X Zaterdag 5 Maart. Uit Stad en Provincie. N°. öo. 1476 Jaargang. 1004. Middelburg 4 Maart Kameroverzicht. Een Franschman over Walcheren. BENOEMINGEN, ENZ. MIDDELBIRGSCIIE COURANT. Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen. Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp., 2. Afzonderlijke nummers kosten 5 cent. THEMONETER EN VERWACHTING. 4 Maart 8 u. vm 35 gr., 12 u. 42 gr., av. 4 u 43 gr. F. V e r w a c h tzwakke tot matige O. wind. veranderlijk weer, weinig verandering in temperatuur. Advertentiën20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel. Groote letters naar de plaats, die zij innemen. Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende Handel, Nijverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau A. DE liA MAR Az., N.Z. Voorburgwal 966, Amsterdam. Zitting van Donderdag. Met een meesterlijke speech van dr Kuyper, korter dan zijn repliek maar veel scherper,, snijdender, vol uitdagenden spot en bitter sarcasme werd dan eindelijk het tiendaagsch debat over de algemeene beginselen van het Hooger Onderwjjsontwerp gesloten. De »alge- meene beschouwingen" waren ten einde. Evenals hij de repliek had ook de dupliek van- den premier propvolle tribunes getrokken. Er was geen gebrek aan elegante belangstel ling. Maar ook het sterkere geslacht was in grooten getale opgekomen. Zelfs in de sta kingsdagen was er niet zulk een belangstel ling als heden op te merken. Volgens de Kamerbewaarders zijn er in de afgeloop.en dagen in dit opzicht records geslagen. Nu was het heden ook een genot naar den premier te luisteren. Met een vaardigheid, die telkens weer op nieuw bewonderd moest worden, met een ongekend polemisch talent, met een onver saagdheid, die den echten strijder, den vol bloed krjjgsman verried, ging hij zijn tegen standers te lijf. Daarbij werd tegenover de murmurreerende vrienden, de beide Hervormde dominee's, de heeren De Visser en Schokking, een politieke handigheid ten toon gespreid, die misschien wel het meest bewondering verdient. Want zonder ze radicaal af te stooten, ze vierkant te zeggeneerwaarde hee ren, ik kan er werkelijk niets aan doenhet »geweten", nl. het onderwijs in de dogmatiek, aan de theologische faculteiten der openbare universiteiten kan ik en wil ik niet herstellen, werd hun ditzelfde toch voorgehouden, maar met zooveel fraaie woorden, met, zooveel lepels honig, dat de ontstemde Amsterdamsche pre dikanten bij de lezing van de Handelingen wel iets van een pijnlijke verrassing zullen voe len opkomen. Zoo'n surprise hadden ze stellig niet verwacht. Want wat de premier zeide, was volkomen waar: De dogmatiek kan zoo maar in eens niet in de wet worden opge nomen. Tegenover ds De Visser was dr Kuyper nog vriendelijker. Hjj moest maar met een amen dement komendan zou de minister geen bezwaar maken om den, thans in de oogen van ds De Visser zeer achteraf gezetten professoren der theologische faculteit dezelfde rechten te geven als aan de andere hooggeleerde heeren worden verleend. Deze concessie aan de jjdelheid der godge leerden deed dr Kuyper met zulke plechtige woorden en gebaren vergezeld gaan, dat het er veel van had of hij deze tegenstanders in de theologie tevens lichtelijk in het ootje nam. Een onschuldige uitspanning, die niemand nadeel berokkent en de verdiènste had hooge- lgk amusant te zijn. Zacht tegenover de coalitie vrienden, was de premier geweldig uit de hoogte tegenover de linkerzijde. Het is hier overbodig te resu meeren welke grieven hp tegen de verschillende •prekers aanvoerde. Daar zjjn betoog een her haling was der argumenten, in deze kolommen reeds meermalen medegedeeld, zou dit een herhaling van een herhaling zpn. Genoeg dan dat hp vooral tegenover professor Van der Vlugt een zeer scherpen, bitteren toon aansloeg, dat hp nogmaals herhaalde, dat de opleiding hier buiten debat moest blpven, maar dat de examen-quaestie hoofdzaak was. Gesteld al eens dat de heeren professoren aan de bpzon- dere Universiteiten de praktische dr Kuyper doezelde de »Vrpe" steeds weg en heeft steeds gesproken van »de bpzondere Universiteiten" minder wetenschappelpk waren, dan nog kon den het goede examinatoren zpn, en daarop juist kwam het volgens den premier voorname- lpk neder. Een standpunt, dat door hem eerst bp het mondeling debat op den voorgrond is geplaatst, en waarop zpn verdediging in hoofd zaak berustte. Verder handhaafde hp nogmaals zpn mee ning, dat dit wetsontwerp in de historische lpn lag; dat het goed recht van het bpzonder hooger onderwps het vorderdedat alle waar borgen, die verlangd konden worden, gegeven waren dat iedereen er in vinden kon wat hp verlangde bpzondere leerstoelen, en eigen inrichting van onderwps. Kortom, zpn dupliek was in hoofdzaak een herhaling van zpn repliek. Maar het was een meesterlpke herhaling. Bp de behandeling der artikels, waarmede de Kamer een flink eind vorderde, had over art. 32, bepalende, dat er een technische, han dels- en landbouw-hoogeschool is, een vrp uitvoerig debat plaats, waaraan de heeren Bos, Röell, Nolens, Zylina, Van Karnebeek en Lohman deelnamen. Vrp algemeen bleek hiertegen oppositie te bestaan. Men 'vond het wenschelpker de han dels- en landbouw-hoogeschool bp de bestaande Universiteiten in te lp ven. Bovendien ging het niet aan te besluiten, dat er een han dels- en landbouw-hoogeschool zou zpn, zonder iets meer van de inrichting en organisatie af weten. Tegen de technische hoogeschool werd geen bezwaar geopperd. Trouwens, die is er reeds. Alleen de naam is anders en zp zal gereorganiseerd moeten worden. Maar de handels- en landbouw-hoogeschool zullen wel een zwaren dobber hebben. Morgen zal dr Kuyper hierover zpn licht ontsteken. VREEMDE ZEDEN. Middelburg bezit bovendien een beziens waard museum, bestuurd door het Zeeuwscli genootschap der wetenschappen. Het bevat rpke verzamelingen medailles, kaarten, schil derpen en eene getrouwe nabootsing van een Zeeuwsche binnenkamer vóór 1800, met meu bels, voorwerpen van dagelpksch gebruik en kleederdrachten uit dien tpd. Het ware te wenschen, dat in al onze oude provinciën dergelpke museums van volkskunst en npver heid werden ingericht, bestemd zoowel om de jeugd van het land te onderwpzen, als om de vreemdelingen in te lichten. "VVie naar Middelburg gaat, voor hoe kort ook, late niet na om Veere te bezoeken. Veere is de' vervlogen roem, de gevallen grootheid, met al het dichterlpke van het verleden, dat u uit de oude muren tegenstraalt, u overweldigt en u vervoert tot droefheid en angst. Van Middelburg volgt ge per rptuig een ouden, ingezonken weg, en als door het schokken uwe stemming beneden peil daalt, doet uw begeleider haar met één slag opleven als hp u zegt, dat deze weg is aangelegd door Napoleon I. Dikwpls zal de schaduw van den grooten keizer u op uwen tocht door dit eiland verschpnen. Te Veere aangekomen, staat ge verbaasd als g« u op eens tegenover een buitengewoon Be Standaard maakte dezer dagen de op merking dat men bp onze landgenooten bezui den den Moerdpk vreemde opvattingen ontmoet, die wel eenige correctie behoeven. Zoo namen onlangs Katholieke openbare onderwpzers in Maastricht een motie aan, met het zonderlinge verzoek, om... de Roomsche bpzondere scholen te sluiten, wat in Roomsche bladen de vraag deed opkomen of dat nu niet precies 't zelfde was als de heer Combes in Frankrpk doet. Dè opvatting, die in de Limb. Koerier naar aanleiding van de smokkel-quaestie wordt ver dedigd, acht De Standaard mede zeer vreemd. Men kent de quaestie. De minister van financiën heeft stevige maatregelen genomen om het geweldige suikersmokkelen, dat in Lim burg voorkomt, tegen te gaan. De Limburgers hebben daarover nog al leven gemaakt, en Het Centrum had er met bescheidenheid de Limburgers op gewezen, dat men zeer goed de houding van den minister in het suikervraag- stuk kan kritiseeren, maar dat daardoor nog geenszins het smokkelen, dat een wetsontdui king, een ongeoorloofde daad is, tot iets goeds wordt gepromoveerd. En nu vraagt de Limb. Koerier of Het Cen trum dat nu werkelpk meent »Is een voordeel van 17.50 per zak van honderd kilo, als hp uit België, en/18.70 per zak, als hp uit Duitschland wordt gesmokkeld, geen excuus voor den armen stakker, die in den wintertpd (als hij zoo gelukkig is werk te kunnen vinden) 80 centen per dag verdient, vraagt het blad. En nu weten we wel, dat hp dit voordeel nooit geheel kan verwezenlpken en dat honderd kilo een veel te zware vracht zpn ook voor den sterksten smokkelaar. Maar al lukt het hem maar 50 pond in veilige haven te brengen, dan steekt hp toch op z'n minst een blinkenden rpksdaalder in zpn zak. En men onderschatte vooral de binnen landsche waarde van vpftig stuivers niet Zp beteekenen voeding, kleeding en woning- huur zp beteekenen alles wat het leven in het barre wintertp dragelpk kan maken. En dan zou het in stand houden van het hooge prpsverschil geen excuus wezen voor de smokkelarp Maar het is een voortdurende verleiding van de ergste soort, het is een Tantalus-kwelling, het is de druiventros, die den herberggasten van Mephisto voor de oogen zweefde en waar voor men graag een snee door den neus wagen zou." Naar aanleiding van deze opmerkingen vraagt De Stand., of dit, om het zacht te zeggen, niet zéér vreemde opvattingen zpn. Bp kon. besluit: is aan den directeur van bet telegraafkantoor te Npmegen H. A. Peerlkamp, op verzoek, als zoodanig eervol ontslag verleend uit 's rpks dienst. Naar wp vernemen zullen, eerstdaags de leden van den raad te Middelburg, onder geleide van den heer Schotel, een bezoek bren gen aan de werken voor de duinwaterleiding. Naar men ons meldt, heeft de Touringclub de Belgique tegen 3 en 4 April een wielertocht naar W alcheren uitgeschreven, waaraan de deelname zeer groot belooft te worden. i m Het Duitsche oorlógschip Stosch, dat met 52 adelborsten een oefeningstocht heeft ge maakt naar West-Indiê en 18 Maart te Kiel verwacht wordt, zal weer eenigen tpd te Vlis- singen vertoeven. Vermoedelpk komt het daar in het begin der volgende week. In een «yiruk bezochte vergadering der Vrijzinnig-democratische Kiesvereeniging te Zie- rikzee trad Woensdagavond de heer W. J. C. Teilegen van Amsterdam in de concertzaal op, met het onderwerp «Ouderdoms- en invali diteitsverzekering". Hp wees er op hoe reeds in de jaren van 1880—1890 die verzekering op den rvoorgrond trad en gaf een overzicht van hetgeen in den loop der jaren ten opzichte van deze zaak is] verricht. Hp zette verder de verschi llende stelsels I uiteen en toonde de voor- en nadoelen er van aan, om ten slotte, waar z. i. vóór 1905 het doel dat de Vrijzinnig-Democratische bond beoogt, verplichte verzekering, wel niet zal zpn bereikt, i allen vrpzinnig democraten te vragen om te blpven aandringen op de tot standkoming der verzekering volgens het Duitsche stelsel. Na de pauze gaf spreker nog eenige inlich tingen op gedane vragen en knoopte daaraan vast eene beschrpving van de werking der pensioensregeling in de fabriek van den heer Van Marken te Delft en ook in de gemeente] Haarlem. Met dank aan den spreker voor zpne interes- santé rede en met eene opmerking om toe te treden tot de Vrijzinnig-Democratische kiesver eeniging, werd de vergadering door den voor- zitter, den heer J. A. de Brupne, gesloten. van vervoer, waar dat bestaat, kan komen en gaan. Aangenomen, dat men die vergade ring te Oostburg belegt te 4 uur, dan kon elk, die aan de tramlpn woont, daarvan voor do heen- en terugreis gebruik maken. Wanneer dat het geval mocht zpn, beloof ik, bp leven en gezondheid, steeds te dienen van debat. Door de volksbibliotheek te Stave- n i s s e wordt tamelpk aan hare bestemming beantwoord, hetgeen wel blpkt uit het feit, dat in het afgeloopen jaar ruim 700 boekdoelen ter lezing zpn afgegeven. De naamlooze vennootschap Stoomtram HulstWalsoorden zal over het eerste boekjaar J 4 dividend uitkeeren. Het uitvoerend deel der commissie tot onderzoek van het voorstel van Gedeputeerde Staten, tot het oprichten van het waterschap van polders en waterschappen, beoosten het kanaal GentTerneuzên heeft de besturen der betrokken polders uitgenoodigd aan Gedepu teerde Staten het verzoek te richten uitstel te verleenen tot 1 Juli voor het uit te brengen adres over het voorstel. Intusschen houdt de commissie zich onledig met een onderzoek in hoever het rpk verplicht of genegen zou zpn tot behoorlpke instandhou ding en, zoo hoodig, versterking van den Noordelpken kanaaldpk. Verder wordt nog een onderzoek ingesteld naar de kosten, noodig voor het in orde bren gen van de binnendpken. De marechaussée A. Nagelkerke te Phi lippine is benoemd tot gemeente-veld wachter te Oudenbosch (N.-B.) BONDGENOOTEN EN TEGEN STANDERS. Onze lezers weten dat de vorige week Don derdag te Oostburg de heer mr Sybrandy is opgetreden om het ministerie-Kuyper te verdedigen. Hp werd daar ingeleid door den heer Wttewaal van Stoetwegen, inspecteur der be lastingen, die den spreker ten slotte eon wel gemeend »tot weerziens" toeriep. G. A. V. V. O. schrpft, naar aanleiding van die vergadering, in het jongste nommer van het Wkbld voor Zeeuwsch Vlaanderen W. D. o. a. het volgende: Het welgemeende woord van den heer Van Stoetwegen maak ik ook tot het mpne. Gaarne hoop ik den spreker eerlang in dit district, of elders, terug te zien en dan eene vergadering met hem bp te wonen op zoodanige uren, dat ieder, met een openbaar middel Waren dé* argumenten van den heer Sy brandy mp te kras Daarop antwoord ik thans niet anders, dan dat zulks later zal moeten blpkenhem ai- breken zonder dat hp er bp is, acht ik bene den mp, zoo lang er kans bestaat, dat mp de gelegenheid nog eenmaal gegeven zal worden en de woorden van den voorzitter geven mp aanleiding zulks te mogen vermoeden met hem in 't krpt te treden. Waarom ik thans het debat niet aanvaardde, mag ik intusschen wel mededeelen. Ik ben eenvoudig uitgeweest op een ver kenningstocht. Ik had al zooveel hooren spreken van de pogingen, die door de hoofden der anti-revo- lutionnaire partp worden aangewend, om de katholieken in hun gareel te spannen, ten, einde voor hen spandiensten te verrichten, dat ik mp persoonlpk wilde overtuigen, wat daarvan aan kon zpn. Nu, op dat punt ben ik ten volle tot over tuiging gekomen. Calvinisten en katholieken hebben volgens den heer Sybrandy éen geloof, en al leeren de eersten ook »dat de Paapsehe mis eone vervloekte afgoderp is" in Zondag 13 van hun Catechismus, en al heeft de groote Paus Leo XIII gezegd, dat het protestantisme een pest is, zp kunnen als vriendjes samen doen, want die woorden mogen zoo nauw niet genomen worden." Zoo zeide de heer Sybrandy. Zelden, dit éene wil ik nog zeggen, hoorde ik door een protestant het geheele protestant- sche beginsel en de historie op treuriger wpze verloochenen dan Donderdag 11. door den heer Sybrandy, en menig katholiek zal verwonderd gestaan hebben, toen hp uit den mond van den heer Sybrandy vernam, dat het verschil van zpn kerkgeloof met het Protestantisme zich zoo gemakkelpk laat wegpraten. Ik ben niet naar Oostburg gegaan om te debatteeren, uitsluitend om te verkennen. Maar toen, na het eerste gedeelte van des heeren Sybrandy's rede geen enkel bestuurslid van de in ons district bestaande zoogenaamde liberale kiesvereeniging het woord vroeg om de vele scheeve en overdreven voorstellingen van den heer Sybrandy te weerleggen en diens ongelpk wat volstrekt niet moeilpk was duidelpk aan te toonen, werd het mp eindelpk te bang en ik vroeg, voor ik met de tram naar huis moest keeren, even het woorden toen mp dat verleend was, deelde ik mede: dat het mpn plan niet was heden met den spreker in debat te treden, omdat de tpd het was ongeveer twintig minuten vóór de tram zou vertrekken daarvoor te kort was maar dat ik het woord alleen gevraagd had lo om te constateeren, dat geen enkel lid van 't bestuur der hier bestaande liberale kiesver eeniging in deze vergadering optrad, om den groote kerk bevindt, die sinds lang niet meer voor den eeredienst gebruikt wordt. Dit reus achtige gebouw dagteekent uit 1348. Onder de Fransehe overheersching, in 1812, werd de kerk als hospitaal voor 800 zieken ingericht. Later diende zp tot kazerne. Verscheidene vloeren boven elkander verdeelen het schip in verdiepingen. Tegenwoordig spannen de restau rateurs van het Rpk alle krachten in om de sporen van deze verschillende vandalismen uit te wi8schen. Waar woonden de geloovigen, die eertpds bp duizenden den lof des Heeren kwamen zingen onder deze onmetelpke gewelven? Wat is er geworden van de paleizen der heeren en kooplieden van Veere? Men zoekt met de oogen de stad men vindt niets meer dan een dorp met kleine, doodsche straten, waar geen kreet, geen lied de plechtige stilte verbreekt. Het marktpleintje, beplant met groote boomen en begroeid met gras, heeft het aanzien van een kerkhof. Rondom rpen zich de lage huisjes met de roode daken en de kleine tuintjes, goed verzorgd, opgeharkt en met nauwlettende zorg onderhouden. De ar moede van Veere lpkt op die eener vrouw van hoogen stand; zp boezemt ontzag in, meer dan medelpden. De bewoners worden dag op dag schaar- scher. De eigenaars verkoopen hunne huizen voor enkele guldens om geen belasting meer te moeten betalen. -Vele onbewoonde perceelen storten in. Een Engelschman, dien wp er ontmoeten, vertelt ons dat in het huisje, dat hp voor den zomer gehuurd heeft, het dak zóó vervallen is, dat hp in regenachtige nach ten een stortbad alleen kan ontloopen, door een geopende parapluie boven zpn bed te houden. Om zoo'n bouwval te bewonen, moet men verliefd, artist of Engelschman zpn. Schilders vindt men in overvloed te Veere, waar twee logementen elkaar de eer betwisten om ze te ontvangen. Het eene is schilder achtig gelegen in een oud bolwerk, den Kamp veerschen toren, met mooi uitzicht op de zee en het eiland Noord-Beveland. De kleine haven van Veere herbergt eenige visscherspinken. Ook deze is sterk achteruit gegaan. Eertpds vertrokken van hieruit 011- ophoudelpk schepen, die koers zetten naar eene op Noord-Beveland gelegen stad, Kampen. In onze dagen is Kampen verdwenen en de levondigheid, die zpn nabuurschap te Veere in het leven riep, is voor altpd heen. Het stadhuis van Veere is eene wonderbare reliquie, een wellust voor de oogen. Dit on bekende monument geeft op uitnemende wpze de bekoring van de verlengde en spilvormige bouwkundige vormen, welke zich hemelwaarts verheffen als een lint van rook. Het gebouw op zichzelf reeds licht van vorm, draagt een fpn bewerkten toren, welke gekleurd wordt door een vergulde boot, het teekcn van den ouden zeehandel. Binnenin worden, met eer biedige zorg, reliquien, manuscripten, brieven, enz. bewaard, die betrekking hebben op den roem van eertpds. Naast een verguld zilveren drinkbeker, in 1451 door Maximiliaan van Bourgondië aan geboden, vindt men een authentieken brief, geschreven door Koningin Elisabeth van Enge land, die eenvoudig teekent: Vostre bien bone Amye Elizabeth De Walchersche dorpen vormen een der aantrekkelpkheden van het eiland. Zp zpn, evenals de bewoners, rustig, helder en koket. In de verte verschpnt het dorp half verscholen onder de groote boomen. Een vierkante bak- steenen toren, bekroond door een weerhaan, die veel te klein is voor het forsche gebouw, steekt boven groote graanschuren uit. Het is de kerk, gewpd aan den protestantschen gods dienst. Vaak doet door de grpze lucht een windmolen langzaam zpn reuzenramen draaien. Gp nadert. Het dorp wordt doorkruist door een laan, omzoomd met heldere huisjes, glim mend en schitterend door den weerschpn der ruiten en de vroolpke ineensmelting der kleu ren. De daken zpn rood, bruinrood zonder hardheidde luiken en vensters zpn helder groen en wit gevorfd. De oude kerkmuren zpn bedekt met bruine tinten, gelpk aan die van den eik in den herfst. En heel deze gamma van kleuren smelt ineen en harmonieert in een zacht parelgrps licht, wegvloeiend in wazigen schpn. Boorinnen met hunne mutsen op leunen tegen de deurposten, rustig den voorbpganger op nemend. Op den straatweg springen de meisjes, met hare helder wit geschuurde klompen, touwtje. Hare lange rokken, de gouden krullen, die het voorhoofd versieren, geven haar de houding van kleine vrouwtjes. Zp hebben een teint als hertoginnen, lange, fijne gezichtjes, en met een lieven glimlach roepen zp u ver- trouwelpk hun »bonjour" toe. Ook dat is nog een der souvenirs uit den tpd van den grooten keizer, dat beminnelpke »bonjour" der Zeeuw sche boerinnen. Op eenige honderden meters rondom den toren liggen de hofsteden verspreid, gewoon- lpk tegen den wind beschut door boschjes hooge kastanje- en iepenboomen. De Holland- sche boerderp is beroemd om haar zindelpk- heid. Wp hebben er ons van kunnen over tuigen, dat deze goede naam niet ten onrechte gegeven is. Reeds in het voorportaal doet een kleinigheid de zorg voor netheid, die gp overal overheerschend zult vinden, in het oog sprin gen de klompen der bewoners staan netjes op een rp tegen den muur en komen nooit in de kamers. Gp treedt binnen en bevindt u in de huiskamer, waar de familie eet, drinkt, werkt en slaapt. De bedden zpn in de rondte van het vertrek geplaatst, in bedsteden, die door deuren of gordpnen gesloten zpn. Muren en aanrechttafels zpn versierd met Delftsch aardewerk, erfstukken van verre voorouders. De Hollandsche kast heeft een bp zonderen vorm. Het is een samensmelting van de Norman- dische kast en de latafel Lodewpk XVhet onderstel van het meubel bestaat uit drie laden van gebuikten vorm. De sloten der deuren en de roodkoperen koffiekan stralen schitterende flikkeringen uit. Op de schouw, tussehen de

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1904 | | pagina 1