BIJVOEGSEL
Maandag 24 October.
FEUILLETON.
N°. 251.
147° Jaargang.
1904.
V A 1ST D K
De tuberculose onder
het rundvee.
Op hoogten, nooit door een men
gchelijken voet betreden;
Stukken voor den gemeenteraad
van Middelburg.
AHDDELltURGS€l91 COURANT.
Onlangs is door de afdeeling Landbouw van
het ministerie van Waterstaat, Handel en
Nijverheid een geschrift uitgegeven, dragende
tot titel De bestrijding der tuberculose onder bet
Rundvee.
De uitgave van dit boekske is gevolgd door
een daarin reeds vermeld Koninklijk besluit,
waaruit wjj het volgende overnemen
Runderen, die verschijnselen vertoonen
welke doen vermoeden, dat zjj aan tuberculose
ljjden, worden door het rjjk tegen schadeloos
stelling overgenomen, mits de eigenaar zulks
aanvraagt door tusschenkemst van eene op
het gebied van landbouw werkzame vereeni-
ging. De schadeloosstelling bedraagt de waarde
op het oogenblik van de schatting, die ge
schiedt door een deskundige, aan te wjjzen uit
een zeker aantal voor iedere provincie aange
wezen personen.
Wie verzoekt zjjn tuberculeus rund over te
nemen, neemt de verplichting op zich, al zjjn
rmndvee door een deskundige te laten onder
zoeken en die, welke verschijnselen vertoonen,
welke op tuberculose wjjzen, tegen de ge
schatte schadeloosstelling af te staan, wanneer
de minister zulks verlangt en ze, vóór dat de
minister daaromtrent beslist heeft, niet te ver
voeren. Bovendien moet hjj den stal uiterljjk
binnen drie dagen na het vervoer doen reini
gen op eigen kosten is die reiniging volgens
het oordeel van den districts-veearts niet vol
doende, dan kan de stal op diens last ten
koste van het rjjk worden ontsmet.
Wie over een en ander nadere bijzonder
heden verlangt te weten, hebbe zich slechts
te wenden tot het Bestuur van eene afdeeling
der Maatschappij tot bevordering van Landbouw
en Veeteelt in Zeelandom een exemplaar van
no 3 van de Verslagen en Mededeelingen, welke
door de regeering worden uitgegeven. Dit
exemplaar wordt hem kosteloos verstrekt; de
lezing daarvan kunnen wjj den veehouder niet
genoeg aanbevelenhjj vindt daarin eene uit'
voerige, bjjna volledige beschrijving van d<
verschijnselen van deze zoo schadelijke ziekte
onder het rundvee, en tevens van 't geen hem
verder te doen staat.
Hier halen wjj slechts aan, wat ons op
bladz. 8 wordt medegedeeld, nl. dat altjjd aan
het bestaan van tuberculose te denken valt,
als volwassen runderen, maar vooral als jonge
runderen allengs in groei achterblijven of
mager worden, zonder dat daarvoor eene be
paalde oorzaak is aan te wjjzen. Hoesten zulke
dieren en hebben zjj een droge, harde en glans'
looze huid, dan wordt het bestaan van tuber
culose reeds eenigermate waarscbjjnljjk.
Na de mededeeling, wat in ons land gedaan
wordt ter bestrijding der tuberculose, willen
wjj even stilstaan bjj hetgeen op dit gebied in
het buitenland geschiedt.
Professor Von Behring in Duitschland heeft
ontdekt, dat door eene zekere hoeveelheid eener
cultuur van tuberculeuse bacillen, voortko
mende van den mensch, in te spuiten in de
aderen van jong rundvee, deze dieren voor goed
beschermd worden tegen de tuberculose, ja dat
door de inspuiting eenige malen te herhalen
de dieren voor deze ziekte zelfs onvatbaar
worden.
6 Uit het Duitsch.
VAH
HANS HOFFMANN.
»Ik vind het uitstekend", antwoordde
mjjnheer Wittenborg vriendelijk »ik had niet
durven denken dat mjjn plan zooveel aantrek
kelijks zou hebben voor iemand, die zich zoo
spotachtig heeft uitgelaten juist over die soort
sport. Het bestijgen der Dolomiten en dat
der gletschers staat wel is waar niet geljjk
maar tot aan die bewuste kloof zou ik zelfs
iemand medenemen, die niet verder is geweest
dan »de Broeken". Eén ding moet u mjj echter
verzekerendat u vrjj van duizeligheid is
anders neem ik de verantwoording niet op mjj."
»Dat behoeft ook niet", antwoordde ik
trots»ik ben oud genoeg om voor mjj zelf
te kunnen instaan."
Wjj drukten elkander de hand en de over
eenkomst waB gesloten. Mjj werd het lichter
om het hart nu was er aan alle weifelingen
een eind en kon ik niet meer terugtreden,
Noch mjjn vrouw, noch de weduwe Piiske zou
van mjj kunnen verlangen dat ik zóó laf zou
zjjn.
De uitslag van de proefnemingen door ge
noemden geleerde gedaan, schjjnt afdoende,
maar alvorens deze inenting onvoorwaardelijk
aan te bevelen, is eene zeer uitgebreide con
trole-proefneming noodig en daartoe is besloten
door de Maatschappij voor practische veeartsenij
kunde te Parjjs, met medewerking van de Land-
bouwmaatschappjj van Melun en het ministerie
van landbouw.
Ingevolge de raadgevingen van prof. Behring
zal men de proef nemen met 60 kalveren,
minder dan 6 maanden oud. Deze zullen on
derworpen worden aan een onderzoek met
tuberculine, om zeker te zjjn, dat geen enkel
dier reeds door tuberculose is aangetast.
Dertig van deze gezonde dieren zullen inge
ënt worden met het serum, dat geleverd wordt
door het laboratorium van prof. Behring en
eel overeenkomstig diens voorschriften
dezelfde kalvers zullen 14 dagen later voorde
tweede maal worden ingeënt en daarna worden
alle 60, de 30 geënte en de 30 ni et-geënte,
denzelfden stal geplaatst, waar men ze op
geljjke wjjze gedurende 3 maanden zal behan
delen en voeden.
Na verloop van dien tjjd worden alle 60
opnieuw getuberculineerd, om wel zeker te
zjjn, dat zich onder de dieren geen enkel be
vindt, dat sedert den aanvang der proefneming
tuberculeus geworden ismocht onverhoopt
een der kalvers tuberculeus worden bevonden,
dan wordt dit verwjjderd en de proef met de
andere dieren voortgezet.
Deze proefneming is den 15den October 11.
begonnen.
Na de tweede tuberculineering zal men
trachten de dieren tuberculeus te maken.
Daartoe zullen zjj in drie groepen verdeeld
worden; tien ingeente en tien niet-ingeënte
in elke groep.
De twintig kalvers van de eerste groep
zullen geplaatst worden bjj en tusschen
koeien, die door tuberculose in den hoogsten
graad zjjn aangetast.
Onder de huid van den hals of van de rib
ben der tweede groep zal men tuberculeusen
etter inspuiten, voortkomende uit de niet
oude wonden van geslachte tuberculeuse
runderen.
De kalvers van de derde groep worden ge
plaatst in een stal, waar tuberculeuse stof
zweeft, en men spuit tevens rechtstreeks in de
longen dier dieren werkzame culturen van
tuberculeuse bacillen.
Wanneer al die proeven om te besmetten
voltooid zjjn, wacht men tot de tuberculose
zich in elke groep vertoont.
Wanneer nu de inentingsmethode van Von
Behring afdoende is, dan zal geen enkel der
10 ingeënte kalvers in de verschillende groepen
door tuberculose worden aangetastzjj zullen
volkomen gezond moeten bljjven, terwjjl van
de niet-ingeënto de meeste, zóó niet alle, het
een na het ander de verschijnselen der tuber
culose zullen moeten vertoonen.
Na verloop van een of twee jaar zal de
proefneming besloten worden met het afmaken
van alle dieren, die bljjkbaar tuberculeus zjjn,
of door het inspuiten van tuberculine, tuber
culeus worden bevonden.
Is nu in de eerste plaats aangetoond, dat
de inenting met de culturen Yon Behring de
dieren voor een zekeren tjjd tegen de besmet
ting beschermt, dan zal de proef dienen voort
gezet te worden, om te onderzoeken, hoe lang
de onvatbaarheid voor besmetting duurt, wat
Voor de laatste hield ik echter zorgvuldig
mjjn plan verborgen ik vreesde haar scherpen
spot. Gfeen oogenblik dacht ik meer aan haar
geheimzinnige aanslagenalles zonk weg bjj
den grooten jjver, die mjj plotseling bezielde.
Met een inwendig gelukkige gedachte aan het
vooruitzicht van het naderend genot, maakte
ik de toebereidselen in orde. Het scheen alsof
iedereen in het hotel de levendigste belang
stelling koesterde in de gebeurtenis, die op
handen was, en wjj beiden waren het middel
punt van de algemeene bewondering. En geen
wonder stond deze tocht, de ontdekking
van een deel onzer moederaarde, nog nooit
door een menscheljjken voet betreden, stond
die tocht niet geljjk met een kleine Noord-
po olvaart
Toen ik 's avonds wat vroeg mjj te ruste
begaf, zag ik uit mjjn raam weer de beide
gidsen, met wie mevrouw Paske gisterenavond
in den maneschijn had onderhandeld. Wat
zouden die heden in hun schild hebben ge
voerd, of wat dachten zjj morgen te doen
Zouden zjj het plan willen dwarsboomen
Maar hoe De professor had hun diensten
niet noodig; zjj konden den weg toch niet
versperren En bovendien, tot zulke gewel
dige maatregelen zou mevrouw Paske niet haar
toevlucht nemenhoogstens tot eene scherts,
misschien wel tot een gevoelige les ten koste
van haar schoonzoon. Wafging mjj datjechter
aan,? Spoedig sliep ik in.
geschieden kan door de ingeente kalvers telkens
na een jaar weder oenigen tjjd te doen ver
toeven bjj en tusschen tuberculeus vee.
Op deze wjjze handelende, zal men na enkele
jaren een volledig overzicht hebben over de
werking van de culturen Von Behring.
Mocht onverhoopt bjj de eerste proeven van
besmetting al bljjken, dat de ingeënte kalver»
niet alle onbesmet bleven, dan kan de proef
onmiddelljjk worden gestaakt, en de inenting
volgens Von Behring moet als onvoldoende
worden beschouwd.
Deze proefnemingen, door de Maatschappij
van practische Veeartsenijkunde te Parjjs in- 1
gericht en nu in volle werking, zjjn ongetwjjfeld
voor den veehouder en voor den veefokker van
het grootste belang; daarom meenden wjj daarop
de aandacht te moeten vestigen, vooral ook,
omdat daardoor duideljjk wordt aangetoond,
hoe de proeven genomen worden, om tot een
zékeren uitslag te geraken.
Over 't algemeen wordt over proeven wel
eens een voorbarig oordeel geveld en wel
voornamelijk door hen, die zich met hand en
tand verzetten tegen alles, wat in hunne oogen
verkeerd is, omdat het van het oude afwjjkt.
Geeft eene proef geen bevredigend resultaat,
dan wordt zulks door hen vaak smalend mede
gedeeld met de opmerking »dat zjj zulks wel
hadden verwacht". Vraagt men hun, waarop
die verwachting steunde, dan big ven ze het
antwoord schuldig.
Eene proef wordt genomen, omdat men iets
veronderstelt, iets vermoedt op grond van
opgedane ondervinding. Om nu te kunnen
beslissen, of men bjj die ondervinding juist
gezien heeft, of hetgeen men heeft waarge
nomen in alle gevallen doorgaat, wordt het
waargenomen verschijnsel herhaaldelijk op ver
schillende wjjzen in het leven geroepen.
Daarna wordt eene conclusie genomen. Men
neemt dus proeven om iets te toeten te komen
maar niet, zooals veelal gedacht wordt, om te
toonen, dat men het weet.
Nog eene opmerking ten slotte. Vele proeven
worden veroordeeld als een voortbrengsel van
theoretische beschouwingen. Ook dat is ver
keerd. De proeven zjjn eenvoudige practische
bewerkingen om te onderzoeken of de veron
derstelling, de hypothese niet de theorie
dus juist is geweest.
Men mag ze nooit veroordeelen, maar men
moet ze daarentegen zooveel mogelijk bevor
deren.
Naar aanleiding van het voorstel van burg.
en weth. ten opzichte van het adres van
de afd. Middelburg der S. D. A. P. betreffende
tenuitvoerlegging van art. 35 der leerplicht
wet, deelt de commissie van financiën mede
dat, nu uit de gegeven inlichtingen bljjkt dat
althans enkele schoolkinderen behoefte aan
schoeisel en gedurende den zomer behoefte aan
cm voedsel hebben, zjj met het voorstel
van burg. en weth. niet kan meegaan.
Zjj geeft in overweginga. wat betreft het
verstrekken van klompen burg. en weth. uit
te noodigen dienaangaande de noodige maat
regelen te nemen, opdat daaraan in ruimer
mate dan thans kan worden voldaanb. waar
van verdere behoefte aan kleeding niet bljjkt,
op dat punt afwjjzend te beschikkenc. aan
de Vereeniging Kindervoeding te berichten, dat,
zoo hare statuten in dier voege gewjjzigd
worden, dat ook gedurende de zomermaanden
voedsel kan worden verstrekt aan kinderen,
die daaraan behoefte bljjken te hebben, de
Raad bereid is het jaarljjks te verleenen sub
sidie daarmede in overeenstemming te brengen.
Wellicht ware het gewenscht daarbjj tevens
te bedingen, dat een gedelegeerde van burg.
en weth. of van den raad als zoodanig zitting
nam in het bestuur van Kindervoeding.
Verder is de commissie van meening dat de
uitgaven of ramingen, memorie van toelichting
bladz. 33 sub j, ad t 1000 (verschillende uit
gaven en verschotten gasfabriek), memorie van
toelichting bladz. 34 sub q ad 500 (verschil
lende uitgaven en verschotten duinwaterlei
ding), memorie van toelichting bladz. 33 sub
m ad 500 (onvoorziene uitgaven gasfabriek),
wat de twee eerstgenoemde betreft, geheel be-
hooren te vervallen, dewjjl noch de aard, noch
Ten slotte merkt de Commissie op dat uit I het doel, noch de strekking van werken, leve-
je-Jbv-,dit, wederovergelegde stukken, ringen of diensten, waarvoor de gelden bestemd
destjjds nog niet in be- j zjjn, worden omschreven, terwjjl de laatstge
duideljjk bljjkt dat
ginsel was aangenomen de leer, in de jongste
raadszitting door den voorzitter gehuldigd
opzichtens de gevallen, waarin de Commissie
van Financiën moet worden gehoord.
Burg. en weth. vinden in dit rapport geen
aanleiding om wjjziging te brengen in hun
voorstel.
Door burg. en weth. worden ter rooiing voor
gedragen op de Turfkade vanaf badhuis tot
de Koningsburg 14 stuks ypen, Maisbaai
worden
noemde behoort te worden overgebracht naar
hoofdstuk XV onder art. 1.
De commissie vindt overigens vrjjheid voor
te stellen om den voet der lambrizeering school
G te maken van metselwerk en dit daarna
deugdeljjk te cementen. Het werk zal daarbjj
ten zeerste winnen, terwjjl de kosten der ver
nieuwing geene noemenswaardige verhooging
zullen ondergaan.
Ten slotte kan de commissie niet ontvein
zen haar leedwezen te moeten betuigen dat zjj
,n^e,1?0Ver Uitrite Works 13 dito, Werf straat bjj de stukken niet heeft mogen aantreffen een
exemplaar van het abonnements-besluit op de
overlegging waarvan in de raadsvergadering
van 17 Feb. 11. door haar, bjj monde van het
commissielid jhr van Teylingen, is aange
drongen.
Die overlegging, met bjj voeging van al de
gedurende de twee laatste jaren genomen be
sluiten deswege, zooals die door Ged. Staten
zjjn goedgekeurd, ware zeer gewenscht geweest,
teneinde te Jrunnen nagaan of in die besluiten
door burg. en weth.. buiten voorkennis van
den raad, ook wijzigingen zjjn gebracht.
De commissie wenscht zich niet neer te
leggen bjj het abonnement ad 76 (gewoon
onderhoud van de spuiten en slangenwagens),
tenzjj het onderhoud weder, even als voorheen,
wordt opgedragen aan de firma Gebr. Peek.
Een onderhoud als het onderhavige behoort bjj
uitsluiting te worden toevertrouwd aan een
brandspuitmaker.
De commissie kan niet aannemen dat het
bjjv. bjj een loodgieter, hoe verdienstelijk
deze overigens ook moge zjjn, in goede han
den is.
Het rapport der commissie van financiën
moeten wjj, wegens plaatsgebrek, laten liggen
tot het volgend nommer.
NATUURKUNDIG OEZELSCHAP TB
MIDDELBURG.
18 dito, Bastion tegenover 62, 67 en 69 3 dito,
Heerengracht bjj het pompgebouw 1 dito
Seisdam 1 Can. populier.
Deze boomen zjjn met een vertikale witte
streep gemerkt.
Van de door den beer Van de Ree voorge
stelde boomen durven burg. en weth. slecht
de 14 stuks op de Turfkaai ter rooiing voor
dragen. De overige zjjn deels te jong (10 a
12 jaar) deels flink en gezond, zoodat er naar
het inzien van burg. en weth. geen reden zjjn
om deze boomen te verwilderen.
Verschenen zjjn de
RAPPORTEN VAN DE COMMISSION
VAN FABRICAGE EN VAN
FINANCIËN
omtrent de ontwerp-begrooting der gemeente
voor 1905.
De commissie van fabricage geeft in over
weging
Uitgaven. Hfds. V., afd. 2, art. 5, (onder
houd van haven- en kanaalwerken) te vermin
deren met 250art. 6 (onderhoud van riolen,
slooten enz.) te verminderen met 440; art. 7,
(onderhoud van fonteinen, wandelplaatsen enz.)
te verminderen met 1000Hfdst. VI art. 1
(gasfabriek) te verminderen met 1500 en art.
2 (duinwaterleiding) te verminderen met f 500
verder wenscht de commissie Hfdst. XV art. 1,
(onvoorziene uitgaven) te vermeerderen met
500.
Immers het komt de commissie geraden
voor om do uitgaven of ramingen in Hfdst. V
te brengen herstellen kaaimuren op 100 en
150, in plaats van 200 en f 300verder
den post voor riolen met 440 en den post
voor fonteinen met 1000 te verminderen.
De gedurende de laatste jaren ingetreden
verbeterde, voor een groot deel belangrjjk ten
goede veranderde, toestanden wettigen voor
zeker die verminderingen, nog daargelaten dat
de gemeente-financiën gebiedend vragen om
uitgaven als bovenbedoeld tot het meest nood
zakelijke te beperken.
De minderheid der commissie, zich aan
vankelijk met eenige der voorgestelde vermin'
deringen niet kunnende vereenigen, wenscht
zich hare stem voor te behouden.
Het kon echter niet lang zjjn geweest, want
het was nog pikdonker toen de vervelende
kellner mjj klopte- Hoe ik die geheele berg-
beklimmerjj verwenschteDe stemming werd
echter beter nadat ik mij gewasschen had. En
toen ik geheel gekleed en gereed naar buiten
ging en de eerste gloeiing der morgenscheme
ring ontwaarde, jubelde ik in stilte en be
groette mjjn metgezel op den meest vrooljjken
toon.
O, wat een heerlijkheid zulk een vroege
ochtend in de bergenWat een prikkelende,
versterkende lucht! Wat innige stemming in
die stilte, voorafgaande aan het ontwaken der
natuur
Frisch als wjj waren, hadden wjj de steile
weiden spoedig achter den rug en voor ons
lag thans de eigenlijke berg. Nu ging het stjjgen
moeiljjker, diep zonk de voet weg in den
weeken grond en bjj eiken stap gleden wjj
een steek achterwaarts. Het zweet liep ons
in straaltjes langs het gezicht. Langzaam,
uiterst langzaam, vorderden wg, maar toch,
wjj naderden het meer vaste gedeelte.
Al hjjgend riep eindelgk de professor «Daar
boven bg dien eenzamen berberissenstruik,
daar moet onze weg zjjn."
Speedig hadden wjj het aangeduide verlaten
boompje bereikt en plukten begeerig de zure
bessen.
Mjjn begeleider keek onderzoekend om zich
heen en zeide op vasten toon: Juist daar is
Tinpest.
In de Maandag 11. door dat Gezelschap ge
houden vergadering hield prof. dr E. Cohen,
te Utrecht, eene voordracht over bovengenoemd
onderwerp.
Spreker noemde allereerst eenige feiten, n.l.s
van een kerkorgel in een dorp nabg Leipzig
sprongen de orgelpijpenin de rjjksmagazjjnen
van Rusland vielen tinnen uniformknoopen tot
stof uiteen enz.
De verschijnselen kwamen alle hierin over
een, dat de tinnen voorwerpen op sommige
plaatsen begonnen op te zwellen, vervolgens
wratten te vertoonen, van kleur veranderden
en dan tot stof uiteenvielen.
Later kwamen er steeds meer feiten bg.
In een stadje nabg Neurenberg begonnen de
daken van het raadhuis en het postgebouw
onze wegwel is hg smaller dan ik had ge
meend, maar hjj zal wel breeder worden.
Vooruit
Helaashjj werd niet breeder, maar wel
smaller en hjj boog zich hoe langer hoe meer
zjjwaarts, in plaats van opwaarts.
Ik begon reeds bjj mg zelf te denken of het
wel verantwoordeljjk was nog verder dit
slechte pad te volgende hoop op beterschap
deed ons echter voortgaan.
Eindelgk bleef de professor staan het ging
niet verder.
»Wjj zjjn te hoog", riep hg teleurgesteld
s>daar daar beneden loopt de weg, dien wjj
hebben moeten."
»Dus omkeeren vroeg ik, op wat krege-
ligen toon»weer opnieuw beginnen
»Dat denk ik niet", antwoordde hg met
een snellen blik om zich heen»wjj kunnen
langs deze spleet kruipen en zoo in schuine
richting den juisten weg bereiken, zonder al
te veel te verliezen."
Hoewel mjjn vertrouwen wel wat geschokt
was, volgde ik hem, na mjj zelf overtuigd te
hébben dat er geen vrees bestond voor ver
dwalen de terugweg lag altjjd open.
Nu eens op den buik, dan weer op den rug,
terwjjl wjj ons krampachtig met handen en
voeten aan de rotspunten vasthielden, kropen
wjj voort; tot wjj eindelgk meenden den
rechten weg te hebben gevonden. Deze waB
in het begin ook heel mooiprecies een bou
levard, meende de professordat was ik nu
niet geheel met hem eens, maar in elk geval
hjj was niet steil en soms wel een meter
breed.
Langzamerhand werd hg hoe langer hoe
smaller, zoodat de handen weer haar diensten
moesten doen. En de rotswand rechts van ons
begon zoo overhangend te worden, dat wjj
bjjna plat moesten gaan liggen. Op die plaats
misten wg bovendien een der steunpunten
voor onze voeten, zoodat wjj een heel grooten
stap moesten doen op dat oogenblik dacht
ik aan mjjne lieve vrouw en noemde mjj zelf
een gewetenlooze avonturier.
Dooh deze moeiljjkheid kwamon wg te boven
helaas echter om plaats te maken voor
een nog grootere.
Vóór ons lag de bedding eener beek, ver
scheidene meters breed de voet miste daar
eiken steun het was onmogeljjk daarover
heen de tegenovergestelde zjjde te bereiken.
Wordt vervolgd)
