W oensdag
11 Mei.
Uit Stad en Provincie.
N°. 111.
1476 Jaargang.
1904.
Middelburg 10 Mei.
Zeer lezenswaardig.
BENOEMINGEN, ENZ.
MIDDELRIIRGSCHE COURANT.
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp., 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
10 Mei 8 u. vm 49 gr., 12 u. 49 gr., av. 4 u 53 gr. F. —Verwacht: matige Z. W. wind,
zwaar bewolkte lucht, regen, weinig verandering in temperatuur.
Advertentiën: 20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel.
Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau
A. DE LA MAR Ac., N.Z. Voorburgwal 366, Amsterdam.
Donderdag a. (Hemelvaartsdag) ver
schijnt deze courant niet,
ii.
(Slot.)
En welk kiesrecht wenscht de Groning-
sche hoogleeraar nu gaarne, op den door
hem aangegeven grondslag, door den wet
gever ingevoerd?
De conclusie van zijne beschouwing op
dit punt komt hierop neer:
„Gegeven een algemeen verbreide ont
wikkeling, doordat het lager onderwijs, en
weldra ook het Vakonderwijs, de onderste
lagen van het volk bereiktgegeven een
graad van moraliteit die in de arbeidende
klasse niet lager is dan in andere klassen
gegeven eindelijk een deelneming aan het
maatschappelijk leven welke tot het vormen
van rechtsovertuigingen niet alleen instaat
stelt maar ook dwingt, in 't bijzonder juist
op het gebied waarin de wetgever hoe
langer hoe meer regelend optreedt, dan
zijn m. i. voor het algemeen mannenkies-
recht in onze maatschappij de voorwaarden
aanwezig, dan kan dat algemeen kiesrecht
worden ingevoerden waar het kan, moet
het, is het een eiscb des rechts, is het niet
minder een eisch van politiek beleid, opdat
de rechtsovertuigingen, aan welke de toe
gang tot 's lands vertegenwoordiging is
ontzegd, niet langs ongeordende wegen tot
heerschappij worden gebracht."
Omtrent het vrouwenkiesrecht merkt prof.
Krabbe op, dat vele vrouwen, in 't hijzonder
de gehuwden, zich van het openbare leven
terughouden en dientengevolge niet onmid
dellijk medewerken aan het constitueeren
van het rechtsbewustzijn des volks.
„Het geestelijk leven van de vrouw is
menigmaal van hoog gehalte, maar een
groot aantal mist, door zich op de markt
des levens niet te vertoonen, de opvoeding,
de kennis der maatschappelijke belangen,
voorzoover die noodig is om op de rechts
vorming invloed uit te oefenen. Feitelijk
is dan ook haar invloed op het rechtsbe
wustzijn der natie gering, zoodat onze
rechtsordening geschoeid blijft op het man
nelijk karakter en daarvan de duidelijke
sporen draagt. De kentering is intusschen
ingetreden. Waar zij „geschiktheid" blijken
te bezitten, zal haar op den duur het kies
récht niet kunnen worden onthouden."
Yoorloopig evenwel, meent de hoogleeraar,
kan van algemeen kiesrecht slechts sprake
zijn in don zin van algemeen mannen-
kiesreeht.
De kern van de oppositie tegen dit kies
recht ligt, volgens hem, in vrees voort
spruitend uit bedreiging van belangen. In
tweeërlei opzicht. Bedreigt ziet men de
bijzondere economische en andere belangen
van de klasse die thans over de politieke
macht beschikt en voorts, op een algemeener
standpunt, de belangen der cultuur. Het
spreekt van zelf dat slechts zelden de vrees
voor henadeeling van eigen maatschappelijke
positie zich openlijk uitspreekt. Het valt
niet moeilijk den schijn van algemeene be
langen op den voorgrond te brengen en
daarin zijn bijzondere belangen te koesteren
maar soms toch komt met elementaire
kracht het klasse-egoïsme voor den dag als
datgene, wat toekomst heet, plotseling voor
een oogenblik dreigt werkelijkheid te wor
den. Die in het voorjaar van 1903, vóór
en tijdens de groote staking, in eigen om
geving en daarbuiten zijn ooren te luisteren
heeft gelegd, heeft'heel wat bitterheid tegen
het snood bedrijf der arbeidende klasse te
hooren gekregenhet klassebelang was
sterk aangerand en daarvan hebben de
verkiezingen voor de gemeenteraden duide
lijk doen blijken.
De tegenstand tegen het openen van de
mogelijkheid van algemeen kiesrecht zal
het allermeest voortkomen uit de klasse
dioit parvenus die van arbeider tot patroon
lpjfrrkleineftr winkelier zijn opgeklommen en nu
•dit déU: kapitalistisch en wedstrijd voor weinig
andera meer oog hebben dan voor het zaakje
waaraan lichaam en ziel is verkocht. Deze
enghartige klasse, waarvan de vertegen
woordigers in vergaderingen soms een taal te
hooren geven en een gedachtengang ten toon
spreiden veel lager dan men in de eerste
de beste arbeidersbijeenkomst te hooren
krijgt, leven op politiek terrein van haat
tegen de arbeidersbeweging en zullen de
hun, krachtens hun maatschappelijken wel
stand, toekomende politieke macht volledig
gebruiken om het algemeen kiesrecht te
keeren. Yan deze politiek gedegenereerden
is dus niets te verwachten.
Opklimmend van deze geestelijk doode
klasse, komen wij in de lagen van bevolking
die op den prikkel van het algemeen be
lang meer of minder reageeren, doch waarin
de menschen als praktische menschen po
seeren en elk theoretisch betoog met wan
trouwen ontmoeten. Deze kunnen door
overwegingen als in de vorige bladzijden
voorkomen misschien niet worden gewon
nen doch daar zij praktisch zjjn en hun
overtuiging dus telkens op nieuw moet
worden gevormd, is hier de persoonlijke
invloed vaneen krachtigen geest goud
waard. Zoo komt men terecht bij hen die
zulk een invloed kunnen doen gelden en
dat zijn de mannen die voor kiesrechther
vorming, zooveel noodig, moeten worden
gewonnen. Bij een deel van hen stuit men
echter op het hierboven in de tweede plaats
genoemd bezwaar, nl. dat met de invoering
van het algemeen kiesrecht het cultuur
leven in gevaar zal worden gebracht."
Dit bezwaar nu weerlegt prof. Krabbe,
waar hij de vrees bestrijdt, reeds door Mill
gekoesterd, dat algemeen kiesrecht tot be
voorrechting van den arbeidenden stand zal
leiden.
Zeker, wij zien hoe in landen met alge
meen of zeer uitgebreid kiesrecht de auto
nomie dikwijls misbruikt wordt; wij weten
dat de taak, het volk opgelegd, om uit
eigen krachten zijn gemeenschapsleven te
ordenen, gevaren met zich brengt. Maar
men verge toch niet het onmogelijke, men
eische toch niet dat die autonomie zich van
stonden af aan, openbare in een levenslei
ding zooals een schat van ervaring alleen
kan tot stand brengen. Dat heeft geen
zinwat voor den enkelen mensch geldt,
geldt ook voor een volkde praktjjk des
levens is een school die allen moeten door-
loopen om van de autonomie de vruchten
te trekken die zij bestemd is te geven.
Is nu, op grond van die geopperde be
zwaren, langere voogdij gerechtvaardigd
als de arbeidende klasse voor haar rechts
overtuiging, die zij in staat is met oordeel
te vormen, gelijke vertegenwoordiging vraagt
als die der andere maatschappelijke klassen
„In deze vraagzoo besluit prof. Krabbe
zijn betoog ligt de gansche kwestie van
het algemeen kiesrecht opgesloten. Zij is in
den grond der zaak een ethische kwestie;
en die diep daarvan doordrongen is, berekent
geen gevolgen, buigt, zij 't dan met vreeze.
voor den rechtseisch als voor een zedelijke
macht tegen welke nimmer, zonder eigen
innerlijke schade, kan worden ingegaan.
Maar daarenboven, de ethische zijde van
het vraagstuk wordt door de gevolgen niet
gedeerd. Klassewetgeving moge in den
eersten tijd harer meerderjarigheid de volks-
regeering tengevolge hebben laat zij
komenYoor en aleer de rechtsschuld van
het voorgeslacht aan de groote massa des
volks 'is afgedragen en aan haar belangen
de volle waardeering zal zijn ten deel ge
vallen, is klassewetgeving, die reeds thans
in de sociale wetten is te vinden, wel verre
van te vreezen, juist datgene wat wij noodig
hebben. Schade moge dit toebrengen aan de
cultuur wat bij honderden verloren mocht
gaan aan werkelijke beschaving, herkregen
wordt het later bij duizenden. En waar
deze cultuur aan waarachtig geluk in den
weg staat laat haar vergaanWaar
achtig geluk zie ik allermeest daar, waar
het leven den stempel van echtheid en
reinheid bezit. Welnu in de klassen onzer
samenleving, waar de „maatschappelijke
welstand" heerscht, overheerscht, uitslui
tend heerscht, mist de beschaving bij velen
dien stempel, is dat geluk niet te vinden
Als hier welvaart vernietigd wordt, gaat
niets van waarde te loor maai' kan integen
deel iets waardevols, dat in de uiterlijke
beschaving is verstikt te voorschijn treden,
althans gewekt worden. Hoe menigmaal
ook is die welvaart een goed dat een ledig
of doelloos leven staande houdt, of wel
verkregen wordt door te leven van den
tegenspoed van anderen Een beschaving
die dit mogelijk maakt, wat gaat aan haar
teloor? Hoe kan hier gekweekt worden
het inzicht in de waarde van belangen der
groote volksmassa, die moeitevol het in
komen moet verkrijgen of van verkwisting
van anderen afhankelijk is? Het rechts
bewustzijn is hier zwak; en waar het sterk
is, is het vervalscht.
Hoog daarboven en trillend van kracht
staat het maatschappelijk leven der klassen
die met het algemeen kiesrecht haar in
vloed op wetgeving en bestuur zal komen
opeischen. Hier huist krachtig, doelbewust
streven, vaste wil om op te heffen den druk
waaronder geslachten op geslachten geleefd
hebbenhier ook het martelaarsbloed dat
idealen kent en daaraan durft te offeren.
En omdat aan deze klasse, de klasse der
arbeiders, van ouds het proletariaat der
menschheid, de toekomst behoort; omdat door
hun massale energie een gemeenschapsorde
ning op zedelijker en reiner grondslag kan
worden tot stand gebrachtomdat in deze
klasse een goudmijn schuilt van geestelijke
kracht geve men den arbeiders het mid
del om hun worsteling langs regelmatigen
weg te kunnen strijden. Yan overwinning
in die worsteling kunnen zij zeker zijn
maar langs revolutionairen weg verkregen,
brengt zij een breuk te weeg in het rechts
bewustzijn der maatschappij, waarvan bittere
tegenstand en loerende reactie het, helaas
reeds aanschouwde, gevolg zijn. Laten daar
om zij, die het kiesrecht der arbeiders
niet als rechtseisch kunnen erkennen, al
thans gedachtig zijn, dat het beter is de on
vermijdelijke toekomst langs wettigen weg
uit het heden te doen voortkomen. Maar
wjj, de duizenden, welke die toekomst
tegemoet gaan in het vaste vertrouwen dat
zij een voller en rijker leven zal schenken
haasten wij ons de deuren te openen
voor de scharen die daarheen op weg zijn."
t
Dit zijn voorzeker gulden woorden.
Trouwens, wat prof. Krabbe op politiek
gebied schrijft, is steeds degelijk, goed
overdacht en ademt een zuiver democrati-
schen geest.
Des te meer te betreuren dat hij niet
altijd evenzeer zich een man van de daad
heeft getoond in denzelfden geest.
Wat een voorrecht zou het geweest zijn
als hij ook in de practische politiek steeds
zich beslist had geschaard aan de zijde van
zijn even eminenten, vroegeren collega Druc
ker; o. a. toen in 1901 op de bekende ver
gadering der Liberale Unie het urgentie-
voorstel van het toenmalige bestuur Smidt-
Bos-Yan Raai te-Snijders enz, werd behandeld,
Niettegenstaande dit toch geheel in zijn
geest moest zijn wat nu weer uit zjjn
jongste beschouwing blijkt heeft hij het
op nevenzaken bestreden en dus hjjgedragen
tot de verwerping van het voorstel.
Juist zijn hulp en zijne medewerking
zouden van zooveel waarde geweest zijn.
Maar zij kunnen dit nog zijn
Als nu op dit ernstig betoog zijnerzijds
het zegel werd gedrukt door een daad, die
van kracht getuigt, hij zou de beweging
voor algemeen kiesrecht, waarvoor hij reeds
lang ijvert, een gewenschten steun verleenen
En die daad zou zeker door velen met
ingenomenheid worden begroet, zij het ook
onder de nevengedachtehoe jammer dat
die niet vroeger is geschiedwie weet
hoeveel verder wij reeds gevorderd zouden
zjjn en of de scheuring niet ware vermeden,
wanneer personen als prof. Krabbe niet
hadden geaarzeld de daad bij het woord te
voegen.
Opleiding daartoe begint beneden den 17-
jarigen leeftjjd.
Èn als voorwaarde geldt, dat men vrjj zjj
van dienstplicht.
Het is het Rpk zelf, dat de voorwaarde stelt.
Is het niet sterk? (Dbld. v. A'br.j
DA'S STERK.
Op 19-jarigen leeftjjd moeten onze jongens
in dienst. Velen raken erdoor hun betrekking
kwjjt, of moeten hun studiën onderbreken.
Maar men dringt er van alle kanten op aan,
dat patroons of directeuren van scholen, ter
wille van het landsbelang, clement mogen zijn,
Dat zij de betrekkingen zooveel mogelijk open'
houden of onderbroken studie weer op gang
helpen.
Nu worden er echter door het Rjjk opzich
ters voor de mjjDen in Limburg gevraagd.
tot
het afleggen der examens ter verkrjjging
van een getuigschrift als apothekersbediende.
Zjj zullen worden afgenomen te Rotterdam
Donderdag 2 Juni e. k. en te Zwolle op
Dinsdag 14 Juni e. k., en volgende dagen.
Voor nadere inlichtingen zjj naar genoemde
Ct verwezen.
St.
TWEEDE KAMER.
Nota van wijzigingen Drankwet.
De regeering stelt thans voor art. 1 te
lezen als volgt
1. Onder sterken drank verstaat deze wet
alcoholhoudenden drank, met uitzondering van
wjjn en bier, waarvan het alcoholgehalte een
bjj algemeenen maatregel van bestuur vast te
stellen maximum niet overschrjjdt.
2. Onder gegisten drank verstaat deze wet
wjjn en bier, waarvan het alcoholgehalte het
het eerste lid bedoelde maximum niet
overschrjjdt. Andere alcoholhoudende drank,
waarvan het alcoholgehalte dat maximum niet
overschrijdt, kan by algemeenen maatregel van
bestuur voor de toepassing dezer wet met
gegisten drank worden gelijkgesteld.
3. Onder verkoop van sterken drank in het
klein verstaat deze wet verkoop bp hoeveel
heden van minder dan tien liter.
4. Deze verkoop wordt onderscheiden in
verkoop
a. voor gebruik ter plaatse van verkoop
b. voor gebruik elders dan ter plaatse van
verkoop.
5. Het vierde lid is niet van toepassing in
gemeenten, waarin geen bebouwde kom is met
meer dan 5000 inwoners, voor zooveel betreft
den verkoop in eene voor het publiek toegan-
kelpke localiteit. uitgezonderd die in een
logement alleen aan logeergasten.
De verkoop, bedoeld bp letter b van het
vierde lid, geschiedt niet anders dan in ge
sloten, over kurk en bovenrand van den hals
door metalen doppen of lak omsloten flesschen,
kannen of kruiken, inhoudende ten minste twee
deciliter. Bp algemeenen maatregel van be
stuur kan worden bepaald, welke bitters en
dergelpke alcoholhoudende dranken, die alleen
na toevoeging van anderen sterken drank worden
gebruikt, bp geringere hoeveelheid dan twee
deciliter verkocht kunnen worden.
Tengevolge van verder aangebrachte wpzi-
gingen wordt nu alleen mogelpk gemaakt de
vereeniging van logement en herberg.
De verdere wpzigingen van art. 3 strekken
om de bepaling nopens combinatie van win
kelnering en slpterp terug te nemen. De win
kelnering wordt nu genoemd geldende voor
tapperp en slpterp.
Het zal verboden zpn toe te laten dat uit
eene tapperp jenever al of niet na overgieten
in eene flesch of ander voorwerp wordt mede
genomen buiten het terrein, dat ingevolge de
bepalingen als geldigheidsgebied voor de ver
gunning is aangewezen.
Verder zal de slpter drinken in den winkel
niet mogen toelaten.
De regeling van art. 25c berust op de ge
dachte dat slpters van 2—10 liter met 1 Mei 1905
eene gewone vergunning moeten vragen. Kan
die hun niet verleend worden, omdat het
maximum is bereikt, dan voorziet hierin het
ontwerp krachtens de daarvoor aangegeven
bepalingen. In afwachting van de gewone
definitieve vergunning moet evenwel het be-
drpf van 2—10 liter onder de wet worden
betrokkendaarom zal eene bpzondere ver
gunning verleend worden voor den verkoop
van 2—10 liter. Zoodra een vergunning beneden
het maximum vrp is, zal de belanghebbende
zich moeten uitspreken. Doet hp dat niet,
dan wordt de bpzondere vergunning ingetrok
ken, insgelpks wanneer hem eene gewone
vergunning wordt geweigerd of verleend.
Bp kon. besluit:
zjjn aangewezen als afgevaardigden van Ne
derland op de 16 Mei a.s. te 's Gravenhage bpeen-
komende IVde conferentie tot voorbereiding
eener eenvormige regeling van sommige onder
werpen van internationaal privaatrecht de
heerenmr T. M. C. Asser, lid van den Raad
van State, voorzitter der staatscommissie tot
voorbereiding van de te nemen maatregelen
ter bevordering der codificatie van het inter
nationaal privaatrechtmr E. N. Rahusen, lid
van de Eerste Kamermr Th. Heemskerk, lid
van de Tweede Kamer, wethouder der gemeente
Amsterdamen jhr mr J. J. Rochusen, refe
rendaris, chef der eerste afdeeling aan het
Dep. van Buitenl. zaken, allen leden der voor'
noemde staatscommissie
is aan den heer J. J. B. Heemskerk, op ver
zoek, eervol ontslag verleend uit zpn betrek
king van consul der Nederlanden te Hongkong
onder dankbetuiging.
In de St. Ct no 109 brengt de minister van
binnenlandsche zaken ter kennis van belang
hebbénden, dat in den loop der maanden Juni
en Juli e. k. gelegenheid zal worden gegeven
Oost-Indië.
Nabp Tagulandaïig (een eilandje van de
Sangi-groep benoorden Celebes) heeft een
eruptie plaats gehad, waarbp veel klapper-
boomen zpn vernield. De schade is overigens
gering en er zpn geen menschenlevens te
betreuren. Het gouvernement verleende hulp
De tegen Vrpdagavond door het depar
tement Middelburg van de Maatschappij
van Nijverheid belegde vergadering verdient de
bpzondere aandacht, niet alleen om het onder
werp dat daarop zal worden behandeldhet
ontwerp-tariefwet, maar ook om den persoon,
die deze belangrpke kwestie van den dag zal
bespreken.
De heer A. Plate, voorzitter der Kamer van
koophandel en fabrieken te Rotterdam, een
man dus op handelsgebied uitstekend bekend
en wiens ervaring, in een groote stad als
Rotterdam opgedaan, hem recht geeft tot
medespreken in dezen, mag zeker wel aanspraak
maken op belangstelling zoowel van voor- als
van tegenstanders van genoemd wetsontwerp.
Op meerdere plaatsen deed de heer Plate
zich hierover hooren en zpne voordracht werd
overal met aandacht g'evolgd.
Ook hier geeft hp gelegenheid tot debat,
waarvan, naar wp hopen, de voorstanders van
het Regeeringsplan gebruik zullen maken om
met den heer Plate van gedachten te wisselen.
Het geldt thans geen politiek debat. De
vereeniging, waarvan de bpeenkomst uitgaat,
staat geheel buiten de politiek zp waarborgt,
evenals de spreker, de behandeling van het
vraagstuk van 'zuiver, practisch handels- en
nijverheidsbelang en uit maatschappelpk oog
punt.
Wp verwpzen belanghebbenden naar de
in dit nommer onder de advertentiën voor
komende aankondiging van de Provinciale
Regelingscommissie voor de paardenfokkerij
in Zeeland.
Door het college van regenten over het huis
van arrest en bewaring alhier werd in een
heden middag gehouden vergadering aan den
heer W. Schotsman, die, zooals gemeld, den 15
dezer zpne betrekking van cipier in dat gesticht
met pensioen gaat verlaten, een bewjjs van
waardeering aangeboden.
De heer Schotsman werd toegesproken door
den waarnemenden voorzitter, den heer jhr
mr W. H. Snouck Hurgronje, die aan zpn pver
en trouwe plichtsbetrachting hulde bracht en
hem namens het college ter herinnering een
gouden horloge met inscriptie aanbood.
De muziekuitvoeringen door het stedelpk
muziekkorps der dd. schutterp op het Molen
water alhier zullen, bp gunstig weder,
aanvangen aanstaanden Donderdagavond te
7 uren.
Het programma voor die uitvoering bestaat
uit: Joyeux Pompiers, Pas Redoublé, Canivez;
Berlin wie es weint und lachtOuverture, Conradi
Bohème, Caprice Hongroise, TilscoLenz und
Liebe, Concertwalzer, v. BlonScaldis Marsch,
Morks Polnischer National Tanz, Scharwenka
American Patrol, Maecham en Fantasie uit de
opéra Oberon, v. Weber.
Ter waarschuwing voor de op bloemen
beluste jeugd, wijzen wp op het gevaar, waar
aan zp zich blootstelt als ze, niet tevreden
met aanblik en geur, er toe overgaat kinderen
van Flora, die haar niet toebehooren, te pluk
ken. Een viertal knapen, die op den Singel
alhier seringen plukten, werden door een
wielrpdenden politie-agent betrapt. Zp kwamen
er nog al genadig af, maar dit voorbeeld moge
niettemin ter waarschuwing voor hen en anderen
dienen.
- De Engelandvan de Zeeland, komt heden
avond in het natte dok alhier om morgen
in het droge gezet te worden.
De algemeene vergadering van de Ver
eeniging tot bevordering van de vakopleiding voor
handwerkslieden in Nederland zal, zooals thans
definitief is bepaald, worden gehouden te
Middelburg, in verhand met de aldaar in
te richten tentoonstelling van koperwerken.
Aangezien die tentoonstelling zal plaats heb
ben van 15 Juli tot 15 Augustus, zal de
algemeene vergadering op een tusschen deze
data vallenden Zaterdag worden bepaald.
Over die tentoonstelling hopen wjj in een
volgend nommer nog eenige bpzónderheden
mee te deelen.
In eene Maandagavond alhier gehouden
vergadering is het comité tot steun van de
