Woensdag
12 October.
Uit Stad en Provincie.
N°. 241.
147° Jaargang.
1904.
thermometer en verwachting.
Middelburg 11 October.
Geen licht zonder schaduw,
een nieuwe partij.
drankwet en postwet.
BENOEMINGEN, ENZ.
de landbouw-paragraaf,
LANDBOUW.
MIDDELBURGS»
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel Yoor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp., 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
11 Oct. 8 u. vm. 47 gr., 12 u. 56 gr., av. 4 u. 58 gr. F. Verwacht: zwakke wind,
licht bewolkte luchten nevelig, droog weer.
J-
Advertentiën20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel,
Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Ny verheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau
A. BE LA MAR Ax., N.Z. Voorburgwal 366, Amsterdam.
Een der meest bekwame, werkzame en prac-
tische leden van het huidige kabinet is zeker
wel de minister van justitie.
Hg dringt zich niet op den voorgrondhg
arbeidt maar rustig voort. En als hjj eenmaal
werk uit de handen geeft, getuigt dit van zyn
kennis en verdedigt hg dit op talentvolle,
kalme, degelgke manier.
Hg toont te weten wat hg wil en te willen
wat hg voorstelt.
Nu weer heeft. hg in het zittingjaar twee
wetsontwerpen ingediend, welke dit getuigt
zells een op rechtsgebied bekwaam man als
de- schrgver der hoofdopstellen in de Prov.
Oron. Crt. den hoogen dunk, dien deze bewinds
man heeft weten te vestigen omtrent zgn wet
gevend vérmogen en zgne werkkracht, beves
tigen en versterken. In de eerste plaats zgn
wetsontwerp tot opheffing van de ergernis en
de onrechtvaardigheid, die worden onderhouden
'door het wetsvoorschrift, dat, in flagranten strgd
met wat men gerust kan zeggen dat thans het
algemeen rechtsbewustzgn is, nog altgd voort
bestaat en waarin het onderzoek naar het
vaderschap is verbodenverbod dat beteekent,
dat de verwekker van het natnurlgk kind, ook
zoo omtrent zgn verhouding tot de moeder
geen zweem van twgfel bestaat, niet eens kan
worden gedwongen tot het vervullen van zgn
meest elementairen natuurlgken plichtde
opvoeding en het ondernoud van het door
'hehl verwekte;--kihd te bekostigen, althans in
die kosten te deelen.
Daar is vervolgens het veertien dagen gele
den ingediend ontwerp van wet tot wgziging
an aanvulling' van het wetboek van strafrecht,
waarin de minister eene toezegging komt in
lossen,- diefiy -Wel niet boud deze minister
is niet »loslipp?g" en hg is gewoon elk woord
te wegen dat hg op de tong neemt maar
toch 'ëénigërifiate, bg de behandeling zgner
achtereenvolgens verdedigde begrootingen, heeft
gedaan.
Reeds de vorige minister van justitie, Cort
vah der Linden, had bg de Kamer eene her
ziening van het wetboek van strafrecht aan
hangig gemaakt. Niet omdat reeds nu weder
het in 1881 tot stand gekomen nationaal wet
boek, dat vgf jaren later werd ingevoerd en
dus nog niet twintig jaren in werking is,
zoude zgn verouderd. Integendeel: de hoofd
beginselen van het strafwetboek zgn bg de
toepassing gebleken uitnemend in harmonie
te zgn met de eischen, aan het moderne straf
recht gesteld. Maar natnurlgk heeft de praktgk
een aantal leemten in het wetboek opengelegd.
En daarenboven: de wetenschap staat niet
stil en de achttien jaren, die liggen achter de
inwerkingtreding van het wetboek, hebben
nieuwe gezichtspunten geopend, die voor des
ministers voorganger de aanleiding waren eene
eenvoudige praktische herziening op het getouw
te zetten en die dezen minister op zgne beurt
doen wenschen, dat het strafwetboek nog eens
onderhanden worde genomen. Het getuigt van
de waardeering, die de minister koestert voor
het werk van zgn voorganger, dat hg het
eigen wetsontwerp zooveel mogelgk heelt doen
aansluiten aan diens arbeid, ja menige bepa
ling woordelgk uit het vorig ontwerp overge
nomen en haar van dezelfde toelichting als
voorheen voorzien heeft. Hier en daar echter
is hg ook een anderen weg gegaan.
Met waardeering wgst de geleerde schrgver
op het instituut dat de minister op het voor
beeld van zgn voorganger in ons strafrecht wil
invoeren en zelfs op uitgebreider schaal dan
deze, en met het voorstellen waarvan hg zgne
toezegging nakomthet [instituut dat in de
wandeling bekend is onder den naam van
»voorwaardelgke veroordeeling" en door den
minister wordt betiteld»voorwaardelgke niet
tenuitvoerlegging van opgelegde straf."
Deze instelling die bet eerst in den Noord -
Amerikaanschen staat Massaohusets is inge
voerd; toen in Engeland voor den dag is ge
komenin 1888 in België is ingevoerd, drie
jaren later Frankrgk mét de bekende wet
Bérenger is aanvaard en ook in verscheidene
Duitsohe staten bekend is, komt hierop neer,
dat een bg rechterlgk vonnis aan een veroor
deelde opgelegde straf niet wordt ten uitvoer
gelegd, als de veroordeelde voldoet aan de hem
bg de veroordeeling gestelde voorwaarden, dat
hg zich gedurende een bepaalden tgd niet op
nieuw misdraagt. Het doel, dat de instelling
.beoogt, is beperking van de veelvuldige toe-
pissing der korte vrgheidsstraffenbereiking
van den toestand, dat de eerste kennismaking
met de gevangenis zoo lang immer mogelgk
wordt ontgaan. Een eerste gevangenisstraf oe
fent maar al te vaak een duurzaam noodlottigen
invloed op den delinquent. Het contact met
medegevangenen stelt aan smetstof bloot op
allerbedenkelgkste wgs. De gevangenis onder
drukt het schaamtegevoel. Op een veroordeelde,
die .gezeten" heeft, blgft in de volksmeening
een soort van smet rusten. Ziedaar redenen
genoeg er zjjn er meer die het bg uit
stek wenschelgk maken dat de rechter de be
voegdheid krggt om, als hg daarvoor met het
oog op den individu over wien hg vonnist
reden vindt, de ten uitvoerlegging van eene
voor de eerste maal opgelegde straf niet te doen
geschieden, den voor de eerste maal veroor
deelde alleen het moreele leed van het ver-
oordeelend vonnis aan te doen en hem de ge
vangenis te besparen, in de verwachting en
onder de voorwaarde dat hg waarachtig be
rouw toont.
Die verwachting wordt in de lahden, waar
de instelling werkt, geenszins beschaamd. Het
treft overal waar de voorwaardelgke veroor
deeling bestaat, dat de recidive de her
haling van misdrgf door een veroordeelde
zoo noemenswaard minder wordt. C' est a elle
schrgft de advokaat generaal bg het hof te
Lyon van de wet-Bèrenger que F on doit en
France F arret et méme le recul du flot montant
de la recidtvequi semblait devoir être irresistible.
Dat de maatregel, onder welks toepassing de
poorten der gevangenis veel minder vaak
zullen opengaan dan thans, ook aanzienlgk
geldelgk voordeel oplevert de minister be
rekent de besparing die er door zal ontstaan
op meer dan een millioen is wel geen
hoofdzaak, maar toch eene bg komende omstan
digheid die mede tellen mag.
Op die lichtzgden valt ook een schaduw.
De werking elders van de instelling is van
dien aard, dat men het slechts betreuren kan
dat wg ook hier weder na jaren en jaren nog
niet hebben bereikt wat daar is tot stand ge
komen. De minister zegt het kort en waar
met de invoering, hier te lande mag niet langer
worden gedraald. Maar of het niet desniette
min hog tall oor,." malen dag zal worden en
nacht vóór wg de invoering aanschouwen Als
de wetgevende machine maar wilde loopen met
volle kracht!
oordeelen naar zgn innerlgke waarde. Dan zal
haar besluit geen ander kunnen zgn, dan dat
zg der Koningin eerbiedig verzoekt het gedane
voorstel in nadere overweging te nemen. Naar
onze oprechte overtuiging zal zg daarmee een
daad van wetgeving tegenhouden, die niet
anders dan ten nadeele van ons volk zal
kunnen strekken."
Onder het hoofd .Een eenvoudig doch beden-
kelgk onderwerp" kooit ook hetzelfde Week
blad tegen de voorgestelde wgziging der post-
wet op.
»Met dit ontwerp wordt aan de administra
tie van de postergen een willekeurige bevoegd
heid gegeven, die een ernstig gevaar oplevert
voor een onzer dierste nationale bezittingen,
onze vrgheid van gedachtenopenbaring. Ge
trouw aan het verleden van het Weekbladdat
in de woelige jaren vóór 1848 menigmaal in
het strgdperk trad voor de vrgheid van druk
pers, mogen wg een zoodanig voorstel niet
onopgemerkt laten voorbggaan. Wg lazen in
het Hbld. dat een soort van censuur, als dit
ontwerp invoert, met strenge waarborgen be
hoort te worden omgeven. Wg gaan verder
en zeggen, dat wg van een censuur, in welken
vorm ook, niet gediend zgu. Daartegen be
hoort art. 7 der Grondwet ons althans te kun
nen beschermen. Zg, die de vrgheid liefheb
ben, ook al voert zg, omdat zg vrgheid is, tot
misbruiken, mogen aan dit jongste ontwerpje,
klein van omvang, maar ernstig in zgn ge
volgen, wel al hun aandacht schenken.
De clericale bladen beginnen nu al te rede
neeren over de nieuwe partg, die in wording
altgd wanneer de heeren, van wie die
poging uitgaat, daarvoor steun vinden in den
lande.
In plaats van het program al te wachten,
waaruit de bedoeling dier heeren zal blgken,
schrgven de bladen er reeds op los.
Het Centrum merkt o. a. op t
Naar het oordeel dezer heeren zgn er dus
nog geen partgen genoeg in Nederland.
Er is reeds een .christelgk-historische"
groep en er wordt reeds gegverd voor de
.christelgk-nationale" beginselen.
Nu moet er echter nog een »nationaal-his-
torische" partg bg komen.
Wat zg, die de poging tot oprichting doen,
hiermee eigen lgk bedoelen, is voorshands niet
duidelgk.
Misschien streven zg naar het stichten der
.midden-partg", waarvan de heeren Bronsveld
en Buytendgk indertgd droomden en welke,
na verschillende mislukte pogingen, een illusie
bleek te wezen.
Misschien ook willen zg meer naar links,
of meer naar rechts.
Maar wat hiervan zg, men moet met een
bgzonder optimisme bezield zgn, om te meenen,
dat te midden van de talrgke fracties, welke
ons goede vaderland reeds telt, een nieuwe
partg zoo maar in een ommezien uit den
grond kan worden gestampt.
Daartoe dunkt ons waarlgk nog iets anders
noodig dan een clubje van twaalf of veertien
heeren, zelfs al komen zg op een goeden dag
bgeen, om het vaderland met een .beginsel
program" te verrgken.
Een vennootschap kan door eenige heeren
mat goed-klinkende namen ongetwgfeld wor
den opgericht. Maar de vorming van een partij
stelt, hooger eischen, vooral wanneer men
daarbg niets minder dan .Nationaal-historisch"
wil wezen.
Aan hét slot van een opstel, gewgd aan de,
thans bg de Eerste kamer in behandeling
zgnde drankwet, schrgft het Weekblad van het
Recht
»Wg behooren allerminst tot degenen, die
tegenover het drankmisbruik een onthouding
van den wetgever voorstaan. Integendeel
Toch blgven wg hopen op de afwgzing van
de thans aanhangige proeve van wetgeving,
Jammer genoeg schgnt ook bg de beoordeeling
van het Drankwet-ontwerp de ongelukkige
.politiek" een woordje te moeten meespreken,
Naar onze meening ligt geen onderwerp verder
van de politiek verwgderd dan juist dit. Moge
de Eerste Kamer er toe kunnen komen het
voor haar liggend ontwerp uitsluitend te be-
EERSTE KAMER.
Zooals nog in een deel der oplaag van ons
vorig nommer werd gemeld, ontwikkelde de
heer Yan Houten, bg het algemeen debat
over de drankwet, nader zgn bezwaar tegen
onttrekking van een groot deel der be
volking aan Let gemeene recht met het drei
gend gevaar voor hün middel van bestaan
voorts tegen de techniek van het ontwerp en
het ingrgpen in de' bevoegdheden van de
gemeentebesturen.
De heer Hovy achtte het wetsontwerp noodig
daar vooral voor de regeling van den volstrekten
elandestienen drankhandel, het groote kwaad
van de wet van 1881, deze wet een verbetering,
zal zgn, maar hg had het beter geacht den ver
koop van andere dranken te verbieden waar
sterke drank verkocht wordt.
Bg kon. besluit
is pensioen verleend aan mr A. J. Clant van
der Mgll ad 3000 's jaars
is tot adj.-commies bg het dep. van finan
ciën benoemd mr J. A. Wordmüller von Elgg,
te 's Gravenhage
zgn benoemd tot ontvanger der dir. belas
tingen en accgnzen te Borculo c.a., M. E. van
Lidth de Jeude, thans te Ngkerk c.a.der
invoerrechten en accgnzen te Ngmegen W. C.
Kantelaar, ontvanger der directe belastingen
aldaarder directe belastingen, invoerrechten
en accgnzen te Winschoten F. S. van der
Goot, thans te Meppel; der directe belastingen,
invoerrechten en accgnzen en van den waar
borg en de belasting der gouden en zilveren
werken te 's-Hertogenbosch J. Schuylemani
ontvanger der dir. belastingen, invoerrechten
en accgnzen te Almelo c.a.; der dir. belastingen,
invoerrechten en accgnzen te Leens c.a. G. H.
Voerman, ontvanger der directe belastingen
en accgnzen te Winsum c.a.
is aan den adjunt-inspecteur der postergen
en telegraphie J. J. C. van Leeuwen van
Duivenbode, wegens lichaamsgebreken, op zgn
verzoek, als zoodanig eervol ontslag verleend,
met ingang van 1 November a. s.
is de O.-I. ambtenaar met verlof, F. M. L.
Willemse, laatstelgk opz. 2de kl. bg den
waterstaat en 'a lands burgerlgke openbare
werken in N.-I., thanB agent der Ryksverzeke-
ringbank, op verzoek, eervol uit's lands dienst
in N.-I. ontslagen;
is de referendaris bg het dep. van koloniën
H. Elias, op verzoek, eervol uit 's lands
dienst ontslagen, met dankbetuiging.
Bg de St. Ct. no 238 is gevoegd de afdruk
van de akte betreffende de naamlooze ven
nootschap Confectiemaatschappijvoorheen M.
Oostmeijer te Rotterdam.
thans met toelichting door het bestuur van den
Vrijzinrtig-Democratischen Bond in druk ver
spreid, luidt nu, zooals zg nader is gewgzigd
en aangevuld, als volgt
Op het gebied van den landbouw verlangt de
Bond, ter zake van den eigendom en het ge
bruik van den bodem
dat aan publiekrechtelgke lichamen worde
toegekend een d«el der winsten, voortvloeiende
uit stgging der grondwaarden, ontstaan zonder
toedoen des eigenaars
dat aan de gemeenschap recht op de voor
hare huishouding of voor verbetering van cul
tuur noodige gronden, behoudens schadeloos
stelling, worde toegekend door:
a. uitbreiding van het onteigeningsrecht,
zoowel voor de gemeenten als voor den staat,
zoodat gronden kunnen worden onteigend, onder
meer om die, hetzg aan kleine landgebruikers
of tuinbouwers voor zelfstandig bedrgf, hetzg
als tuingrond aan veld- of fabrieksarbeiders,
in pacht te geven
b. openstelling der gelegenheid voor publiek
rechtelgke lichamen of voor daartoe opgerichte
vereonigingen, om woeste of vergraven gronden,
plassen, moerassen, duinen enz. te onteigenen,
voor zoover deze niet door de eigenaars zeiven
op doelmatige wgze in cultuur worden ge
bracht
dat ruilverkaveling verplicht kunne worden
gesteld, zoo noodig met geldelgken steun van
den staat
dat, ook door regeling van de belastingen,
gebruik door den eigenaar bevorderd worde
boven in gebruikgeving door den eigenaargeld
belegger
dat het gebruiksrecht wettelgk geregeld
worde, met bepalingen van dwingend recht,
zóo dat
a. zóódanig gebruik van den grond wordt
tegengegaan, waardoor de duurzame belangen
der gemeenschap zouden worden benadeeld of
in gevaar gebracht
b. den gebruiker ten goede komen de door
hem aangebrachte verbeteringen aan land en
hoeve
c. de verpachter wordt verhinderd alle risico
van het bedrgf en van den marktprgs te
laden op den pachter
d. een langdurig gebruiksrecht wordt be
vorderd
de bgzondere wettelgke bevoorrechting
van den verpachter boven andere schuldeischers
wordt opgeheven
t. door instelling van pachtcommissiën,
waarin eigenaar, gebruiker en arbeider zgn
vertegenwoordigd, gelegenheid bestaat, zoo
voor het geven van advies bg verpachtingen,
als om toe zien op de naleving van de pacht'
overeenkomst, in het bgzonder voor zooveel
betreft bepalingen van dwiDgend recht.
Voorts verlangt de bond
a. wettelgke regeling van den rechtstoestand
der landarbeiders in verband ook met het
pachtcontractuitbreiding der Ongevallenwet
tot den landbouwbeperking van den
arbeidsduur en van den nachtarbeid, als
mede waarborging van een wekelgkschen rust
dag, zooveel mogelgk den Zondag, zoowel voor
volwassen als voor jeugdige mannen en vrou
wen, een en ander met inachtneming van de
eigenaardige eischen van het landbouwbedrgf
b. maatregelen tot verbetering van den vee
stapel en zgne producten
c. bevordering van den uitvoer van vee
zuivel, land- en tuinbouwproducten;
d. bevordering van coöperatie op het gebied
van het credietwezen, van de verwerking van
grondstoffen, van den aankoop van hulpmid'
delen en grondstoffen en van den verkoop van
producten
e. hervorming van de regeling voor verkrg-
ging van rechten op onroerende goederen, ook
in het belang van de* kleinen eigenaar
instelling eener landbouwvertegenwoor-
diging, waarin aan eigenaar, gebruiker en
arbeider invloed worde toegekend
g. herziening van de bepalingen in zake de
jacht, waarbg op den voorgrond sta, dat de
gebruiker van den grond het toebrengen van
schade aan de gewassen niet behoeft te ge-
doogen
li. bevordering van de zoetwatervischteelt
i. bevordering van den afkoop van het
tiendrecht
j. afdoende voorziening in de behoefte aan
land- en tuinbouwonderwys
k. behoud door den staat en door gemeenten
van hun in eigendom toebehoorende gronden."
Als het Middelburgsche publiek
a. Dinsdag den schouwburg bezoekt, ter be
woning van de opvoering van Op Hoop van
Zegen, zal het in dat gebouw eenige verande
ringen kunnen aanschouwen.
Op bevel van burg. en weth., daartoe door
de brandweer voorgelicht, hebben eigenaren
van dien schouwburgde vestibule laten ver-
grooten, eenige nooddeuren doen aanbrengen
en op het tooneel het scherm enz. brandvry
laten maken.
Tevens zjjn in de loges de z. g. klapbankjes
weggenomen.
Het publiek der beneden rangen kan zich
nu voor 't vervolg by het weggaan gemakke
Ijker bewegen en, als het noodig mocht zyn
zeer spoedig het gebouw verlaten. In de loge
der eigenaren is ook een nooddeur aangebracht.
Voor hen, die boven zitten, zyn aan de zyde
van de Koepoort ook een nooddeur en een trap
de tweede voor de hooge rangen, aangebracht.
zoodat ook zy in een minimum van tyd buiten
het gebouw kunnen zyn, terwyl ook daar de
ruimte eenigszins is verbreed.
Achter op hot tooneel is eveneens een nieuwe
deur aangebracht, terwyl thans in de kleed
kamer der dames een uitgang, langs een trap,
het spoedig heengaan, in tyd van nood, zeer
vergémakkeiykt.
Bovendien zyn achter op het tooneel door
de brandweer nog eenige voorzorgsmaatregelen
genomen.
Al die veranderingen kan men, met het oög
op brandgevaar, verbeteringen noemen. Eh
als zoodanig zyn ze te waardeeTen.
Of zy ook niet schaduwzyden met zich
brengen, zal nog moeten blyken.
Maar wy twyfelen niet of eigenaren van den
scho'uwburg, die ook nu weer toonden ter wille
van het publiek alles te willen doen watmo-
gelyk is om het tegen brandgevaar te bescher
men, zullen ook voor die schaduwzyden de
oogen niet sluiten, maar, als het noodig en
mogelyk is, trachten weg te nemen wal hin-
derlyk is voor de bezoekers der voorstellingen.
Hét is nu in elk geval een feitvoor brand
gevaar behoeven dezen niet bevreesd te zyn.
Wy ontvingen heden aan andere bla
den schynt men die vroeger te zenden een
exemplaar van de Engels che en van de Duit-
sche uitgave van den Reisgids der Stoomvaart-
maatschappy Zeelandwinterdienst 1904/1905.
Maandag is door de politie alhier de
knaap, die verleden week naar Roermond ge
bracht en weder naar hier teruggekeerd is,
op transport gesteld naar dezelfde gemeente.
Dienzefden dag is door haar een Duitsche
vrouw, die zonder middel van bestaan was,
over de grenzen gezet.
De eerste-luitenant J. T. Heins, van het
2e bat. 3e reg. inf. wordt medio October ont
heven van zyn detacheering aan de normaal
schietschool.
Dit Vlissingen.
Volgens de geruchten zal met 1 December
de heer Roger, directeur van het Belgisch
loodswezen te Antwerpen en tevens permanent
commissaris van toezicht op de Scheldevaart,
den dienst met pensioen verlaten wegens het
bereiken der onderdomsgrens, en zal hy in die
hoedanigheden worden opgevolgd door de*
heer A. van den Kerckhove, onder-inspecteur
van het Belgisch loodswezen te Vlissingen.
Als naar gewoonte komen voor de openval
lende betrekking te Vlissingen in aanmerking
de oudste commandanten van 's ryksmaildie*st
te Ostende.
By beschikking van den minister van oorlog
is de 2e luitenant by de dd. schuttery J. P.
Louwerse, aldaar voor den tyd van vier weken
het 4e bataljon infanterie te Vlissingen
ingedeeld, teneinde de practische oefeningen
Gy te wonen, tot voorbereiding als reserve-
officier by de landweer.
Zaterdagavond wordt vanwege de afdee-
ling Goes van het Nedevlandsch Onderwijzers
Genootschap in de Prins van Oranje te Goes
eene openbare vergadering gehouden, waarin
de heer K. Andriesse van Amsterdam zal
spreken over de wyziging der wet op het
lager onderwys.
Ter bywoning van deze vergadering worden
speciaal uitgenoodigd de leden der Tweede
Kamer voor Zeeland, de gemeentebesturen op
Zuid-Beveland en de leden der afdeelingen van
het Genootschap op Zuid-Beveland.
By de jongste veranderingen in 't per
soneel der ryksveldwacht zyn o. a. verplaatst
J. A. Osinga van St. Annaland naar
Utreeht en P. M. de Vos van Utrecht naar
St. Annaland.
Voor de betrekking van gemeenteveld
wachter te Waterlandkerkje zyn zes
gegadigden.
Naar de G. Crt. verneemt, zullen dit jaar
voor het eerst vanwege de aldeeling Zeeland
van Het Nederlandsche Rundvee-Stamboek drie
cursussen in veekennis gegeven worden, waar
toe genoemde afdeeling ia staat gesteld wordt
door rykssubBidie.
De heeren Louter, Goemans en De Graaf,
respectievelyk veeartsen te IJzendyke, Zierik-
zee en Scherpenisse, zyn aangezocht als leer
aren op te treden.
De cursus voor den kring Oostburg zal
worden gehouden te Schoondyke, terwyl die
voor de kringen Schouwen—Duiveland en
Tholen—St. Philipsland gehouden zullen wor
den in die plaatsen, uit welker omgeving zich
de meeste leerlingen aanmelden.