Dinsdag 23 Augustus. N°. 108. 147e Jaargang. 1904. Sympathie voor Japan. Middelburg 22 Augustus. Een ernstig gevaar, BENOEMINGEN, ENZ. illDDELBURGSCJü Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s met uitzondering van Zon- en Feestdagen. Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp., 2. Afzonderlijke nummers kosten 5 cent. 22 Aug. 8 u. Tm. en regen. 59 THERMOMETER EN VERWACHTING. 12 u. 68 gr., av. 4 u. 68 gr. F. Verwacht: toenemende bewolking Advertentiën20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats, die zij innemen. Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende Handel, Ngverkeid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentle-Rnrean A. DE IiA MAR Az„ N.Z. Voorburgwal 306, Amsterdam. sympathie voor Japan ons volk, omdat op den bodem daarvan ligt onze bewuste of onbewuste liefde voor het hoogste bezit der mensehheid, de vrijheid en het recht. De Zutphensche. Crt. wjjdt een opstel aan de >Nederlandscke sympathiën in denRussischen- Japanschen oorlog." Zjj erkent daarbjj dat een krachtig Japan een groot gevaar voor ons is met het oog op onze Oost-Indische bezittingen. Overwinning maakt overmoedig. Wat Japan vroeger niet aandurfde, daarvan zal het in de toekomst, als het, ontzien en geducht, als overwinnaar uit don strijd met het machtige Rusland te voorschijn treedt, zich niet meer laten weerhouden. De Japanners weten daarenboven dat de oogen van al die millioenen gele en bruine onderdanen der in Oost-Azië koloniseerende mogendheden thans op hen gericht zjjn als op den held, die de overmacht van het blanke ras in Azië vernietigen kan en moet, den ver losser der inlandsche rassen uit eeuwenlange willooze onderworpenheid aan een handvol Europeanen. Voorts is het in de wereld overbekend, dat onze vloot onbeteekenend, onze dappere Indische krijgsmacht klein in getal is, en dat er aan onze doode weermiddelen in Indië veel ontbreekt, zoodat een mogendheid als Japan, met zjjn uitstekend leger, zjjn prachtige vloot, zjjn bekwame veld- en vlootoversten, zjjn intelligente toepassing van het beste wat de nieuwere krjjgswetenschap en techniek ople veren, zjjn gloeiende drift om zich te laten gelden, de bewonderenswaardige wedijver zjjner dapperen om zich voor de glorie van het vader land op te offeren, gemakkelijk werk zou heb ben met ons prachtig eilandenrjjk. Het is waar, de Europeesehe mogendheden hebben ook wat in de melk te brokken. Maar het is de vraag, in hoeverre er op hen te rekenen zou vallen, indien Engeland en Japan, dan zooals nu, één ljjn trokken, zooals hun eigenbelang zou kunnen meebrengen. En daarom te meer is het een eigenaardig verschjjnsel dat de groote meerderheid onzer bevolking niettemin in zjjn hart juicht bjj elke overwinning van de Japansche wapenen, groeit in de zegepraal van Japan. En zjj doet dit omdat bjj ons, Nederlanders, met ons sterk ontwikkeld vrijheidsgevoel, de diepste roerselen van ons hart in verzet komen tegen Japan's tegenstander, het inwendig ver rotte Rusland, het land van de uitgezochtste dwingelandij. Het verleden maar ook de jongste gebeurte nissen in dat reuzenrjjk getuigen van dien rotten toestand in het Czarenrjjk. En een sterk sprekend bewijs daarvan is dat niet alleen de revolutionnaire elementen - maar vele rustige, gezeten, conservatieve lieden in Rusland slechts hopen en bidden, dat deze oorlog noodlottig voor hun land zal eindigen. Een overwinnend Rusland is voor hen de ver sterking en voortzetting van het absolute regime. Alleen een opeenvolging van verschrik kelijke nederlagen kan den Czaar tot inkeer brengen en aan de onbeschrjjfeljjke dwinge landij der hooge en lage ambtenaarswereld een einde maken. Onze vreugde over Japans overwinningen, atgezien van de sympathie voor iederen klei nen David die een Goliath verslaat, wordt laten wjj het bekennengevoed door afkeer van Rusland, van het Russische regeeringsstel- sel en zjjne toepassing. Voor ons is deze oorlog geen oorlog tegen het Russische volk, maar tegen de Russische regeeringzegt het Zutphensche blad ten slotte. De wonden van den soldaat smarten ook ons als wjj ons indenken in de ellende, die ginds geleden wordt. Maar indien het effect van den oorlog ishet vernagelen van de Russische regeeringsmachine, dan is de prjjs, dien de krjjg vordert, niet te hoog. Onze sympathie voor Japan is een domme sympathie als men wil. Maar zjj is in elk geval zonder berekening. Boven het gevaar, dat voor ons kostbaar bezit in den Indischen Archipel geschapen wordt, domineert een gevoel van deernis voor de on derdrukte Russische bevolking, verontwaardi ging over het bederf en de rechtsverkrachting in de Russische maatschappij, en afkeer van de regeerende machten daar ginds, die daar aan schuldig of medeplichtig zjjn. Het stilzwegen op te leggen aan de zelf zuchtige vrees voor stoffelijke verliezen die ons wellicht bedreigen, teneinde gehoor te kun nen geven aan de onbaatzuchtige stem van het algemeen menscheljjke, heeft te allen tjjde ge golden voor iets, wat een volk verheft. Zoo verheft naar ons gevoelen onze Veel waars en sympathieks ligt er voor ons in deze redeneering, geschreven door een, wiens pen werd bestuurd door een warm gevoel voor vrjjheid en recht. Wjj lieten uit het opstel echter eenige zin sneden weg over den Czaar, in wien wjj niet, zooals sommigen, zien een «bekrompen des poot." Veeleer beschouwen wjj hem als een zwak keling, op den bodem van wiens hart wel degeljjk sluimert gevoel voor betere dingen dan knoet en despotisch gezag. Dat hg niet dadeljjk afstand doet van de hem geschonken rechtenwie kan dit niet begrijpen van een, opgevoed in den kring van autocratie, door een moeder, die nog geheel opgaat in het stelsel van despotisme. Aan den invloed van haar en andere hooge dignitarissen van het hof is het te wjjten dat Czaar Nieolaas niet durft veranderen van systeem. En danmen denke ook aan de macht der hooge geestelijkheid in Rusland. Wanneer de Czaar den weg wil opgaan, dien wjj zouden wenschen dat hjj betrad, welk een verzet zou zich dan in die aristocratische en kerkeljjke kringen tegen hem openbaren. Zjjn grootvader Alexander, die zoo zeer het goede wilde, waarvan hg o. a. getuigenis af legde door de vrjjmaking der lijfeigenen, viel toch ook als slachtoffer der nihilisten. In welk een moeiljjke positie bevindt zich de keizer aller Russen Sterker en krachtiger dan Nieolaas moet men zjjn om zich te verzetten tegen allerlei invloeden en intrigues, die hem beletten de zoo noodige verbeteringen te brengen. Het is mogeljjk dat wjj hem ons beter den ken dan hg ismaar wg kunnen ons niet voorstellen dat hg, die het vredescongres samenriep en nu bg de geboorte van zgn zoon den knoet afschafte en de lgfstraffen voor de soldaten, zoo slecht is als men hem afschildert. De toekomst zal in deze echter uitspraak doen, al zal het zelfs, omdat over zooveel geen licht zal opgaan, voor een onpartgdig gesehied- schrgver moeilgk zgn een rechtvaardig oordeel uit te spreken over hem, wiens positie hoogst moeilgk en wiens taak bovenmenschelgk is. Dit echter daargelaten, kwam bg ons meer malen de vraag op of het niet gewenscht zou zgn dat ook Japan eens eenige gevoelige ne derlagen leed, zoo dat ook zgn volk diep be sefte de ellende van den oorlog. Men rekene erop dat, blgft dit rgk aan de winnende hand, niet alleen zgn trots zal stggen maar Rusland er op bedacht zgn zal zoo spoedig mogelgk revanche te nemen. En dan begint de ellende, het onmenschlgk vechten opnieuw. Beide rgken vleugellam geslagen zoo dat zg in de eerste jaren of liefst voor goed zich wel wachten zullen om weer oorlog te maken, het zou in onze oogen de beste oplossing zgn van den tegenwoordig en toestand. Ongenietbaar zgn tegenwoordig de illustra ties, waar men niet anders ziet dan de wrange vruchten van het militairisme tooneelen van menschonteerende dierlgkheidhoe hoog men die ook moge verheffen als staaltjes van hel denmoed. De oorlog, noodzakelgk of opgedrongen, is niet anders dan een moord, een slachting op groote schaal Dien te belettenoveral te doen doordringen het besef dat het een verfoeilgk stelsel is em menschen, die elkaar nooit gezien en per- soonlgk geen leed gedaan hebben, te dwingen mekaar dood te schieten of te verminken; het is dure plicht van allen die strgden voor den vrede. Jaren, ja eeuwen zullen nog voor bggaan voor dat Evangelie der menschenliefde algemeen doorgedrongen is en de oorlog tot het verleden behoort. De ervaring der laatste jaren, met hun oorlog in Transvaal en nu den Japansch-Russischen krgg, heeft aan alle illusie weêr den bodem ingeslagen. En tochlaat ons erkennen dat ook hierbg uit het kwade weer iets goeds voortkomt de afkeer van den oorlog neemt meer en meer toede aandrang om van het hot van arbitrage gebruik te maken wordt onder de volkeren steeds sterker. En stellig kan het ook aan het doordringen van die ideeën bevorderlgk zgn wanneer de thans vechtende partgen, Japan en Rusland, leeren inzien dat een oorlog hen physiek tot ondergang voert en moreel verlaagt. Als de volken dat beseffen, zullen de regee ringen wel volgen. Want zelfs een autocraat als de Czaar van Rusland en een keizer van Japan, die beiden, naar men zegt, den oorlog niet hebben gewild, hebben ook dezen krgg, door een groot deel van het Japansche volk gezocht, niet kunnen beletten. En voor ons zou zulk een oplossing van den huidigen oorlog dit voordeel hebben dat wg in de eerste jaren van Japan niets hebben te vreezen. Terwgl het thans aanhangige wetsontwerp tot wgziging der wet op het Lager Onderwgs door de elericale organen zeer wordt geprezen en De Standaard nog in zgn jongste nommer bg de christelgke partgen ten sterkste aan dringt op solidariteit, op eendrachtig optreden om het ontwerp in het Staatsblad te helpen brengen, wordt van vrgzinnigen kant met allen ernst gewezen op de bedenkelgke zgden van dit voorstel. En geen wonder. Ieder, die even doordenkt, na van het ont werp kennis genomen te hebben, doorziet daarvan dadelgk de strekkinghet begunstigen van het bgzonder onderwgs ten koste van het openbaar, dat ten onder moet worden gebracht. Dien weg gaan wg op. In een zevental opstellen met groote zaakkennis geschreven en zeer geschikt om afzonderlgk te worden' uitgegeven heeft de hoofdredacteur der Arnh. Crt, de bekende mr J. A. van Gilse, voormalig schoolopziener in het arrondissement Rotterdam, een man die de inrichting en de behoeften van ons openbaar onderwgs zeer goed kent, gewichtige bezwaren daartegen ingebracht. Wg laten hier volgen wat hg aan het slot van zgn klemmend betoog schrgft, na meer malen gewezen te hebben op het niet te mis kennen gevolg der voorgestelde, aanzienlgke hoogere aubsidieering van het bgzonder onder wgs de ontvolking der openbare school. Dit slot nu luidt Waar die openbare school, vooral in de kleinere gemeenten, al niet geheel verdwgnen zal, kan toch eene belangrgke vermindering harer leerlingen niet uitblgven, wat natuur- lgk met zich brengen moet het ontslag van een groot aantal onderwgzers en onderwgze- ressen, thans bg het openbaar onderwgs aan gesteld. Aan het hoofd, die wegens opheffing der school, en aan een onderwgzer, die wegens opheffing der school of zgner betrekking ont slagen wordt, kent de wet, voor zoover zg niet vallen in de termen om pensioen te verkrggeni een wachtgeld toe ten bedrage van de helft van hun laatst genoten jaarwedde, in geen ge val langer dan voor den tgd van 5 jaren, in dien zg op den dag van hun ontslag nog geen 45 jaar oud zgn. De onderwgzers en onder- wgzeressen van middelbaren leeftgd, die ten gevolge van de belangrgke uitbreiding, welke het bgzonder onderwgs met kerkelgke kleur door het hooger subsidie verkrggen zal, hunne betrekking verliezen, zullen dus 5 jaren na hun ontslag met hun gezin geheel broodeloos zgn, in den regel zonder eenige kans om op nieuw bg het openbaar onderwgs te worden benoemd. Niet alleen toch zal de vraag naar onderwgzend personeel voor de openbare school in belangrgke mate dalen, maar ook zullen de vroegere "dienstjaren der wachtgelders voor de meeste gemeenten een hinderpaal opleveren, om hen voor eene benoeming als onderwgzer aan eene harer scholen in aanmerking te brengen, aangezien hunne ancienneteit, vol gens art 26 der wet, de toekenning eiseht eener hoogere jaarwedde, dan aan jonge onder wgzers kan worden toegelegd en hoewel het wgzigingsontwerp ook de verplichte verhoo gingen der jaarwedden zegt ten laste te bren gen van het Rgk, is dit feitelgk tegenover de gemeentebesturen niet het ge val. Het verschil toch tusschen de uitkeering, welke de gemeentebesturen volgens de thans voorgestelde regeling ontvangen, en die welke zg ontvangen zouden indien op dit punt de wet van 24 Juni 1901 onveranderd bleef, wordt hun ingehouden van de uitkeering, welke aan de gemeentebesturen gedaan wordt ingevolge de artt. 1 tot 9 der wet van 1896, tot regeling der financieele verhouding tusschen Rgk en Gemeenten. Hoe meer hun dus wegens onder- wgzersjaarwedden boven het wettelgk minimum zal worden gerestitueerd, des te meer wordt er door het Rgk ingehouden van de uitkeering krachtens de wet van 1896, zoodat hetgeen zg bg benoeming van een onderwgzer met verscheidene dienstjaren aan jaarwedde moe ten toekennen boven het minimum-tracte- ment van een jong onderwgzer, hun van de uitkeering krachtens de wet 1896 wordt afge houden en zg dit verschil dus werkelgk zelf betalen. Hoevele gemeenten zullen er nu wel zgn die, uit louter philanthropic, zich die hoogere uit gave uit eigen kas zullen opleggen Een antwoord hierop mag wel overbodig geacht worden't is inderdaad niet te veel gezegd, dat de voorgestelde regeling der uitkeering aan de Gemeenten den wachtgelders, die de uitbreiding van het kerkelgk onderwgs op straat zetten zal, de kans vrgwel ontrooft om opnieuw bg het openbaar onderwgs te worden aangesteld. Honderden personen allicht in de kracht des levens, zullen dientengevolge na verloop van eenige jaren broodeloos worden, met verlies bovendien van hunne aanspraken op pensioen, waartoe zg jaar aan jaar 2 pet. hunner jaarwedde hebben bggedragen. Zou nu 't voorkomen van deze ramp niet oneindig dringender geweest zgn dan het verstrekken van onderwgs aan zwakzinnige kinderen in afzonderlgke scholen mogelgk te maken, dat door de Regeering wordt voorgesteld? Ons dunkt, 't kan slechts aan onnadenkendheid toe te schrgven zgn, dat op dit onvermgdelgk gevolg der toepassing van de zoogenaamde financieele «rechtsgelgkheid", zooals het wets ontwerp die geeft, door de Regeering in't ge heel geen acht is geslagen, zoodat in elk geval door haar alsnog maatregelen zullen worden voorgedragen om te voorkomen, dat honderden ambtenaren met hunne gezinnen het slacht offer worden van de politieke zegepraal der kerkelgke partgen in den noodlottigen school strijd. Te eerder mag dit verwacht worden, waar ook reeds van de zgde van medestanders der Regeering in krachtige termen opgekomen is voor het belang der openbare onderwgzers, die binnen korter of langer tgd hunne be trekking verliezen zullen. Naar aanleiding van het wetsontwerp schreef namelgk De Katho lieke Ondermijzer «Wg, voorstanders van bgzonder onderwgs, wg, die jaren lang het bgzonder onderwgs hebben gediend en lief gehad, wg, die ons verheugen in de schoone toekomst, welke ons onderwgs te gemoet gaat, wg zouden, waren wg geroepen onze stem uit te brengen over deze of liever nog verbeterde ontwerpen, b e- slist tegenstemmen, als de voorwaarde niet vervuld werdniemand worde slachtoffer! Liever bleven wg wat wg zgn, dan onze positie te verbeteren ten koste van jammer en ellende in gezinnen van collega's. «Oprecht hopen wg dan ook, dat deze eer- lgk gemeende woorden weerklank mogen vinden, waar geen woorden, maar daden ge vraagd wordendat zg mogen doordringen tot de harten van onze Christelgke Ministers en Christelgke meerderheid, opdat zoo 1906 ons juichen zal hooren, met dit juichen allen zullen kunnen instemmen, of ten minste vrede zullen kunnen hebben." Voor deze kernachtige en waardige woorden komt de redactie van dit onderwgzersblad een welverdiende hulde toe, zegt de Arnh. Crt., en er valt nauwelgks aan te twgfelen of ze zullen nog wel gehoor vinden bg Regeering en Kamers, indien ongelukkiger wgze de voor gestelde regeling van het subsidie voor het bgzonder onderwgs wet worden mocht. Want hoewel volkomen eerbiedigende de opinie der redactie van De Katholieke Onderwijzer, die dit als een «schoone tookomst" toejubelt, lgdt 't voor ons niet den geringsten twgfel, of het tot stand komen van de door dr Kuyper voorge stelde wgziging, om niet te zeggen omverwer ping der Lager-Onderwgswet, zou een ramp zgn voor ons land, ware 't alleen reeds omdat daardoor een onberekenbare hoeveelheid brand stof zal worden opgehoopt, waaruit later de vlammen van godsdiensttwist en geloofshaat zullen oplaaien, als Nederlad nog eenigen tgd gebukt moet blgven onder het regime van on verdraagzaamheid en reactie der zoogenaamd «Chistelgke" coalitie. Om ons land aan die heerschappg te ont- Volgens mededeeling in De Tijd zal Zon dag 4 Sept. te Maastricht plaats hebben eene vergadering van alle onderwgzersgezelschappen in Limburg, waarop die wachtgeldenkwestie zal worden besproken. Men wensoht pogingen aan te wenden om art. 39 der wet, rakende de wachtgelden, ge wgzigd te krggen en de wachtgelden te ver- hoogen, zooals dit in België het geval is. wringen, kan 't wel niet anders of daartoe moet mede een krachtige aansporing zgn een wetsontwerp, als den 15en Juni bg de Kamer is ingediend, hetwelk in strgd met letter en geest der Grondwet het openbaar onderwgs, door de openbare kassen ingericht en onder honden, door milde subsidies uit 's Rgks kas aan bgzondere inrichtingen ondermgnt en s Lands penningen voor een niet onaanzienlgk deel bestemt voor de bevordering van het kloosterwezen en de uitbreiding van het bezit in de doode hand. Is de vrede op onderwgs- gebied in ons vaderland inderdaad niet be reikbaar, zonder dat het bestaande onderwgs- stelsel ondersteboven wordt gekeerd, bgzonder onderwgs regel en openbaar uitzondering wordt, dan behoort zulk een ingrgpende verandering niet tot stand te komen ten koste van de eer- Igke toepassing der Grondwet. Dat ze strgdt met haar letter als met haren geest, hebben de kerkelgke partgen zeiven erkend door hun non-possumus in 1886, toen zg een wgziging van art. 194 der Grondwet, als door dr Schaep- man voorgesteld, als conditio sine qua non stel den voor hare medewerking tot eenige Grond wetsherziening. Die voorwaarde hebben zg toen niet ingewilligd kunnen krggen maar nu zg over de meerderheid in beide Kamers te be schikken hebben, eischen de goede trouw en de politieke moraal, dat ook nu het ideaal der kerkelgken niet verwezenlgkt worde, voordat de Grondwet in hunnen geest is ge wgzigd. Het door te zetten in strgd met de Grondwet is niets minder dan machtsmisbruik. Tot zoover het betoog der Arnh. Ct., datwg in zgn geheel gaarne algemeen verspreid zagen tot leering en waarschuwing. Wg willen hopen dat hare goede verwach tingen verwezenlgkt worden. Edoch wg zgn op dit punt niet optimistisch gestemd. De clericalen hebben nu de macht; en men weet hetzgn zg eenmaal de baas, dan ont zien zg niets en niemand, waar het geldt hun doel te bereiken. De Standaard zag zegt zgne redactie zoo gaarne dat «Rechts en Links samenwerkten om het bewuste wetsontwerp in het Staatsblad te helpen brengen." Oheilige onnoozelheid oi schgnheiligheid Men stelle zich eens voor dat de Vrgzinni gen daartoe meewerkten! En de openbare onderwgzers op die wgze hielpen ten ondergaan Neen, dan liever tot het laatste toe gestreden. Dat is de plicht van de leden der linker- zgde in onze beide kamers. Dat is de ernstige taak, die alle anti-cleri- cale kiezers te vervullen hebben in het volgende jaar bg de algemeene verkiezingen voor de Tweede kamer Dan geldt vooral de leuzede macht te ontwringen aan hen die een der schoonste instellingen in ons land ten verderve willen voeren. HOOGER ONDERWIJN OP SOCIALIS- TICHEN GRONDSLAG. Uit zeer goede bron is den Haagschen briefschrgver van "de N. Gron. Crt meegedeeld dat men van conservatieve en christelgke zgde al een beetje Bpgt en ontevredenheid begint te gevoelen over den loop van de Hooger onderwgs-geschiedenis, en dat men niet van plan is verder in de richting van den premier mede te werken tot de vurig begeerde vrg- making van dat onderwgs, omdat, zoo zegt men, in socialistische kringen in allen ernst er aan gedacht wordt een fonds bgeen te brengen, waaruit, zoodra de oprichting van vtge universiteiten onder de voorwaarden van het ontwerp-Kuyper met staatshulp mogelgk zal zgn geworden,- een inrichting van Hooger Onderwgs op socialistischen grondslag zal worden bekostigd. Ter gelegenheid van 't inter nationaal socialisten-congres te Amsterdam is daarvan wel is waar niets gebleken, doch volgens mgn zegsman, een van de roode partg, moet toch van die bg oenkomst gebruik zgn gemaakt om voor dit denkbeeld propaganda en de verwezenlgking er van mogelgk te maken. Bleek dit waar, dan zouden de voorvechters voor de vrge universiteit het paard van Troje leelgk hebben binnengehaald. Bg kon. besluit zgn benoemd tot ridder in de orde van den Nederlandschen Leeuwjhr mr A. F. O. van Sasse van Ysselt, lid van de Tweede Kamer; enH. W. J. Mol, lid van Gedeputeerde Staten van Noordbrabant is bevorderd tot groot-officier in de orde van Oranfe-Nassaumr A. E. J. baron van Voorst tot Voorst, Commissaris der Koningin in Noordbrabant j

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1904 | | pagina 1