W oensdag
3 Augustus.
Uit Stad en Provincie.
N°. 181.
147e Jaargang.
1904.
De tentoonstelling van
oude Koperwerken.
Middelburg 2 Augustus.
BENOEMINGEN, ENZ,
MIDDELBIJRIÏSCHU COURANT.
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp., 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
2 Aug. 8 u. vm. 69 gr., 12 u. 80 gr., av. 4 u. 79 gr. F. Verwacht: zwakke wind,
licht, bewolkte lucht, droog en warm weer.
Advertentiën: 20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel.
Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig nit Zeeland, betreffende
Handel, Njjverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau
A. OE LA MAR Az„ N.SE. Voorburgwal 266, Amsterdam.
EEN CHRISTELIJK HISTORISCH OOR
DEEL OVER OE ONTBINDING.
De Volksbodeorgaan tot handhaving van het
Christelpk-historisch karakter der natie, ver
klaart dat de verwerping der Hooger Onder
wijswet zelve in het belang is van ons Neder-
landsche volk. Deze partieele herziening van
ons Hooger Onderwps is volgens de redactie
tastbaar enkel ten bate van de Vrpe Univer
siteit voorop geschoven, en zjj zegt verder
,Wy hebben de indiening er van betreurd en
jouden niets liever hebben gezien, dan dat de
minister na het votum der Eerste Kamer dit
mislukte ontwerp, mede volgens het advies
van De Nederlander, had teruggenomen.
Doch gedane zaken nemen geen keer. De
minister heeft de kwestie van den effectus civilis
tot een beginselkwestie opgeblazen en de
.vrijmaking" van zjjn vrjje universiteit aan
het landsbelang vastgesehakeld. Wjj begrppen
dan ook ten volle de moeilijkheid, waarin de
premier heeft verkeerd. Toegeven laadde op
hem den sc'agn zjjn ministerieele leven liever
te hebben dan zjjne ministerieele eer, die naar
de huidige parlementaire zeden bjj de intrekking
van het ontwerp gemoeid schjjnt. Toch kun
nen wjj ons niet ontveinzen, dat de ontbinding
der Eerste Kamer een paardenmiddel is, dat
een antecedent stelt voor volgende bewinds
mannen, waarvan wjj de gevaarljjke strekking
niet eenmaal kunnen doorzien.
Wjj willen ons niet ophouden met allerlei
bespiegelingen, waarvan de pers in deze
critieke dagen vol is, maar wel moet ons de
vraag van het hart of het zedeljjk geoorlootd
was voor een christelijk ministerie, om bjj een
zoodanig conflict tusschen volksvertegenwoor
diging en bewind, waarin toch, op den keper
beschouwd, het landsbelang niet in die mate
gemoeid is, dat het een zoo ingrppend middel
tot oplossing rechtvaardigen kan en waarbjj
een groot deel des volks al bitter weinig be
lang getoond heeft te stellen, tot ontbinding
over te gaan.
Ons dunkt, dat hiermede de dictator te veel
voor den dag komt, die eerst de Tweede Kamer
aan zjjn wil heeft onderworpen en, nu hjj op
verzet bjj de Eerste Kamer stuit, dit verzet
breekt door het ultimum refugium (het middel
in den uitersten nood) de ontbinding der volks
vertegenwoordiging."
Het Evangelisch Zondagsblad teekent hierbjj
aan
»Is het nu niet opmerkeljjk dat zoo gespro
ken wordt in naam van menschen, die zich
met de regeeringsmannen rekenen tot de
»cbristeljjke" politieken
De ontbinding der Eerste Kamer, door de
.christeljjke" regeering geproclameerd, heet
een .paardenmiddel". Die ontbinding is, vol
gens de Volksbode, iets dat »zedelpk ongeoor
loofd is voor een christeljjk ministerie." .Een
landsbelang", dat dit ingrjjpend middel eischt,
is in deze zaak niet gemoeid. De minister, die
de ontbinding heeft doorgedreven, treedt op
als .dictator".
Bjj de jongste verkiezingen trok men te
velde onder de leuzevóór of tegen Christus.
En nu wordt gezegd, dat de règeering iets
deed, dat .zedeljjk ongeoorloofd was; Met de
daad heeft zjj dus tegen Christus gehandeld
Zoo oordeelen zjj, die zich ook Christeljjke"
politieken noemen."
Maar, vraagt het Er. Zondagsblad, hebben
de christeljjk historischen zelf niet meegewerkt
om bjj de Statenverkiezingen de regeerings-
vrienden in de meerderheid te brengen? Het
blad meent, dat als zjj er werkeljjk over denken,
zooals de Volksbode nu zegt, zjj zich hadden
moeten onthouden van de verkiezing.
En het Zondagsblad gaat voort
»Ja het is dezer dagen weer gebleken, dat
in den politieken strjjd de zedeljjkheid wordt
vertrapt. En dat is afschuweljjk en bjj uit
stek verderfeljjk voor ons volk, vooral als dat
geschiedt met den naam van God en dien van
Christus op de lippen. Dat is een Farizeïsme.
En wat nu de daad der ontbinding be
treft, laat ons het duideljjk uitsprekenal
poseeren de tegenwoordig regeerende partpen
als .geloovigen" bjj uitnemendheid, zjj deden
nu een groote daad van ongeloof.
Het is reeds in deze zaak herinnerdzjj die
gelooven, haasten niet.
Door misbruik van hun macht hebben, uit
ongeloof, eenmaal Israëls hoogepriesters Jezus
Christus vermoord. Toch is de Christus daar
door niet vernietigd.
Aan minister Kuyper legt het Zondagsblad
misbruik van macht", een »daad van geweld"
ten laste, en dan heet het:
»De teekenen der tjjden roepen de gemeente
van Christus wel ernstig op om alles te doen
wat zjj kan, opdat langs den weg der redeljjke
en zedeljjke overtuiging, en daardoor langs den
weg der rustige ontwikkeling, aan de waarheid
steeds meer en meer de overwinning wordt
bezorgd."
DE ZEDELIJKHEID IN AMSTERDAM.
Hoever men het op het gebied der openbare
zedeljjkheid in de hoofdstad gebracht heeft
met het stelsel van wegmoffelen en verbieden,
bljjkt wel uit den jongsten Amsterdamschen
brief in de Prov. Gron. Crt.
Na eene herinnering aan vroegere toestan
den, toen zeker soort dames meer op den
achtergrond bleven, meerendeels geinterneerd
in speciale maisons de tolerance, zoodat zjj
bleven verre uit de oogen van het .nettere'
publiek, zegt de schrjjver:
Een brave gemeenteraad heeft gezorgd dat
ook het groote publiek niet langer in deze
materie als een kat in een vreemd pakhuis zou
staanhjj decreteerde de bekende .sluiting",
met het vooraf aan te wjjzen en aangewezen
gevolgde dametjes rukken nu niet meer
compagniesgewjjs, maar in tirailleurslinie op
en bestrpken dus uit den aard der zaak heel
wat grooter terrein. Ook aan haar bedrjjf stelt
de moderne Amsterdamsche samenleving zwaar
der eischen; zooals in het geconstrueerde leger
op den inóividueelen .man" meer aankomt dan
vroeger, zoo is het hier mutatis mutandis.
En inderdaad schjjnt de energie der indivi
duen zich zeer te ontwikkelen de bekentenis
moet mjj eerljjk van het hart, dat, waar ik in
mjjn jonge jaren van Amsterdam een en ander
meen gezien te hebben, ik dit jaar nu het
Rembrandt-terras voor het eerst openstond
voor heeren- en damesbezoekers, men daar
i.
Het vorige jaar werd te Dinant eene ten
toonstelling gehouden van oude koperwerken,
die het voornaamste bevatte wat België nog
op dat gebied bezit, en bovendien een aantal
zaken uit naburige landen.
Het waren niet enkel oorspronkelijke voor
werpen, die men daar bjjeen had gebracht,
doch men had, om het overzicht zóó volledig
mogeljjk te maken, de ontbrekende, zeer be
langrjjke stukken, in gips afgegoten en op
kunstige wjjze met koperkleur bedekt, zoodat
men bjj den eersten oogopslag meende met de
oorspronkelijke voorwerpen te doen te hebben.
Op die wjjze had de tentoonstelling aldaar
een groote uitbreiding verkregen.
Aan de eene zjjde was deze wjjze van handelen
van elang voor hen, die eene speciale studie
van e geschiedenis van het bedrjjf wenschten
e ma en, doch aan den anderen kant verloor
6 ®n oonstelling' voor velen in waarde,
omdat, hoe goed ook nagebootst, de beste
van 15 Tnlf hi? zeJven *eeds in ons nommer
I w 't gelegenheid der opening van
de tentoonstelling, een vluchtig overzicht van
het geheel gaven, danken wjj deze destöds
door ons reeds toegezegde, beschouwing aan
de welwillendheid van een deskundige R e d
reproductie verre ten achter bljjft bjj het
origineel. Bovendien was het groot aantal
voorwerpen voor vele bezoekers een beletsel
om in betrekkeljjk korten tjjd een overzicht
van het geheel te verkrjjgen.
De commissie, die zich op verzoek van het
bestuur der Vereeniging tot bevordering van
het vreemdelingen verkeer te Middelburg gevormd
had om eene tentoonstelling voor te bereiden
en te regelen in den geest als die te Dinant,
heeft dan ook gemeend, zich in dit opzicht te
moeten beperken en enkel op te nemen het
voornaamste dat in ons land op dit gebied
nog overbleef, aangevuld met een aantal huis
houdeljjke zaken uit vorige tjjden, die door
vorm of bewerking de aandacht verdienen ot
belangrjjk zjjn voor de kennis van de zeden
en gebruiken onzer voorouders.
De kunst van de bewerking van het koper
dagteekent reeds uit de voorhistorische tjjden
de Egyptenaren, Chineezen en vooral de
Grieken en Romeinen hebben ons meester
stukken in brons achtergelaten.
De Romeinen brachten deze kunst over
naar de streken, waar zjj zich vestigden. Di
nant verkeerde in zeer gunstige omstandig'
heden om zich op de koperbewerking toe te
leggen, daar een der hoofdbestanddeelen, die
bjj het koper worden gevoegd, nameljjk het
zink, in de onmiddeljjke nabijheid der plaats
werd gevonden in den vorm van koolzuurzink
(calamine.)
In zekere verhouding aan het koper toege
eene verfijning ten toon gespreid ziet, die de
wrangste vruchten voor de toekomst belooft.
Inderdaad had ik niet gedacht, dat de hoofd
stad over eene keurbende chic gekleede,
elegant uitziende, vrjjeljjk levende, meiskes
beschikt, zooals men daar avond aan avond
haar kopjes koffie of grenadine slurpend, kan
aanschouwen. Dit mag ter eere van dit gezel
schap gezegd alcoholica ziet men ongeveer
niet gebruiken, wat te meer treit, omdat Wein
und Weib steeds beweerd werden in nauw
contact te staan dit moge waar zjjn in 't alge
meen, geheel vrjj zjjnde, schjjnt ook de demi-
mondaine volstrekt niet in 't bjjzonder naar
alcoholische dranken te verlangen, zoodat men
het gebruik daarvan in dit millieu aan andere
oorzaken dient toe te schrjjven.
Hoewel de dames niet den minsten aanstoot
geven, tenzjj door hare aanwezigheid, kan niet
worden ontkend, dat de aanblik van zooveel,
wat eertjjds voor het groote publiek verbor
gen was, niet verheffend werkt en op den duur
zal leiden tot eene verslapping der zeden, ter
wijl men zich juist van de .sluiting" in enkele
kringen veel had voorgesteld. Maar men be
schikt hier niet, als dr Kuyper, over eene .ont
binding", zoodat men, al sluitende, wel in een
ander lokaal, maar niet met andere leden heeft
te vergaderen.
Bjj kon. besluit
is de detacheering bjj de landmacht in
West-Indië van den kapitein C. P. Koene
verlengd met 6 weken.
In de St. Crt. no 179 is opgenomen de wet
tot wjjziging der jachtwet.
Deze wjjziging betreft het verbod om door
middel van kunstlicht wild of schadeljjk ge
dierte op te sporen of met kunstlicht iemand
bg het opsporen van wild of sehadeljjk ge
dierte bp te staan.
Deze week verleenen de ministers van ma
rine en van oorlog geene audiëntie.
De St. Crt. na 179 bevat een opgaaf van de
bp de krygsverrichtingen in Atjeh, te Singkel,
in Djambi en op Borneo gesneuvelde en ge
wonde officieren en minderen.
De tochtjes, die door de directie der
Middelburgsche Maatschappij van Stoomvaart wor
den georganiseerd, beginnen in den smaak te
vallen.
Geen wonder.
Daardoor aangemoedigd, besloot die directie
tegen Zondag a. opnieuw door de Middelburg II
een extra reis te doen maken van Vlissingen,
Middelburg en Veere naar Burgbsluis.
Van de drie tot nu toe gedane Zond agsreizen
is dit wel het heerljjkste watertochtje.
Men geniet daarbp het meest van water,
frissche lucht en fraaie landgezichten.
Wy behoeven, na al hetgeen wp over zoo'n
bezoek aan Westeljjk Schouwen schreven,
daarover niet meer uit te weiden.
Nadere by zonderheden over den boottocht, de
uren van vertrek enz., vermeldt eene adver
tentie in dit nommer.
De by zonder e aandacht zjj echter gevestigd
op het beleefd verzoek aan de deelnemers om
zich vóór Vrpdag middag te vijf uren aan te
melden.
Dit is vooral noodig om het aantal te weten
van hen die te Haamstede koffie willen drinken.
Van het oogenblik dat het gordjjn op
ging totdat het voor de laatste maal zakte, is
er Maandag iu den Schouwburg op het Molen
water alhier smakeljjk gelachen bp de op
voering, door de Nieuwe Nederlandsche Tooneel-
vereeniging, van De Brompot.
Wp zullen de eersten zpn om toe te geven
dat dit bljjspel in vier bedrpven geen aan
spraak kan maken een kunstwerk te zpn, dat
de intrige niet veel beteekent, dat de geestig
heden, die de Duitsche schrpvers ervan, Buller
en Tokes, debiteeren, niet allen fijn zpn en
vele zelfs laag bp den grond, maar toch is het
zoo dwaas en de situatie telkens en telkens
weer zoo grappig dat men, of men wil of niet,
aanhoudend in een lachbui schiet.
Dat was niet het minst toe te schrpven aan
de wpze waarop het stuk werd opgevoerd. De
leden van de Nieuwe Nederlandsche tooneelver-
eeniging deden dat buitengewoon goed. Allen,
van den eersten tot den laatsten, speelden
met entrain en dat er nu en dan een beetje
overdreven werd, kon er best mede door. De
toeschouwers waren dan ook niet karig met
hun applaus.
't Was jammer dat de zaal niet beter bezet
was, want werkeiyk als kermisvertooning had
de Brompot een talrpker publiek verdiend.
Ter gelegenheid van den 46en verjaardag
van H. M. de Koningin Moeder woei van de
openbare en vele particuliere woningen alhier
de vlag.
Hetzelfde was ook het geval in andere
Zeeuwsche gemeenten.
De parades, te Middelburg en te Vlissingen
gehouden, hadden het gewone verloop.
Het koninklpk echtpaar brengt den dag op
het paleis te Soestdpk door.
- Maandagnamiddag had op de kermis a 1-
h i e r een zesjarig knaapje het ongeluk om
onder de wielen van den fietsmolen te geraken
terwpl deze in beweging was. Het kind werd
aan den linkerenkel verwond en naar huis ge
dragen, waar de spoedig ontboden geneesheer
vaststelde dat gelukkig niets gebroken was
de kleine had echter veel ppn.
voegd, werd aldus een mengsel verkregen, dat
zich bp uitstek leende tot het gieten van
de verschillende voorwerpen, die in den eer
sten tpd uitsluitend voor kerkelpke doeleinden
waren bestemd. Het waren hoofdzakelpk groote
lezenaars, doopvonten, klokken en kooraf
sluitingen, die tot het versieren der kerken
werden verlangd.
De kunst van het geelgieten bloeide van
de Xle tot de XVe eeuw hoofdzakelpk in
Dinant en in het, in de onmiddelljjke nabpheid
gelegen Bouvignes.
Spoedig echter ontstond tusschen beide
plaatsen een groote nap ver, welke uitliep op
hevige twisten en kleine oorlogen en eindigde
met de totale vernietiging van Dinant in 1466
door Karei den Stoute, die zich de zaak van
de tegenpartp had aangetrokken.
De geelgieters verspreidden zich toen in ver
schillende richtingen en brachten de industrie
over naar de plaatsen, waar zp zich vestigden
De voorwerpen, uit koper vervaardigd, zpn
algemeen bekend onder den naam van dinan
deries, naar de oude plaats waar het bedrpf
zpn oorsprong vond en tot grooten bloei ge
raakte. In het begin waren het alleen de
voortbrengselen der geelgieters, welke dien
naam droegen, doch thans verstaat men daar
onder alle voorwerpen in koper, die door gieten
drpven, pletten, enz. zpn ontstaan.
Het geelkoper verkrpgt door den ouderdom
een eigenaardige bronskleur (patina), waardoor
dikwerf verwarring in de benaming ontstaat,
200.000, verdeeld in 200 aandeelen, van
1000, waarvan er 78 zpn geplaatst.
Te Hansweert is wegens het heer-
schen der mazelen de openbare school gesloten.
Op verzoek is eervol ontslagen de klerk
der posterpen en telegraphie 2e kl. K. B.
Schuurman aldaar.
Door ingelanden van den polder Oud-
Noordbeveland is, wegens overlpden van den
heer M. de Regt Cz., een voordracht voor ge
zworen opgemaakt, bestaande uit de heeren
J. Tazelaar en C. van der Maas, beiden te
Kats, en M. de Jonge te Colpnsplaat.
Te 's Gravenhage is o.a. geslaagd voor
het examen lager onderwps handteekenen de
heer J. E. van Arenthals van Zierikzee.
De leerlingen der openbare school te
Aagtekerke deden Zaterdag j.l. met hun
onderwpzer en eenige genoodigden een
rptoer door Walcheren naar Vlissingen, daartoe
in staat gesteld door bpdragen en medewerking
van eenige vrienden en belangstellenden.
In Vlissingen werden verscheidene merk
waardigheden bezichtigd, en tegen den avond
keerden allen, zeer voldaan, langs den Noord-
weg weer huiswaarts.
Een bp voegsel tot de St. Ct. bevat de
statuten van de naamlooze vennootschap De
Kanter en Hor dijk''s bank te Goes.
Zp heeft ten doel de uitoefening van het
bankiers- en kassiersbedrpf, den commissie
handel in effecten, de vertegenwoordiging van
assurantie- en andere maatschapppen, het hou
den van administratiën en het verrichten van alle
handelingen, die geacht kunnen worden in
den meest uitgebreiden zin met de uitoefening
dier bedrpven in betrekking te staan.
Het maatschappelpk kapitaal is bepaald op
Men zie bpv. op de tentoonstelling de groote
doopvont uit Breda.
Het hoofdbestanddeel van brons, klokkespys
kanonnenmetaal enz. is het koper en het on
derscheid tusschen deze verschillende alliages
ligt alleen in de hoeveelheid zink of tin, die
er aan wordt toegevoegd.
De gewone verhoudingen zpn als volgt:
brons voor: koper zink
standbeelden 90 10
medailles 88 a 92 12 a 8
kanonnen 90 10
klokken 78 22
geelkoper of messing, waar
van de meeste voorwer
pen, die op de tentoon
stelling aanwezig zpn,
zijn vervaardigd 65 35
Ook te Middelburg is een geelgietersfamilie
Burgerhuys genaamd, gedurende meer dan
twee eeuwen met goed gevolg werkzaam
geweest en heeft een groot aantal lanonnen
klokken, enz. gegoten, waaronder van hooge
kunstwaarde. Zp had hare werkplaats in de
oude eetzaal van de Middelburgsche Abdp
thans het gymnastieklokaal aan de Groenmarkt,
De tentoonstelling bevat enkele stukken uit
hare werkplaatsen afkomstig, die wp op onze
wandeling nader zullen bespreken.
Alvorens over te gaan tot een nadere bezich
tiging van het tentoongestelde, meenen wy te
Bp kon. besluit is benoemd tot gezwo
rene van den AruïspoJder Th. C. Vereecken,
te Hontenisse.
Toen Zondagavond de 67jarige tuinier
C. de Smit te Groenendpk (Hontenisse)
uit een herberg kwam, werd hp onverwachts
door een paar personen aangegrepen, die hem
met kracht omver wierpen en zoodanig mis
handelden dat geneeskundige hulp moest
worden ingeroepen. Den man waren twee
ribben stuk getrapt en zpn toestand baart
zorg. De daders zpn bekendeen hunner
werd Maandag geboeid naar de kazerne over
gebracht.
Een verhaal, dat door de gansche Neder
landsche pers de ronde gedaan heelt, als zou
een landbouwer te Hoek zpn paard, dat niet
trekken wilde, de tong uitgerukt hebben, scbpnt
weer overdreven te zpn.
Thans wordt nl. door een inzender in de
Tern. Ct. de volgende lezing ervan gegeven:
Er heeft slechts éen man de tong aan een
touwtje vastgehouden met éen hand om het
dier te bewegen voort te gaan. Dit weigerde
echter halstarrig, sloeg den kop achterwaarts,
waardoor het bewuste lichaamsdeel werd af
gesneden.
Of dit nu door het dier zelf werd atgebeten,
en of dit door het touw werd doorgesneden,
blpft een raadsel.
In ieder geval was de bedoeling niet zoo
wreedaardig als het werd voorgesteld, want
de eigenaar kon het dier niet missen en wilde
slechts door dit middel het paard bruikbaar
maken.
Bovendien behandelt de betrokken land
bouwer zpn dieren steeds goed, wat genoeg
zaam bekend is.
Zoo luidt althans deze lezing.
Maar die nagaande, is er toch wel reden,
dunkt ons, om op de »goede" wpze van be
handeling der dieren door dien landbouwer
iets af te dingen.
Met ingang van 1 Augustus is de kom
mies 2e klasse bp 's rpks belastingen J. van
Goethein, thans te Aardenburg, eervol ontslagen
als adsistent-scheepsmeter van binnenvaartui
gen voor het district Sas van Gent, en
is als zoodanig benoemd de kommies 3e klasse
A. L. Hamelpnck te Sas van Gent.
Zaterdagavond is te Oostburg een
zevenjarig jongentje al spelende onder een
boerenwagen geraakt met het gevolg dat een
zpner beenen boven de knie werd afgereden.
Bovendien werd een voet eenigszins gekneusd.
moeten wpzen op de groote beteekenis van
het koper in de versiering onzer woningen.
Het koper toch is een metaal met buitenge
wone eigenschappenhet bezit den glans van
het goud, is niet zoo broos als zilver, is zeer
gemakkeipk te bewerken en valt door zpne
goedkoopte binnen ieders bereik. Een onzer
bekwaamste kunst-industrieelen laat zich als
volgt uitVan mooi koper houd ik erg veel
het jubelt mijn geheele huisj'e doorelk stil
hoekjedat dreigt somber te worden, leejt op door
een mooi stukje koper."
Dank zp de groote belangstelling en de bpna
algemeene medewerking in den lande, is het
aan de commissie der Middelburgsche tentoon
stelling mogen gelukken een verzameling koper
bpeen te brengen, waaronder de meest zeld
zame voorwerpen, prachtstukken van den
eersten rang, die kunnen wedp veren met het
beste wat in het buitenland in denzelfden tpd
werd vervaardigd.
Wat thans in de zalen van het Kunstmuseum
te zien is, zal wel nooit meer bpeen kunnen
worden gebracht en wij kunnen een ieder
aanraden gebruik te maken van deze eenige
gelegenheid.
Wp zullen nu onze wandeling aanvangen in
de groote zaal en rechts houdende, alzoo in
eenigszins chronologische volgorde, de zaken
bezichtigen.
