Donderdag
3 November.
Uit Stad en Provincie.
W°. 260.
147® Jaargang.
1904.
Middelburg 2 November.
DE TOESTAND.
BENOEMINGEN, ENZ,
Provinciale Staten van Zeeland;
MIDDELBURGSCHE
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Pry's, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp., 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOHDTBB EN VERWACHTING.
2 Nov. 8 u. vrn. 49 gr., 12 u. 53 gr., av. 4 a. 51 gr. F. Verwacht: zwakke wind,
betrokken lucht, weinig verandering in temperatuur.
Advertentiën: 20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel.
Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Njjverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentle-Bnrean
A. DB I.A MAR A«., N.l. Voorburgwal 366, Amsterdam,
Nog enkele dagen en het politiek tonrnooi
op het Binnenhof te 's-Gravenhage neemt een
aanvang.
Da rechtsche en de linksche heeren nemen
hunne positie in.
Het steekspel vangt niet aan onder gunstige
omstandigheden.
De premier is ongesteld.
De behoefte aan andere lucht heeft hem de
residentie doen verlaten op advies vaD zjjn
dokter.
Dat is een veeg teeken.
Dr Kuyper is een kras man maar hjj is toch
al op leeftjjd en dan verdraagt men zelfs kleine
«tootjes niet zoo gemakkelijk.
Aan eeue politieke ongesteldheid mogen wjj
niet denken, al is ook de positie van den
premier, dunkt ons, in den laatsten tijd niet
van de aangenaamste.
De wolken pakken ?ich boven zjjn hoofd
samen. De lucht wordt donker en zelfs onder
eigen partjjgenooten is de stemming tegenover
hem en zjjne collega's niet zoo gunstig als
by den aanvang van zjjn ministerschap.
Onder die vrienden valt ontegenzeggelijk
entstemming waar te nemen.
Als kenschetsend teeken mag wel genoemd
worden het feit dat zelfs tegenover een minister
als Bergansius, een man als mensch en als
deskundige by alle partyen hooggewaardeerd,
eene minder gunstige houding is aangenomen.
Tot rapporteurs over zyne begrooting zyn,
niettegenstaande de meerderheid toch beslist
aan den kant der rechterzijde is, drie leden der
linkerzyde gekozen tegen twee van de tegen
partij.
Wy zien met belangstelling het voorloopig
verslag over die begrooting tegemoet. Men
verluidt ons uit Den Haag dat dit lang niet
gunstig zal zyn en dat zelfs van de politieke
vrienden velen zich sterk hebben uitgelaten
tegen den geest van reactie, die zich meer en
meer vertoont op militair gebied.
Wonder zou dat niet zjjn.
Men moge antirevolutionnair of katholiek
zynmen bejjvere zich nog zoo zeer om bin
nen het party verband te bly ven er zyn nu
eenmaal zaken die niet zoo gemahkeljjk te
verduren zyndie dringen tot spreken. Er
heerscht toch ook onder vele dier vrienden
een gevoel voor vrjjheid, niet zoo licht te
bedwingen, en een geest van verzet tegen de
verspillingen die voor oorlog en marine
plaats hebben.
En al zal men nog wel oppassen dat het
ministerieel huis niet omver valt, een enkele
glasruit die wordt ingeslagen laat den wind
vrjj binnen en beschadigt het geheel.
Als men nu zelfs met het groene hout zoo
durft handelen, wat zal er dan met het dorre
gebeuren! Met andere woordenals een minis
ter Bergansius een bedenkelyken stryd heeft
te voeren, wat zullen dan zyne collega's van
buitenlandsche zaken en waterstaat wel moe
ten doorstaan?
Trouwens, de stemming tegenover den eer
ste kent men algemeen.
Die baart den premier heel wat zorgenen
of de verhouding tusschen dr Kuyper en zyn
oollega De Marez Oyens nu ook wel van de
aangenaamste is, valt te betwjjfelen.
Daaromtrent doen in regeeringskringen even
eent allerlei geruchten de ronde.
Het zou geen wonder zyn als by de onge
steldheid van den premier ook de zenuwen
een rol spelen en by zyne vrienden de be
zorgdheid voor de naaste toekomst groot is.
Behalve het voorgaande, zyn ook de drank
wet, de Overyselsche kwestie, de Hooger on
derwijswet, het postwetje, al te maal onaange
name en zwakke punten, die de zenuwen
prikkelen.
Men bemerkt trouwens ook reeds aan den
toon in de clericale pers hoe prikkelbaar de
heeren zyn. By de minste aanmerking, by de
geringste oppositie wordt de rechtsche party
opgewonden en schrjjft die pers over onedele
bedoelingen.
sAltemaal zenuwachtigheid by de naderende
verkiezingen, anders met," schreef V. D. ons
dezer dagen. De regeeringsparty bemerkt wel
hoe zelfs zy, die in 't begin haar houding
goedkeurden en haar toejuichten altyd als
macht tegen de socialisten haar nu meer
en meer afvallen.
Laten" zoo schreef V. D. verder laten
de kerkelyke heeren eens nagaan met hoe
groote welwillendheid vooral de oud-liberale
pers het zittende kabinet heeft ontvangen
laten zy zich eens herinneren hoe de eerste
jaren zelfs de troonreden van dit kabinet al
zeer vele liberale bladen deden jubelen over
de werklust, die van deze regeering bleek
(alsof beloften alleen reeds van werklust
kunnen getuigen), en laten zy dan eens hunne
eigene archieven nasnuffelen om na te gaan
hoe zij zich pleegden uit te laten over liberale
regeeringen. Laten zy met name het tijdperk
der ongevallenwet eens opslaan en zy
zullen anders oordeelen.
De geschiedenis schjjnt ons deze te zyn, dat
met name de oud-liberalen maar al te bljj
waren, dat zy deze regeering en deze meer
derheid zagen komen van wie geen sociale
maatregelen te wachten waren.
Dat het langzamerhand zelfs hun te machtig
wordt, is geen wonder. Het zitten op brand
blaren, moet ten leste wel onbedaarlijk pyn doen.
De rechtsche heeren kunnen hieruit de
slotsom trekken, dat van die brandblaren hun
regeerkunst de oorzaak is.
En aan de gecoaliseerde partyen voorloopig
deze goede raad
Het is niet goed by een regeering het gevoel
van oppermacht, ja de zekerheid te kweeken
van altjjd geljjk te krijgen.
Het zyn sterke beenen die de weelde kunnen
dragen, maar regeeringsmannen die opgewassen
zyn tegen voortdurende toejuiching, tegen een
rotsvaste meerderheid anders gezegd tegen
hare schaapachtige volgzaamheid moeten
bovenmensohelyk sterk zyn. Maakt absolu
tisme slechte vorsten, het is ook voor ministers
verderfelijk."
Voor de linkerzyde, zoowel in als buiten de
Kamers, is dit alles bemoedigend.
De stryd is voor haar al moeiljjk genoeg by
de overmacht, waarover de clericalen kunnen
beschikken, en het verschil van gevoelen dat
onder haar bestaat.
Op een fusie tusschen de Liberale Unie-
mannen en de Vrjjzinnig Democraten bestaat
alle kans. Als de eersten, wat wel gebeuren
zal, in de richting van Grondwetsherziening
willen helpen aansturen, zullen de laatsten zich
wel neerleggen by een blanco-artikel in die
wet inzake het kiesrecht.
Maar de oud-liberalen
Waar zjjn de mannen, die uit hun naam
kunnen overleggen? Georganiseerd zyn die
liberalen niet.
Wie is, zooals Goeman Borgesius voor de
Liberale Uniehun voorman, hun leider, hun
sprekerMees, Röell, Van der Vlugt of Van
Houten
En hoe groot in aantal zyn in den lande
hunne volgelingen?
Het wordt tjjd dat ook zy zich organiseeren.
By de nieuwe party, die der Nationaal
Historischen, zullen zjj zich wel niet aansluiten.
Wy zien belangstellend naar het program
van die party uit. Vermoedeljjk zal dat wel
zjjn in den geest der conservatieven, voor de
oud-liberalen niet aannemeljjk. Van die party
is dus geene medewerking te wachten voorde
nu bestaande linkerzjjde, tenzij tegen wil en
dank in gevallen waarin gekozen zal moeten
worden tusschen twee in haar oogen kwade
candidaten.
De organisatie, de broodnoodige samenwer-
ging zal dus gezocht moeten worden by Unie-
mannen, de Vryzinnig-Democraten en, als het
eenigszins mogelyk is, by de oud-liberalen
zooals jhr Röell en Mees, twee zeer zeker
hoogst talentvolle en ijverige mannen, wier
anti-clericalisme hen, naar wy hopen, zal aan
sporen om niet meer knipoogjes te geven aan
het clericaal bewind, waarvan zy zoo lang
zamerhand toch zeker wel genoeg zullen hebben.
Verstand en zucht tot practisch beleii moe
ten hen en hunne medestanders daartoe drin
gen, tot heil van het land.
Maar dan dienen zy vooral hun afkeer van
grondwetsherziening, als eenig middel om tot
de gewenschte oplossing van het kiesrecht-
vraagstuk te geraken, op zy te zetten.
9
Zoo is de politieke toestand van het oogenblik.
Gewichtige dingen staan voor de deur.
Met het oog daarop wezen wjj op gunstige
teekenen.
De macht der rechterzyde begint te wan
kelen. Dit bly kt wel het meest uit haar
eigen onrust, hare zenuwachtige opgewonden
heid, hare zonderlinge bewegingen, hare licht
geraaktheid.
Daartegenover stelle de linkerzjjde hare
kalmte, hare ernst, haar eensgezindheid op
hoofdpunten.
Dan hebben wjj, naar onze meening, alle
reden om den verkiezingsstrijd in 1905 met
bljjde verwachtingen te gemoet te gaan en
op een goeden uitslag te vertrouwen.
VERKIEZING BEDEN DER EERSTE
KAMER.
In de najaarszitting der Provinciale Staten
van Overysel heeft Dinsdagavond de verkiezing
plaats gehad van drie leden der Eerste Kamerr
De uitslag voor den eersten zetel was dat
mr A. J. Dyckmeester, liber. aftr., 22 en dr H.
Franssen, ant.-rev. te Zwolle, ook)22 stemmen
verkregen, prof. Noordtzy, anti-rev., 1 stem
behaalde en een briefje blanco was. Bij de
tweede vrjje stemming kregen de heeren Dyck
meester en Franssen ieder 22 stemmen. Een
biljet was blanco,-terwijl een ander den naam
Franssen bevatte, zonder eenige nadere aan
duiding. Goedgevonden werd deze stem aan dr
Franssen toe te kennen zoodat deze met 23
stemmen gekozen werd verklaard.
V oor den tweeden zetel was de uitslag aldus
mr I. A. van Rojjen, lib. aftr., 20, Th. E. F.
Heerkens, r. k., 22, mr A. J. Dyckmeester 2 en
mr G. Wicherlink, antirev., 1 stem en een
briefje in blanco. By de tweede stemming
werd de heer Heerkens gekozen met 23 stem
men, tegen 22 op mr I. A. van Roijen en 1
blanco briefje.
Voor den derden zetel werden op D. W. Stork,
lib. aftr., 22 en op mr G. W. baron van Dedem,
antirev., eveneens 22 stemmen uitgebracht,
mr I. A. van Roijen had 1 stem en 1 briefje
was blanco. Bjj tweede vrjje stemming werd
de heer Stork met 23 stemmen gekozen, tegen
22 op mr Van Dedem en 1 blanco briefje.
Na afloop der stemming vroeg de heer mr
J. van Setten het woord, om zyn genoegen uit
te spreken over het feit, dat thans de politieke
ongelegenheid, wat betreft de onvolledigheid
der Eerste Kamer, van de baan is. Hjj betreurde
echter de keuze zooals die gevallen is. Er
bljjkt uit, dat een lid 'anders stemt dan hjj
zegt te zullen doen, zoodat op dezen geen
vertrouwen kan worden gesteld. Ook maakte
spreker van deze gelegenheid gebruik om te
protesteeren tegen de verwjjten van plichts
verzaking, die de indertyd vertrokken liberale
leden hebben moeten aanhooren.
Bjj kon besluit
is jonkheer O. Reuchlin erkend en toege
laten als consul van Argentinië te Rotterdam
is dr M. E. Mulder, hoogleeraar aan de
rjjks-universiteit te Groningen, directeur van
de inrichting voor minvermogende ooglyders
aldaar, benoemd tot ridder van den Neder-
landschen Leeuw
is J. G. H. M. Croute, hoofdcommies ter
provinciale griffie van Limburg, benoemd tot
ridder in de orde van Oranfe-Nassau
is in zyn rang overgeplaatst bjj het reg.
gren. en jagers de kapitein A. van Sliedregt,
van den staf der inf., werkzaam bjj het dep.
van oorlog
is aan den kolonel jhr W. G. van der Wjjck,
comm. van het 4de reg. inf., en den kolonel
jhr C. K. van der Wjjck, van genoemd wapen,
thans op nonactiviteit, op hunne aanvrage,
alsmede den luit.-kol. op nonactiviteit J. A.
Lehmann, van het wapen der art., onder toe
kenning van pensioen, eervol ontslag uit den
militairen dienst verleend
is benoemd bjj het wapen der inf., tot comm.
van het 4de reg., de kolonel op nonactiviteit
G. J. W. Koolemans Beynen, van dat wapen,
zynde die hoofdofficier in verband daarmede
in actieven dienst hersteld
zyn benoemd tot luit.-kolonelbjj het wapen
der inf., de majoor J. W. van Bisselick, van
het wapen, thans wegens tjj deljjke ongesteld
heid op nonactiviteitbjj het 1ste reg. de
majoor A. L. de Wolf, van het korps
by het wapen der art., bjj het 1ste reg.
veld-art. de majoor jhr L. A. P. Six, van het
korpsbjj het wapen der genie, bjj den staf
van het wapen, de majoor P. C. J. Noorduyn,
van dien staftot kapiteinbjj het wapen
der inf., by den staf van het wapen, de eerste-
luit. J. Mulder, van dien staf, werkzaam bjj
het dep. van oorlog bjj het 8ste'reg. de eerste-
luit. H. J. L. Kroon, van het korps, ged. bjj
het leger in N.-I.bjj het 9de reg. de eerste-
luit. J. C. Stoett, van het korps bjj het wapen
der art. by het 4de reg. vesting-art. de eerste-
luit. H. J. A. Feber, van den staf van het
wapen, werkzaam bjj de Kon Mil. Academie.
Deze week verleenen de ministers van bin-
nenlandsche zaken, van marine en van kolo
niën geen audiëntie.
Zoowel in het Schuttershof als in den
Schouwburg alhier was het Dinsdagavond
weder goed bezet. Ook nu weer voldeden beide
voorstellingen het publiek byzonder. Er is
dan ook inderdaad heel wat, zoowel bjj Benner
als bjj Lohoff, dat de aandacht boeit of de
lachspieren in werking brengt. Bjj beiden is,
zooals wjj reeds na de openingsvoorstellingen
gezegd hebben, het programma rjjk voorzien.
Yan de prachtvolle gekleurde voorstellingen
■willen wjj nog in 't byzonder noemen De
Kleine Faust bij Benner in 't Schuttershof en
AU Baba en de 40 roovers bjj Lohoff in den
Schouwburg, beide feeërieke en rjjke stukken-
Op de Internationale Tentoonstelling, die
van Augustus tot November van dit jaar in
het Grand Palais, Champs-Elysées, te Parjjs wordt
gehouden en o. m. ook kunstnjj verheid omvat,
is de firma A. H. J. Peek Jzn., Dam alhier,
bekroond met den eersten prjjs, de verguld
zilveren medaille, voor haar inzending van
miniatuur- en ander koperwerk, alles hand
arbeid. Deze firma is op dit gebied, waarvan
zij haar specialiteit maakt, de eenige inzend
ster uit Nederland.
Uit Vlissingen.
Het ss. Burgemeister, van de Deutsche Ost-
Afrika Linie, kwam heden morgen van Durban
hier ter reede. Na ontscheping van 16 passagiers,
mails en bagage, die per sleepboot aan land
gezet werden, vertrok het stoomschip naar
Hamburg.
Maandag werd in het Concertgebouw van den
hoer^Daalhuyzen door Vlissings Tumvereeniging
met medewerking van het muziekgezelschap
St. Ceacilia en den heer Ant. Hoornaert met
zyn leerlinge jongejuffrouw Ida Daniels, een
liefdadigheids-voorstelling gegeven ten bate
van de in den storm van 7 en 8 October ver
dronken Hollandsche visschers.
De zaal was stampvol en zoowel de muziek-
nommers van St. Caecilia als de turnoefeningen
en de voordrachten vielen byzonder in den
smaak.
De heer Hoornaert en zyn leerlinge hadden
veel succes met de opvoering van een door
eerstgenoemden geschreven tooneelstuk Oorlog
en Vrede.
Beiden droegen coupletten voor, die in de
zaal verkocht werden en 14.80 opbrachten.
Een Engelschman betaalde Dinsdag voor een
liedje een pond sterling, op voorwaarde dat
de heer Hoornaert en mej. Daniels hunne
handteekeningen op het stukje zetten.
De totale opbrengst der soirée was 225.60.
De off. van gez. 2e kl. C. J. H. Tempelmans
Plat, van het 3e reg. vesting-art. te Gorin-
chem, wordt 1 Februari 1905 overgeplaatst
naar het 3e reg. inf. te Vlissingen.
De gymnastiekvereniging Volharding te
Goes gat Dinsdagavond in de schouwburg
zaal der sociëteit V. O. V. een voor het pu
bliek toegankelijke soirée. De oudere leden
gaven vrjje oefeningen, oefeningen aan het rek,
aan de brug en staafoefeningen te zien, terwjjl
de aspiranten aan de ringen werkten en ook
vrjje oefeningen gaven. Door de ouderen zoo
wel als de jongeren werd vlug en kranig
gewerkt.
Tot afwisseling werd Een uur dokter, klucht
spel in een bedrjjf en e8n komische scène
Gouwe bruiloft in Kleidorp vertoondhet een
en ander wekte den lachtlust zeer. Tot slot
werden marmergroepen voorgesteld.
Die groepen waren mooi en het lichteffect
was goed.
De vertooning vond veel bjj val bjj het in
grooten getale opgekomen publiek. Een vroo-
ljjk dansje besloot den avond.
Onder vele blyken van belangstelling her
denkt heden de 75 jarige C. Rombouts aldaar
den dag waarop hjj vjjftig jaar geleden bjj de
firma wed. M. van der Reit in dienst trad.
Yan de zjjde van den tegenwoordigen patroon,
ontving hy verschillende bewjjzen van waar
deering.
Maandagavond sprak te Kruiningen
de heer mr G. W. Sannes uit Middelburg
namens de afdeeling Goes der S. D. A' P. over
de wet op het arbeiderscontract, met de be
doeling zoo schryft men ons de arbeiders
verenigingen op te wekken tot deelneming
aan een krachtig protest tegen dit wetsont
werp.
Juist omdat aan dit protest al'.e werklieden
zonder onderscheid kunnen meewerken, was
het spreker's bedoeling geen propaganda te
maken voor zyn party.
En dat alle werklieden reeds bezwaren
hadden geopperd tegen dit wetsontwerp be
wees hjj met uitspraken ook van de zjjde van
die christeljjke en katholieke werkliedenver-
eenigtngen, die het huidige ministerie steunen,
met namede Bond van Katholieke Werklieden,
de Christelijke Nationale Werkmansbond in haar
vergadering te Zwolle, en het hoofdbestuur
van Patrimonium. Hierna wees spreker op het
goede uit de wet on uit de Memorie van toe
lichting van den katholieken minister van
justitio, mr Loeff, en op hetgoen goed bedoeld
is, doch hy liet er al spoedig op volgen de
groote gebreken, die van de wet een dwangwet
maken, en den arbeider verlagen tot slaaf en
ljjfeigone, aan handen en voeten gebonden.
Wel zegt de minister in de toelichting
dat de arbeider by het opmaken van
een overoeukomst met zjjn werkgever steeds
de zwakke is, dus bescherming behoeft,
doch van bescherming valt in de wet
zoo goed als niets te merken. De werkman
kan procedeeren, langs den gewonen weg bjj
den rechter, in plaats van bjj een beroepsraad
zooals bjj de Ongevallenwet waarin zyn lot-
genooten vertegenwoordigd zyn. En nu kan
het bjj een ongelukkigen samenloop van om
standigheden gebeuren, dat hjj van zyn zuur
verdiend loon vyf vjjfde deelen moet missen, dus
niets thnis brengt en dat juist tengevolge van
de mooie bepalingen dier wet.
Werkstakingen, die door alle arbeiders, ook
de christeljjke, als wettige verdedigingsmiddelen
worden toegepast, zullen tot de onmogelijkheden
behooren.
Na een krachtige opwekking, eerst tot de
neutrale en vryziunige kiesvereenigingen en
daarna nog sterker tot de christelijke
arbeiderscorporaties, die door haar hulp in
1901 dit ministerie aan 't bewind brachten,
om te protesteeren tegen dit ontwerp van wet,
sloot de heer Sannes zyn boeiende en duidelyke
rede, die door allen met de meeste aandacht
werd aangehoord.
Debat was er niet.
n
Dinsdag heeft men, volgens bericht uit
Coljjnsplaat, voor de tweede maal gepro
beerd den gezonken benzine-motor aan Glasjes-
nol te lichten. Trots het aanbrengen van veel
sterkere jjzere kabels is dit wederom niet ge
lukt, daar die ook alknapten.
In de Dinsdag te Zierikzee voortge
zette raadsvergadering werd de gemeentebe-
grooting voor 1905 in ontvang en uitgaaf
vastgesteld op een bedrag van 154.018,31.
De nieuw benoemde gemeente-ontvanger, de
heer J. A. Legemaat, werd beëedigd.
In de Maandag te T h o 1 e n gehouden
raadsvergadering werd het nieuwbenoemde lid,
de heer J. van Elsacker geïnstalleerd.
Tot wethouder werd benoemd de heer M.
Christiaanse, met 6 van de 10 stemmen. De
heeren A. H. Hollestelle en C. A. H. Wagtho,
kregen onderscheidenlijk 3 stemmen en 1.
Over een voorstel van den heer W. Moel-
ker, om ongeveer 80 boomen van de wandeling
te verkoopen, staakten de stemmen, zoodat
daarover in eene volgende vergadering moet
worden beslist.
Door den heer P. Berrevoets te C a d-
z a n d is tegen 1 December a. s. eervol ontslag
gevraagd uit zyne betrekking van waterbouw
kundig ambtenaar van het waterschap De
Sluis aan de Wielingen.
Zooals nog in een groot deel van de op
laag van ons vorig nommer werd gemeld, is
benoemd tot secretaris en ontvanger van Z u i d-
z a n d e de heer F. H. van Vessem te Laren
(Noord-Holland.)
Te W a t e r v 1 i e t, by de Belgische grens,
hoopt een tachtigjarige met zyne dertigjarige
dienstbode in het huwelijksbootje te stappen.
Zitting van Dinsdag avond
te half acht uur.
Voorzitter de heer mr A. J. Roest, Commis
saris der Koningin.
Tegenwoordig 38 leden en de griffier.
De voorzitter opent de najaarsvergadering
der Staten in naam der Koningin en deelt
mede dat met kennisgeving afwezig zyn de
heeren Ysebaert, Van Teylingen, De Smidten
Van der Lek de Clercq.
Hierna wordt mededeeling gedaan van de
ingekomen stukken, die voor kennisgeving
worden aangenomen.
Ter griffie wordt nedergelegd, ter inzage van
de leden, een brief van den minister van bin-
nenlandsche zaken, bevattende mededeeling
van de voorloopig uitgetrokken kosten van
het provinciaal bestuur, voor zooveel het rijks
bestuur is, voor 1905.
Voor kennisgeving werden aangenomen de
brieven van de besturen van den Oud-Kcmpens-
hofstedepolder en van het waterschap Stavenisse
tot niet aanvaarding van de by besluit der
Staten van 15 Juli 11. verleende rentelooze
voorschotten.
