13 April.
Woensdag
Uit Stad en Provincie.
N°. 87.
147a Jaargang.
1804.
Middelburg 12 April
ONDERWIJS,
thermometer en verwachting.
korte medebeeeingen
vergaderingen.
BENOEMINGEN, ENZ.
Een Leekepraatje over
Schilderijen
iet
Sran
iet
bch
line
18
m g
af-
aar
let
rer
is
leer
de
yo-
a
lev.
Lek
loot
jjde
llge
len,
?de
aor
oor
is
12
a
per
Ide-
pig.
u.
bril.
hY-
en
u.
b.
jpeer
W.
hap
en-
|n
Fg.
zaal
m.
P.
^g-
^6-
Len-
per-
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k g met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp., 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
12 April 8 u. vm 49 gr., 12 n. 55 gr., av. 4 u 59 gr. F. V e r w a c h tmatige Z. wind,
betrokken lucht, regen, weinig verandering in temperatuur.
Advertentiên20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel.
Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiên en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau
A. DE IiA MAR Az., N.Z. Voorburgwal 866, Amsterdam.
Toen schitterden de vrienden van dr Kuyper I Buitenzorg kan naar Nederlandseh-Indië wor-
door hunne afwezigheid. I den uitgezonden - éene gediplomeerde krank-
En op de openbare voordrachten der aocia- rinnigenverpleegster, die niet jonger dan 25
listen treedt ook nooit een anti-revolutionnair iaar en n'e^ ou^er dan 3aar
Voor nadere inlichtingen zij verwezen naar
Men heeit Zaterdagavond in het Schuttershof
alhier van twee zijden er op gewezen dat
van liberalen en vrijzinnig democratische»
kant niemand aan het debat deelnam en ook
van die zjjde niet het eerst »de propaganda"
voor de Statenverkiezing zeker is geopend.
Dat was de heer Talma nu eens met zijn
socialistische debaters eens
Zeker zullen zij, die tot genoemde partpen
behooren, geroerd zijn door zooveel belang
stelling, getoond door politieke tegenstanders,
al zal bettegeljjk bevreemding wekken dat
men aan zijn tegenstanders schijnt te willen
voorschrjjven welke taktiek zij moeten volgen,
en al ljjkt bet toch wel wat erg kinderachtig
om te gaan uitmeten wie nu het eerst voor
eene a. verkiezing eene politieke rede laat
houden.
Wat de zaak zelve betreft, omtrent de con-
servatief-, de oud-liberalen kunnen wjj geen
inlichting geven-, maar omtrent de Vrijzinnig-
Democratische kiesvereeniging weten wjj wel
dat door bijzondere omstandigheden de voor
naamste leiders in de onmogelijkheid waren
Zaterdagavond tegenwoordig te zijn.
Zoo was o. a. de voorzitter nitstedig in ver
band met eene vergadering, te Amsterdam te
houden door het hoofdbestuur van zjjne party
Men kan toch ook maar op een plaats tege
lijk in het belang van zijn party werkzaam
wezen
Dat die voorzitter debat ontwjjkt of propa
ganda voor de beginselen zjjner party nalaat,
zal men toch moeilijk kunnen volhouden.
Aan het onmogelijke is echter niemand
gehouden
Bovendien voor wryving van gedachten zal
nog wel genoeg gelegenheid zjjn.
Wat de Statenverkiezingen betreft, zal de
groote strjjd in Zuid-Holland, Friesland en
Overysel worden gestreden, al zullen zeker de
vrijzinnigen in onze provincie niet achterlijk
blijven hunne macht te toonen.
Trouwens in dezen wordt van die zjjde reeds
ruimschoots overleg gepleegd.
Van debat gesproken
Waar bleven de anti-revolutionnairen toen
onlangs voor de Vrijzinnig Democratische
vereeniging de heer Welleman sprak over de
landbouw-paragraaf in het program dier party
en kort daarna bij de voordracht van den heer
Ketelaar
Toen heeft van die tegenstanders niemand
de Bprekers bestreden. En dat nog wel oveT
een landbouw-vraagstuk, van gewicht voor
hun «boertjes", in wie zy altjjd beweren zoo
veel belang te stellen om ze in dagen van
verkiezingen te exploiteerenen by de
bespreking der algemeene politiek, toen dr
Kuyper en de regeering heel wat veeren heb
ben moeten lat en
van eenige beteekenis opOnlangs is dit nog
herhaaldelijk geconstateerd.
Ook in vroeger jaren, toen liberale woord
voerders als Goeman Borgesius en Smeenge
enz. te Middelburg optraden, hielden de anti-
revolutionnaire «kopstukken" alhier zich steeds
achterbaks.
Bij de lezing van den heer Marchant, 19
Maart van het vorig jaar in het Schuttershoj
alhier, toen de stakingswetten aan de orde
waren, liet ook geen hunner zich hooren, wat
toen zelfs den heer J. Post, anti-revolutionnair,
aanleiding gaf zjjn leedwezen te betuigen dat
niemand der party, waartoe bjj behoort, scheen
aanwezig te zyn en hij daarom het woord
un.
Als de heer Talma eens een oogenblikje
uitblaast van het kapittelen zyner tegenstanders,
moet hy toch ook de leiders zyner party eens
even onder handen nemen
En wat de^ socialisten betreft, constateeren
wjj alleen dat by v. by de voordrachten van de
heeren Marchant, Welleman en Ketelaar ook
niemand hunner den mond heeft opengedaan.
Eerstgenoemde had anders hunne party nog
al ferm onder handen genomen.
En ofschoon de manier van de sociaal-demo
craten om democratische hervormingen te be
pleiten huns inziens «de beste is in het gebruik" I
en zy eigenljjk daarvan het monopolie bezitten,
scheen toch geen hunner iets te vertellen te
hebben toen de heer Ketelaar het algemeen
kiesrecht had verdedigd!
Dat by de bespreking over de landbouw
kwestie, door den heer Welleman, geen hunner
den lust scheen te gevoelen van gedachten te
wisselen, kan voor hen zyn gegronde reden
hebben.
Als men zelf zoo deerljjk met zjjn agrarisch
program in de maag zit, moet er weinig op-
gewektheid bestaan en zou er zelfs nog meer
moed toe behooren dan waarover een S. D. A. P.
man kan beschikken
de St. Ct van heden.
is
Het Congres voor kinderbescherming
gesloten.
In de laatste zitting deelde mej. Marie
Jungius, directrice van het hat. Bureau voor
Vrouwenarbeid, mee dat genoemd bureau een
statistiek omtrent den kinderarbeid heeft doen
samenstellen uit de uitkomst van de beroeps
telling van 1900, waaruit o. a. bljjkt, dat
200.000 kinderen aan den arbeid deelnemen.
Kinderarbeid beet het, maar spreekster noemt
't kindermisbruik.
Dit onderwerp «Het kind en den Arbeid,
werd nog nader besproken, on ten slotte het
besluit genomen om een adres te zenden aan
de regeering, waarin verzocht wordt den leer
plicht uit te breiden tot het veertiende jaar.
Mevrouw Tydeman—Verschoor, directrice
der Huishoudschool in Den Haag, drong aan
op algemeene arbeidsgelegenheid voor het
meisje, onverschillig of-de ouders geld bezitten,
Waar geen gelegenheid tot vakopleiding be
staat, moest men ten stelligste trachten die te
verkrygen.
Over de werkzaamheid der dagdienstboden
werd bjj deze gelegenheid nog gesproken door
mej. Auwerda, presidente van de dienstboden-
bond Allen voor* Elkander. Zjj wees op de lage
loonen, aan die kinderen gegeven, en op het
inhumane om die meisjes, de zoogenaamde
Kadjoe vertrokken. Van daar zouden de heeren
te voet het spoorweg-tracé (van de My Suriname)
van Radjoe naar Republiek inspecteeren. Er|
is reeds besloten tot verlegging van een ge
deelte van het tracé. Dit geschiedt met het I
oog op de ongezondheid van bet moerassig
oord, waardoor het oude tracé liep. Om ver
binding te krjjgen met de Saramacca-rivier zal
een klein zylyntje worden gelegd, dat zal uit
komen tegenover post Mindrinetie.
Voor zooveel noodig, herinneren wjj ei
aan dat op de secretarie van iedere gemeente
ter inzage liggen de voorloopig vastgestelde
kiezerslijsten.
Tot en met 15 April heeft ieder de bevoegd
heid bjj het gemeentebestuur verbetering van
de ljjst te vragen op grond dat by zelf of een
ander, in "Strjjd met de wet, daarop voorkomt,
niet voorkomt of niet behoorlijk voorkomt.
Na dien tijd is herstel van mogeljjke ver
gissingen uitgesloten.
De commissaris der Koningin in Zee-
land beeft aan de colleges van burg. en weth,
in die provincie medegedeeld, dat de aanvang boofdelyken omslag opgemaakt,
van bet beschrjjvingswerk voor de belasting
op bedrjjfs- en andere inkomsten over het
dienstjaar 1904/1905 door hem is bepaald op
Maandag 2 Mei.
Het werk der commissiën van aanslag be
hoort te zjjn afgeloopen op 26 September.
hoekje grond noodig groot 14 c. A. Besloten
wérd dit te koopen voor 2500 per II. A.
Ter voldoening aan de wet van 1 Febr
1903 betreffende de ambtenaren van den bur
gerlijken stand werden de volgende besluiten
genomenle tot ambtenaar voor huwelijksvol
trekkingen werd benoemd de burgemeester en
tot zjjne plaatsvervangers de raadsleden J. C.
v. d. Burght en G. Schipper, 2e tot ambtenaar
voor de andere aangelegenbeden van den burg.
stand werd benoemd de gemeente-secretaris
en tot zyn plaatsvervanger de le klerk ter
secretarie, 3e een concept verordening, rege
lende de ■werkzaamheden, werd in principe
goedgekeurd, 4e bet salaris van den burge
meester werd vastgesteld op 50, dat van
den secretaris op 100 en van den klerk ter
secretarie op ƒ25 (deze 3 bedoeld als ambte
naren van den burgerlijken stand.)
Tot heden kostte deze dienst 100.
Bij de rondvraag gaf een der leden den
wensch te kennen, dat de torenklok, die al
geruimen tjjd niet in orde is, afdoende werd
gerepareerd. De wenschelijkheid daarvan werd
beaamd, maar het werk zal heel wat kosten,
zoodat burg. en weth. geen bepaalde toezeg
ging doen konden.
In geheime zitting werd het kohier van den
Van de in het Kunstmuseum a 1 h ïer
tentoongestelde schilderyen is verkocht het
«daghitten", 's middags naar huis te zenden Landschap van R. Ives Browne, te Schevenin-
op het oogenblik, dat het eten op tafel staatgen. (no 22).
by mevrouw. Dan moet het kind, welks eet-
In de Maandag j. 1. teWissekerke
(N. B.) gehouden eerste jaarvergadering van
de werkliedenvereeniging Hulp in Nood, die
behalve door byna alle leden door een zestal
donateurs werd bjjhewoond, kwam ter tafel
een schryven van een der werkliedenvereeni
ging te Colynsplaat, waarin de vraag gedaan
werd of Hulp in Nood bereid was met zuster
verenigingen samenwerking te zoeken omtrent
overneming van leden bjj verhuizing en het
om over
landbouw-program te gaan debatteeren.
Ten slotte echter"deze vraag: Zou het niet]
beter zyn dat partyen niet op deze wjjze
trachten elkaar vliegen af te vangen
't Zyn zulke kleine middelen.
lust opgewekt is, thuis gaan eten, ten minste...
als er thuis wat te eten is.
Zy drong aan op vakscholen met kosteloos
onderricht voor dienstbode."' De dienstboden-
bond streeft daarnaar en plaatst reeds sommige
meisjes op de huishoudschool in Den Haag,
dank zjj de medewerking van mevrouw
Tydeman—Verschoor.
Verder werd nog gewezen op het nadeel,
dat 20 a 25000 kinderen te Amsterdam lyden
door de uitsluiting in de diamantnijverheid.
Hierna werd het Congres, waarop nog menig
belangrjjk punt is besproken, maar waarvan
eens anders I echter geen uitvoerig verslag konden geven,
Bij de Maandagavond gehouden aangifte I wederkeerig verstrekken van noodige inlich-
voor nieuwe leerlingen der V olkszangschool van I tingen.
de vereeniging Uit het Volk Voor het Volk\ Het bestuur zal zich nader op de hoogte
hebben zich ongeveer honderd kinderen doen I stellen door een conferentie met het bestuur
inschrijven. I dier vereeniging en dan de leden nader i n-
lichten.
UitVlissingen. I De rekening over het afgeloopen dienstjaar
Het koninklijk Engelsche jacht Victoria and\ sloot met een goed slot van 208.306. De in-
Albert wordt 17 dezer aldaar ter reede ver
wacht en komt 18 dezer op de haven.
Op 31 Maart 1904 heeft te Brussel door de
gemachtigden van Nederland, België en Luxem
burg de onderteekening plaats gehad eener
overeenkomst tot hernieuwde verlenging der
op 17 December 1890 te 's Gravenhage, 19
dier maand te Luxemburg en 20 d. a. v. te
Brussel onderscheidenlijk door die Staten ge-
teekende telegraafconventie, welke reeds voor
de eerste maal is verlengd te Brussel op 16
Maart 1897 {stil. 1897 no 108).
Ter vervulling van de betrekking van ver
pleegster by het krankzinnigengesticht te
omdat onze plaatsruimte dit niet toelaat,
gesloten. Het Congres telt ruim 1500 leden.
"West-Indië.
Volgens bericht aan de Prov. Overijs. en
Zwolsche Crt. uit Paramaribo dt. 21 Maart
vorderen de werkzaamheden aan den spoorweg
goed, ondanks het slechte weervan half
Februari tot einde April is de kleine droge tjjd,
maar dat lijkt er in den laatsten tjjd niet veel
op, want het regent dat het giet. De arbeiders
moeten zoodoende nog al eens in water en
modder werken, wat natuurlyk minder gunstig
werkt op den gezondheidstoestand, welke overi
gens niets te wenschen overlaat. Vanaf plan
tage Beekhuizen zyn reeds 7.5 KM. rails gelegd
en er zouden er reeds meer gelegd zjjn, indien
er maar rails waren.
De directeur der spoorwegen, jhr Van Reigers
berg Versluys was den vorigen dag met den
intendant-landmeter Polak per stoombarkas naar
komsten beliepen 257.10de uitgaven
48.796.
In 't reglement werd geen andere verande-
rinh gebracht, dan dat de maximum-leeftyd
voor nieuwe leden op 50 jaar gesteld werd.
De aftredende bestuursleden werden her
kozen.
Maandagavond werd te Goes het 50-jarig
bestaan der christelijke school in de Prins van
Oranje in een openbare bijeenkomst, voor ieder
toegankelijk, herdacht.
Als feestredenaar trad op de heer A. S. Talma.
De voorzitter van het schoolbestuur, de heer
IJ. Donner, leidde den spreker in, nadat vooraf
1 een vers uit een psalm was gezongen en een
De heer J. Fransen van de Putte te
Goes heeft, volgens de G. Crt., wegens drukke
werkzaamheden, voor zjjne benoeming tot be
stuurslid van de Vereeniging tot Weezenverpleging
Zuid- en Noord-Beveland bedankt.
In die gemeente geraakte Maandagmorgen
bjj den landbouwer H. diens knecht P. R.,
tjjdens de werkzaamheden met de zaaimaehine,
met de hand tusschen de veer deaer machine,
waardoor de voorste vinger der rechterhand
geheel afgesneden en de tweede zwaar ge
kneusd werd.
Onder de ingekomen stukken, die in de
Maandagavond te Ierseke gehouden raads
vergadering ter tafel kwamen, behoorden me
dedeelingen van vier in de vorige vergadering I gebed uitgesproken door den heer R. J. v. d.
Veen, predikant der Gereformeerde gemeente.
benoemde leden der commissie voor school
verzuim, dat zy hunne benoeming aannamen.
Een vjjfde lid, de heer J. Hage, bedankte. In
zyn plaats werd nu benoemd de heer K. J.
G. v. d. Wal.
Aan den heer J. van der Vliet, die ongeveer
drie maanden lang als plaatsvervangend on
derwjjzer aan school 2 werkzaam was, werd I prjjkten de portretten in de zaal, waarvan het
een gratificatie van 40 toegekend. Itooneel met groen was versierd.
Tot verbreeding van den grindweg ie een| De feestredenaar schetste vóór de pauze de
ii
{Slot).
Er resten ons nog ter bespreking de land
schappen, stadsgezichten, zeestukken, in één
woordde schilderyen met het vrjje licht. En
zy vormen zeker drie kwart van het tentoon
gestelde, trouwens geheel in overeenstemming
met hetgeen onze hedendaagsche schilderkunst
vertoont.
Het is met dat landschapschilderen in ons
land eigenaardig in zyn werk gegaan. Van
het oogenblik af dat in de 14de eeuw in
Vlaanderen voor het eerst de schilderkunst in
deze streken tot een zekere hoogte steeg, en
later telkens wanneer in Noord- of in Zuid-
Nederland weer een bloeitijdperk op schilder-
gebied kwam, steeds was de kleur een der hoofd
eigenschappen waardoor de schilderyen hier
zich onderscheiden van die van elders, en
herhaaldelijk is erop gewezen, dat de kleuren
pracht van landschap en lucht van deze lage
landen met hun vochtige atmosfeer als de
dagelyksche leerschool moestworden beschouwd,
waarin het oog van onze schilders gevormd
werd.
Maar toch duurde het eeuwen vóór dat
landschap zelf voldoende gewaardeerd werd
om alleen als onderwerp voor een schilderij
waardig geacht te worden.
Op de tentoonstelling in Brugge in 1902
van Vlaamsche primitieven was het merk
waardig na te gaan, hoe aarzelend het land
schap zich ontwikkelde, zonderechter ooit
verder te komen dan een decoratie van de
figuren.
En toen in de 17 de eeuw in ons land de
groote periode was gekomen, ja, toen waren
er landschapschilders als Ruysdael, Hobbema
e. a., maar ze zyn de uitzonderingen die den
regel bevestigen. Men behoeft slechts door
het Rijksmuseum te Amsterdam te loopen om
te zien dat figurenschildering de hoofdzaak
bleef.
Wat wjj nu als landschap-schilderkunst
kennen is nog geen halve eeuw oud. Het was
by ons een nawerking van de reactie die in
Frankrjjk begon met Corot, toen deze tegen
over do duffe z.g. historische landschappen
zijn stukken'stelde, tintelend van echten buiten
atmosfeer.
Toen brak bjj ons plotseling als een prachtige
bloem de landschapkunst open, die hier altjjd
als 't ware in den knop had gezeten, en met
de stukken van Jaap en Willem Maris, Mesdag,
Roelofs, Mauve, Gabriels, Apol, enz. enz. kwam
de Nederlandscbe schilderkunst weer in de
eerste ryen.
Misschien heeft een heel prozaïsche oorzaak
er mede toe bijgedragen, dat het landschap
plotseling zoo'n vlucht nam, tot schade voor
het figuurschilderen. Het was tevens de tjjd
van de opkomst van de fotografie, en natuur
lyk moest daardoor de vraag naar geschilderde
portretten verminderen.
Sedert eenige jaren is er weer een reactie
merkbaar. Namen als die van Jan Veth, Thjjs
Maris, Izaak Israels en Toorop roepen in de
eerste plaats figuurstukken in de herinnering op.
Maar toch varen we steeds voort in den
stroom' van het laatste kwart der negentiende
eeuw. Er zyn jongeren gevolgd: Breitner, Voer
man, Hart Nibbrig, Wijsmuller, Bastert, die
echter ieder het landschap geven op hun
wjjze, met een zeer individueelen kjjk op de
dingen.
We hebben hier een groot aantal namen
genoemd, en het is treurig te moeten consta
teeren, dat van al die eerste-rangs-schilders
slechts een hoogst enkele op deze tentoon
stelling vertegenwoordigd is.
Maar na dit vooropgesteld te hebben, zullen
we er niet verder over klagen, en probeeren
het mooie te zoeken onder hetgeen er wel is.
Er zyn op een tentoonstelling altjjd schil
deryen, die, als men de zaal binnen komt,
terstond uit al de anderen naar voren treden
Sommigen doen dat door een eigenaardige
In zyn openingsrede herdacht de heer Donner
de toenmalige oprichters De Bruin, predikant,
J. K. van Baaien, C. C. van den Bosch, I.
Pjjke, P. Faberjj de Jonge en P. Geense. Van
vier dezer oprichters en van Groen van
Prinsterer en jhr mr A. F. de Savornin Lohman
kleur, door een eigen techniek, die van al de
anderen afwykt. Dat is bijvoorbeeld het geval
met de Hart Nibbrigs. Maar men doet het
beste, als men op zoo'n wjjze dadeljjk by de jas
wordt getrokken, om dat stuk dan maar eerst
den rug toe te keeren. Wanneer men na
kalme beschouwing van anderen eindelyk voor
die stukken komtt heeft men alle kans er nog
meer van te genieten, dan wanneer men er
dadeljjk op af stuift.
Andere schilderijen doen het door ik-weet-
niet-wat, maar door iets dat plotseling boeit
bjj den eersten aanblik.
Zoo'n een schilderjj is het Stadsgezicht Am
sterdam van J. H. Wysmuller. We spraken
hierboven van de kleurenpracht van deze lage
landen met hun vochtige atmosfeer. Hier
heeft men een staaltje van wat een heldere
zon voor kleuren kan tooveren in een achter
buurt, als de gordijntjes voor de ramen, de
raamkozjjnen, de half verweerde muren een
waar mozaïek vormen.
Maar het is geen mozaïek op z'n Italiaansch.
We hebben geen Italiaansche zon; we zjjn
hier in het land van de halve tonen. Zoo
min als een Hollander in zyn aard van uiter
sten houdt, zoo min houdt de Hollandsche
natuur ervan. Doch juist dat stemmige geeft
er zoo'n groote bekoring aan.
Nóg beter komt datzelfde karakter van
halve tonen uit in het Hollandsch Landschap
van denzelfden schilder. Men lette eens op
het byna vale groen der wilgen en van de wei,
maar dat zoo heerljjk weergeeft den droomigen
atmosfeer van onze weilanden.
En dan daarboven een magnifieke lucht met
groote witte wolkgevaarten.
Het is alweer onze omgeving die onze schil
ders tot zulke goede hichtschilders heeft ge
maakt. Ze moesten wel, want er is meer
lucht dan land by ons te zien.
De Polder te Noorden van Victor Bauffe, is
rustiger van lucht; treffend is de grootsche
eenzaamheid van zoo'n uitgestrekt waterland
uitgedrukt. Toch is het slechts een streepje
biezen dat de eenige «vastigheid" in dat stuk
uitmaakt.
Een lucht is altjjd iets dat heerscht over de
rust. Zy geeft den toon, de kleur aan 'tland,
aan het water. In het zeestuk Woelend Water
van W. J. Schütz is het dat grauw-bruine van
de golven met het grijze van de dichte lucht
die het zjjn stemming geven. Bovendien is het
stuk vol beweging. De wolken jagem voort,
het water is in sterke woeling en de dobbe
rende scheepjes dansen dat het een lust is.
Het is een uitstekend schilderjj.
Dezelfde schilder heeft in een ander stuk
Dordrecht zyn effect trachten te bereiken door
de sterke tegenstelling van een zwaren toren
met donkeren voorgrond tegen een wit-lich-
tende wolk. De wel wat donkere voorgrond
urg.
