Maandag 28 November. Uit Stad en Provinsie. N°. 281. 1904, Verzamelen Kameroverzicht Bij dese courant behoort een Bijvoegsel Middelburg 26 November. Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen. Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp., 2. Afzonderlijke nummers kosten 5 cent. THERMOMETER EN VERWACHTING. 26 Nov. 8 u. vm. 38 gr., 12 n. 42 gr., av. 4 a. 40 gr. F. Verwacht: zwakke wind, betrokken lucht, weinig verandering m temperatuur. Advertentiën: 20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20eent. Reclames 40 cent per regei, Groote letters naar de plaats, die zjj innemen. Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betredende Handel, Njjverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen' Advertentie-Bnremn A. DB LA MAR Az., N.X. Voorburgwal 366, Amsterdam. Als een vurig ros, dat bij het klinken van het signaal de ooren spitstals een strijdlustig krijgsman, die er naar hunkert om zich met den vijand te meten, zoo ook is mr Van Houten weêr in het strijdperk getreden nu het tijdstip der algemeene verkiezingen nadert. En hjj blies „verzamelen". Zijn vroeger teruggetrokken manschappen wil hij weer rond zich scharen, om des te krachtiger met hen op te trekken tegen de thans heerschende partij, tegen het ministe rie, zijn vijand, den vijand van ons land. In de Eerste Earner heeft hij persoonlijk reeds zich doen gelden en getoond een niet te minachten tegenstander te zjjn. Maar hij wil nu ook dat de liberalen, dat zjjne volgelingen zich zullen vereenigen, hem steunen en aan de clericale coalitie zullen toonen dat zjj er ook nog zijn. De „katholiek-doleerende" pers de schrijver bedoelt natuurlijk de katholiek- calvinistische persde doleantie is voorbij doet het voorkomen alsof do politieke strijd ten onzent loopt tusschen deze ver bonden groepen eenerzijds en eene sociaal vrijzinnig-democratische combinatie ander zijds, op welke de h.h. Troelstra c.s. nog meer invloed zouden kunnen oefenen, dan zjj reeds tjjdens het ministerie-Pievson had- dep. Mocht dit gevaar werkeljjk bestaan en ons land slechts de keuze hebben, om hetzij door de clericalen, hetzij door de socialisten en hun aanhang de hooge stelling te ver liezen, die het in de rij der volkeren in de tweede helft der vorige eeuw veroverd heeft, het zal, volgens den heer Van Houten, de schuld zjjn der liberale kiezers, omdat zij niet genoeg hebben toegezien op hunne eigene candidaten en zich laten winnen door personen, die zich vóór de verkiezingen als liberalen voordoen, maar als ze de macht hebben, de liberale beginselen verloochenen. En nu wil de oud-minister, tegenwoordig lid der Eerste Kamer, dit voorkomen. Daarom zette hjj zich aan zjjn schrijftafel en schreef weêr een eersteling van een nieuwe serie „Staatkundige Brieven", nu, als bij- zonder kenmerk, met het opschrift: „Libe raal Strijd- en Werkprogram voor 1905". Aan de pers geeft de heer Van Houten volle vrjjheid zjjne geesteskinderen na te drukken maar hjj hoopt tevens dat de libera len in den lande, die noch door Kuyper e.s. noch door Troelstra c.s. op sleeptouw ge nomen willen worden en zich de kleine uitgaaf van 1 kunnen getroosten, deze serie brieven zullen koopen en bewaren om ze ook in hun verhand te kunnen na lezen, wanneer de tjjd der verkiezingen aan breekt, en om ze dan altjjd als een politieke huisapotheek ter hand te hebben tegen de mi&8men eener verkiezingsperiode. Wat mr Van Houten schrijft, is meestal het lezen waard en zelfs het verbreiden, al is men het daarmee niet eens en al kannen wij niet zeggen, dat de deugd der beschei denheid hem siert. Waar ons dit gewenscht voorkomt, willen wij dit dan ook niet nalatenons echter de vrijheid voorbehoudend om onze mee ning tegenover de zjjne te stellen. Dit is zeker ook in zjjn geest. De eerste brief van de nieuwe serie ken merkt zich door groote bitterheid tegen over het ministerie PiersonBorgesius. Vooral laatstgenoemde, zjjn opvolger aan het ministerie van binnenlandsche zaken, moet het ontgelden. De rancuneuse manier van schrijven tegen over zjjn oud-collega doet niet aangenaam aan. Een geheel register van begane fouten wordt opgesomdbekende en minder be kende grieven worden te berde gebracht om te bewijzen dat aan die bewindslieden te wijten is het fiasco der liberalen, hun verlies van het gezag. De heer Van Honten wjjt dit aan de Middelerwijl is reeds de tweede brief ver- sekenen, dien wjj heden ontvingen. Men zie het bjjvoegsel. toegeeflijkheid van dat ministerie tegenover clericale eischen op onderwijsgebiedde medewerking van twee zjjner leden tot de motie-Troelstra ten gunste van algemeen, in den zin van allemans-kiesreehtde pla gerijen der leerplichtwet; zjjne luchthartige financieele politiek en het ongelukkig voor stel tot verhooging der invoerrechten om de schatkist te stijven de duurte der onge vallenwet, tengevolge van het opdrjjven der uitkeeringen en de hooge kosten van de administratie en van geneeskundige hulp, ook bjj de geringste ongevallende opdrij ving der militaire lasten, zonder evenredig resultaat voor onze krachtsontwikkeling bjj buiten- en binnenlandsche moeiljjkheden de veelbelovende, maar ondoeltreffende, zelfs voor de volkshuisvesting schadeljjke woning wet en het afschuwelijk ontwerp-drankwet, wegbereider voor de pas aangenomen plaag- wet-Kuyper enz. Gedane zaken nemen geen keer en het herinneren aan dit alles kan voor het tegen woordige geen ander nut hebben dan als les om zich te wachten voor dezelfde fouten. Maar de heer Van Houten is niet hilljjk. Hjj vergeet dat zjjn eigen werk, zjjn oppo sitie tegen het kiesrechtontwerp-Tak van Poortvliet, zjjne eigen ongelukkige kieswet ons een heel eind van het goede pad bracht en de macht bezorgde aan de clericalen. Hij vergeet te melden dat als groote grief tegen het ministerie-Pierson werden uitgespeeld diens belastingwetten, vooral de vermogensbelasting. Bovendien de leerplichtwet mag volstrekt niet op de debetzijde van dat kabinet ge zet wordeD. Intogendeel, al is die wet als stormram ge bruikt tegen zjjne makers. Wel heeft men in 1901 den kiezers intrekking daarvan voor gespiegeld, maar dat die wet niet kwaad is en bij goede handhaving tot zegen is ge weest en nog meer kan worden, leert de ervaring, nu reeds opgedaan. Een verandering van die wet laat zich nog steeds wachten bewjjs te meer dat zjj beter is dan de heer Van Houten haar schetst. Eenzjjdig is dus zjjne voorstelling der geschiedenis van hen die plaats moesten maken voor de tegenwoordige bewindslieden, met dr. Kuyper aan het hoofd, die grooten- deels voortarbeiden op de door hunne voor gangers gelegde grondslagen en in elk ge val hun arbeid niet verbeterden. Maar laat ons liever met mr. Van Houten vooruitzienlettend op de teekenen van den tegenwoordigen tijd. Eu dan wjjst hjj terecht op ernstige dingen. „De katholieke geesteljjkheidzoo schrjjft hjj ontwikkelt steeds meer hare be kende zucht om over het geesteljjke leven en het familieleven, ook van andersdenkenden, te heerschen en hare niet minder bekende hebzucht naar geld uit de openbare kassen voor hare kerk en haar kerkeljjk onderwjjs. Zjj helpt, waar zij kan, hare volgzame crea turen aan invloedrijke betrekkingen en relatiën. De doleerenden (calvinisten) laten hen bij dit alles begaan, mits zij wederkee- rig door de katholieken geschouderd worden. Met dr. Kuyper als woordvoerder, be- heerscht een coalitie van deze twee groepen thans het land, dank zjj der meegaandheid der christeljjk-historische en vrjj-antirevo- lutionnaire richtingen, met toepassing van den bekenden Amerikaanschen politieken regel: spolia victoriaan den overwinnaar de buit. Hoe talrijk deze groepen op zich zelve zjjn, is niet zuiver te bepalen. Vooral om dat er zich onder de katholieken een aan tal bevinden, die met leedwezen de toene mende macht en invloed der geesteljjken op het gebied van het onderwjjs, misschien ook op hun eigen familieleven, gadeslaan en ondervinden." En dan wjjst hjj op de beweging in het katholieke Limburg tegen de nu voorge stelde wijziging der wet op het lager onderwjjs, waar, bljjkens een request, tal van onderwjjzers „vreeze voor de toekomst bevangt, vrees dat zjj zullen ontslagen worden, al hebben ze nog zooveel bekwaam heid en geschiktheid, al hebben ze huane maatschappelijke en godsdienstige plichten nog zoo nauwgezet vervuld." Die mannen vragen goede verzorging door wachtgeld. Daarvoor gevoelt de heer Van Houten weinig. Het komt hem niet noodig voor te zorgen voor dezulken, indien zij als Staatsburgers hun stem gaven aan afgevaardigden, die niet alleen hun persoonljjk dit koopje leveren, maar ook het algemeen belang schaden door met staatsgeld het katholieke leeken. onderwjjs plaats te doen maken voor dat van de ordebroeders en zusters. Met lieden, die de roede kussen, waarmede zjj gestriemd worden, heeft mr Van Houten althans geen medeljjden. Dat is zeker wel een hard, een weinig sympathiek oordeel. Wjj, van onzen kant, gevoelen wel eener- zjjcjp meelij omdat die mannen misleid zjjn maar ook aan den anderen kant voldoening over de bittere ervaring, welke die perso nen, zeker meerendeels steunpilaren van het huidige kabinet, opdoen. Geen gevoeliger les dan die der ervaring, waarbjj het eigen belang is betrokken. Het is weer aan mr Goeman Borgesius dat de heer Van Houten wijt wat nu te wachten staat. Ook dit is onbillijk. De vrijgevigheid tegenover de voorstan ders der christeljjke school werd indertjjd door velen toegejuicht, en wjj zeiven heb ben daaraan meegewerkt. Is er een fout begaan, dan is het die der kortzichtigheid geweest, die van het goed vertrouwen. Wil men toornen, men doe het dan uit sluitend en alleen op hen die van hun macht thans misbruik maken, en zelfs de voorschriften der Grondwet met voeten treden of hun geweld aan doen. Dit beginnen zelfs, volgens mr Vau Houten, vrjj-antirevolutionairen, christeljjk- historischen en anti-socialistische liberalen in te zien. „Deze groepen laten zich tegenwoordig weinig gelden zoo schrjjft de Priesche af gevaardigde ter Eerste Kamer. „Zjj begin nen echter ietwat in gisting te komen, nu zjj zien, dat de quasi-christelijke politiek allereerst en allermeest aan de katholieke geesteljjkheid ten goede komt. Het is toch eigenljjk ridicuul, de strenggeloovigo pro testanten bjjdragen uit de Staatskas te zien voteeren, om bjj de katholieken het leeken- onderwjjs te vervangen door onderwjjs van orde-broeders en zusters en allen onafhan- keljjken zin in de katholieke wereld in de geboorte te smoren. Wanneer hun voorts meer en meer duideljjk wordt, dat het Hoo- ger-Onderwjjswetje slechts schjjnbaar door de katholieken met onverschilligheid bejegend in werkeljjkheid een étappe is naar hun reeds voor jaren door dr. Schaepman verraden desideratum, dat Utrecht eene Katholieke Uni versiteit worde, zal de socialisten vrees bij deze bondgenooten al zeer zieke lijk ontwikkeld moeten zjjn, om hen nog langer in hunne meegaande houding te doen volharden." Zeer juist geteekend, zouden wij zeggen. Maar wonder dat dezelfde scherpzinnige man, die dit schrjjft, en die vroeger zelfs tot de meest radicalen behoorde, op andere punten zoo kortzichtig is en o. a. nog al tjjd van de conservatief-liberalen verbe tering van den toestand verwacht. Hij zal straks, in een volgenden brief, de huidige partjjen der oppositie ons schetsen. Wjj zien daarnaar verlangend uit, vooral omdat wjj nieuwsgierig zjjn te vernemen, waarin volgens hem toch schuilt de kracht der oud-liberalen om in het volgend jaar met succes den strjjd aan te binden; welk positief beginsel deze op den voorgrond zullen stellen. Want daarvan hangt toch grootendeels de kracht van hemzelven af. Op de „mannetjes" komt het aan. Als aan zijn roepstem tot verzamelen wordt voldaan, zal èn het getal èn het gehalte gewicht in de schaal moeten leggen. Wjj zjjn benieuwd over welk leger de vader van ons huidig kiesstelsel in 1905 zal kunnen beschikken. Zitting van Vrjjdag. De minister van koloniën heeft den gehce- len morgen, in een speech, welke tot half twee uur duurde, zjjn beleid tegenover de 20 spre kers verdedigddaarna zijn de heeren Cremer, Tan Vljjmen, Pjjnacker Hordjjk en Van Kol in de repliek gekomen, maar het moment van den dag was toch de verdediging, welke de heer De Stuers moest leveren op de aanvallen, waaraan hjj zich terecht van alle kanten door zjjn scherpe en Btriemende redeveering van Donderdag had blootgesteld. Daar wachtte iedereen opdaardoor was de belangstelling voor hetgeen vooraf ging zeer matig. De minister bad met veel tact en be leid den veel aangevochten man ontzien. Hjj had van hem geen »harde woorden" te wachten. Een houding, welke ons de juiste voorkwam en in den minister zeer te waar- deeren. Immers materiaal voor een zeer goed- koope verontwaardiging lag hier voor den minister als het ware slechts voor het oprapen. Dat hjj daarvan geen gebruik maakte, was het omdat ook hg iets gevoelde voor den manne- ljjken moed van den afgevaardigde voor Weert, dié zeide wat hem op het geweten lag, al waren die woorden nu juist alles be halve onschadeljjk voor land en koloniën Maar genoeg. De heer De Stuers zou zich gaan verdedigen. Het liep tegen vier uur vóór hg aan het woord kwam. Hem vooraf ging de heer Van Kol, die allerlei zendingszaken ter sprake had gebracht. Christenen", die van geloof veranderen omdat zg kippen" van de zendelingen krggen, christen worden omdat zg dan goedkooper aan jenever kunnen komen een verhaal over een christen »een bekend koppensneller," ènz., enz. Dit eindigde in een apotheose voor den heer De Stuers, een »echt en waar christen," die vervolgens in bengaalsch vuur werd gezet. Met een gloeiende peroratie werd deze speech besloten. De heer Van Kol was er heelemaal rood van geworden. Toen kwam de heer De Stuers onder de algemeene aandacht van de Kamer aan het woord. Het publiek, boven op de tribune, vocht om een plaatsje. Allen moesten hem zien. Aller oogen waren op hem gericht. De heer De Stuers is een goed spreker, duidelgk hoorbaar, die vlot en gemakkelgk spreekt. Men kan hem aanzien, dat hg kort aangebonden, driftig is. Hg laat zich niets zeggen. Toch was hg ditmaal veel bedaarder, veel gematigder in zgn woorden en in zgn optreden dan de eerste maal. Maar hg hield zich bljjk- baar in. Niet minder verontwaardigd dan zgn aanvallers waren geweest, was hg thans. I Men had hem »gesmaad," want het verwgt j dat hg met »modder" naar het Indisch leger had geworpen, was een smaad", hem aangedaan. Hg was de zoon van een legercommandant in Ned -Indië en de neef van een ander leger commandant. En nu zou hg dat leger met »modder" werpenVolgde een gloeiende toost op dat leger. Toen klonk het in eens»Zgn de heeren nu tevreden Zg maakte een eenigszins comieken indruk, die vraag nadat zooveel opgehoopte verontwaardiging zich had geuit Maar toch, voor het argument van den spreker voelden wg veelal was het hier niet afdoende. Voorts had men hem plechtig verzekerd dat zgn rede aan ons land over de grenzen nadeel zou berokkend hebben. Engeland was in dat verband genoemd. En wederom kregen wg een tragisch-komischen uitroep te hoorenWelnu, Engeland, dat neem ik voor mgn rekening!" En in dien trant werd de verdediging voort' gezet. Zg duurde te lang, ongeveer drie kwartier, werd vermoeiend door de vele aan halingen zoodat op het laatst bgna niemand meer luisterde. Ü9 tribunes liepen leegde koffiekamer geraakte weder gevuld. Wg gelooven dat het geen nut heeft punt voor punt de toelichting van den spreker weer te geven. Er kan volstaan worden met de verklaring, dat het meest misverstanden waren, welke tot dit geweldig debat hadden aanleiding gegeven. De heer De Stuers had van zgn standpunt gelgk dat men hem veelal verkeerd begrepen had en dat zgn bedoeling een andere was dan welke hem is toegeschreven. Maar dit neemt niet weg, dat zgn woorden aanleiding tot deze conclusies gaven, dat hg zeer goed had kunnen begrgpen welke gevolgen zgn ondoordacht optreden wel moest hebben. En te bewgzen waren de meeningen, door hem in eersten ter mgn geuit, niet. Toen niet en evenmin slaagde hg er heden in. Daarom was het zeer ver standig, dat hg zgn bedoeling aldus weergaf: ik heb willen waarschuwen, willen voorkomen En dat hg in de antwoorden van den minister en de sprekers een teeken zag, dat hg daarin geslaagd was, rekende hg zich tot een succes toe Teruggekrabbeld is hg echter niet. Op geen enkel punt. Hg is man van karakter gebleven ook in zgn verdediging, welke, voor zoover die mogelgk was, hem niet tot oneer zal strekken. Morgen voortzetting Dinsdag a. heeft te Middelburg dever- kiezing plaats voor zes leden der Kamer van koophandel en fabrieken, noodig door de perio dieke aftreding van de heeren P. A. Verhulst, W. J. Sprenger, H. Boasson, C. Boudewgnse, C. M. Ghgsen en E A. C. F. Mes. Wg vertrouwen dat de kiezers de aftredende heeren, die dit alleszins verdienen, op nieuw zullen afvaardigen. -- Niet de helft maar twee vgfden van de bedrgfsbelasting moet op 1 December be taald zgn. De tweede termjjn van de vgf ver valt ultimo October, de derde ultimo December. Men maakt ons hierop opmerkzaam. Dringend verzoeken wg onzen correspon denten buiten Walcheren ons van politieke voordrachten geen verslag te leveren, tenzg wg dit verzochten. In elk geval is overleg vooraf gewenscht. Herhaaldelgk toch spreken dezelfde personen op meer dan eene plaatsen loopen wg kans dubbele verslagen te ontvangen. Bovendien zgn in de eerstvolgende maanden dergelgke voordrachten in zulke groote getalen te wachten dat wg onmogelgk van alle een verslag kunnen opnemen. Een beknopt bericht is meer dan vol doende. W 16 Door Gedeputeerde Staten van Zeeland zgn aangewezen voor de zit ting van den mi litieraad te G o e s de gemeenten op Noord en Zuid-BevelandZ i e'r i k z e e de gemeen ten op Schouwen en Duiveland T h o 1 e n de gemeenten op Tholen en St Philipsland Hulst de gemeenten in het voormalig 5e districtOostburg de gemeenten in het voormalig 4e districtMiddelburg de ge meenten op Walcheren. Verder is bepaald dat de zitting zal worden geopendte Goes op 12, te Zierikzee op 16, te Tholen op 19, te Hulst op 21, te Oostburg op 24-, en te Middelburg op 27 December a. s. Woensdagmiddag te twee uren houdt de gemeenteraad van Middelburg eene open bare vergadering. Daarin zullen aan de orde worden gesteld voorstellen van burg. en weth.tot vaststel ling van eene regeling van de verdeeling der werkzaamheden van de verschillende ambte naren van den burgerleken stand, tot vast stelling van het aantal ambtenaren van den burgerljjken stand en tot benoeming van amb tenaren, en om vrjj stelling te verleenen van het betalen der verschillende rechten voor aansluiting op het gemeenteriool van percee- len tusschen de Baanstraat—Noordpöortplein en Domburgsch Schuitvlot—Vlissingsch Wa genplein. Verder zgn aan de orde de voorstellen van burg. en weth. en van jhr C. J. J. A. van Teylingen betreffende het invoeren van water meters. Nog zullen ter tafel komen een door het dag. bestuur voorgedragen ontwerpbesluit tot wjjziging der gemeentebegrooting voor 1904-, bezwaarschriften tegen aanslagen in de belas ting naar het geschatte inkomen over 1904, een staat van oninbare posten betreffende het schoolgeld op de scholen A. en C, schooljaar 1903/4 en kohieren van het schoolgeld op de scholen A. C. G. en J. en voor het herhalings- onderwjjs, schooljaar 1903/4. Eindeljjk bevat de agenda een voorstel van burg. en weth. naar aanleiding van het ver zoek van D de Vries om een stukje grond aan den Kinderdijk van de gemeente te koopen en een voorstel van hetzelfde college naar aan leiding van het adres van de afdeeling Middel burg der S. D. A. P., betreffonde ten uitvoer legging van art. 35 der leerplichtwet. m Hedenmorgen werd alhier door de po» litie aangehouden, zekere W. J. B., gesigna leerd in het Algemeen Politieblad van dit jaar. Hjj heeft zich door betaling der boete aan de hem opgelegde straf onttrokken. De heer G. H Leignes Bikhoven hield Vrjjdagavond m de concertzaal der sociëteit V. O. V. te G o e s voor de leden van »Ons Huisen ook voor niet-leden'- welke laatsten tegen een klein entree toegang hadden

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1904 | | pagina 1