iliSlMpto Cilll
FEUILLETON.
Binnen en buiten-
Kameroverzicht
JBIJVOEGSEL
Middelburg 12 December.
Kritiek op de Onderwijs-
Novelle.
VAN DE
VAN
Dinsdag 13 December 1904, no. 294.
Zitting van Zaterdag.
In een groote redevoering, welke twee volle
uren duurde, heeft dr Kuyper dan eindeljjk
na een vierdaagseh debat, waaraan 18 spiekers
deelnamen, geantwoord.
Zooals altjjd, was het ook ditmaal een ge
weldig stuk welsprekendheid, schitterend van
vernuft en geest, schoon van vorm, massiet
van structuur. Alles wat de 18 heeren in deze
vier dagen overhoop hadden gehaald werd door
dezen^ machtigen geest en kunstenaar van het
woord overeind gezet en samen gebonden tot
één geheel, onverbiddelijk «afsnjjdende" wat
afgesneden moest worden, met strengen keur
zijn bouwmateriaal kiezend. Geen antwoord
man voor man, geen schoteltje voor ieder
apart bereid, maar één diner met keur van
gerechten, waar allen hun spjjs konden vinden.
Na het slappe debat van deze laatste dagen
was zjj een ware opfrissching en verkwikking,
deze redevoering van dr Kuyper.
In tegenstelling met vroegere jaren was zij
echter rustiger van toon.
Die aardigheden met wêerhakende brand
netels, waarmede hp anders zoo kwistig kan
rondstrooien, ontbraken thans bp na geheel.
Op ons maakte zjjn rede den indruk van den
premier salisrail.
Het voorafgaande debat had bewezen dat de
«■coalitie" nog steeds recht en stevig op haar
beenen stond, dat het kabinet het vertrouwen
van de rechterzjjde bezit waarom dan noode-
loos veel woorden verspild aan een reeds uit
gemaakte zaakwaarom de heeren van de
overzpde dan bovendien op eens geprikkeld,
een aanval gedaan waar verweer voldoende
scheen In dezen gedachtengang scheen bp
te spreken.
Het was niet Kuyper de geweldige, maar
Kuyper de rustige, de tevredene, die vandaag
sprak. Voor zpn doen heel kalm en bedaard
bekeek hij de zaken, welke hem het bekjjben
waard schenen, legde uit, zette uiteen, refu-
teerde, trachtte te overtuigen, liet de politiek
van het Kabinet in vogelvlucht zien handelde
over de partjjgroepeering, over de verwpten
tegen het Kabinet ingebracht, en zoo ging
successieveljjk het eene plaatje na het andere
in den tooverlantaarn, maar de toelichting en
uitlegging er bij bleef van begin tot eind
kalm, rustig, eigenljjk benauwend bedaard èn
voor de linkerzjjde èn voor iemand als dr
Kuyper. Een verkiezingsrede, zooals de heer
Troelstra gehouden had, en zooals ook van de
ministerstafel te verwachten scheen, was zij
niet. "Daarvoor achtte hp zeker den tjjd nog
niet gekomenalthans uitsluitend voor de
kiezers sprak hp ditmaal niet. Hp bleef te
veel hangen in de hoogere regionen van de
«wereldproblemen"; er werden te weinig nut
tige cjjfertjes gegeven om tegenstellingen te
markeeren, teneinde het geheel tot een sma
kelijke koek voor het «kiezersvolk" te maken.
De minister had hier en daar een zeer ge
lukkige greep.
Waar hp bijv. het verwjjt van den schralen
legislatieven oogst reluteerde, gaf hp éen zeer
bevredigende verklaring.
Hp beriep zich op de onoordeelkundige in
richting onzer bureaux, waar legislatieve
en administratieve arbeid door dezelfde per
sonen moet worden verricht, zoodat het wet
gevend werk meestal 's avonds in den vrpen
tpd moet geschieden.
Dit klopt geheel met hetgeen ook elders als
2 Uit het Duitsch.
Buiten reden twee wagens in den lentenacht.
In den eenen, het huurrijtuig, leunde Bott-
cher in een hoek en geeuwde. Hp had de
beenen over elkaar geslagen en keek zpn
vrouw niet aan.
Zjj trok aan de punten van haar japon, die
onder den mantel wegkwam, en geeuwde ook.
«Wat was dat vervelend vanavond! Dat
zpn toch echt kleinburgerlijke lui die Jager-
steins De meisjes eigenwjjs en dom, ondanks
haar voorliefde voor het moderneEn het
reformkleed van die Adèle Heb je 't gemerkt.
Dat moet zoowat verbeelden. Ze ziet er uit
als een Romeinsche éen!"
Hp haalde de schouders op.
«De oude geschiedenis Jjj wordt weer
goed. Jp ziet alleen den splinter in het oog
van anderen, terwjjl je de balken in je eigen
«Alweer goed", viel ze hem in de rede.
«Spaar je woorden tot morgen vroeg voor de
redactie, man. Ik ben moe."
•*- «Zoo daarvan heb ik anders tot nu
toe nog niets gemerkt. Je hebt je tegenover
den gek van een kantonrechter weer schande
lijk gedragen. De man is bovendien nog ver
loofd. Schaam je je dan volstrekt niet meer
Zp lachte overmoedig.
«Waarom Omdat ik tegen den jongen man
gelachen heb? Als j{j toch eindelijk die ver
oorzaak van den tragen gang van zaken wordt
aangegeven. In het buitenland bestaat dan
ook deze toestand niet, maar worden de ver
schillende werkzaamheden behoorlijk geschei
den gehouden.
En wat hjj verder in het midden bracht over
het veelpraten van de Kamer, waardoor ook
de ministers lang opgehouden wordenover
de lange en uitvoerige adviezen van den Raad
van State, sommige wel 200 vel grootover
de vele wetten, welke het kabinet ter uitvoe
ring gereed vond en over het respectabel aan
tal wetten, door de regeering reeds ingediend
en welke nog op afdoening wachten daartegen
valt eigenlpk weinig in te brengen.
Wat de gebrekkige techniek betreft, wees dr
Kuyper er op, dat de «technische uitwerking en
doorwerking" der wetten nu nog in dezelfde
afdeeling geschiedt als ten tijde van den heer
Borgesius. Even dus kon dr Kuyper het niet
nalaten toch nog eens zpn ambtsvoorganger
heel zachtjes te aaien en te streelen. Maar
de Transvaalpolitiek, door den heer Borgesius
voor het front gebracht, daarover weid met
geen woord gerept. De heer Melvil zal dat
toch niet alleen moeten opknappen Trouwens,
de vraag was tot dr Kuyper en niet tot zpn
collega gericht.
Minder gelukkig scheen hp ons in zpn ant
woord op de klachten over partpbenoemingen.
Wel kwam weder het oude bekende ljjstje van
burgemeesters in Zuid-Holland voor den dag,
waaruit bleek, dat er 3 roomsche, 10. protes-
tantsch-clericale en 162 «liberale" burgemees
ters in die provincie zijn, maar die groepeering
van cjjfers bewjjst niets. De conclusie van den
premier dat hjj dus nog heel wat «achterstand"
had bp te werken, is een door en door onjuis
te, omdit die 162 «liberalen" bp de liberalen
worden ingedeeld, omdat zp niet clericaal zpn
O. i. is hier commentaar overbodig.
Trouwens dezelfde onjuistheid lag ten grond
slag aan de anti-these, die er volgens hem
op staatkundig terrein moest bestaan.
Geen oogenblik neemt hjj aan dat de «goede
burgerjj," zooals de heer Tydeman het uit
drukte, niet van die anti-these gediend is.
Iedereen moet getuigen tégen of vóór het
«wereldprobleem," waarbjj een ieder, die niet
het «wereldprobleem" ziet in den vorm en de
gedaante als dat door de premier gezien wordt,
eenvoudig ingedeeld wordt bp de «anderen."
Die heeten nu eens «liberalen," dan weder
«modernen," of «paganisten," al naar het hem
invalt. De mogelijkheid dat men -noch paga-
nist noch clericaal is, wordt eenvoudig niet
aanvaard. Hier Kuyper daar de «paganis
ten." Dat is de tegenstelling waar iedereen
aan gelooven moet, of hjj wil of niet. Zonder
pardon wordt u een «wereldprobleem" in uw
zak geschoven. Daar helpt niets aan.
Heden werd niet, zelf3 niet met een enkel
woord - de heer Treub merkte het in zpn
voortreffeljjbe repliek zeer juist op over
«paganisten" gesproken. Thans werden het
«modernen" genoemd. De tegenstelling werd
gepersonifieerd in dr De "Visser en dr Roessingh.
De arme Roessingh moest er weder aan ge
looven En nu stond het vast volgens dr
Kuyper dat de «modernen" een «beperkten
horizont" hebben. Zp leiden het hoogere uit
het lagere af, De mannen van de christelijke
levensbeschouwing daarentegen leiden alles af
uit God, en deze tegenstelling werkt door op
elk gebiedantropologie, paedagogie, psycho
logie. En zou zp nu niet doorwerken ook op
staatkundig terrein op het staatsrecht en op
den staat? Dr Kuyper spon deze anti-these
nu verder uit en ging na welken invloed zp op
den staat en omgekeerd de staat op deze anti
these kon hebben, waarbjj hij het «parallel
systeem" als het zjjne uitkoos.
D. w. z. dat de Staat als een «vader des
huizes" aan beide zonen«paganisten" en
«christenen", gelijken steun moet geven Geen
bevoorrechting, geen onthouding en vooral
geen verzoening maar «rechtsgelijkheid". Dat
is uit de vier «systemen", die dr Kuyper in
eens uit zpn mouw schudde, het beste, meest
aanbevelenswaardige. Maar hoe grondvalsch
dit systeem van «rechtsgelijkheid" in de
Kuyperiaansche opvatting en voorstelling is,
velende jaloezie zoudt willen laten varen. Dit
eeuwige oppassen en die gemaakte beminne
lijkheid jegens mjj in het bjjzjjn van anderen
is werkelijk onaangenaam. En dat verwpt, dat
je mjj dadeljjk na tafel in het oor hebt ge
fluisterd daarover erger ik mp nog! Ik
koket! Wel lieve hemel, hier in deze stad
koket! Dat loont de moeite niet! Wat wil je
nu toch eigenlpk? Wees tegenover andere
dames toch ook aardig. Ik duid je het waar
achtig niet ten kwade."
«Zoo dus dat sta je mjj toe? Het is
reusachtig goed van je
Hp streek zenuwachtig aan zpn lange snor.
«Erg genoeg dat ik deze treurige rol van
den galanten echtgenoot voor de oogen van de
lieve menschen moet spelen. De heele stad
zou zich anders reeds met jou gedrag en ons
huweljjk bezig houden Ja zeker dat zou ze
«Nu, wat zou dat Laat de menschen
praten! Vroeg of laat vernemen ze het toch
hoe het in den grond een reusachtig ongeluk
was voor ons beiden dat wjj trouwden. Als
eerst mjjn geld door jou grootsch besehaafd
intelligent blad, dat van de lieve menschen in
dit nest door niemand wordt begrepen, tot den
laatsten cent verbruikt is, heeft immers toch
alles een einde. Ik was een schaap, jou uit
mpn mooi Berljjn hierheen te volgen! Neem
mjj niet kwaljjk, Franz
Hp ademde moeilpk.
De wagen begon van den landweg over het
eerste, hobbelige plaveisel der stad te rollen.
«Treurig, Martha, wat je daar zegt. Maar
je hebt gelpk. Lang kan het niet meer zoo
voortduren, neen. Slechts hier in de oude
geboortestad wil ik mpn eer voor de anderen
bljjkt hier uit, dat hjj op onderwijsgebied de
openbare scholen als moderne-niet-christelpke
scholen aanmerkte. Dat ook deze scholen
«christeljjk" zpn al is het niet in den zin
van de «clericalen" werd heel eenvoudig
genegeerd. Evenals voor de «indeeling" het
noodig was de 162 burgemeesters bp de libe
ralen te rekenen, werd de openbare school als
niet-christeljjk eenvoudig bp de «modernen",
anders wel paganisten of heidenen genoemd,
ondergebracht.
In het knippen, pasklaar maken, fatsoeneeren
zoodanig dat het in een «systeem, een wereld
probleem" een plaatsje vindt, is de premier
onovertroffen. Ook al wilt gij er niets van
weten noch van het u voorgetooverd «wereld
probleem", noch van het systeem, daaruit af
geleid gjj moet, gp zult, dr. Kuyper pakt u
bp den arm en brengt u aan deze of gene zjj de
van de scheidingslijn.
Is het niet eigenaardig ook deze tegenstelling
eens te beschouwende man, die met alle
kracht u tot partjj kiezen noopt, daartoe be
paald dwingt, beweert dat hjj «verzoenend"
werkt Hjj is de «vader des huizes", die voor
de «rechtgeljjkheid jjvert; hjj beklaagt zich
dat de leuze »anti-clericaal" niet zijn werk maar
dat der overzpde is
De heer Treub, in zpn scherpe en snpdende
repliek, deed deze tegenstrijdigheid duidelpk
uitkomen en niet minder krachtig sloeg hjj
dr Kuyper het «stakings"argument uit de
handen. Met afdoende feiten en bewpzen
stelde hjj in het licht, dat niet de regeering
«verrast" was, zooals zjj het altjjd en voort
durend laat voorkomen, maar dat zjj het gou-
verner c'est prévoir geheel uit het oog verloren
heeft. En daar professor Treub in de stakings
dagen een zeer belangrjjke rol te Amsterdam
heeft gespeeld is het niet te veel gezegd, dat
de premier in deze zaak nu in de Kamer zpn
man heeft gevonden. Het apparaat der «mis
dadige woeling" kreeg een geduchten stoot en
dr Kuyper viel dan ook telkens den afgevaar
digde van Assen in de rede. De staking had
anders heden weder voortreffelijke diensten
gepresteerd. Dag en nacht was de premier in
die dagen aan de telefoon geweest, bezig met
het opstellen en verzenden van «cijfertele
grammen"! Wat een beweging in «grooten
stjjl" moet dat niet in die dagen in de bureaux
geweest zpn Onophoudelijk «cijfertelegram
men"! Is dat niet te veel van het goede?
Ook zonder die telefoon en die cijfertelegram
men zal het druk genoeg geweest zpn. Men
kan ook lichteljjk overdrijven.
De minister van finantiën beloofde na veel
praten zpn belastingvoorstellen te zullen in
trekken, en de minister van waterstaat betoogde
nogmaals dat, wat in de Troonrede over land
bouw, handel en scheepvaart staat, juist was.
Maandag voortzetting der replieken en Maan
dagavond buitenlandsche zaken.
Zaterdagavond te 8 uur had in de groote
zaal van het Schuttershof alhier de aangekon
digde openbare vergadering plaats, waarin de
heeren J. J. Lamers en L. C. T. Bigot kritiek
zouden uitoefenen op de Onderwjjs-novelle.
Zooals bekend, was de vergadering belegd
door de te Middelburg bestaande afdeelingen
van het Nederlandsch Onderwijzersgenootschap en
van den Bond van Nederlandsche onderwijzers
met medewerking ook van de Vrijzinnig-demo
cratische kiesvereeniging.
Een talrjjk gehoor was aanwezig, uiteraard
voor een groot deel bestaande uit hen, die tot
de onderwjjswereld in nauwe betrekking staan";
ook vele dames waren tegenwoordig, terwpl
Vlissingen een belangrpk aandeel leverde.
De bjjeenkomst werd geopend door den voor
zitter, den heer A. de Haas, die in zpn inlei
dend woord de reden van het bjjeenroepen
dezer vergadering uiteenzette. In '89 had men
gehoopt op een pacificatie inzake den school-
strjjd, doch deze strjjd is opnieuw ontbrand.
Met meer en meer beving wordt het huidige
wetsontwerp tot wpziging der Onderwijswet
beschouwd door de openbare onderwijzers,
rein houden. Later buiten ergens,
zal ik het alleen met mpn lieven, teergevoe-
ligen jongen wel klaarspelen. Jp weet niet
eens wat moederplichten zpn, en zult onbe
zorgd naar je geliefd Berljjn kunnen terug-
keeien."
Zp antwoordde niet meer. Zp trok aan
haar avonddoek en gluurde moe met de half
gesloten oogen door het open wagenraam,
waardoor de lentelucht naar binntm stroomde.
Over de velden lag de wedergeboorte der
natuur. Vroege herfst viooltjes staken hun
kopjes boven den grond uit en op de akkers
kwamen de jonge lichtgroen-getinte halmen te
voorschjjn.
«Langzaam rjjden", had Hans Wedemann
tegen den koetsier gezegd.
«Leentje, slaap je 1"' fluisterde hjj in den
wagen, terwpl hp zpn hand in het donker
vooruit stak, in de richting van de jonge
vrouw, die diep in een hoek gedoken zat
«Neenje slaapt volstrekt niet
schalkje," voegde hjj er onmiddellijk bp,
toen hjj het trillen van hare hand voelde, die
langs zpn vingers streek. «Maar wat beef je!
Schrei je?Waarachtigje schreit!
Maar wat scheelt je toch, liefste
Hjj trok de jonge vrouw op zjjn knie. En
daar zat ze nu als een veeir op zpn knie in
haar witte costuum, waarvan de mantel was
afgegleden, en door de zilveren stralen van de
maan, die nu en dan een3 door de wolken
kwam kjjken, beschenen.
Zjj zat en hield stil het 'gezicht 'tegen de
ihaarde wang van haar man gedrukt,
«AchHans
wier ideaal issamenwerking. Achteruitgang
van het openbaar onderwjjs wordt gevreesd
en die achteruitgang wordt ook door het Ont
werp bedoeld.
De eerste spreker, de heer J. J. Lamers, lid
van het hoofdbestuur van den Bond van Ae-
derlandsche onderwijzersbetoogde dat het wets
ontwerp beoogt een algeheele omwenteling
teweeg te brengen in ons onderwps, in ons
volksbestaan ook, een omwenteling die zóo
groot is dat een algemeene actie er het gevolg
van is.
Dit Ontwerp toch beoogt vervulling van den
wensch, door dr Kuyper uitgesproken in de
bekende vergadering van christeljjke onderwjj-
zers te Amsterdam, n.l. dat de bevolking der
bjjzondere scholen die thans 1/3 van die van
alle scholen omvat, 3/3 moet worden. De open
bare school moet verdwpnen, de bjjzondere
regel worden. Dit beginsel is een schending
van de Giondwet, een bp uitstek revolation-
naire daad van de zich noemende anti-revohi-
tionnaire regeering.
De Memorie van Toelichting op het Ontwerp
geefi geen enkel motief, waarom het openbare
onderwjjs, dat zoo goede vruchten afwierp,
moet verdwjjnen. In dr Kuyper's «oude plunje"
echter vinden we de verklaring.
In Ons Program spreekt dr Kuyper over «de
sekte-scholen der modernen". Hjj noemt daarin
de openbare school een »tegen-kerk", een
instelling waarin al de krachten, waarover de
bestrjjders van het christendom beschikken,
geconcentreerd zpn, een instelling die alles
wat godsdienst is uit de harten der kinderen
wil sljjpen en die de schending der eerbaarheid,
de drankzonde, den achteruitgang van handel
en njjverheid in de hand werkt. De heer
Lamers beriep zich op hen die de openbare
school bezocht hebben, om te getuigen dat
deze beweringen uit Ons Program leugens en
lage laster zpn. Hp wees op art. 33 der Wet
op het lager onderwps, waarin staat dat «het
schoolonderwijs onder het aanleeren van ge
paste en nuttige kundigheden, wordt dienst
baar gemaakt aan de ontwikkeling van de
verstandelijke vermogens der kinderen en aan
hunne opleiding tot alle Christelijke
en maatschappelijke deugden." En
verder: «de onderwjjzer onthoudt zich van
iets te leeren, te doen of toe te laten wat
strpdig is met den eerbied, verschuldigd aan
de godsdienstige begrippen van andersdenken
den."
De openbare onderwijzer woont als het ware
in een glazen huisje hjj wordt voortdurend
gecontroleerd en kan door iedereen worden nage
gaan. En in de laatste 50 jaren heeft men het
in de 1600 gemeenten van ons land, die éen
of meer openbare scholen hebben, niet verder
kunnen brengen dan tot twee klachten over
schending van bedoeld art. 33.
Spreker zeide dat de openbare school neu
traal i s en het altjjd is geweest.
Minister Kuyper zeert, dat de openbare
school afvoert van God. Maar art. 22 van de
wet op het Lager onderwps zegtBp de rege
ling der schooltjjden wordt door het vrjj geven
van uitdrukkelijk in de regeling genoemde
uren gezorgd, dat de schoolgaande kinderen
van de godsdienstleeraren godsdienstonderwijs
kunnen genieten." Wanneer zp, die beweren
dat de openbare school afvoert van God, van
dit art. 22 gebruik hadden gemaakt, dan zou
die school nimmer van God hebben kunnen
afvoeren. Wanneer dit thans zoo is, dan ligt
de schuld niet aan de openbare onderwijzers
maar aan hen die deze beschuldiging tegen de
openbare school hebben geuit.
Maar de tegenstanders van de openbare
school willen dat deze godsdienstloos zjjde
anderen kennen dit art. 22 niet; anders konden
zjj op hun beurt den dominee of den pastoor
kunnen verwpten dat deze zpn plicht niet
doet, wanneer hjj van de gegeven gelegenheid
tot het verstrekken van godsdienstonderwijs
op de openbare school geen gebruik maakt.
Vooral door. middel van de kleine christe
ljjke pers wordt de openbare school afgeschil
derd als een inrichting des duivelsatheïsme,
socialisme, anarchisme moeten de ouders af
schrikken van de openbare school. Maar feiten
«Nou, nou, dat klinkt hartverscheurend,»"
schertste hjj teeder.
Zjj hief het hoofd op.
«Ja, Hans, ik heb ook reden. Je hebt
den heelen avond geen enkel lief woord voor
mp gehad. Ik was zoo eenzaam, ik begreep
de anderen volstrekt niet, als ze zooveel ver
telden en lachten. Ik had verbazend veel ver
langen naar ons stil Goschendorf. Je hebt het
heelemaal niet gemerkt hoe dikwpls ik je
aanzag. Ik ben zoo dom, HansMaar je moet
toch ook eens met mp praten, als er andere
menschen bp zjjn."
«Dat kan ik nietKan ik absoluut niet.
Luister" zacht, behoedzaam gleden zpn
handen over haar hoofdje, «luister, schat, ik
was zeer ongelukkig, als ik in 't geheim naar
je keek en over hooi en haver en God weet
wat voor tuig groote woorden sprak. Jp zat
daar in je witte onopgesmukte kleed tusschen
die opgeblazen apen als een madeliefje tus
schen distels en leeuwenbekken. Ja waaraoh-
tigIk had je zoo onbeschrijfelijk graag eens
even wild en woest aan mpn hart gedrukt,
net als thuis als geen een het ziet, liefste
Maar dat ging toch niet, wel Eu ik zat daar
met een warm hoofd en nog warmer hart als
een echte boer tusschen de anderen en vond
geen enkel woord, dat, zonder profaan te klin
ken, jou in dat oogenblik iets liefs gezegd had.
't Is verdrietig, muisje, niet waar Maar 't Is
zooIk ben tegenover jou op den mond ge
slagen als er van dat giohelende vrouwvolk
bp is, of mannen, die ons gouden geluk met
ruwen spot zitten te hekelen Neen
lieveling, daarvoor maar kom
toch eens hier ik vind waarachtig
weet men niet te noemenmet frazes en leu
gens worden de ouders om den tuin geleid.
Aan de hand van een viertal stellingen be
toogde de heer Lamers, dat de openbare school
de beste is.
lo. De openbare school is de beste omdat
zjj meer waarborgen geeft voor goed onderwps
dan de bjjzondere.
Om dit te bewpzen toonde spreker aan dat
het stelsel van de bjjzondere school noodzake
lijk moet leiden tot sleoht onderwps. Hp haalde
verschillende feiten aan om zpn meening te
staven dat bjj de christeljjke onderwijzers en
bp de chri8teljjken in 't algemeen het chris-
t e 1 jj k e voorop staat en niet het onder
wps, zoowel bjj anti-revolutionnairen als bjj
katholieken
De geheele richting van de vrjje school be
oogt alleen het onderwjjs te brengen onder
den druk van het klerikalisme. Het bjjzonder
onderwps komt noodzakelijk onder de geeste
lijkheid, onder de kerk; en daar deze geen
goed onderwps wil zooals door spreker was
aangetoond zou het een ramp zpn als het
onderwps onder dezen invloed kwam. En wat
baten waarborgen, die de wet daartegen zou
kunnen geven, indien de persoon, die het
onderwps moeten dienen, dat niet dienen wil
in de goede richting? De eenige waarborg
voor goed onderwps is, dat degeen, die het
dient, er hart voor heeft.
2o. De openbare school verdient de voor
keur boven de bjjzondere omdat zjj het is, die
het ware christendom in toepassing brengt.
Er bestaat geen onchristelijker school dan
de «christeljjke school,"
«Bemin uwen naaste zooals uzelf; doe niet
een ander wat gjj niet wilt dat u zal gedaan
worden"; ziedaar een grondstelling die op de
christelijke school niet in toepassing wordt
gebracht. Veeleer is zjj erop ingericht om het
christelijke kind te brengen tot haat tegen
zjjnen naaste. Om dit aan te toonen, deed de
heer Lamers o. m. eenige aanhalingen uit
geschiedenis-leerboeken van christeljjke en
katholieke scholen.
So. De openbare school is minder dwingend
dan de bjjzondere.
De kerkeljjken zeggen te willenvrpheid
voor de ouders om de kinderen te zenden naar
de school die zjj wenschen. In de praktjjk
echter bljjkt van die vrpheid al heel weinig
op de zgu «vrjje school" integendeel, zjj geeft
dwang voor de ouders, dwang voor de onder
wijzers en dwang voor het onderwps. De heer
Lamers wees er o.a. op hoe de geestelijkheid
in het Zuiden van ons land do ouders met
allerlei middelen dwingt om hun kinderen
naar de bjjzondere school te zendenbp wei
gering staat broodsgebrek voor de behoeftige
ouders vaak voor de deur. Een door den Bond
ingesteld onderzoek heeft de bewpzen van dien
dwang geleverd. Ook België is er een sterk
sprekend bewjjs van. Vrpheid aan de ouders
brengt de bjjzondere school niet, zoolang de
ouders niet economisch vrjj zpn. Was dat
laatste het geval, dan was de bjjzondere school
niet meer noodig.
4o. De openbare school is de beste omdat
zjj het kind slechts geeft wat des kinds is.
Met voorbeelden uit de praktijk toonde de
heer Lamers aan dat de kinderziel vaak wordt
verpest op de bjjzopdere school. O. m. wees
hjj op het feit dat aan kinderen van 8 A 10
jaar psalmen werden voorgelegd, waarin van
«afhoereeren" wordt gesproken, terwpl van
kerkelpke zjjde aanmerking is gemaakt op de
openbare school omdat die de kinderen met
het leven in de natuur bekend maakt.
De heer Lamers was gewapend met een be«
langrjjk feiten-materiaal ter staving dezer
stellingen. Hp eindigde met de verklaring
dat men de openbare school veelte lang heeft
belasterd en belogendat haar voorstanders
veel te lang hebben gerust. Dat deze school
thans moet vallen is niet omdat zjj te slecht,
maar integendeel omdat zjj te goed is.
De heer L C. T. Bigot, president van het
Nederlandsch Onderwijzers Genootschap, begon
met de «belijdenis" af te leggen, dat hjj iemand
is, die de meening is toegedaan dat de bjjzon
dere school recht van bestaan heeft. Hjj kan
jou mond niet, daarvoor -- staat
mpn Lena, mpn lieveengel veel te hoog."
Zjj lachte reeds. Een oogenblik leunde ze,
door het geluk betooverd, aan zpn borst. Toen
hief ze vlug haar hoofd op
«Morgen komt ook moeder .weer, Hans."
«Zoo ze is immers pas weg. Wat
heeft dat oude mensrh toch plotseling, dat ze
alle oogenblikkea van Wiesenhagen overkomt
Ze doet dan steeds zoo bezorgd, zoo teeder
nu mpn God wat is er dan nu
weer Schat muis
Hjj trachtte haar hoofd op te richten. Het
gelukte hem echter niet.
Zjj had haar lippen vast tegen het oor van
haar man gedrukt en schreide en lachte in
éen adem.
«Moedei meent moeder zegt
weet je Hans waarom moeder zoo dikwpls
komt tegenwoordig
«Nu, waarom dan?"
Zjj aarzelde nog, werd nog verlegener en
nog opgewondener.
«Opdat ik niet meer den hobbeligen weg
naar Wiesenhagen zal rjjden omdat
omdat misschien in den herfst bjj ons een
kleine Hans
Verder kwam ze niet De groote
Hans hield haar geheel omstrengeld en drukte
haar onstuimig aan zjjn hart.
En dat gebeurde juist op het oogenblik
waarop Adèle Jagerstein minachtend tot haar
verloofde zeide«In de eerste plaats is die
vrouw mp te onbeduidend en bovendien, wat
een verstandhouding
BIND»
