Maandag
28 November.
Uit Stad en Provinsie.
N°. 281.
1904,
Verzamelen
Kameroverzicht
Bij dese courant behoort een Bijvoegsel
Middelburg 26 November.
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp., 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
26 Nov. 8 u. vm. 38 gr., 12 n. 42 gr., av. 4 a. 40 gr. F. Verwacht: zwakke wind,
betrokken lucht, weinig verandering m temperatuur.
Advertentiën: 20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20eent. Reclames 40 cent per regei,
Groote letters naar de plaats, die zjj innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betredende
Handel, Njjverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen' Advertentie-Bnremn
A. DB LA MAR Az., N.X. Voorburgwal 366, Amsterdam.
Als een vurig ros, dat bij het klinken
van het signaal de ooren spitstals een
strijdlustig krijgsman, die er naar hunkert
om zich met den vijand te meten, zoo
ook is mr Van Houten weêr in het strijdperk
getreden nu het tijdstip der algemeene
verkiezingen nadert.
En hjj blies „verzamelen".
Zijn vroeger teruggetrokken manschappen
wil hij weer rond zich scharen, om des te
krachtiger met hen op te trekken tegen de
thans heerschende partij, tegen het ministe
rie, zijn vijand, den vijand van ons land.
In de Eerste Earner heeft hij persoonlijk
reeds zich doen gelden en getoond een niet
te minachten tegenstander te zjjn.
Maar hij wil nu ook dat de liberalen,
dat zjjne volgelingen zich zullen vereenigen,
hem steunen en aan de clericale coalitie
zullen toonen dat zjj er ook nog zijn.
De „katholiek-doleerende" pers de
schrijver bedoelt natuurlijk de katholiek-
calvinistische persde doleantie is voorbij
doet het voorkomen alsof do politieke
strijd ten onzent loopt tusschen deze ver
bonden groepen eenerzijds en eene sociaal
vrijzinnig-democratische combinatie ander
zijds, op welke de h.h. Troelstra c.s. nog
meer invloed zouden kunnen oefenen, dan
zjj reeds tjjdens het ministerie-Pievson had-
dep. Mocht dit gevaar werkeljjk bestaan en
ons land slechts de keuze hebben, om hetzij
door de clericalen, hetzij door de socialisten
en hun aanhang de hooge stelling te ver
liezen, die het in de rij der volkeren in de
tweede helft der vorige eeuw veroverd heeft,
het zal, volgens den heer Van Houten, de
schuld zjjn der liberale kiezers, omdat zij
niet genoeg hebben toegezien op hunne
eigene candidaten en zich laten winnen door
personen, die zich vóór de verkiezingen als
liberalen voordoen, maar als ze de macht
hebben, de liberale beginselen verloochenen.
En nu wil de oud-minister, tegenwoordig
lid der Eerste Kamer, dit voorkomen.
Daarom zette hjj zich aan zjjn schrijftafel en
schreef weêr een eersteling van een nieuwe
serie „Staatkundige Brieven", nu, als bij-
zonder kenmerk, met het opschrift: „Libe
raal Strijd- en Werkprogram voor 1905".
Aan de pers geeft de heer Van Houten
volle vrjjheid zjjne geesteskinderen na te
drukken maar hjj hoopt tevens dat de libera
len in den lande, die noch door Kuyper e.s.
noch door Troelstra c.s. op sleeptouw ge
nomen willen worden en zich de kleine
uitgaaf van 1 kunnen getroosten, deze
serie brieven zullen koopen en bewaren
om ze ook in hun verhand te kunnen na
lezen, wanneer de tjjd der verkiezingen aan
breekt, en om ze dan altjjd als een politieke
huisapotheek ter hand te hebben tegen de
mi&8men eener verkiezingsperiode.
Wat mr Van Houten schrijft, is meestal
het lezen waard en zelfs het verbreiden, al
is men het daarmee niet eens en al kannen
wij niet zeggen, dat de deugd der beschei
denheid hem siert.
Waar ons dit gewenscht voorkomt, willen
wij dit dan ook niet nalatenons echter
de vrijheid voorbehoudend om onze mee
ning tegenover de zjjne te stellen.
Dit is zeker ook in zjjn geest.
De eerste brief van de nieuwe serie ken
merkt zich door groote bitterheid tegen
over het ministerie PiersonBorgesius.
Vooral laatstgenoemde, zjjn opvolger aan
het ministerie van binnenlandsche zaken,
moet het ontgelden.
De rancuneuse manier van schrijven tegen
over zjjn oud-collega doet niet aangenaam
aan.
Een geheel register van begane fouten
wordt opgesomdbekende en minder be
kende grieven worden te berde gebracht
om te bewijzen dat aan die bewindslieden
te wijten is het fiasco der liberalen, hun
verlies van het gezag.
De heer Van Honten wjjt dit aan de
Middelerwijl is reeds de tweede brief ver-
sekenen, dien wjj heden ontvingen. Men zie
het bjjvoegsel.
toegeeflijkheid van dat ministerie tegenover
clericale eischen op onderwijsgebiedde
medewerking van twee zjjner leden tot de
motie-Troelstra ten gunste van algemeen,
in den zin van allemans-kiesreehtde pla
gerijen der leerplichtwet; zjjne luchthartige
financieele politiek en het ongelukkig voor
stel tot verhooging der invoerrechten om
de schatkist te stijven de duurte der onge
vallenwet, tengevolge van het opdrjjven der
uitkeeringen en de hooge kosten van de
administratie en van geneeskundige hulp,
ook bjj de geringste ongevallende opdrij
ving der militaire lasten, zonder evenredig
resultaat voor onze krachtsontwikkeling bjj
buiten- en binnenlandsche moeiljjkheden
de veelbelovende, maar ondoeltreffende, zelfs
voor de volkshuisvesting schadeljjke woning
wet en het afschuwelijk ontwerp-drankwet,
wegbereider voor de pas aangenomen plaag-
wet-Kuyper enz.
Gedane zaken nemen geen keer en het
herinneren aan dit alles kan voor het tegen
woordige geen ander nut hebben dan als
les om zich te wachten voor dezelfde fouten.
Maar de heer Van Houten is niet hilljjk.
Hjj vergeet dat zjjn eigen werk, zjjn oppo
sitie tegen het kiesrechtontwerp-Tak van
Poortvliet, zjjne eigen ongelukkige kieswet
ons een heel eind van het goede pad bracht
en de macht bezorgde aan de clericalen.
Hij vergeet te melden dat als groote
grief tegen het ministerie-Pierson werden
uitgespeeld diens belastingwetten, vooral de
vermogensbelasting.
Bovendien de leerplichtwet mag volstrekt
niet op de debetzijde van dat kabinet ge
zet wordeD.
Intogendeel, al is die wet als stormram ge
bruikt tegen zjjne makers. Wel heeft men
in 1901 den kiezers intrekking daarvan voor
gespiegeld, maar dat die wet niet kwaad is
en bij goede handhaving tot zegen is ge
weest en nog meer kan worden, leert de
ervaring, nu reeds opgedaan.
Een verandering van die wet laat zich
nog steeds wachten bewjjs te meer dat zjj
beter is dan de heer Van Houten haar
schetst.
Eenzjjdig is dus zjjne voorstelling der
geschiedenis van hen die plaats moesten
maken voor de tegenwoordige bewindslieden,
met dr. Kuyper aan het hoofd, die grooten-
deels voortarbeiden op de door hunne voor
gangers gelegde grondslagen en in elk ge
val hun arbeid niet verbeterden.
Maar laat ons liever met mr. Van Houten
vooruitzienlettend op de teekenen van
den tegenwoordigen tijd.
Eu dan wjjst hjj terecht op ernstige dingen.
„De katholieke geesteljjkheidzoo schrjjft
hjj ontwikkelt steeds meer hare be
kende zucht om over het geesteljjke leven en
het familieleven, ook van andersdenkenden,
te heerschen en hare niet minder bekende
hebzucht naar geld uit de openbare kassen
voor hare kerk en haar kerkeljjk onderwjjs.
Zjj helpt, waar zij kan, hare volgzame crea
turen aan invloedrijke betrekkingen en
relatiën. De doleerenden (calvinisten) laten
hen bij dit alles begaan, mits zij wederkee-
rig door de katholieken geschouderd worden.
Met dr. Kuyper als woordvoerder, be-
heerscht een coalitie van deze twee groepen
thans het land, dank zjj der meegaandheid
der christeljjk-historische en vrjj-antirevo-
lutionnaire richtingen, met toepassing van
den bekenden Amerikaanschen politieken
regel: spolia victoriaan den overwinnaar
de buit.
Hoe talrijk deze groepen op zich zelve
zjjn, is niet zuiver te bepalen. Vooral om
dat er zich onder de katholieken een aan
tal bevinden, die met leedwezen de toene
mende macht en invloed der geesteljjken
op het gebied van het onderwjjs, misschien
ook op hun eigen familieleven, gadeslaan en
ondervinden."
En dan wjjst hjj op de beweging in het
katholieke Limburg tegen de nu voorge
stelde wijziging der wet op het lager
onderwjjs, waar, bljjkens een request, tal
van onderwjjzers „vreeze voor de toekomst
bevangt, vrees dat zjj zullen ontslagen
worden, al hebben ze nog zooveel bekwaam
heid en geschiktheid, al hebben ze huane
maatschappelijke en godsdienstige plichten
nog zoo nauwgezet vervuld."
Die mannen vragen goede verzorging
door wachtgeld.
Daarvoor gevoelt de heer Van Houten
weinig.
Het komt hem niet noodig voor te zorgen
voor dezulken, indien zij als Staatsburgers
hun stem gaven aan afgevaardigden, die niet
alleen hun persoonljjk dit koopje leveren,
maar ook het algemeen belang schaden
door met staatsgeld het katholieke leeken.
onderwjjs plaats te doen maken voor dat
van de ordebroeders en zusters. Met lieden,
die de roede kussen, waarmede zjj gestriemd
worden, heeft mr Van Houten althans geen
medeljjden.
Dat is zeker wel een hard, een weinig
sympathiek oordeel.
Wjj, van onzen kant, gevoelen wel eener-
zjjcjp meelij omdat die mannen misleid zjjn
maar ook aan den anderen kant voldoening
over de bittere ervaring, welke die perso
nen, zeker meerendeels steunpilaren van
het huidige kabinet, opdoen.
Geen gevoeliger les dan die der ervaring,
waarbjj het eigen belang is betrokken.
Het is weer aan mr Goeman Borgesius
dat de heer Van Houten wijt wat nu te
wachten staat.
Ook dit is onbillijk.
De vrijgevigheid tegenover de voorstan
ders der christeljjke school werd indertjjd
door velen toegejuicht, en wjj zeiven heb
ben daaraan meegewerkt.
Is er een fout begaan, dan is het die der
kortzichtigheid geweest, die van het goed
vertrouwen.
Wil men toornen, men doe het dan uit
sluitend en alleen op hen die van hun
macht thans misbruik maken, en zelfs de
voorschriften der Grondwet met voeten
treden of hun geweld aan doen.
Dit beginnen zelfs, volgens mr Vau
Houten, vrjj-antirevolutionairen, christeljjk-
historischen en anti-socialistische liberalen
in te zien.
„Deze groepen laten zich tegenwoordig
weinig gelden zoo schrjjft de Priesche af
gevaardigde ter Eerste Kamer. „Zjj begin
nen echter ietwat in gisting te komen, nu
zjj zien, dat de quasi-christelijke politiek
allereerst en allermeest aan de katholieke
geesteljjkheid ten goede komt. Het is toch
eigenljjk ridicuul, de strenggeloovigo pro
testanten bjjdragen uit de Staatskas te zien
voteeren, om bjj de katholieken het leeken-
onderwjjs te vervangen door onderwjjs van
orde-broeders en zusters en allen onafhan-
keljjken zin in de katholieke wereld in de
geboorte te smoren. Wanneer hun voorts
meer en meer duideljjk wordt, dat het Hoo-
ger-Onderwjjswetje slechts schjjnbaar
door de katholieken met onverschilligheid
bejegend in werkeljjkheid een étappe is
naar hun reeds voor jaren door dr.
Schaepman verraden desideratum, dat
Utrecht eene Katholieke Uni
versiteit worde, zal de socialisten
vrees bij deze bondgenooten al zeer zieke
lijk ontwikkeld moeten zjjn, om hen nog
langer in hunne meegaande houding te
doen volharden."
Zeer juist geteekend, zouden wij zeggen.
Maar wonder dat dezelfde scherpzinnige
man, die dit schrjjft, en die vroeger zelfs
tot de meest radicalen behoorde, op andere
punten zoo kortzichtig is en o. a. nog al
tjjd van de conservatief-liberalen verbe
tering van den toestand verwacht.
Hij zal straks, in een volgenden brief, de
huidige partjjen der oppositie ons schetsen.
Wjj zien daarnaar verlangend uit, vooral
omdat wjj nieuwsgierig zjjn te vernemen,
waarin volgens hem toch schuilt de kracht
der oud-liberalen om in het volgend jaar
met succes den strjjd aan te binden; welk
positief beginsel deze op den voorgrond
zullen stellen.
Want daarvan hangt toch grootendeels
de kracht van hemzelven af.
Op de „mannetjes" komt het aan.
Als aan zijn roepstem tot verzamelen
wordt voldaan, zal èn het getal èn het
gehalte gewicht in de schaal moeten leggen.
Wjj zjjn benieuwd over welk leger de
vader van ons huidig kiesstelsel in 1905
zal kunnen beschikken.
Zitting van Vrjjdag.
De minister van koloniën heeft den gehce-
len morgen, in een speech, welke tot half twee
uur duurde, zjjn beleid tegenover de 20 spre
kers verdedigddaarna zijn de heeren Cremer,
Tan Vljjmen, Pjjnacker Hordjjk en Van Kol in
de repliek gekomen, maar het moment van den
dag was toch de verdediging, welke de heer
De Stuers moest leveren op de aanvallen,
waaraan hjj zich terecht van alle kanten door
zjjn scherpe en Btriemende redeveering van
Donderdag had blootgesteld.
Daar wachtte iedereen opdaardoor was de
belangstelling voor hetgeen vooraf ging zeer
matig. De minister bad met veel tact en be
leid den veel aangevochten man ontzien. Hjj
had van hem geen »harde woorden" te
wachten. Een houding, welke ons de juiste
voorkwam en in den minister zeer te waar-
deeren. Immers materiaal voor een zeer goed-
koope verontwaardiging lag hier voor den
minister als het ware slechts voor het oprapen.
Dat hjj daarvan geen gebruik maakte, was het
omdat ook hg iets gevoelde voor den manne-
ljjken moed van den afgevaardigde voor
Weert, dié zeide wat hem op het geweten
lag, al waren die woorden nu juist alles be
halve onschadeljjk voor land en koloniën
Maar genoeg.
De heer De Stuers zou zich gaan verdedigen.
Het liep tegen vier uur vóór hg aan het
woord kwam.
Hem vooraf ging de heer Van Kol, die
allerlei zendingszaken ter sprake had gebracht.
Christenen", die van geloof veranderen omdat
zg kippen" van de zendelingen krggen, christen
worden omdat zg dan goedkooper aan jenever
kunnen komen een verhaal over een christen
»een bekend koppensneller," ènz., enz.
Dit eindigde in een apotheose voor den
heer De Stuers, een »echt en waar christen,"
die vervolgens in bengaalsch vuur werd gezet.
Met een gloeiende peroratie werd deze speech
besloten.
De heer Van Kol was er heelemaal rood
van geworden.
Toen kwam de heer De Stuers onder de
algemeene aandacht van de Kamer aan het
woord. Het publiek, boven op de tribune,
vocht om een plaatsje. Allen moesten hem
zien. Aller oogen waren op hem gericht.
De heer De Stuers is een goed spreker,
duidelgk hoorbaar, die vlot en gemakkelgk
spreekt. Men kan hem aanzien, dat hg kort
aangebonden, driftig is. Hg laat zich niets
zeggen.
Toch was hg ditmaal veel bedaarder, veel
gematigder in zgn woorden en in zgn optreden
dan de eerste maal. Maar hg hield zich bljjk-
baar in. Niet minder verontwaardigd dan zgn
aanvallers waren geweest, was hg thans.
I Men had hem »gesmaad," want het verwgt
j dat hg met »modder" naar het Indisch leger
had geworpen, was een smaad", hem aangedaan.
Hg was de zoon van een legercommandant in
Ned -Indië en de neef van een ander leger
commandant. En nu zou hg dat leger met
»modder" werpenVolgde een gloeiende toost
op dat leger. Toen klonk het in eens»Zgn
de heeren nu tevreden Zg maakte een
eenigszins comieken indruk, die vraag nadat
zooveel opgehoopte verontwaardiging zich had
geuit Maar toch, voor het argument van den
spreker voelden wg veelal was het hier niet
afdoende.
Voorts had men hem plechtig verzekerd
dat zgn rede aan ons land over de grenzen
nadeel zou berokkend hebben.
Engeland was in dat verband genoemd. En
wederom kregen wg een tragisch-komischen
uitroep te hoorenWelnu, Engeland, dat
neem ik voor mgn rekening!"
En in dien trant werd de verdediging voort'
gezet. Zg duurde te lang, ongeveer drie
kwartier, werd vermoeiend door de vele aan
halingen zoodat op het laatst bgna niemand
meer luisterde. Ü9 tribunes liepen leegde
koffiekamer geraakte weder gevuld.
Wg gelooven dat het geen nut heeft punt
voor punt de toelichting van den spreker
weer te geven. Er kan volstaan worden met
de verklaring, dat het meest misverstanden
waren, welke tot dit geweldig debat hadden
aanleiding gegeven.
De heer De Stuers had van zgn standpunt
gelgk dat men hem veelal verkeerd begrepen
had en dat zgn bedoeling een andere was dan
welke hem is toegeschreven. Maar dit neemt
niet weg, dat zgn woorden aanleiding tot deze
conclusies gaven, dat hg zeer goed had kunnen
begrgpen welke gevolgen zgn ondoordacht
optreden wel moest hebben. En te bewgzen
waren de meeningen, door hem in eersten ter
mgn geuit, niet. Toen niet en evenmin slaagde
hg er heden in. Daarom was het zeer ver
standig, dat hg zgn bedoeling aldus weergaf:
ik heb willen waarschuwen, willen voorkomen
En dat hg in de antwoorden van den minister
en de sprekers een teeken zag, dat hg daarin
geslaagd was, rekende hg zich tot een succes
toe
Teruggekrabbeld is hg echter niet. Op geen
enkel punt. Hg is man van karakter gebleven
ook in zgn verdediging, welke, voor zoover die
mogelgk was, hem niet tot oneer zal strekken.
Morgen voortzetting
Dinsdag a. heeft te Middelburg dever-
kiezing plaats voor zes leden der Kamer van
koophandel en fabrieken, noodig door de perio
dieke aftreding van de heeren P. A. Verhulst,
W. J. Sprenger, H. Boasson, C. Boudewgnse,
C. M. Ghgsen en E A. C. F. Mes.
Wg vertrouwen dat de kiezers de aftredende
heeren, die dit alleszins verdienen, op nieuw
zullen afvaardigen.
-- Niet de helft maar twee vgfden van
de bedrgfsbelasting moet op 1 December be
taald zgn. De tweede termjjn van de vgf ver
valt ultimo October, de derde ultimo December.
Men maakt ons hierop opmerkzaam.
Dringend verzoeken wg onzen correspon
denten buiten Walcheren ons van politieke
voordrachten geen verslag te leveren, tenzg
wg dit verzochten. In elk geval is overleg
vooraf gewenscht.
Herhaaldelgk toch spreken dezelfde personen
op meer dan eene plaatsen loopen wg kans
dubbele verslagen te ontvangen.
Bovendien zgn in de eerstvolgende maanden
dergelgke voordrachten in zulke groote getalen
te wachten dat wg onmogelgk van alle een
verslag kunnen opnemen.
Een beknopt bericht is meer dan vol
doende.
W 16
Door Gedeputeerde Staten van Zeeland
zgn aangewezen voor de zit ting van den mi
litieraad te G o e s de gemeenten op Noord
en Zuid-BevelandZ i e'r i k z e e de gemeen
ten op Schouwen en Duiveland T h o 1 e n
de gemeenten op Tholen en St Philipsland
Hulst de gemeenten in het voormalig 5e
districtOostburg de gemeenten in het
voormalig 4e districtMiddelburg de ge
meenten op Walcheren.
Verder is bepaald dat de zitting zal worden
geopendte Goes op 12, te Zierikzee op 16,
te Tholen op 19, te Hulst op 21, te Oostburg
op 24-, en te Middelburg op 27 December a. s.
Woensdagmiddag te twee uren houdt de
gemeenteraad van Middelburg eene open
bare vergadering.
Daarin zullen aan de orde worden gesteld
voorstellen van burg. en weth.tot vaststel
ling van eene regeling van de verdeeling der
werkzaamheden van de verschillende ambte
naren van den burgerleken stand, tot vast
stelling van het aantal ambtenaren van den
burgerljjken stand en tot benoeming van amb
tenaren, en om vrjj stelling te verleenen van
het betalen der verschillende rechten voor
aansluiting op het gemeenteriool van percee-
len tusschen de Baanstraat—Noordpöortplein
en Domburgsch Schuitvlot—Vlissingsch Wa
genplein.
Verder zgn aan de orde de voorstellen van
burg. en weth. en van jhr C. J. J. A. van
Teylingen betreffende het invoeren van water
meters.
Nog zullen ter tafel komen een door het
dag. bestuur voorgedragen ontwerpbesluit tot
wjjziging der gemeentebegrooting voor 1904-,
bezwaarschriften tegen aanslagen in de belas
ting naar het geschatte inkomen over 1904,
een staat van oninbare posten betreffende het
schoolgeld op de scholen A. en C, schooljaar
1903/4 en kohieren van het schoolgeld op de
scholen A. C. G. en J. en voor het herhalings-
onderwjjs, schooljaar 1903/4.
Eindeljjk bevat de agenda een voorstel van
burg. en weth. naar aanleiding van het ver
zoek van D de Vries om een stukje grond aan
den Kinderdijk van de gemeente te koopen en
een voorstel van hetzelfde college naar aan
leiding van het adres van de afdeeling Middel
burg der S. D. A. P., betreffonde ten uitvoer
legging van art. 35 der leerplichtwet.
m
Hedenmorgen werd alhier door de po»
litie aangehouden, zekere W. J. B., gesigna
leerd in het Algemeen Politieblad van dit jaar.
Hjj heeft zich door betaling der boete aan
de hem opgelegde straf onttrokken.
De heer G. H Leignes Bikhoven hield
Vrjjdagavond m de concertzaal der sociëteit
V. O. V. te G o e s voor de leden van »Ons
Huisen ook voor niet-leden'- welke laatsten
tegen een klein entree toegang hadden