Dinsdag 9 Augustus. Uit Stad en Provincie. N°. 186. 147e Jaargang. 1004 Middelburg 8 Augustus. De man der kleine luyden De tentoonstelling van oude Koperwerken. in. SENOEMINGEN, ENZ. MIDDELBURGSCHE COURANT. Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k smet uitzondering van Zon- en Feestdagen. Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp., 2. Afzonderlijke nummers kosten 5 cent. THERMOMETER EN VERWACHTING. 8 Aug. 8 u. ra. 64 gr., 12 u. 75 gr., av. 4 u. 71 gr. F. Verwacht: zwakke wind, bewolkte lucht, weinig verandering in temperatuur. Advertentiën: 20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats, die zij innemen. Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende Handel, Nijverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentle-Bnreaa A. DE LA MAR Az„ N.Z. Voorburgwal 366, Amsterdam. Wjj ontvingen nomuier drie van De Propa gandist, Maandblad der Vrijzinnig Politieke Pro- paganda-clubeen flink, degelijk blaadje, dat de puntjes op de i zet. Het verschijnt te Rotterdam en kost slechts 1 per jaar. Wie zich abonneert, steunt dus een goede zaak. In dat derde nomrner nu komt, onder boven staand opschrift, een opstel voor, dat zeer lezenswaardig mag heeten. Wjj nemen dit daarom in zjjn geheel over; maar ook om daardoor tevens de strekking van het blaadje te doen kennen en het bjj onze VTjjzinnige lezers te introduceeren. Misschien vindt het dan ook onder hen z^jn weg. Dit opstel nu luidt De actie der jongere vrijzinnigen gaat tegen den man der kleine luyden, tegen dr. A. Kuyper. En zegt ge daneen strijd mag niet per soonlijk zjjn, dan antwoorden wjjindien een partjj wordt geleid door een man, op wiens wenk die gansche partij vliegt en doet wat hèm behaagt, dan moet die strjjd in hoofd zaak gaan tegen dien persoon en z'n leeringen. In eenige artikelen zullen wp trachten u hem te verklaren durven wp niet zeg gen, want hp is niet te verklaren, maar u hem te doen zien in al z'n enorme tegenstrij digheden. Ziet, de actie der jongeren in onze partij is door de christelpken, en speciaal door do christelpke pers, niet erg welwillend ontvangen. Men heeft ons nu niet bepaald door vriende lijkheden verwend. Wjj hebben 't trouwens niet verwacht. En wjj znllen er onze actie niet minder om doen zjjn. Met vastberadenheid en moed zullen wjj ons stellen naast de ouderen in onze partij, niet omdat we de pretentie zouden maken ge- ljjk te zpn aan hen, maar omdat we ons toch éen met hen voelen in de groote en goede beginselen van onze partij. Ervaring, wij heb ben ze nog nietknap, wp zpn het niet, maar wjj hebben ons gezonde verstand en wjj kunnen lezen en luisteren, wp kunnen ons oog en ons oor, méér dan dat, wij kunnen ons hart open zetten. Zetten wp ons oog open, dan zien we overal scheuring, verdeeldheid die dit Christe lpke Kabinet kweektzetten wij ons oor open, dan hooren wjj 's Zondags in de kerk de dominee, in zpn fatsoenlijke preektaal natuur lijk, afgeven op Rome, terwijl bjj 's Maandags z'n geloofsgenooten opzoekt om op Rome te •temmen. En zetten wp ons hart open, hun keren ook wp naar waarheid en gerechtigheid, dan koeren wp ons met walging af van 't mon sterverbond, dat thans de portefeuilles op 't Binnenhof vermeesterd heeit. En daarom; wil onze actie krachtig zpn, en bezield van geestdrift, zjj moet zich uit volle overtuiging keeren tegen 't geloofsallegaartje onder Kuyper's leiding, tegen de politieke solidariteit tusichen Genève, Wittenberg en Rome. Op welken grondslag staat gp, vroeg de a. r. Rotterdammer. In ieder geval, zouden wp zeggen, gaan wp hiervan uit: »Geen godsdienst in de politiek," Het hoogste en heiligste heen en weer geslingerd in debatten der Tweede Kamer, dat is 't, wat wp tegenwoordig telkens hooren De groote, trapsgewps aangebrachte etalage die wp nu ontmoeten, bevat aan de langste zjjde een aantal voorwerpen voor kerkeljjk ge bruik, uit de- XVIIde en XVIIIde eeuw. In het midden staat de prachtige Chanoekalamp uit de Synagoge alhier. Alvorens deze en andere dergelpke lampen nader te bezichtigen, willen wjj er de beteekenis van toelichten. Zp worden gebrand bp het inwijdingsfeest, ter herinnering aan de overwinningen van Juda, den Makaheër, op de Syriërs. Op den 25 Kisleu 3595 treedt hp aan het hoofd van zpn leger den tempel binnen, verwpdert de af godsbeelden, reinigt den tempel en viert gedurende acht dagen feest. Nog steeds worden deze feesten gevierd, door zoowel in de synagogen als in de huizen lichten te ontsteken, die voor geen ander doel einde, zooals het verlichten der kamers, mogen worden gebezigd. De daartoe gebruikte lam pen hebben acht pitten, die als volgt worden ontstoken: den eersten avond een licht, den En daartegen keert zich onze innige overtui ging. Onze actie moet eerlpk zpn. Als De Rotterdammer het zegevierend uitroept: »Ouze jongelings-vereenigingen staan op den basis van ons Program", dan antwoorden wjj, dat de jongelingen öf huichelen öf Ons Program niet gelezen hebben. Want dit staat in ons Program»Onze geestverwanten erkennen we in de Ultramontaansche partjj nergens, zoo min aan deze als aan gene zjjde van den Oceaan. We waren nooit één, we zpn het niet en zul len het nooit worden." Nu kan Dr. Kuyper zeer veel voor oude plunje verklaren, maar het gaat moeielpk om dat te doen met Ons Program. Niettegenstaande alle geschillen is op 't oogenblik tusschen Calvinisten, Christelpk-Historischen en Katholieken koek en ei. Juist daartegen moet onze actie zich richten omdat het een oneerlijke coalitie is Wilt gp het hooren? Er zpn tientallen itspraken van dr Kuyper aan te halen, die getuigen van zpn verzet tegen Rome. Eenige slechts ten voorbeeld. Reeds zoo even deden wp u hooren een zinnetje uit Ons Program. Maar dat is het eenige niet In zjjne bekende redevoering tot de deputaten in 1891, Mara- natha, zei dr Kuyper: «En zegt ge, maar dan behooren ook de Roomsch Katholieken bp ons, zoo bid ik u, dat gp u wacht voor een zoo overplde gevolgtrekking Ik wps met beslistheid de gevolgtrekking van de hand alsof we samen als éen man met hen konden optrekken. Dat dit niet kan, ligt aan onze glorieuze historiedat dit niet kan en nooit zal kunnen ligt aan het bloed der martelaren, dat gevloeid heeftdat dit nu niet kan, en dat dit nooit zal kunnen, ligt aan den schranderen grijsaard te Rome, die de pre tentie maakt gevolmachtigd Stedehouder van Christus op aarde te zpn En in diezelfde redevoering leest ge ook nog dit: «Al moge zich dan ook om de eenheid van grondbeginsel en om de gelpke finale, die beiderzijds wordt ingewacht, vaak eenheid van streven openbaren, toch gaapt er tusschen hen en ons een klove, die ons dwingt tot geïso leerde partpformatie en nooit mag worden overbrugd. Steeds zou ik dan ook van verraad aan onze historie, van een verraad aan onze be ginselen roepen, zoo er ooit van ineensmelting of ook maar van te nauwe aaneensluiting met onze Roomsche landgenooten sprake viel Immers, wat tusschen hen en ons ligt is het heilig pleit voor de vrpheid der consciëntie, waarvoor wjj nogmaals als onze vaderen ons bloed zouden laten, en waartegen zp, hoe toe schietelpk ook in de praktpk, toch in beginsel steeds blpven aangekant. Tien jaar later, in 1901, dus eenige maanden voor hp minister werd, toen hp zpn rede uit sprak Volharden bij het ideaal, sprak dr Kuyper als volgt»Indien Rome op het punt stond van Nederland een klein Spanje te maken, zoodat het van de overgroote meerderheid der bevolking, zeker, op ons geheele staatsleven het Roomsche stempel poogde te zetten, zou onverwpld verzet ons door plicht gebonden zpn. Nooit toch mag vergeten worden dat Rome eene absolute macht vertegenwoordigt, die in onverbloemde taal op ons allen als ketters haar anathema werpt, en krachtens onzen Doop ons onder het rechtsgebied van haar Bisschoppen trekt. Godsdienstvrpheid kan door Rome officieel nooit anders dan als dwaling worden gebrandmerkt en in Spanje vroeg het Episcopaat nog kort geleden om sluiting van alle protestantsche kerken en school. In het afgetrokkene kan men derhalve met zulk een absolute oppermacht nooit op voet van vrede leven, en er mee samenwerken nog veel minder. Maar zoo staat het in Nederland niet- Vooreerst zjjn onze Roomsche landgenooten Nederlanders en geen Spanjaarden en verreweg de meeste hunner meenen het oprecktelplr, zoo ze, gelpk de meeste Roomsehen hier te lande in de 16e eeuw, voor godsdienstvrpheid, ook der andersgezinden, opkomen. En wat alles afdoet, ze zpn hier te lande minderheid zonder ooit kans te hebben om meerderheid te worden." Van hun zpde laten de Roomsehen zich ook niet onbetuigd, en de Maasbode schreef ook ronduit: «Het Protestantisme is een dwaling hetwelk niet eens recht van bestaan heeft." En nummer drie in den Bond, de Christelpk- Historisehe partij, bljjft evenmin achter. Een van haar bekendste mannen, prof. dr S. D. van Veen, schreef«Wp willen Rome tegen staan en bestrpden, Dat moeten wjj, want wie Rome niet tegenstaat wordt meegesleept, wie het niet bestrjjdt, wordt overweldigd." Maar evenmin is het koek en ei tusschen de anti-revolutionnairen en de christelpk- historischen. In het program van den Chris- telijk-Historischen Kiezersbond, art. 4, leest men dit: «wij steunen niet wat leiden kan tot het verdringen der Ned. Herv. Kerk van de plaats, die zp inneemt in het openbare leven." Welnu, dan zou een gewoon mensch zeggen, steun dan Rome niet en steun dan evenmin Calvpn, want beider hoogste doel is eigen kerk uit te breiden en dus de Ned. Herv. te doen ver dringen van haar plaats. Heeft dr Kuyper niet eenige maanden geleden op de onderwp- zersvergadering in Amsterdam gezegd, dat zp niet moesten rusten voor zp 3/8 der bevol king onder hun macht hadden? En heeft ook niet de antirevolutionnair prof. Bavinck alle jongelui van christelpken huize opgeëischt voor de Geref. Universteft Ds Van Leeuwen te Rpsoord schreef dan ook in zpn pas ver schenen brochure»Het lpkt mp dringend noodig, onverbloemd te waarschuwen de Ned Herv. die zich laten misbruiken als dommekracht tegen hun eigen kerk." Het feit dan ook, dat dr De Visser, de leider der Chr. Hist.,, tegen de H. O.-wet stemde, het feit dat ook de predi kantenvergadering te Utrecht onder leiding van ds Moquette eenparig als haar meening e kennen gaf, dat die wet inbreuk maakte op de rechten der Ned. Herv. Kerk, het bewpst al genoeg, dat dr Kuyper bezig is die kerk te verdringen van de plaats die zp in het open bare leven inneemt. Trouwens, wat zegt dr Kuyper zelf van de Chr. Hist., wp slaan zpn redevoering, Vol harden bij het ideaal weer op, en lezen op bladz. 16«Theoretisch gaapt ook tusschen ons en de Chr. Hist, een klove, waarover geen brug valt te spannen. Maar in de praktpk valt van die klove, gelukkig, zoo goed als niets te bespeuren en loopen we bp elkaar in en uit. Ook hier toch hangt alles af van de vraag, of ze meerderheid of minderheid zullen zpn. Waren ze meerderheid en gingen ze art, 30 streng en naar de letter toepassen, licht dat ze dan heel het land in een godsdienst oorlog wikkelden. Maar nu ze niets anders doen dan een zeer kleine minderheid vormen, en er van de toepassing hunner theorie toch niets komt, gaan we feiteljjk met hun accoord in vele aanhangende vraagstukken, slechts met deze schakeering, dat bp hen een conservatieve neiging meespreekt, die ons min bekoort." tweeden avond twee lichten en zoo tot den achtsten avond alle lichten branden. Het negende licht, dat men aan elke lamp op ëen afzonderlpke plaats vindt, heet de bediende, omdat daarmede de overige lichten moeten worden ontstoken. Men vindt de Chanoeka lamp hier in drie verschillende vormen: le als staand licht, zooals de groote lamp uit de Synagoge en enkele kleinere, die voor gebruik in de wo ningen waren bestemd, 2e als wandversiering, waarbp het gebruik van olie voor de verlich ting werd toegepast, 3e als hanglamp, ook uit sluitend voor olie ingericht, met een lekbak er onder om de afdruipende olie op te vangen In de eerste categorie valt de groote feest lamp uit de Synagoge, waarbp uit een staander van groote afmetingen op fraai bewerkten voet acht handen zich als het ware losmaken en even zoo vele takken omvat houden, aan het eind waarvan zich de kaarsenhouders bevinden, terwpl een negende hand den tak vasthoudt, waaraan de bediende is bevestigd, Het geheel maakt eenigszins den indruk van een leiboom en zal, verlicht zpnde, zeker een groot effect te weeg brengen. De kleine lamp (no. 218) is fraai en schpnt aan Oostersche vormen, bamboeriet, ontleend. PRETTIG VOORUITZICHT. Volgens Het Centrum zal, teneinde in het tekort op de gewone middelen te voorzien, zeer waarschpnlpk worden voorgesteld een verhooging van den accpns op het gedistilleerd en het heffen van eenige opcenten op de be- drpfs. en vermogensbelastingen. TWEEDE KAMER. Woningwet. Aangezien 't gebleken is, dat de bp art. 1 der bovengenoemde wet bedoelde voorschrif ten binnen den gestelden termijn (van twee jaren) niet kunnen gereed zpn in verreweg de meeste gemeenten, is voor den inart. 8 der wet gestelden termpn en dientengevolge ook voor den in art. 51 genoemden termpn ver lenging met een jaar voorgesteld bp een der Kamer voorgelegd wpzigingsontwerp. Onder de lampen, die tevens tot wandver siering dienen, moeten vermeld worden de nos 225, 226 en 230zjj zjjn met uitgeslagen en gedreven ornamenten versierd of in goeden vorm gegoten. Het gebruik maken van deze lampen in de woningen vermindert veel, zoodat de meeste bp particuliere verzamelaars terecht komen en tot opluistering hunner ver trekken worden aangewend. De hangende Chanoekalamp heeft een mooien decoratieven vorm en komt in enkele exemplaren op de tentoonstelling voor. In dezelfde uitstalling bemerken wp een prachtigen lezenaar uit de Luthersche kerk alhier, (no. 214) en een missaalstoeltje (no. 170) met voorstelling van den heiligen Martinus zpn mantel deelende met een bedelaar. De uitvoering is fraai; vooral de gegraveerde hoek, ornamenten verdienen de aandacht. Verder treffen wp er aan een aantal koperen stoofjes, eenmaal de trots van de gelukkige bezitsters, die daarmee Zondags kerkwaarts togen. De meeste zpn vierkant, enkele acht kant en allen versierd met doorgeslagen en gedreven bloemornamenten. Enkele handwar mers, die gevuld werden met een heetge maakten steen, zien wp daarnaast staan, i De altaarschellen, waarvan eenige exempla- Bjj kon. besluit zpn bevorderd tot commies der posterpen 2de kl., G. Hoefer, thans 3de kl.tot commies 3de kl. J. P. A. Kater, thans éde kl. KORTE MEDEDBELINGEN VERGADERINGEN. Te Dordrecht is Zaterdag de 17e jaarlpksche algemeene vergadering gehouden van den Koninklijken Nederlandschen Bond van oud onder officieren. De jaarverslagen toonden aan dat het ledental, niettegenstaande Indië als zelfstandig lichaam is opgetreden, wat den bond een verlies bezorg de van 154 leden, slechts 74 minder bedraagt dan in 1903. Het aantal militaire en burger lijke donateurs is achteruitgegaan, eveneens door het afscheiden van Indië, met 208. Ver- geljjkt men de balans van 1902 met die van 1903, dan vindt men een vermeerdering der bezittingen met ruim4800terwpl de bonds- loterjj daarvoor 4265 bp droeg, is men dus in 1903 ongeveer 550 vooruitgegaan. Het reservefonds is teruggegaan met 130. De kermis is dan nu geëindigd met een Zondagschen nabloei is zp laten we mo gen zeggenten grave gedaald. Want een einde, zoo waardig als we dat vroeger gekend hebben, was het niet. Zoowel in den Schouwburg als in het Schut tershof was het publiek Zondagavond in niet zeer grooten getale opgekomen. Wat den Schouwburg betreft, stond men reeds tpdig weer buiten, want De Mannenhaatsters namen niet veel tpd in beslag. De vlotgespeelde klucht vond veel bpval. Zaterdag avond was de Schouwburg vol; de tweede opvoering van Madame Sans Gêne had ook nu weer zeer veel succes. Ook in het ScliuttershoJ waren Zaterdag de vele en Zondag de weinige toeschouwers zeer dankbaar gestemd. Voor het bal, dat de reeks voorstellingen besloot, was al heel weinig deel neming. Ordeverstoringen van eenige beteekenis vonden bp deze kermis niet plaats. Eenige beschonkenen werden ingerekendaan enkele kleine schermutselingen moest de politie een einde makeneen matroos en een burger, die van kleederen verwisseld hadden, werder onder veel belangstelling naar het bureau gebracht om daar die bewerking te herhalenvan ern stige feiten echter hoorden wp niet. De drukte en de «kermisstemming" waren over 't algemeen dezen keer geringer en flau wer dan voorgaande jaren den algemeenen achteruitgang van onze jaarmarkt hebben we trouwens reeds vroeger geconstateerd. De tentoonstelling van oude. koperwer ken in het Kunstmuseum alhier is Zondag bezocht door 47 bezoekers tegen betaling van 0.25 en 92 tegen 0.10. In 't geheel is tot nu toe de expositie be zocht door 150 bezoekers tegen 0.50, 1678 tegen 0.25 en 625 tegen 0.10. Eigenaar dig is het, dat de overgroote meerderheid van bezoekers uit vreemdelingen bestondde be- langsteüing van stadgenooten was tot nu toe onevenredig klein. Het derde zomerconcert, Woensdag a. in het Schuttershof, wordt gegeven door het muziekkorps der schutterp alhier, onder leiding van den heer Jan Morks. Uitgevoerd zullen worden de volgende nom- mersBlaze Awaymarch and two step, Holz- mann, Ouverture over het koraal Sollt ich meinem Gott nicht singen, Morks, Rose Mousse, Entr'acte et Valse lente, Bossi, Gavotte, Czi- bulka, Polka de Concert (voor 2 cornets a pis tons), Godard, Fantaisie-Ballet, Montague. Fanfare Militaire, Rondo caprice, Ascher, Panis Angelicus, César Frank, So ihr mich von ganzem Herzen suchet, aria uit het oratorium Elias (solo voor Euphonium) Mendelssohn Bart- holdy, Sérénade uit het F dur kwartet (solo voor Oboe), Haydn, Singvögelchen, (solo voor fluit), Weiss, Piet Hein, Hollandsche Rhapsodie, Van Anroop, en Marcia Sinfonico, Morks. De Tuin op het Noord Bolwerk alhier was Zondagmiddag goed bezet ter gelegenheid van de matinée, die daar gegeven werd door de Vlissingsohe Kurkapel, onder directie van den heer R. Bekker. Het was dan ook een heel mooie middag, met een helderen hemel en een heerlpken zonneschijn, terwpl een koel windje den in vloed der zomerwarmte juist genoeg temperde. Het kleine muziekkorps, voor 't grootste deel uit dames bestaande, had eene zware taak te vervullen, want om het geluid eenigszins tot zpn recht te doen komen in de openlucht, daarvoor werd heel wat vereischt. En moge ook al nu en dan wat verloren zpn gegaan in de groote ruimte, het succes, dat de kapel klaar- blpkelpk had, bewees dat men over hetgeen ten gehoore werd gebracht, voldaan was. Zoo wel de orkestnommers als het duo voor twee violen en de solo voor violoncel werden met belangstelling aangehoord. Dezelfde kapel zal Zondag 14 Augustus een matinée geven in het Schuttershofter opluiste ring van de tentoonstelling van oude koper werken. - Door den officier van justitie bjj de arron dissementsrechtbank alhier is heden hooger beroep aangeteekend tegen het vonnis dier rechtbank, waarbp de ontslagen ladingmeester J. J. M. te Vlissingen, ter zake van diefstal, op 27 Juli 1.1. werd veroordeeld tot 18 dagen gevangenisstraf. In aansluiting met hetgeen vroeger reedi is gemeld, ontleenen wp aan het thans defi- nief vastgesteld programma voor de feestver- gadering van het Koninklijk instituut van inge nieurs, van 18 tot 20 Augustus a. te Mid delburg te houden, het volgende De regelingscommissie bestaat uit de heeren A. A. Bekaar, president, Jos. van Raalte, vice- president, J. G. Ermerins, secretaris, W. F. Drupvestepn, J. L. Gruber en L. van Krimpen, die het uitvoerend bestuur vormen, en verder J. Drabbe, J. Janszen Jz., W. H. Martin, E. ren aanwezig zpn, worden ook thans nog ge bruikt, in ongeveer geljjken vorm, doch min der fraai versierd; die, onder no. 52 vermeld, is zeer mooi gedreven. De kan met schotel, uit de Synagoge alhier, is een goed stuk drpfwerk van bpzonderen vorm. Het staat niet in den catalogus ver meld, doch bevindt zich onder het hiervoren genoemde missaalstoeltje. Tusschen al deze voorwerpen zjjn een aan tal kandelaars geplaatst, meest alle voor kerke- lpk gebruik bestemd, waaronder twee zeer groote in gedreven arbeid. De afscheiding van deze kerkelpke afdeeling en de aangrenzende verzameling van huishou delijke zaken wordt gevormd door een trom mel (541) met het wapen van Hasselt in ge dreven "werk, omringd door krpgsattributen en het onderschriftStads rust, Onze lust. Daar onder staat een klein koelvat van rood koper uit de XVIIe eeuw met goede ornamenten. Onder de huishoudelijke zaken merken wp op een fraai gedreven kan en kom, een keteltje in den vorm van een meloen (no. 446), een met sierlpk drpfwerk (no. 436), een waterkan van goeden vorm (no. 447), een geheel gedreven keteltje met onderstel (no. 445), en een paar eonfoortjes, die in den tpd der Goudsche pppen goede diensten bewezen en bovendien uitste kend bewerkt zpn. De handlantaarn met geslepen glazen bol wordt nog dagelpks in eene familie alhier gebruikt en steekt gunstig af bp de meer moderne looplampjes, die nu voor hetzelfde doel worden gebezigd. De weverslampjes, nos 345 en 346, zpn thans vrp zeldzaam gewordenvroeger vond men ze in elk wevers gezin. Zjj zpn aardig van vorm en praktisch ingericht met een gepolpBt schermpje om het licht te weerkaatsen. Een drietal hondenhalBbanden doen ons zien dat de behoefte aan versiering zich uit strekte tot alle denkbare voorwerpenhet zat er eenmaal zóó in, dat men niet kon nalaten het op alles toe te passen, dat daarvoor maar eenigszins vatbaar was. Hand- en reislantaarntjes, vouwbaar en in den vonn van een boek (no. 343 en 344), wer den met gegraveerde en doorgeslagen orna menten versierd. Het lantaarntje no. 348 van het jaar 1639 is zeer bezienswaardig wegens de daarop geciseleerde ornamenten. Aan het eind van deze etalage hangt een weinig voor komende armbus met opschrift.

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1904 | | pagina 1