V ri jdag
24 Juni.
Uit Stad en Provincie.
N°. 147.
1476 Jaargang.
1904.
Waar het hem in zit.
Middelburg 23 Juni
5
I
I
a
a
>1
a
i
4üii>i»kliii riiscm; courant
Deze courant verschijnt d a g e 1 jj k smet uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijg^per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp.,/ 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
23 Juni 8 ,u. vm 63 gr., 12 u. 69 gr., av. 4 u. 68 gr. F. Verwacht: zwakke tot matige W.
wind, bewolkte lucht, droog weer, weinig verandering in temperatuur.
Advertentiën: 20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel.
Qroote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Z e e 1 a n
Handel, Njjverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen A tl ver te
A. DB LA MAR Ai., N.I. Voorburgwal 366, Amsterdam.
betreffende
Advertentie-Bureau
by deze courant behoort een Bijvoegsel.
Het dunkt ons wel eigenaardig en nuttig
nog even op enkele cijfers en feiten te
wijzen in verband met den uitslag der stem
mingen voor de Provinciale Staten in onze
eigen omgeving.
Wij wezen er reeds op hoe flink de vrijzin
nigen gestemd hebben. En dit is des te
bewonderenswaardiger omdat er steeds dade
lijk stemmen opgaan, die luide doen hooren
dat „het toch niet baat", dat men monniken
werk verricht.
Men heeft zich daardoor niet van de wijs
laten brengen; men heeft willen protesteereD,
en krachtig ook.
In Juni 1901 verkregen in het district
Middelburg de liberale candidaten,de
heeren H. P. den Bouwmeester 1441 stem
men bij eerste en 1564 bij herstemming,
J, Marinussen 1291 en 1471 en jhr C. J.
J. A. van Teylingen 1519 en 1686 stemmen,
De laatste was een aftredend lidmen
verlieze dit niet uit het oog.
En nu dit jaar kwamen de heeren dr J.
C. Bolle en J. Polderdijk, geheel nieuwe man
nen, met 1550 en 1490 stemmen uit de bus,
en waren er op den heer Den Bouwmeester
1594 uitgebracht.
In het district V1 i s s i n g o n viel het
zelfde waar te nemen.
In 1901 stemden op de liberale candi
daten A. A. A. E. Gewin 1052, jhr C. J.
J. A. van Teylingen 1031 en C. L, van
Woelderen 1206 en bij herstemming 1383
kiezers.
Nu verkreeg de heer dr J. J. van der
Harst dadelijk 1485 stemmen.
Wel is waar dat ditmaal ook de sociaal
democraten in het district Middelburg mee
werkten die echter in 1901 ook geen
eigen candidaten stelden maar toch vallen
te prijzen de kloekmoedigheid en de flink
heid waarmee reeds dadelijk tegen de
elericalen werd opgetreden.
En in het district Goes verkregen de
liberale candidaten reeds een zeer aanzien-
Ijjk stemmencijferen zien twee hunner
zich met elkaar in herstemming gebracht.
Dat alles moet met ingenomenheid worden
geboekstaafd en daarbij tevens met lof
worden gewaagd van het beleid, de kracht
en de energie van hen die steeds gereed
stonden met woord en geschrift te pleiten
voor de vrijzinnige beginselen, tegen die
van de reactie en het behoud.
w
Nog opmerkelijker zijn echter de vol
gende feiten, waarop wij de bijzondere aan.
dacht vestigen.
Onze tegenstanders overwonnen ditmaal
met een meerderheid van 400 stemmen in
het district Middelburg en van 150 in het
district Ylissingen.
En waar schuilde nu die meerderheid?
Op het platteland, grootendeels in twee
gemeenten.
In Serooskerke bedroeg het verschil 170
en te Grijpskerke 130dat is dus reeds
een voorsprong van 300 stemmen voor onze
tegenpartij.
In Meliskerke kreeg de heer Loois 83
stemmen meer dan dr Yan der Harst en
in Biggekerke 70alzoo te zamen reeds
153; juist het verschil tusschen beide.
In beide district3ö geven dus twe
plattelands gemeenten den doorslag.
En daarvoor moei het overige deel der
districten, moeten de groote gemeenten
bukken.
Wij cijferen alles behalve weg de goede
kern, die zich ook in zulke gemeenten ei
v erder op het platteland bevindtde man
nen die daar voor hunne meening uitkomen
en strijden voor hunne liberale beginselen
En dat wil wat zeggen, meer dan in een
stad. Hun brengen wij gaarne de hulde
die hun rechtvaardig toekomt.
Dat zij volhoudenEn zich niet laten
ontmoedigen door de pressie of vrees-aan
jaging die men, naar de oude beproefde
clericale methode, op hen tracht uit te
oefenen.
Maar des te meer valt het op dat ooi
op het platteland het vrijzinnige element
onderdrukt wordt door eene kerkelijke coa
litie, die hoog opgeeft van haar godsdienst
maar den godsdienst op bedroevende wijze
profaneert.
Daarin schuilt het bedenkelijke van den
tegenwoordigen toestand, van het huidige
kiesrecht.
Daarin schuilt de macht, die misbruikt
wordt.
Dat in het district Goes de katholieken
de dupe zjjn geworden van hen voor wie
zij spandiensten verrichten op andere plaat
sen o. a. te Middelburg, waar zjj nooit
te voren zoozeer in detie waren als thans
om hunne quasi-vrienden, de anti-revoluti-
onnairen te helpen vermeldden wij reeds.
Dit feit staat niet alleen.
Hetzelfde gebeurde in het district Enk
huizen, waar ook de katholieke candidaat
viel.
Be Tijd beklaagt er zich over.
Maar baten doet het toch niet.
De onbetrouwbaarheid der anti-revoloti-
onnairen als bondgenooten is reeds te vaak
gebleken
En leergeld betalen onze katholieke land-
geuooten, naar het schijnt, nooit genoeg.
In Enkhuizen zullen zij den anti-revolu-
tionnair toch wel weer steunen bij de her
stemming. Dat is nu eenmaal overeenkomstig
het parool van hoogerhand.
Wij leven tegenwoordig in een tijd van
het zoogenaamde christelijk bewustzijn, dat
wil zeggen van het streven der kerkelijke
partijen om geestelijken en predikanten en
kerkeraden de macht iii de hand te spelen
of te doen behouden.
Kapelaans worden er voor gespannen urn
kiesvereenigingen en allerlei clubs op te
richten, met verschillende doeleinden maar
hoofdzakelijk om de propaganda in de hand
te werken.
Alsof er niet beter, verhevener werk te
doen ware voor een zielenherder
En predikanten, vooral die der Gerefor
meerde kerken, doen hetzelfde.
Het is naar om aan te zien hoe een
ambt, dat zooveel goeds heeft, misbruikt
wordt tot veel onheiligs en tot het stichten
van tweedracht
Dat is vooral toegenomen sinds dr Kuyper
zijne doleantie heeft doorgedreven en poli
tiek en kerkdienst samenkoppelde.
En zoo zijn wij op meer algemeen terrein
gekomen.
Dat de elericalen aan meer kracht zijn
gekomen, verwondert ons niet.
Zij werken in 't geheim, juist door zulke
leiders, die door hun ambt zooveel macht
kunnen uitoefenen.
Zij maken kiezers door spaarbankboekjes,
waarbij het eigendomsrecht op het voor
geschoten geld gemakkelijk te verzekeren is
door een volmacht.
Zij heffen leuzen aan en houden rede
neeringen, die stichtelijk heeten maar mis
leidend zijn en ergerljjk niet minder.
Zij bekladden hun tegenstanders en specu-
leeren op de lagere drijfveeren in 's men-
schen gemoedwantrouwen, naijver en
egoïsme.
Wij zouden niet gaarne zulke valsche
getuigenissen afleggen tegenover onze naas
ten, al verschillen die ook met ons in
denkbeelden omtrent politiek en godsdienst.
Men zie eens te weten te komen wat aan
eenvoudige menschen is verteld, om hen
tot kiezen aan te sporen
En met de kerk als strijdwapen is een
groote hoop gemakkelijk in beweging te
brengen.
Tal van menschen lezen niet of weten
nietsze zijn eenzijdig ontwikkeld en alleen
vatbaar voor, dikwijls zoo oppervlakkige,
praatjes over de Schrift en den Heere.
Den Notterschen boertjes werd door mr
Sybrandy o. a. dit praatje voorgehouden
„Deliberalen zjjn godloochenaars. Waarom?
Zij huldigen de leer van Darwin. Welnu
die Darwin heeft verteld, dat de mensch
van een aap afstamt. En daar nu in den
Bijbel staat, dat God den mensch schiep
naar Zijn evenbeeld, vergelijken de libera
len God met een
Dat is maar éen staaltje van den droeven
onzin, van den moedwilligen leugen, die
werd opgedischt.
Boertjes, die zulke dingen gelooven,
worden gemakkelijk de slachtoffers van
speculanten in godsdienst, die alle middelen
goed achten als zij hun doel maar bereiken
Maar wee wordt men als na zulke prak
tijken De Standaard den Heere dankt voor
de overwinning.
Terecht schreef de Nieuwe A rnh. Crt
„Deze dankbetuiging aan den „god van
do stembus" dient op éen Ijjn gesteld met
do gebruikelijke dankbetuiging aan den
god van de slagvelden."
Toen Chamberlain en Salisbury den
christelijken oorlog tegen de Boeren aan
vingen, verklaarden ook zij, dat God streed
aan hun zijde, en na den moord, op duizen
den -van vrouwen en kinderen gepleegd
ontbrak het in Engeland niet aan geeste
lijken van allerlei rang, die het Soli Deo
Gloria lieten hooren, omdat de Boeren,
ten einde algeheele uitmoording te voor
komen, de vredesvoorwaarden teekenden.
Wij weten wat men van een dergelijk
misbruiken vau den naam des „Heeren
onzen God" heeft te denkenen zooals wij
de overwinningen der Japanners op rekening
stellen van de grootere strategische bekwaam
heden hunner aanvoerders, van hun betere
organisatie en voorbereiding en vooral op
de voorbeeldelooze vaderlandsliefde der
manschappen, zoo brengen wij ook de over
winning der „Christenen" terug tot de
middelen, door hen gebruikt om de „niet-
Christenen" te bestrijden.
Een dier middelen wordt met b. s.
woorden reeds aangeduid. Daarin voorge
gaan door den Minister-president dr Kuyper,
heeft men de natie verdeeld in heidenen
en geloovigen, in Christenen en niet-Chris-
tenen en het voorgesteld, als gold het een
strijd tusschen geloovigen en Turken, of
met de woorden van De Standaard„tus
schen de banier yan het Kruis en de vaan
des ongeloofs". Al wie tegen het Ministerie
stemde, streed tegen het Kruis en schaarde
zich onder de vaan des ongeloofs, was aan
getast door den geest des verderfs, zooals
het uit den mond van den eersten raads
man der Kroon luidde.
En voor wie kent de beteekenis van de
ide leuze: „In dit teeken des Kruizes
zult gij overwinnenmoet bet alleen nog
verwondering baren, dat de overwinning
eenerzijds, de nederlaag anderzijds nog niet
veel grooter is geweest."
Dit alles onderschrjjven wij geheel.
Met dit al zitten wjj er nu toch onder,
De elericalen zjjn in het vrjje Nederland
de baas.
Maar dat is ook voor een deel de schuld
van hen die, hoewel niet clericaal, toch met
onze tegenpartjj meeheulden, omdat zjj kort
zichtig genoeg waren Kuyper te kiezen boven
al wat democraat heet, zonder juist te
onderscheiden tusschen de verschillende
schakeeringen in de democratie, tusschen de
vrijzinnig- en de sociaal-democraten. Al
doen" zij er zeiven niet aan zij vinden
den godsdienst nog zoo kwaad niet en als
politiemaatregel nog wel gewenscht.
Dat die godsdienst eigenljjk slechts kerk
en kerkjes-dienst is, die een dwangdienst
zal worden en een juk, niet te dragen, wil
len zij niet begrijpen. En nog veel minder
dat dit vertoon van godsdienst met de
heerlijke christelijke leer weinig of niets te
maken heeft.
En als wjj nu ten slotte pleiten voor
uitbreiding van het kiesrecht, voor algemeen
kiesrecht, dan weten wjj vooruit dat wjj
dit doen zonder dadeljjke kans op succes
Velen krijgen daarvan kippevel.
ons
wenschen dat het clericale juk,
op de schouders gelegd, hen zoo
moge drukken dat zjj ten slotte
nu
haast
volk
zwaar
mogen uitroepengeef ons in 's Hemels
naam maar algemeen kiesrecht want erger
worden kan het niet.
Gelijk uit het laatste bericht in ons vorig
nommer bleek, komen te Vlissingen, in
afwijking van een vroegere beschikking, negen
groote linieschepen. Zjj dragen de volgende
namenKaiser Wilhelm II, Kaiser Wilhelm der
Grosze, Kaiser Karl der Grosze, Kaiser Friedrich
III, Wittelsbach, Wettin, Zahringen, Mecklenburg,
en Prinz Heinrichde twee kleine kruisers,
waarvan sprake is, heeten Blitz en F feil.
Tegenover de opmerking, die in verband met
dit bezoek van meer dan een zjjde is gemaakt,
betreffende door velen minder gewenschte op
name onzer zeegaten door vreemde oorlogs
vaartuigen, merkt men ons van welwillende en
bevoegde zjjde op dat zulk een bezwaar niet be
hoeft te wegen, aangezien alle Europeesche ha
vens volkomen bekend en in kaart gebracht zjjn;
deze kaarten zjjn voor ieder, ook voor buiten
landers, te verkrjjgen en ten dienste van de
scheepvaart zjjn er natuurlijk zeer vele in
banden ook van buitenlandscbe zeevaarders.
Tegeljjkertjjd vostigt men onze aandacht op
het groote financieele voordeel, dat deze Duit-
scbe vloot, die zich na baar oefeningstoebt op
de Noordzee van kolen en leeftocht komt voor
zien, in onze streken brengen moet. Reeds
hebben aanbestedingen biervoor plaats gehad
een voordeel dat oorspronkelijk voor Engeland
schjjnt bedoeld te zjjn, doch dat thans aan ons
land te beurt is gevallen.
Wat betreft de voorafgaande aanvrage,
waarover de Haagscbe brief schrjjver der Arnh.
Ct. spreekt, deze schjjnt reeds lang geleden
te hebben plaats gehad. En dat behalve met
de gelegenheid tot ligging ook rekening is
gehouden met de geschiktheid der havens voor
bet verstrekken van al bet benoodigde voor
een zoo aanzienlijke vloot, kan bljjken uit de
verdeeling over Nieuwediep en Vlissingen,
terwjjl Terneuzen juist met het oog daarop
cbijnt afgevallen te zjjn.
In verband met bet voorstel van Ged.
Staten, om te beginnen met 1 Jan. 1905 voor
rekening van de provincie uit te voeren een
„Dan wordt het
erger," roepen
zij uit.
Zou dat waar zijn
Kan het al erger worden dan thans, nu
op het platteland velen der minst ontwik
keiden kiezer zjjn, terwjjl in de steden
menig ontwikkeld man, menig arbeider met
een helder verstand, geen woord mag mee
spreken in het algemeen belang?
Wij gelooven het tegendeel.
Wjj meenen dat feiten als wjj aanhaalden
uit de jongste verkiezings-historie in onze
omgeving men denke oin Serooskerke
Grijpskerke, Meliskerke en Biggekerke
duideljjk spreken en pleiten voor ons
oordeel.
En voor wie dat niet inziet, zouden wi
in Zeeland een sinecure is en ook een sine
cure zal bljjven.
In 't begin van 't jaar 1903 werd door de
afdeeling Middelburg besloten elke maand
een huishoudeljjke vergadering te beleggen.
Op 2 zomermaanden na geschiedde dit geregeld
't Bezoek der vergaderingen was niet groot,
maar ook niet kleiner dan vroeger, toen slechts
een vjjftal vergaderingen werd gehouden,
't Ledental bleef vrjjwel geljjk en bedroeg op
1 Jan. 35. In Middelburg werden twee open
bare vergaderingen gehouden. Ook werd door
de afdeeling te Vlissingen eene openbare ver
gadering belegd. Ondanks de groote publici
teit was de vergadering slechts matig bezocht,
Schmidt trad als spreker op.
De St. Ct. no. 145 bevat een opgave van
bet aantal gevallen van besmetteljjke ziekten
voorgekomen in de week van 15 tot en met
21 Juni jl.
Zeeland komt daarop voor met 1 geval
voor roodvonk te Kruiningen en 1 geval van
diphtberitis in elk der volgende gemeenten
Axel, Nieuw- en St. Joosland, Sas van Gent
en Zaamslag.
In by voegsels tot die St. Ct. komen voor de
statuten van:
a De schietvereeniging Generaal De Wet te
Middelburg. Daaruit blp kt dat 11 October
1901 is opgericht eene vereeniging onder den
naam vansehietvereeniging Generaal De Wet,
die zich de beoefening van bet juist schieten
ten doel stelt, ter bevordering van 's lands
weerbaarheid.
Zp tracht dit doel te bereiken door het
houden van wekeiyksche oefeningen en jaar-
ïyksche schietwedstryden, voornameljjk met
het Rpksgeweer M. 71 en M. 95 en flobertbuks.
b De Vereeniging tot stichting en instandhouding
van eene Christelijke school te Heinkenszand.
De vereeniging beeft tot grondslag de Heilige
Schrift als Gods woord en als eenigen regel
voor wat wjj gelooven en doen.
Haar beginsel is, dat opvoeding en onder
wijs gebonden moeten zjjn aan den geopenbaar-
den wil van God, bekend gemaakt in zpn
woord, zooals die verstaan wordt in de Formu
lieren van Eenigbeid der Gereformeerde Kerken
in Nederland.
Naar wp vernemen is, met ingang van l
Juli, tot cipier in het huis van bewaring al
hier benoemd de beer A. J. de Hond, thans
commies le rang in bet gesticht voor vrouwen
te Leiden.
In het verslag van den gemeenteraad van
stoombootdienst tusschen Walzoorden en «Middelburg, opgenomen in ons vorig nom
mer, deelden wp mede dat bet voorstel om de
gemeentebegrooting in de secties te onder
zoeken werd gedaan door den beer Van Dunné
djt was eene vergissing. De heer Gratama
deed dit denkbeeld aan de band.
De leden van den Tuin op bet Noord-
Biolwerk alhier waren Woensdagavond goed
opgekomen ter bjjwoning van bet eerste con
cert in dit seizoen.
Het wêer viel mee.
Het was wel geen heerljjke avond na een
zomerschen dag, maar de zomer begon ook pas.
Wind was er weinig of niet.
Het muziekkorps der d.d. schutterij, onder
leiding van den beer Jan Morks, voerde een
goed gekozen programma op verdiensteiyke
wpze uit en oogstte daarmee veel bjj val in.
Vooral de lieve stukjes van Berger, niet het
minst bet Moderne Style, vielen bjj zonder in
den smaak.
Het volgende concert is bepaald op Woens
dag 6 Juli en zal worden gegeven door het
stafmuziekkorps uit Bergen op Zoom onder
leiding van den beer Barbe.
Hansweert, is door den beer C. van der
Bent een schrpven aan Ged. Staten gericht,
houdende verzoek het daarheen te leiden dat
zpn firma de uitvoering van den stoomboot-]
dienst beboude.
De firma is bereid de exploitatie weder voor I
een tijdvak van tien jaar op zich te nemen]
tegen een subsidie van 4000 'sjaars.
Zp zou dan genegen zyn aan de bestaande]
boot de volgende verbeteringen aan te brengen
le. De boot wordt opnieuw in orde ge-1
bracht en ook sneller loopend gemaakt door]
bet in plaatsen van een grooteren stoomketel
en verzwaren van machines.
2e. Op het voordek wordt een nieuwe dek
salon geplaatst en het stuurtoestel voor de
koolkast aangebracht, waardoor bet achterdek]
geheel vrij wordt voor veevervoer.
3e. De voor- en aebterkajuit wordt ver- j
groot, zoodat ze elk voldoende zullen worden
tot het vervoeren van 120.passagiers, en beide
kajuiten worden geheel naar de eischen des
tjjds ingericht.
Ged. Staten deelen mede dat bierdoor in
hun voorstel geen wjjziging wordt gebracht.
Uit bet zestigste jaarverslag, dat over
1903, van de Nederlandsche Vereeniging tot
afschaffing van alcoholhoudende dranken, biykt
dat bet aantal leden bedroeg 4268, waaronder
45 in Zeeland.
1903 beeft alleen nog 100 leden meer aan
gebracht dan de drie voorafgaande jaren te
samen.
Omtrent Zeeland wordt door den provin
cialen correspondent, den beer Peerlkamp,
gemeld, dat bet hem bjjna onmogelpk is aan-
knoopingspunten te krygen. De plaatselpke
correspondenten in Zeeland doen niets, op éen
na, de beer Arlman te Sluis, die in zpn kring
zich niet onbetuigd laat, door 't verspreiden
van almanakken enz.
De reizende agent zou een tournee door
Zeeland maken, zooveel mogeljjk samen met
den prov. corr., maar door verschillende om
standigbeden beeft die reis nog niet plaats
gehad. 11 Maart 1903 sprak de prov. corr. in
eene openbare vergadering te Groede. Die ver
gadering was door ruim 50 personen bezocht.
De corr. houdt in 't voorjaar met de kweeke
lingen der rykskweekschool een cursus in 't
gebouw der kweekschool. De beer Peerlkamp
is van oordeel, dat 't prov. correspondentschap
Uit Vlissingen.
Het stoomschip Kronprinz, van de Deutsche
O st-Afrika Linie, kwam heden(Donderdag)-
morgen omstreeks 7 uur op de haven, ter
ontscheping van 90 passagiers. Het vertrok
daarna naar zee.
Op de Woensdag door de Veilingsver-
eeniging te Goes gehouden kleine veiling
werden kersen verkocht tegen 40 en 60 cent per
mandje aangevoerd waren 12 mandjes. Ook
werden 200 kilo kersen verkocht tegen 8 cent
per kilo.
Aardbeien golden 6, 8, 10 en 12 cent per
kilo; aangevoerd waren 84 kilo.
Op de groote veiling werden 2000 kilo
kruisbessen verkocht, om te Rilland te leveren,
tegen 4.70 en 2050 kilo, te Goes te leveren,
tegen 4.40 per 100 kilo.
In don jaariykscben nationalen wedstrjjd
van den Nederlandschen Kolfbond, gehouden
te Gouda, werden o. a. behaaldde korpsprys
door de kolfsocieteit De Prins van Oranje te
Goes, spelers dhrn. G. Reperse, F. Q. C. den
Hollander en A. Schrijver; de 4de personeele
prijs door dhr. F. Q. C. den Hollander en de
7e door dhr. H. J. Molhoek, terwyi door dhr.
C. Reperse ook eene medaille werd behaald
