zal.
Maar thanB zij onze aandaoht weör eens
gevestigd op Zeeuwsobe belangen.
En in de eerste plaats op eon inrichting
die daaronder zeker wel eene voorname
plaats inneemt.
Wij bedoelen de Zeevaartschool te
Ylissingon.
Dat zij eene provinciale Inrichting bij
uitnemendheid is, staat, volgens onze mee
ning, als een paal boven water.
In deze maken wij do woorden, in de
Statenzitting van 15 Juli van het vorig
jaar door den heer Wisboom Verstegen
gesproken, tot de onze„Eene inrichting
als deze, die in de eerste plaats door de
gemeente, ik zal liever zeggen in de
eerste plaats door de provin
cie in de tweede plaats door het rijk,
in de derde plaats door de. gemeente in
stand gehouden wordt, is toch in ieder
geval eene inrichting tan onderwijs, van
algemeen belang. Het rijk steunt en de
provincie heeft ze in het leven te houden."
Van dit idee schijnen Ged. Staten van
Zeeland nog niet ten volle doordrongen te
zjjn.
Wel zijn zij die school genegen en wil
len zij meewerken om haar vanwege de
Provinoie te doen steunen, maar zij zjjn
nog niet geneigd haar de volle maat toe
te kennen.
Zoo b. v. met het verleenen van eene
bijdrage aan die inrichting voor een machi
nisten-cursus.
Op de noodzakelijkheid van die uitbrei
ding wezen wij reeds in ons nommer van
17 April; op de wenscheljjkheid om daar
voor een flinke subsidie te verleenen, zoowel
door Provincie als door Rijk en gemeente,
lieten wij destijds het licht roedB vallen,
Ged. Staten nu willen daaraan wel voldoen,
doch zij wenschon niet de gevraagde
f 1350 te geven, f 1200 achten zij vol
doende en dan nog onder voorwaarde dat
de gemeenteraad, die de vollo gevraagde
f 500 voteerde, die vorhoogo tot f 600.
Nu meeneu wij dat die eisch niet ge
rechtvaardigd is.
De gemeente Vlissingon zit waarlijk niet
zoo ruim in hare middelen welke ge
meente doet dit trouwens! en het geldt
hierbij wel„het kan beter van oen stad
dan van een dorp". De provincie kan
eerder 150 meer dan VÜBsingen 100 meer
missen.
Maar het beginsel op zich zelf weegt bij
ons in deze vooral.
Het bestuur der school vraagt ook «de
voorwaarden, waaronder de subsidie aan
do school is verleend, zoodanig te willen
wijzigen dat daarin niet meer van bijdragen
van partioulieren gesproken worde."
Dat verzoek is gegrond op do vrees dat
het totaal der bijdragen van particulieren
zoo zal vermindoren dat do som van f 300
niet zal worden bereikt.
En waar als eisoh door de provincie is
gesteld dat door de gemeente Vlissingon
en door belangstellenden te zamen ton
minste f 1050 per jaar zouden worden bij
gedragen en de gemeente niet meer kan
geven dan f 750, daar zou ten slotte aan
do gestolde voorwaarde niet meer worden
voldaan en de subsidie der provincie moe
ten vervallen.
Daarom vraagt het bestuur der Zeevaart
school intrekking van die bepaling.
Gedeputeerde Staten willen echter hun
standpunt niet loslaten dat ook do naaBt
belanghebbenden of belangstellenden in de
kosten der door de Provincie gesubsidieerde
scholen móeten bjjdragen.
Nu meenen wij aangonomon dat die
Wij spatieere n. Red.
naast belanghebbenden en belangstellenden
Vlis8ingen en do Vlissingers zijn dat
zij èn tegenover die school op ziohzelveèn
tegenover den machinisten-cursus zich vol
doende van hun plicht kwijten door de
verleende gemeente-subsidies.
Naar ons gevoelen is do provincie echter
de eerst belanghebbende voor eene zee
vaartschool.
Vele leerlingen zijn uit Zeeland en daar
buiten.
En bovendioB zij dient meer on moer
eene provinciale instelling te worden en
als zoodanig een cachet te verkrijgen.
Ter verdediging van hun standpunt be
treffende die particuliere bijdragen beroepen
Ged. Staten zich op een algemeen gevolg
den tegel en op de vorwerping door do Pro
vinciale Staten verleden jaar van een
amendement, door den heer Wisboom Ver
stegen ingediend om het bedrag daarvan op
f 50 te bepalen.
Wij willen echter hopen dat de meerder
heid van dit college in hare aanstaande
zitting toonen zal van inzicht te zijn ver
anderd.
Welk een bezwaar is er toch die kwestie
van particulieren steun bij zulk eon p r o-
vi n c i a 1 e inrichting geheol buiten rekening
te latenen alleen te vorderen dat de g e-
meeuto aan die school f 750 subsidie
verleent en het rijk ook steun blijft schen
ken
Het bestuur behoeft dan niet bevreesd
te zijn dat zij op een oogenblik het provin
ciaal subsidie zal moeten derven. En het
kan dan zelf maatregelen nemen om in eene
ovontueole behoefte aan meer geld te voor
zien.
De particuliere bijdragen kunnen en zul
len toch wel blijven vloeien maar bij ver
mindering daarvan is men, na opheffing der
gemaakte bepaling, vrij in zijne beweging
en hangt verlieB van do provineiale subsidie
niet meer als een DamooleB zwaard boven
hot hoofd der Yereeniging.
En wat de voor den machinistencursus
gevraagde subsidie betreft, wij herhalen
laten de Provinciale Staten in deze de vollo,
de gevraagde maat toemeten en f 1350
toekennen, zonder aan de gemeente Vlis
singon eene zwaardore verplichting op te
leggen.
Aan eene jeugdige vereeniging, dio van
voel nut blijkt te zijn, voor Zeeland van
groot belang is en in don eersten tijd vooral
behoefto hoeft aan kraohtigen steun, mogen
met volle recht vanwege do Provincie
faciliteiten en geldelijke hulp worden
verleend.
Zij is met geone andere inrichting van
onderwijs, waaraan de Provincie subsidie
verleent, te vergelijken. Ambachtsscholen
bv. vindt men op verschillende plaatsen on
zijn van meer locaal belang. Vole ingezete
nen profiteeren daarvan voor hunne kinde
ren, en patroons om goed opgeleide am
bachtslieden te verkrijgen.
Voor een antecedent, gevaarlijk in den
vervolge, behoeft men, naar wij meenen,
dus niet bevreesd te zijn.
Wat zal er worden ran bet Groote Bad
hotel te Vlissingon?
Men wil dit van de hand doon.
Sommige ondernemingen beginnen oerst
te bloeien wanneer zij in tweede of dorde
hand zijn overgegaan.
Zal dit hierbij ook hot geval zijn
Wij willen het hopen.
Het zou te betreuren zijn wanneer zulk
een flink gebouw, zoo heorljjk gelegen,
zoo'n verrukkelijk zitje en gezicht biedend
op water, land en stad, moest vervallen.
Zijn er geen ondernemende mon6ohen,
eigenaars van kapitaal, in onze omgeving,
die willen meewerken om een bekwaam
man van hot vak, een die weet wat het
exploiteeren van zulk een gebouw boteekont,
te steunen in het beproeven van zijne krach
ten om dit hotel op te heffen on to ver
heffen tot een degelijk, niet al te kostbaar
verblijf Toor badgasten
Een allereerste-rangs badplaats zal Vlis-
Bingen nooit worden.
Wij vragen dit zonder eenigszins tekort
te doen aan hen, in wier handon de exploi
tatie tot heden berustte.
Over hun werk kunnen wij niet oordeelen.
Flanor heeft in den Spectator een plei
dooi geleverd voor eone vorstooteling, waar
over wij ook al zoo dikwijls hebben ge
schreven.
Wjj bedoolon de kermis, die ook weldra
weer te VliBsingen, Middelburg,
Goes en Zierikzce zal worden ge
houden.
Flanor is, evenmin als wjj, geneigd maar
altijd door kwaad van haar te spreken en
haar als asschepoeteter te bejegenen.
In den Haagschen Dierentuin is onlangs
een kermis gehouden. En zij heeft een
buitengewoon succes gehad.
Flanor had haar zoo graag voor het kind
van den mindergegoede opengesteld gezien.
En zoo kwam hij van zolf op de echte
kermis, „die onze vroede vaderen (in Den'
Haag) met wellust vernield hebben."
„De staderegeoring beeft
den boom der kennis omgehakt. Kunnen
wij hem niet weer kweeken ten bate van
allen, nu hij weder heeft gekiemd voor
enkelen P"
Maar er is geen liefhebberij meor voor,
beweren velen.
Eilieve, dat willen wij wel geloovon. Nu
men baar, door haar financieel te drukken
en als melkkoe voor de gemeentekas te
gebruiken, gemaakt heeft tot een Bohim van
weleernu er nergens iets is of wordt gedaan
om haar te verbeteren, o. a. door haar
vroeger of later te stellen, zoodat zjj b. v.
niet gelijk met andere kermissen valt, en door
baar in een beter kleed te steken en volks
feesten in dien tijd te orgauisoeren in den
geest, zooalB wij vroeger die aangaven, nu
spreekt het van zelf dat zij meer on moer
in verval geraakt is.
Elders, in Groningen b. v., levert de
jaarlijksehe gast nog voor velen genot op.
En nu moge men beweren dat tegen
woordig andere geneugten worden gezooht,
dat men zich meer verplaatst on uitstopjes
maakter blijven nog velen over voor wie
dit niot is weggelegd, en voor ben zoowel
als voor tal van kleinen biedt eene goede
kermis nog een geoorloofd en gowonscht
genot op.
Wij zouden onze vroegere opstellen over
dit onderwerp nog weör bunnen afdrukken
om onze bedoeling nader te doon kennen
aan hen die hiervan nog niet op de hoogte
zijn.
Maar wie in onze stad en elders in
Zeeland geroepen zijn tot handelen, berin-
noren zich die nog wel.
Zouden er onder hen niet zijn, bereid de
directie van den Dierentuin in Den Haag
inlichting te vragen hoe zjj hot aanlegde
om zoo'n goedgeslaagde kermis te organi-
soeren
Misschien kunnen zij met de daar ver
kregen ervaring hun voordeel doen. Altijd
als het ernst is met hunne bedoeling om
de kermis weer te maken tot een volksfeest.
Men kan al het oude afschaffenlang
zamerhand doen wegkwijnen.
Dat is geen kunst.
Maar wel is het een kunst om daarvoor
iets beters, iets goeds in de plaats to govon.
Van afschaffen gesproken.
Men heeft ook in onze provincie menige
stads-bank van leening afgeschaft. Zoo
te Middelburg, te VlisBingen, te Goes on
te Zierikzee.
Dat was zoo dringend noodig, beweerde
men destijds. En wat is hot gevolg ge
weest van dio zucht om weg te ruimen, wat
aanstoot en tot misbruik aanleiding gaf?
Dat het van kwaad tot erger werd.
Hnizen van koop met reoht van wedor-
inkoop kwamen er voor in de plaats. En
zij vragen woekerwinst, b.v. 4 cent per
maand voor een gulden, of 48 pet. per jaar,
zegt men.
In Bergen op Zoom, wjj vermeldden het
dezer dagen, roept men ach en wee on
vraagt men herstel van de gemeentelijke
bank van leening, eenige jaren geleden
ook daar opgeheven.
Dat zal men wel iu meer plaatsen wen-
scben.
En hot is daarom dat wjj nog eons
do aandacht van gezaghobbendo personen
en gemeenteraden vestigen op het belang
rijk rapport, over die banken in 't licht
gegeven door de heeren mr J. Ivruseman,
mr Anton van Gijn, dr D. Bos, mr J. G.
Schölvink, Th. L. J. van Banning en mr
Joh. M. Jolles, rapporteur.
Zij kweten zich van hun moeiljjke taak
in opdracht van het hoofdbestnur dor Maat
schappij tot Nut van Algemeen.
Die commissie kwam tot de conolusio dat
de Banken van leening, al mogen zij
schaduwzijden vertoonen, niettemin eene
belangrijke economisohe functie vervullen
en daarom in stand behooren to worden
gehouden overal waar door minder bemid
delden op ruime schaal crediet tegen onder
pand wordt verlangd.
En er dient volgens haar gestuurd te
worden in de richting van gemeentelijke
banken van leening, die, zonder grove win
sten te beoogen, „aanpassen aan de behoeften
van het publiek, zoodat dit geen reden heeft
langer de voorkeur te schenken aan de
verkoop-huizen."
Voor dit doel geeft do commissie de noo-
dige wenken en eenige hervormingsmaat
regelen ten beste.
Zou het niet gowenscht zijn dat do Nuts-
departementen, en vooral zijne besturen
dit belangrijk vraagstuk eens aan de hand
van dit hoogst belangrijk rapport van na
bij beschouwden, en een onderzoek in
stelden naar de toestanden op dit punt in
hunnen kring.
Het is een efnstig maatschappelijk vraag
stuk.
En wij zjjn er zeker van dat bjj zulk
een onderzoek feiten aan hot licht zouden
komen, zooals trouwens het rapport der
heeren Kr asem an o. s. reeds vele vermeldt,
waaruit ten duidelijkst blijkt dat men een
misgreep deed toen men de officieele ban
ken van leening zonder meer ophief, inplaats
van de fouten, die haar aankleefden, te
verbeteren en op beteren grondslag haar
op te bouwen.
Lichtzinnigheid kweeken die banken en
zorgeloosheid
"Wjj willen bet gelooven.
Maar werken de huizen van verkoop die
niet in de hand? En exploiteeren zij hen, die
daarvan gebruik maken, niet op ergerljjke
wijze
Wordt daarop eenige controle uitgeoefend?
Tegenover do schaduwzijden van znlke
banken van leening staan ten minste deze
goede zijden dat daardoor zjj, die tijdelijk
in verlegenheid zijn, op solide wjjzo worden
geholpen en geen woekerrente behoeven te
betalen.
Zal men een minder met aardscho goe
deren bedoelde daarover hard vallen dat
hij zich in fiuancieele moeilijkheden bevindt
En hem geen gelegenheid willen bieden zich
zelren te helpen aan geld, dat hij op een
oogenblik dringend noodig heeft?
Weet men andere, betere middelen, om
hom in doze ter wille te zijn, dat men hem
die dan verschaffe.
En dan een andere vraag.
Heer8cben zorgeloosheid en lichtzinnigheid
niet in hoogere kringen
In den tegenwoordigen tijd, waarin men
alles aanwendt om het publiek te vrijwaren
voor ongeoorloofde exploitatie, o. a. door
loterijen, mocht men van hoogerhand nog
veel verder gaan en vooral aan inrichtingen
als huizen van verkoop de aandacht wjjdon.
Er iB trouwens op het gebied tot beBoher-
mïng van het groote publiek, gering en
aanzienlijk, tegen bedrog en eigen zwakheid
nog veel te doen.
Na onze joDgste Omtrekken zijn wij op
dit terrein heel wat ervaring, treurige
ervaring rijker geworden.
Zeer waar blijft nog altijd wat wij dozor
dagon nog eens lazen in de, in 1862 uit
gegeven, bekende bijdrage van mr. G. A.
Fokker Geschiedenis der loterijen in de
Nederlanden:
„Spel behoorde van ouds bij alle volken
onder de middelen tot bevrediging van
zinnelijke begeerte, en er is geen volk 't wolk
or zich niet in meerdere of mindere mate
aan overgeeft; onze voorouders, de Bata
vieren, zijn om hun speelzucht befaamd;
zij verspeelden soms hunne vrijheid, nadat
zjj al het andere hadden verloren. Niets
is verleidelijker dan de handeling, waarbij
men door eene kleinigheid te wagen do
kans geopend ziet om een voorworp van
voel grooter waarde magtig te worden;
en dit is do grondgedachte van alle spel,
dus ook van het loterijspel, waarbij do be-
trokkeljjk goringo inlagen van velen, in don
regel aan enkelen de kans openen om
groote waarden te winnen."
Die woorden, hot is of zij heden ten dage
eerst zijn geschreven.
Speculatiezucht en beursspel, zij hebben
hunne slachtoffers ook in onB midden ge
maakt. En zij schuilen toch waarlijk niet bij
hen die niets te verspelen hebben. Laat
men hen dus niet hard vallen over het
gebruik maken van middelen om tijdelijk
zich te ontl&Bten van nijpende, geldelijke
zorgen. Maar liever hen helpen op goede,
degelijke wijze.
Het beschermen van het algemeen tegen
loterijspel zal steeds half werk blijven om
dat men bet beursspel, het dobbelspel in
besloten kringen niet bereiken kan.
Daartegen dient ieder Jzich zeiven to be
schermen door voorzichtigheid in het schen
ken van vertrouwen en door zich te wach
ten voor al te goed gelootdoor te letten
op de dagelijkscho ervaring en daarmee
zjjn winst te doen.
Maar aan den anderen kant is het toch
goed dat men van hoogerhand trachte zoo
veel mogelijk het publiek te vrijwaren voor
en te beschermen tegen bedrog en ergerlijke,
ongeoorloofde exploitatie.
Mlddslburg I Juli.
Van 4en Haagschen Toren.
Nog nimmer heeft de vrijzinnige burgerjj
van Den Haag zooveel enthousiasme betoond
als op den avond, toen hier de uitslag van do
herstemmingen bekend werd. Het geleek Woens
dagavond wel een napret van een nationalen
feestdag, xóó druk was het hier op de stiaten,
zóó rol jool en pret zaten hier de menschen,
die voor de bureaux der dagbladen en op
andere plaatsen in de stad, waar het resultaat
van de herstemmingen werd bekend gemaakt,
in dichte drommen stonden te wachten. Nu
liep het ook >angstig mooi" at voor de linker
zijde. Van alle kanten kwamen de berichten
van overwinning en zegepraal van de coalitie
links binnen en steeds crescendo stegen de
jubeltonen van de wachtenden.
Het was een kiezersmanifestatie als hier nooit
gezien is.
Nu, voor Den Haag zelf was men algemeen
van liberale zjjde niet bang. Dat mr Limburg
het in district I en de beer Jansen het in
district III glansrjjk zou halen, waB uit de
cjjfers van de vorige stemming wel op te maken.
Alleon voor district II, waar mr Dolk tegon-
over dien nazaat van dr Smout Zaliger, uit
Vondels tjjd, ik bedoel dr De Viseer stond,
was eenige bezorgdheid. Immers het in Den
Haag onberekenbare oud-liberale element kon
hier geducht kwaad doen. Maar gelukkig
maakte deze politieke dienaar des Woords zich
zelf bjjtjjds nog onmogeljjk door zjju akelig
en misselijk twistgeschrijf in de N. Roti. Crt
met een anderen, niet door politieke eerzucht
bevangen predikant, waardoor hij, als een Ja
panner, voor de kiezers harakiri ploegde, vlak
voor de stembus. Dank zjj' dezen nuttigen
zelfmoord van dominee kwam mr Dolk er met
een schitterende meerderheid.
Den Haag is dus weder van alle clericale
smetten VTjj. De heer Krap, het zittend cle
ricaal lid voor distriot I, viel met een verplet
terende meerderheid en daarmede is tevens
het laatste olericale bolwerk in de residentie
gevallen. De kiesvereenigingen en al dogenen,
die tot dit resultaat hebben medegewerkt,
hebben dus wel eer van hun werk.
Er viel hier echter reeds vóór de stemming
en de herstemming onder de burgerjj van alle
gezindten een strooming waar te nemen, die
er op wees dat men het clericaal bewind meer
dan beu was.
Vooral de wjjze waarop de verkiezingsstrijd
door do heeren van de overzjjde gevoerd is,
heeft hun, laat ik maar zeggenvele kiezers
van de kleurlooss middenstof gekost. Die
mobiele colonne van circa 120 politieke domi
nees, die in de theologie gestudeerd hadden
om later met vrucht in vergaderingen
»met debat gewenscht" te kunnen optreden en
bidden; een vliegende colonno theologen, die
hun eigen waardigheid on die van hun God te
grabbelen gooiden, dat heeft het au fond gods
dienstige volk van Nederland zeer ontstemd
en het de oogen geopend voor wat er komen
