Donderdag
1904.
Uit Stad en Provincie?
N°. 206.
Pot en ketel?
147e Jaargang.
By deze courant behoort een Bijvoegsel.
Middelburg 31 Augustus.
VERK00PINGEN, enz.
MIDDELBIJRGSCH
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k smet uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp., 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
31 Aug. 8 u. vm. 66 gr., 12 u. 72 gr., av. 4 u. 70 gr. F. Verwacht: matige W. wind,
opklarend weer, geringe afname in temperatuur.
Advertentiën20 cent per regel. Gtebdorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel.
Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Ng verheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentie-Barean
A. DE IiA MAR Ac,, N.Z. Voorburgwal 266, Amsterdam.
Het is wel een oude kwestie maarzij bljjft
toch steeds aan de orde en verdient voort
durend de belangstelling.
Wg bedoelen het samengaan van Anti-
revolutionnairen, Christelgk-Historischen en
Rqpmsch Katholiekenwaar tegenover breed
.opgegeven wordt van het hand aan hand gaan
de; vrijzinnigen met de sociaal democraten.
In de eerste plaats dan het z. g. christeljjk
verbond.
Men wordt er wee van,zoo karakterloos als
dit een der partjjen maakt.
Zoo schreef niet lang geleden de antirevo-
lutionnaire Nieuwe Prov. Gron., in de dagen
dat het Internationaal Socialistisch Congres
werd gehouden, het volgende
»Daar in Amsterdam vraagt men niet naar
de kleur of taalwelnu ook wjj hebben daar
uit iets te leeren: laten wjj niet vragen,
althans niet in de eerste plaats, of de menschen
knielend dan wel staande biddenof ze een
rozenkrans gebruiken dan wel het psalmboek
of ze de Calvinistische dan wel de romantische
levensbeschouwing zjjn toegedaan, maar laat
allen, die de eere Gods bedoelen en aan Zjjn
instellingen vasthouden, broederljjk samengaan
tot de bestrijding van de leugenleer in zjjn
nieuwsten vorm."
Stelt men daartegenover nu eens vroegere
beweringen over de katholieken en hun gods
dienst; o. a. de uitspraken van dr Kuyper,
nog. onlangs aangehaalddan krjjgt men een
allertreurigst kgkje op het karakter van die
Protestanten wier voorvaderen zich eenmaal
verzetten tegen Rome.
Van verschillende zjjden werd dan ook met
kracht geprotesteerd tegen het schrjjven van
het Groningsche blad.
De Christen Democraat merkte o. a. op
„Wat zeggen onze Calvinisten van zulk een
beschouwing
Vooral dat: laat ons niet vragen,
hoe de menschen God dienen; of
ze een rozenkrans dan wel het
psalmboek gebruiken.
Foeil Wat zakt de verdediging van het
Calvinisme onzer dagen diep weg in den coalitie
afgrond.
We zouden geneigd zjjn te vragen: wordt
het niet welhaast tjjd, dat de Gereformeerde
Kerk zich eens gaat bemoeien met de verkon
diging en de verbreiding van zulke kettersche
beschouwingen in de antirevolutionaire pers,
door Gereformeerde mannen geredigeerd?"
Ons dunkt dat de ernstige Katholieken zich
zullen ergeren aan een dergeljjk huichelspel.
Vooral wanneer zjj bedenken hoe diezelfde
Protestantsche bondgenooten weigeren hen te
helpen bjj verkiezingen.
Getuige de jongste stemming voor de
Provinciale Staten in het district Goes, toen
de katholieke candidaat, de heer J. G. P. Timans,
geen meerderheid verwierf, omdat de Calvi
nisten hem in den steek lieten.
Tegen dit monsterverbond nu verhief dezer
dagen krachtig zjjn stem een bekend orthodox
predikant, de heer F. P. L. C. van Lingen.
Hjj wil zoo schreef hjj in De Nederlan
der ook in de politiek »den geest van zjjn
Heiland geheel en ongeveinsd", maar juist
daarom ontmoet hjj gedurig struikelblokken.
En hjj vraagt om licht.
Verder schreef hjj
»Ik wil een enkel bezwaar noemen.
Den liberalen is verweten, dat de socialisten
met hen op dezelfde personen hebben gestemd,
of liever dat die hen hebben gesteund. Wat
hebben de anti-revolutionnairen gedaan t Zjj
zjjn saamgegaan met de Roomschen. Ik dacht
hier aan het spreekwoord van „pot en ketel".
De laatsten zeggen opvolgers te zjjn van
Groen van Prinsterer, doch diens bekend woord
was: »in isolement ligt onze kracht." In
mjjn Bjjbel lees ik, dat het den Heer niet
welgevallig was, dat Josaphat te zamen met
Achab in den strjjd was gegaan.
Men zegt als Calvinisten voort te bouwen
op de grondslagen, door Calvjjn gelegd. In de
Jnstitutio Calvini en in zjjne Commentarii lees
ik niet weinig, dat tegen leerstellingen der
Gereformeerden indruischt. Daar gaat het
echter hier nu niet over, doch ik zie gedurig
voor mjj een portret van Calvjjn, vervaardigd
in den jare 1617 met dit randschrift»Dit is
bjj, daer de deucht de deucht af leeren cost.
Dit is hg, vroomen, daer ghg u voor schricken
most". Als ik mgn bezwaar mededeelde, ontving
ik slechts tweeërlei antwoord. Vooreerst dat
„Rome is nu geheel anders dan toen". Dat
Rome in ons vaderland niet doen kan wat het
deed, toen het Willem den Zwjjger liet ver
moorden, weet ik, maar dan denk ik aan
Matamoros, dien ik eenmaal de hand mocht
drukken, en lees ik het blaadje »Het Evan
gelie in Spanje", dan kom ik tot het bekende:
Rome ne recule pas. Een tweede antwoord was
„Zonder bondgenootschap met Rome zouden
nooit onze anti-revolutionaire beginselen heb
ben gezegevierd". Ik geloof dat gaarne, door
menscheljjke bril gezien, maar ik meende dat
„het doel heiligt de middelen" tot de club van
Loyola behoorde, maar niet bg de Gemeente
Gods, waar het moet zgn»Ik heb een ver
bond gesloten met den Potentaat der poten
taten".
Natuurlgk zal men aan dat ernstig woord
van den heer Van Lingen zich weinig of niet
storen.
Politieke kansrekening staat hooger in eere
dan ernstige degelgkheid en eerlgke hand
having van beginselen.
In de tweede plaats nu het steunen door
sociaal-democraten van liberale candidaten en
het z. g. samengaan van die twee partgen.
Bg bet lezen van hetgeen de heer Van
Lingen daarover schreef, vroegen wg ons nog
eens afis hier wel kwestie van pot en ketel
En wg kwamen voor de zooveelste maal tot
de overtuiging dat dit niet het geval is.
Dat samengaan op zichzelf kan een oogen-
blikkelgke noodzakelgkheid zgn maar het ver
bindt tot niets in den vervolge.
Zg is dan ook zooals Het Vaderland dezer
dagen zoo juist aantoonde valsch, de be
wering, van anti-revolutionnaire en katholieke
zgde herhaaldelgk en met voorliefde geuit, dat
liberalen en sociaal-democraten van een en
dezelfde familie zgn en dat het liberalisme
niets is dan een inconsequent Marxisme.
Het blad merkt op dat in landen, waar de
protectie sinds jaren heerschende is, de macht
der sociaal-democraten voortdurend toeneemt
en dat niet tot bewgs kan strekken van de
bewering, dat de liberalen familie van de
sociaal-democraten zgn, het feit dat de meer
derheid der liberalen baar best doet wetten
ingevoerd te krggen, waardoor de arbeiderB in
beter toestand zullen komen dan thans, daar
ook velen der rechterzgde het laatste willen.
Vervolgens schetst Het Vad. het verschil
tusschen rechter- en litikerzgde te dezen aanzien.
Het verschil tusschen liberalen en anti-libe
ralen is dat deze laatsten door het heffen van
meer en hooger invoerrechten de sociale wet
geving willen mogelgk maken, terwgl de
liberalen dien weg niet willen inslaan, omdat
zg meenen, dat zoodoende de arbeiders zelf
door het duurder worden van allerhande levens
middelen de sociale wetgeving, te hunnen bate
bedoeld, te betalen zullen krggen, wat van
liberaal standpunt geen eerlgk stelsel is van
politiek. De sociaal-democraten daarentegen
zgn zegt Het Vad. wat sociale wetgeving
betreft, juist van meening, dat, wanneer niet
radicaal met den privaat-eigendom van voort-
brengingsmiddelen gebroken wordt, geen sociale
wetgeving verbetering van beteekenis kan
aanbrengen. En daar ligt nu het groote,
het fundamenteele verschil tusschen sociaal
democraten en liberalen.
De eerste zeggen, aldus het Haagsche liberale
orgaan, dat een socialistische toekomst èn
zeker komen zal èn wenschelgk is. Maar de
liberalen houden staande, dat noch de onver-
mgdelgkheid, noch de wenschelgkheid van een
socialistisch geordende maatschappg bewezen
of bewgsbaar is. Zg gaan verder nog: zg be
weren niet, dat de persoonlgke eigendom aan
grond en kapitaal een heilig huisje is, waar
heel niet aan geraakt mag worden, want zg
hebben te goed de feiten van het dagelgksch
leven waargenomen om niet te weten, dat
onbeperkte private eigendomsrechten voor de
maatschappelgke orde en ontwikkeling het
tegendeel van gewenscht zgnmaar zg be
weren en betoogen wèl, dat voor de gezonde
ontwikkeling der samenleving, dat voor het
welzgn der arbeidende klassen zelf, die pri
vaateigendom niet kan worden gemist. Zg zien
in bet eigendomsrecht een krachtigen hefboom
tot vorming en vermeerdering van kapitaal,
van maatschappelgken rgkdom, en meenen
voor en na een en ander te hebben aangevoerd
ten bewijze, dat juist voor de arbeiders die
kapitaalvorming is van uitnemend belang.
Het Vad. vestigt vervolgens de aandacht op
de volgende twee puntenTen eerste, dat de
woordvoerders der partgen van de rechterzgde
er van zwggen, dat de sociaal-democraten in
den klassenBtrgd de bron zien van allen voor
uitgang en dus dien strgd willen aanstoken
op zgn felst, terwgl de liberalen hem zoeken
te temperen en heil zien in samenwerking, niet
in strgd van klassen. En ten tweede, dat be
doelde woordvoerders er op drukken, dat door
de liberalen geen rekening wordt gehouden
met de Openbaring; en, zegt Het Vad., er is
maar éen stap van die bewering tot de gevolg
trekking, dat dus de liberalen vganden van
den Christus zgnwaarmede echter z. i. de
grens overschreden wordt, die waarheid van
leugen scheidt.
Het blad acht het heel begrgpelgk, waarom
men uit tactische overwegingen dien eenen
stap te ver toch zet. Want, betoogt het, te
zeggende liberalen zgn tegen den Christus,
maakt indrukte zeggende liberalen doen
het met de rede af, mist alle effect, wanneer
maar eenmaal de hoorder vernomen heeft, dat
met die »rede" het beste wapentuig gesmeed
is, dat tot dusver tegen de socialistische leer
stellingen is in het vuur geweest.
En dan zegge men niet besluit Het Vad.
zgn betoog dat die wapenen geschikt mogen
zgn voor wetenschappelgke toernooien maar
niet voor den stembusstrgd, want wie dit zegt,
sluit alweer zgn oogen voor wat buitenlandsche
ervaringen leeren, vergeet dat in België bg
de verkiezingen van het verstreken voorjaar
zoowel op de elericalen als op de sociaal-de
mocraten terrein veroverd is, en een flink stuk
terrein, door de liberalen, optrekkend onder
eigen vlag.
Het Vad. deed een goed werk met een en
ander nog eens duidelgk uiteen te zetten,
tegenover de valsche stellingen en leuzen, die
de anti-liberale organen voortgaan te verkon
digen.
TOCH IETS TB TER GEGAAN
Dezer dagen is in sommige bladen ernstige
aanmerking gemaakt op een poging, die door
een Amsterdamschen rechercheur zou zgn aan
gewend om in de zaal van het Concertgebouw,
waar het Internationaal Socialistisch Congres
gehouden werd, ten dienste van de Russische
politie photographieën te nemen van de Rus
sische Congresleden.
Dit pogen zou afgestuit zgn op de weigering
van den photograaf om daartoe zgne mede
werking te verleenen.
Wg maakten daarvan geen melding, omdat
de zaak ons niet duidelgk was en er kans be
stond, zooals meermalen het geval is met
mededeelingen van socialistische zgde, dat
het gebeurde eenzgdig of niet geheel juist
was voorgesteld.
Wg wachtten lieveT nadere opheldering af.
Die is thans gekomen.
Ware het feit gebeurd, zooals men dit voor
stelde, dan had men alle recht om tegen zulk
een schending van onze gastvrgheid op te
komen.
En dit deden bg voorbaat eenige Amster-
damsche bladen van verschillende richting.
Zg vroegenmet wiens verlof of medewer
king een en ander was geschied.
De burgemeester van Amsterdam, het hoofd
der politie, wist er niets van.
Had Justitie in Den Haag hare hulp verleend,?
De bekende Haagsche hoefgzer-correspondent
van het Handelsblad, die het gebeurde ernstig
vond, omdat het het asylrecht raken zou, had
getracht inlichtingen in te winnen. En
vernam uit goede bron het volgende
In genoemd Concertgebouw waren tgdens
den duur van het congres photographieën van
de vergadering te koop en de politie wenschte
zich er eene van te verschaffen. De inspecteur
van politie, niet de heer Batelt, die zulk een
photo kocht, merkte op dat daarop de Rus
sische afgevaardigden ontbraken, .vroeg den
photograaf of er geen compléte opnamen te
krggen waren met de portretten der Russen
er ook op, doch kreeg ten antwoord dat de
Russen verzocht hadden niet te worden gepho-
tographeerd en dat, als ze toevallig toch op
eene opname mochten staan, hun gezichten
onkenbaar zouden worden gemaakt. Waarop
de inspecteur aanstonds in het geval berustte
met de woorden»0, dat wist ik nietdan
heb ik het niet gevraagd."
Van eenig handelen ten dienste van eenige
buitenlandsche politie is noch rechtstreeks
noch zgdelings sprake geweest, zoo schrgft
het Hbld. Wg kunnen dus tot ons genoegen
constateeren dat inderdaad gebleken is dat
onze politie er niet toe heeft medegewerkt, Om
vreemdelingen, die in onze stad vreedzaam
een geoorloofde vergadering bezochten, in hun
eigen land daarvan onaangename gevolgen te
doen ondervinden. Wat de politie te Amster
dam gedaan heeft, is gelukkig geheel vrg ge
bleven van buitenlandsche smetten.
Dat zg toch niet iets te ver is gegaan, zou
den wg niet durven beweren. De photo's
mogen dan voor iedereen te koop zgn geweest,
dat neemt niet weg dat het koopen van zulke
photo's door de politie eene belangstelling van
die zgde verraadt die voor de gephotogra-
pheerden zeiden vleiend of aangenaam is en
waar men te doen had met een congres van
sooiaal-democraten. niet van anarchisten, een
congres waarop zelfs nog is gewaarschuwd
tegen het bg wonen van eene anarchistische
bgeenkomst. had onze politie beter gedaan'
door zelfs den onaangenamen schgn tevermg-
den en hare nieuwsgierigheid niet bloot te
stellen aan een odium van kieschheid.
Dinsdagavond werd in de kleine zaal
van het Schuttershof alhier een zeer goed
bezochte vergadering gehouden van huiseige
naren in deze gemeente, ter bespreking
gelgk de oproeping luidde van de door
burg. en weth. voorgestelde heffing van straat
geld, waarvan het ontwerp onzen lezerB be
kend is.
Het bleek dat de aanwezigen instemden met
het doel gelgk dit werd bekend gemaakt, nl.
een protestbeweging tegen de nieuwe belasting
op het getouw te zetten.
95 personen teekenden de lgst, die circu
leerde, als bewgs van instemming en om zich
bereid te verklaren mede bg te dragen in de
kosten der beweging.
Een commissie van vgf heeren werd benoemd,
die aan het plan uitvoering zullen geven door
het ter teekening leggen van lgsten bg de
boekhandelaren en het zoo noodig doen cireu-
leeren dier lgsten. Een adres aan den gemeen
teraad, verzoekende het voorstel van burg. en
weth. te verwerpen, zal nader worden opge
maakt.
Die commissie bestaat uit de heeren W.'
Hubregtse, I. P. J. de Groot, Johs. Goote, J.
A. Melse en A. Hubregtse.
Het koos na afloop der vergadering tot
voorzitter den heer W. Hubregtse, tot secre
taris den heer De Groot en tot penningmees
ter den heer A. Hubregtse.
Waarsehgnlgk zal nog een volgende verga-;
dering worden bgeengeroepen, waar dan de
beteekenis van het voorstel van buTg. en weth.<
voor den middenstand en voor huiseigenaren
in 't bgzonder, alsook voor den kleineren
man, zal worden uiteengezet en besproken.
s
Ofschoon men ons geen agenda zond van
de 20e jaarvergadering van de Vereeniging tot
Christelijke verzorging van krankzinnigen en zenuw
lijders in Nederland, op Donderdag 8 Sept. a.
te Middelburg te houden, reden waarom
wg daarvan geen melding maakten willen
wg toch, op een tot ons gericht verzoek, wel
melden dat op die agenda abusievelgk voor
komt dat de bidstond den vorigen avond
in de Hofplein kerk zal gehouden worden.
Dit moet zgn de Gasthuiskerk.
De heer P. O. van de Velde Olivier te
Zierikzee heeft tegen 18 October e. k.
zgn ontslag als gemeente-ontvanger gevraagd.
Bg Prov. blad deelen Gedeputeerde Staten
mede het kon. besluit, waarbg wordt gehand
haafd hun besluit tot het onthouden van goed
keuring aan het besluit van den raad van
N ieuwerkerk, houdende wgziging van de
verordening tot regeling van het lager onder-
wgs in die gemeente.
De overwegingen luiden:
dat bg besluit van den Gemeenteraad van
Nieuwerkerk, dd. 20 November 1903, aan bet
slot van art. 2 der bovengenoemde verordening
is toegevoegd
»De leerlingen moeten de school verlaten,
zoodra zg alle klassen met vrucht hebben door-
loopen, of zoodra 'zg de klasse hebben door-
loopen, waarin zg bg het bereiken van den
dertien-jarigen leeftgd waren geplaatst. In
bgzondere gevallen kan, in het belang der
leerlingen, van dezen regel worden afgeweken";
dat Ged. Staten van Zeeland hierop bg be
sluit van 6 April 1904, no 31, le afd., aan
voorzegd besluit van den gemeenteraad van
Nieuwerkerk hunne goedkeuring hebben ont
houden, daarbg overwegende dat bg toevoeging
van de onderwerpelgke bepaling het geval zich
zou kunnen voordoen, dat een kind, op 5s/sjarigen
leeftgd toegelaten, de school zou moeten ver
laten, wanneer het ll1/» jaar geworden isdat
voorts de kinderen, die op ongeveer 7jarigen
leeftgd ter school komen, hetgeen de Leer
plichtwet niet verbiedt, na 6 jaar zouden
kunnen verwgderd worden, al hadden zg de
6 leerklassen niet doorloopen
dat de Raad der gemeente Nieuwerkerk van
dit besluit van Ged. Staten bg Ons in beroep
is gekomen, daarbg aanvoerende, dat de leef
tgd voor de toelating van leerlingen tot de
school op 51/, jaar is gesteld, dat een kind slechts
dan op ll1/» jaar de school zou moeten verlaten»
wanneer het alle klassen met vrucht heeit door
loopen, wanneer de eigenlgke reden voor het
bezoeken van de school trouwens is vervallen,
en zgn langer verblgi storend werkt voor de
anderen, dat bovendien, wanneer het in het
belang van het kind is, omdat hg nog te
jong is om op eene andere school te worden
geplaatst van den regel mag worden afge
weken s hetgeen ook het geval is bjj al dien
een op 7jarigen leeftgd op school gekomen
kind wegens achterlgkheid nog niet de zes
klassen zou hebben doorloopen bg het einde
van de klasse, waarin hg bg het bereiken van
13 jaar was geplaatst
dat de gronden, waarop Ged. Staten van
Zeeland bg het bestreden besluit hunne goed
keuring hebben onthouden, juist zgn.
In de Dinsdag te Hulst gehouden
raadszitting bevond zich onder de ingekomen
stukken een schrgven van de gezondheids
commissie, gezeteld te Hulst, met kennis
geving dat tot ontsmetter voor Hulst en
omstreken was aangesteld J. J. Vernimmen,
gepensioneerd marinematroos te Hulst, met
verzoek in voorkomende gevallen van dezen
persoon gebruik te maken en tevens om
zich te voorzien van ontsmettingsmiddelen en
van elk geval van besmettelgke ziekte aan de
commissie kennis te geven.
Verder was ingekomen een schrgven van
het hoofdbestuur der postergen, vermeldende
dat genoegen genomen wordt met het voor
stel van het gemeentebestuur omtrent de ver
lenging huur van het gebouw, waarin het
post- en telegraafkantoor is gevestigd.
Overgelegd werd het rapport van den deskun
dige omtrent verlichting, den heer Van Mierlo,
directeur der gasfabriek te Tilburg. Met het
oog op een pas uitgekomen verlichtingswgze
werd besloten de behandeling dezer zaak aan
te houden tot na eene conferentie in comité
generaal met den heer Van Mierlo.
Op de voordracht voor zetters voor 't per
soneel werden geplaatst de heeren F. Verwil-
ghen en D. v. d. Hegden (aftredenden) en C.
de Cock en Th. Fassaert.
Aan J. Cremer, onderwgzer te Hulst, werd,
nu hg 't examen voor hoofdonderwgzer met
goed gevolg heeft afgelegd, een tractementa-
verhooging toegelegd van 100.
De Gemeentebegrooting van 1905 werd aan
geboden en in handen eener commissie gesteld
bestaande uit de heerenAdriaanse, Van
Alphen en F. v. Waesberghe.
De behandeling van een concept-bouwver
ordening werd uitgesteld.
Door den raad van Sas van G e n t
zgn benoemd tot onderwgzer aan Bchoól A
kom) de heer Fl. van de Putte, onderwgzer
té Overslag; aan school B Van Remoortere-
polder) de heer H. Bockstael, onderwgzer te
Philippine.
Zondagavond bemerkten een paar fietsers,
die in de richting van Schoondgke reden, dat
op de rails der tramlgn, waarover de laatste
tram naar Breskens nog moest passeeren,
een houten zitbank was gelegd, die bg een
omwonende was weggenomen.
De wielrgders reden de tram tegemoet en
gaven den maohinist een sein tot stoppen
waaraan deze voldeed. De politie moet de
daders op het spoor wezen.
In de Dinsdag te lJzendgke gehou
den raadsvergadering werd mededeeüng gedaan
van een schrgven van Ged. Staten, waarbg
gemeld werd dat de tgdelgke onderwgzer
Serlé, die indertgd op een salaris van 25
per maand was benoemd, tegen minstens 500
's jaars moest bezoldigd worden. Aldus werd
besloten.
Het hoofd van school A, den heer Boskamp,
werd 100 salaris meer toegelegd voor het
geven van onderwgs in de Fransche taal. Dat
hg daarvoor niet afzonderlgk wordt betaald,
maar dat bedrag aan zgn salaris is toegevoegd,
zoo schrgft onze berichtgever is geschied
met het oog op zgn pensioen, dat in evenredig
heid daarmee zal toenemen. Hg moet van plan
zgn dit eerlang aan te vragen. Nu, iemand, die
bgna 35 jaren zgne beste krachten aan de
opvoeding der jeugd heeft gegeven, mag wel
zulk een toeslag hebben.
Aan het gebouw van het provinciaal bestuur
te Middelburg is heden aanbesteed het
bouwen van een duiker tot afwatering van
het af te sluiten gedeelte van de Axelsehe
vlakte op de rgkswaterleiding bewesten het
kanaal van Neuzen. Raming 1600.
Inschrgvingsbiljetten werden niet ingeleverd.
