Dinsdag
1 Maart.
Uit Stad en Provincie.
N°. 51.
147e Jaargang.
1904.
Middelburg 29 Februari.
By dew courant behoort een Bijvoegsel.
Het venten van gedrukte
stukken enz.
LETTEREN EN KUNST.
INGEZONDEN STUKKEN.
MIDDELBllGSCeS COURANT.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp., 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
29 Febr. 8 u. vm 29 gr., 12 u. 31 gr., av. 4 u 34 gr. F. V e r w a c h tzwakke tot matige N.
O. wind, veranderlijk weer, weinig verandering in temperatuur.
Advertentiën20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50elke regel meer 20 cent. Reolames 40 cent per regel.
Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau
A. DE LA MAR Az., N.Z. Voorburgwal 266, Amsterdam.
De artikelen, voorkomende in de algemeene
politieverordening te Amsterdam, die betrek
king hebben op het venten in het algemeen,
op dat van gedrukte stukken of afbeeldingen
in het bijzonder, luiden als volgt
Art. 4 6.
Het is verboden, op den openbaren weg
schadelijke of gevaarlijke voorwerpen te venten.
Art. 4 7.
Het is verboden op den openbaren wegtus-
•ehen middernacht en zonsopgang te venten.
Art. 4 8.
Onverminderd het bepaalde in art. 47 is het
verboden te venten of met reclameborden rond
te gaan op openbare wegen en op uren, waarop
dit in het belang van de openbare orde of
veiligheid door Burgemeester en Wethouders
ongeoorloofd is verklaard.
Art. 49.
Het is verboden op of aan den openbaren
weg, ter verspreiding, aanbeveling, aankondi
ging of bekendmaking van gedrukte of ge
schreven stukken of afbeeldingen, zoodanig te
roepen of rond te gaan met zoodanig reclame
middel dat daardoor de openbare orde ver
stoord of bedreigd of den goeden zeden aan
stoot gegeven wordt.
In verband met de te Middelburg en
te Goes bij den raad aanhangige voorstellen,
zjjn voor ons belangrijk de artikelen 47, 48 en 49.
Het eerste, van algemeene strekking, beeft
alle reden van bestaan en daartegen zal wel
niemand bezwaar maken.
Art. 48 heeft deze goede zijde dat niet aan
den burgemeester alleen, dus aan één persoon,
maar aan het college van burg. en weth. is
opgedragen te beslissen of de openbare orde
of veiligheid" een verbod noodig maakt om
het .venten of met reclaiq^borden rondgaan"
te beletten.
Dit geeft meer waarborg tegen eenzijdigheid
en in elk geval tegen het gevolg geven aan
eene persoonlijke opvatting.
Hoe grooter zulk een college is, hoe meer
kans er bestaat dat bij dergelijke beslissingen
partijdigheid zal worden vermeden.
En uit dat oogpunt verdient dit artikel zeker
aanbeveling.
Art. 49 is in den geest van het door de
heeren Snouck Hurgronje te Middelburg en
Dekker te Goes voorgestelde.
Ook hierin is weer sprake van .openbare
orde" en het «den goeden zeden aanstoot
geven."
En zie, daar staan wjj weêr voor dezelfde
moeieljjke kwostiehet verschil van opvatting
omtrent die twee punten.
De eene politieagent of wie verbaliseeren
moet, zal daaromtrent andere begrippen heb
ben dan een kameraad.
En of nu de dienaren van den Heiligen
Hermandad wel de geschikte personen zjjn om
te oordeelen over wat met de .goede zeden
overeenkomt, zie dat is de groote vraag.
Wjj betwijfelen dit sterk.
Wel is in elk geval eene beslissing in deze
aan den rechter, maar ook onder hen zal om
trent dit punt, zooals wjj in onze .Zeeuwsche
Omtrekken" reeds opmerkten, verschil van
meening bestaan.
Over het al of niet verstoren van de orde
valt het allicht gemakkelijker te oordeelen.
Dit kan bovendien door feiten geconstateerd
worden, en daarover kunnen getuigen worden
gehoord.
Maar over zedelijkheidsbegrippen een alge
meen gangbare opinie te consta teerenheeft
zjjne groote bezwaren.
Daaromtrent gelden en moeten gelden p e r-
soonljjke opvattingen, en die loopen nog al
vaak zeer uiteen.
BÜ deze kwestie beroept men zich nog al
eens op art. 7 der Grondwet, dat bepaalt
.Niemand heeft voorafgaand verlof noodig, om
door de drukpers gedachten of gevoelens te
openbaren, behoudens ieders verantwoordelijk
heid volgens de wet."
Nu dunkt ons dat dit artikel niet slaat op
de kwestie, die het hierbij geldtbet bekend
maken, aanprijzen, of aan den man
r e n g e n van hetgeen door de drukpers
eeds is geopenbaard.
Deze meening wordt door rechtsgeleerden
van naam gedeeldmaar andere zijn van
tegenovergesteld gevoelen.
De Hooge Raad heeft bij arrest van 27
October 1902 W. 7825 uitgemaakt dat, al heeft
men tot het verspreiden van drukwerken,
waartoe het venten in het openbaar moet
worden gerekend, volgens art. 7 der Grondwet,
geen verlof der overheid van noode, door het
daarbij gegeven voorscbrit niettemin onaan
getast wordt gelaten de bevoegdheid van den
gemeentelijken wetgever, om de wijze van
verspreiden te onderwerpen aan voorschriften
in het belang der openbare orde, bepaald ter
beveiliging van bet openbaar verkeer.
Waar men echter daarbij te maken bad met
een drukwerk, waardoor niet de openbare
zedelijkheid werd aangetast, is het evenwel de
vraag hoe in een geval als het door onB be-
iprokene zou worden geoordeeld.
In elk geval hebben wjj hierbjj te doen met
een lastig te regelen kwestie.
En daarom vroegen wij ons zeiven af' of er
soms eene oplossing te vinden zou zjjn in die
ichting dat behalve natuurlijk een voor
schrift omtrent het verstoren der openbare
orde in de gemeentelijke politieverordening
eene bepaling werd opgenomen in dezen geest:
Men verbiede daarbij op reclame-bordeil te
vermelden of uit te roepen meer dan hetgeen
de titel van een gedrukt of geschreven stuk
vermeldten gebiede dat vooraf die titel
moet vertoond zijn aan den commissaris van
politie.
Deze kan dan oordeelen over het aanstoo-
teljjke van zulk een titel, terwjjl over afbeel
dingen van zelf gemakkelijk tg oordeelen valt.
Maar dan zij tevens bepaald, dat bjj wei
gering omtrent dit vermelden of uitroepen, de
betrokken persoon van de beslissing in hooger
beroep kan komen bjj den burgemeester.
Brochures, vlugschriften, couranten en af
beeldingen zjjn tegenwoordig alom te verkrijgen.
Aan bet uitventen, zooals dit tegenwoordig
vaak geschiedt, is de behoefte niet groot en
het verlof tot eenvoudige vermelding van het
opschrift geeft voldoende gelegenheid om op
markten en m straten ze meer bekend te
maken.
Wjj ontveinzen ons niet de ernstige bezwaren
aan zulk eene regeling verbonden wij stellen
daarboven nog een uitspraak van de rech
terlijke macht, omdat tengevolge van eendoor
ons aangegeven regeling meer een preventiex
dan een repressief toezicht wordt in het leven
geroepen, wat in sommige gevallen wel zijn
nut heeft en ook voor openbare uitvoeringen
reeds bestaat, maar dat allicht ook tot over
dreven machtsvertoon leidt.
Daarom geven wij het idee slechts aan
zonder daarvoor zelfs eenigszins te pleiten.
Wjj herhalen de materie is lastig te regelen
wil men aan de eene zijde 't misbruik tegen
gaan, dat tegenwoordig van de vrjjheid op dit
punt wordt gemaakt, en aan den anderen kant
waken tegen willekeur.
Wj], die meenen dat men uit den titel al
voldoende kan opmaken welke de inhoud van
een gedrukt stuk zjjn zal, achten in elk geval
eene vermelding als wjj aangeven voldoende
Ons idee geven wjj echter voor beter.
Wie eene meer aan te bevelen regeling weet,
geve die aan.
Uit al die meeningen kan allicht iets goeds
geboren worden.
Welke bepaling men evenwel ook make
ontdoken zal zjj steeds worden en ingenieus
zullen de betrokken personen zich, als altjjd
toonen om op andere wjjze dan geoorloofd is
hun geschriften en dergeljjke aan den man te
brengen.
Maar zoolang colporteurs en partjjleideri
zeiven niet inzien boe afkeuringswaardig en
laag bij den grond dat onhebbelijk geroep langi
de straat is, hoe het te koop aanbieden best
kan geschieden zonder zulke middelen zoolang
zij meenen dat het gewenscht is de lust tot
schandaal bjj een deel van bet publiek op die
wgze te bevredigen, zoolang zal het noodig
zjjn maatregelen te nemen om aan hun aan-
itooteljjk optreden zooveel mogeljjk paal en
perk te stellen.
Bjj kon. besluit is, het word nog gemeld
in een deel der oplaag van ons vorig nommer,
benoemd tot notaris binnen bet arrondissement
Middelburg, ter standplaats Goes, J. Pilaar,
eandidaat-notaris aldaar.
Tegen Dinsdag of Vrijdagmiddag zjjn de
leden van den den gemeenteraad, die van het
bestuur der Godshuizen en van het familie
fonds Snouck-Hurgronje nitgenoodigd om de
nieuwe inrichting van het Gasthuis alhier
te komen bezichtigen.
- De heer A. P. G. Johannisson, die heden
zijn 35-jarigen diensttijd herdacht bjj de firma
Wed. A. A. Nonhebei alhier, zag dat feit
niet onopgemerkt voorbijgaan,
Zjjn patroon o.a. gaf hem een stoffelijk blijk
dat hjj zjjne goede, trouwe diensten en nauw
gezette plichtsbetrachting zeer waardeert.
Domburg
was de zaal goed bezet, en toonde het publiek
de moeite, die de commissie zich getroost, zeer
op prjja te stellen.
Met ingang van 1 Maart a. s. zal het
telegraafkantoor in het station van den inter
nationalen spoorweg «Mechelen-Terneuzen" te
If jj k u i t (Zeeland) voor het algemeen ver
keer worden opengesteld.
De diensttjjd wordt geregeld als volgt
werkdagen: van 8.40 tot 11.40 uut vóór-, en
van 1.40 tot 6.40 uur namiddags; Zon- en
feestdagen: van 7'/2 tot 81/, uur voormiddags,
en van 12'/s tot D/j en 61/» tot 7'/j namiddags.
Tot gemeente-veldwachter te B r e s-
k e n s is door den Commissaris der Koningin
benoemd J. P. Goeman, serg. bjj het 4e reg.
vest. artillerie.
directie Louis Bouwmeester, naar Londen is
thans bepaald op 25 Maart.
Julius Röntgen zal, op uitnoodiging van
den Intendant namens het Wurtembergsche
Hoi, den lOen Maart op het Hof-Concert te
Stuttgart zjjn Toscanische Rispetti dirigeeren.
In het volkskoffiehnis te
hield Vrijdagavond de heer V. d. Kloot Mejjburg
uit Prinsenhage jl. een voordracht over den
alcohol en zijne gevolgen meer in 't bij
zonder over genezing van aan den drank ver
slaafden.
Spreker, hoofd eener inrichting hiertoe, stelde
het licht boe dronkaards minder als zon
daars dan wel als lijders zijn te beschouwen.
Hjj meende, dat verpleging door een gezin,
edreven door liefde en ehristeljjk geloof, be
ter en bljjvender resultaten geeft dan gene
zing in gestichten, met de uiteraard daaraan
verbonden strengheid en tucht.
Na afloop werden aan een belangstellend
gehoor bereidwillig gevraagde inlichtingen
verstrekt.
Vrijdagavond li. gaf de zangvereenigmg
Nut en Genoegen te Aagtekerke een pu
blieke uitvoering in de openbare school aldaar.
Een overtalrijk publiek woonde de uitvoering
bjj en de zangnummers, waarvan sommige
werden gebiseerd, vielen bljjkbaar zeer in den
smaak. Ter afwisseling werden eenige aardige
voordrachten geleverd, waarvoor de aanwe
zigen zich niet minder dankbaar toonden.
De dochter van den in staat van faillis
sement verkeerenden I'. te Goes is Zondag
daar weer teruggekeerd. Over een paar dagen
wordt het echtpaar P. ook verwacht. Het gezin
moet slechts even over de grens, te Stekene,
vertoefd hebben.
Aangezien door bet herstel van bet ge
west Zeeland van het Nederlandsch Gymna-
stiekverbond, de Zeeuwsche Gi/mnastenbond zijn
reden van bestaan heeft verloren, besloten de
afgevaardigden der aangesloten gymnastiek-
vereenigingen Zondag den Zeeuwschen Gymnas-
tenbond te ontbinden en toe te treden tot ge
noemd verbond.
De aangesloten vereenigingen zijn Vlissing-
sche Turnvereeniging Vlissingen, Medioburgum en
Atilla Middelburg, Sparta en Volharding Goes,
Willen is kunnen Wemeldmge, Vooruitgang zij
ons streven Ierseke.
De afgevaardigde van Louis Botha te Krui-
ningen, als genoodigde terj vergadering aanwezig,
verklaarde, na ontvangen inlichtingen, tot het
verbond toe te treden.
Het nu genomen besluit zal de militaire
gymnastiekvereeniging Kracht en Vlugheid te
Bergen op Zoom wel tot hetzelfde besluit
leiden.
t
De heer M. Wagtbo te Klooting e,
volontair ter gemeente-secretarie te Arnemui-
den, is met ingang van 1 April a. benoemd
tot ambtenaar ter secretarie te Amsterdam.
Te W o 1 p.h a a r t s d k had Zaterdag
namiddag j.l. een jongen van 14 jaar het onge
luk, dat van een vallenden boom hem de uit
einden van een tak op het hoofd troffen. Hij
bleef bewusteloos liggen en is tot heden niet
tot kennis gekomen.
Zaterdagmiddag zoo schrijft men ons
uit Z i e r i k z e e werd den heer M. van
Breen, onzen met 1 Maart naar Goes benoem
den leeraar in 't Engelseh, door de leerlingen
der hoogsten drie klasse der Hoogere Burger
school een fraaie ets, Une soiree de Septembre
in ljjst, aangeboden. De leerling der ode
klasse A. Regensburg dankte den beer Van
Breen voor zijn degelijk onderwijs en zijn
steeds aangenamen omgang, waarop deze recht
harteljjk antwoordde, zjjn goede wenschen uit
sprak voor alle leerlingen en de verzekering
gaf, dat hjj steeds de aangenaamste herinne
ringen zou behouden aan zjjn werkkring aan
de H. B. S. te Zierikzee.
- De commissie voor volksvoorlezingen te
R e n e s s e gaf Vrjjdag de derde en laatste
bijeenkomst in dit seizoen. Alle drie de keeren
De tentoonstelling van etsen en photo
gravures naar oude en nieuwe meesters, die
thans twee zalen van het Kunstmuseum in het
Schuttershof alhier vult, is alleszins een
kijkje waard. De firma Scheltema en Holkema
te Amsterdam heeft zich sedert jaren in het
bjjzonder op bet uitgeven van dergeljjke
reproductie-kunst toegelegd, en zij neemt nu
het middel van tentoonstellingen in verschil
lende plaatsen van ons land te baat om het
publiek er meer mee bekend te maken. Zoo
als wij reeds meldden beeft de vereeniging
Uit het Volk— Voor het Volk haar bemiddeling
verleend bjj deze expositie.
Verscheidene der tentoongestelde platen
zullen reeds aan velen bekend zjjn, door dat
zjj ook wel bjj platenhandelaars hebben gehan
gen, maar hier heeft men de rijke collectie
in haar geheel voor zich.
In de laatste jaren zijn er op het gebied van
reproductie zeer groote vorderingen gemaakt.
Met den achteruitgang van de staal- en koper
graveerkunst werden ook de reproducties naar
schilderijen minder in waarde, en de photo
graphie met haar gladde, koude beelden gaf
evenmin het karakter der schilderij voldoende
weer. Maar toen de etsers bet niet meer be
neden zich achtten hun kunst aan het ver
menigvuldigen van de werken van schilders
dienstbaar te stellen, en toen de photogravure
op koper technisch tot een hoogen trap van
ontwikkeling was opgevoerd, bleek het spoedig
dat deze plaatwerken de oude gravures de
baas zouden worden, dank zjj de getrouwe
wjjze waarop zjj de oorspronkelijke stukken
weergeven.x
Schildergen zijn luxe-artikelen voor enkelen,
waarvan het groote publiek weinig genieten
kan. Als de museums en schilderijententoon
stellingen er niét waren, zou het daarmee nog
erger gesteld zijn. En hoevelen zjjn ook daar
van vrjjwel verstoken De reproductie-kunst
van thans is een welkome aanvulling van die
leemte. Ze maakt het mogeljjk de groote
werken in een waardigen vorm in de huis
kamer te brengen.
Een der zalen is geheel gewjjd aan photo
gravures naar oude meesters, bjjna allen van
de Hollandsche schilderschool der 17de eeuw.
Rembrandt beeft het leeuwendeel. Zelfs zjj die
alle musea in ons land hebben bezocht kennen
slechts een zeer gering gedeelte van zjjn werk
Bjj de plundering van ons land in het begin
der vorige eeuw is verreweg bet grootste deel
naar het buitenland verhuisd. Hier vindt men
80 photogravures naar verschillende schilderjjen,
voor het meerendeel uitgezocht op de groote
Rembra-ndt-tentoonstelling in Amsterdam in
1898.
Behalve van dezen meester vindt men repro
ducties naar Frans Hals, Wouwerman, Hobbe
ma, Van der Meer, Ruysdael e. a.
Opmerkeljjk is ook bet passende encadrement
dat aan een deel dezer stukken gegeven is,
We zijn gewend aan een breeden witten rand
om de gravures. Hier vindt inen de geënca
dreerde stukken in een breede donkere ljjst,
die onmiddellijk om de plaat sluit, evenals bjj
de oude schilderjjen het geval is. En het
effect is uitstekend.
De voorzaal is gewjjd aan moderne schilders
J. Maris, Israels, Breitner e. a., bekend genoeg
dan dat wij er hierover verder behoeven uit
te wjjden.
Wat in deze zaal nog een aantrekkelijkheid
te meer vormt, is een collectie oorspronkelijke
etsen, d. w. z. geen reproducties naar schil
derjjen, maar dadeljjk als ets geteekend, van
Bauer, Witsen en Dupont. (Uitgave van E. J
van Wisselingh k Co, Amsterdam).
Voorts is er ook een plaats ingeruimd aan
dc bekende serie litbografiën naar bjjbelschc
onderwerpen, vervaardigd door Josseling de
Jongb en Bauer. En ten slotte zjj nog gewezen
op de groote prachtuitgaven van Rembrandt,
Van Djjk en Maris.
De toestand van Richard Hol is weer
nKtroüdeii «tukken warden in ireeii (rev*! '«raggezonden.
ONDER DE HARINGVISSt'HERS.
Mjjnheer de Redacteur.
Daar u zoo vriendelijk was een verslag van
mjjrie lezing «Onder de hariugvisschers" in
uw blad te plaatsen, vraag ik u beleefd een
paar rectificaties te willen opnemen. Uit erva
ring weet ik, dat het gemakkelijker is een
voudig te zitten luisteren, dan tevens te
moeten aanteekenen, teneinde een verslag
te leveren.
Maar zulk een verslag kan wel eens onnauw
keurigheden bevatten, welke onaangenaam zjjn
voor hem die de lezing gehouden heeft. Indien
ik mjj niet vergis, zal de verslaggever, nadat,
de lezing afgeloopen was, een totaal-indruk
weergegeven hebben van wat hjj gehoord had.
Hieruit verklaar ik niet alleen de onnauw
keurigheden, maar ook in het algemeen dat
de gang van het verslag anders was dan die
van mjjn lezing. Dit acht ik ook niet erg en
ik zou uwe welwillendheid niet inroepen,
indien mg niet woorden in den mond gelegd
waren, die, indien ik ze alzoo uitgesproken
had, uw lezers geen hoogen dunk moesten doen
verkrjjgen noch van mjjn waarnemingsvermogen,
noch van mjjn schoonheidsgevoel.
Mag ik hierop even wjjzen
De verslaggever schrijft van de Baai van
Lerwick als van »een inham, bjjkans een fjord
in het voornaamste eiland." Dat heb ik heele-
maal niet gezegd en het is ook volstrekt niet
waar. Ik heb gesproken van de steile kusten
van sommigen dier eilanden met hun scherpe
insnijdingen, welke ons dikwerf onwillekeurig
doen denken aan de fjorden van Noorwegen.
Daarna sprak ik eerst over de Baai van Ler
wick. Deze heeft niets van een «fjord in het
voornaamste eiland." De Baai is een zeeëngte
tusschen twee eilanden. Men vaart er van de
Zuidzjjde in, men kan er aan de Noordzjjde
weer uitvaren.
De tweede onnauwkeurigheid, waarop ik hot
oog heb, maakte een komischen indruk op mg
en deed me bepaald lachen.
Wat moest de lezer wel denken van »een
machtig psalmgezang, zóó machtig, dat het
ons zelfs aan 1 Sam 4 5 denken doet en
dat als rook der tabakspjjp in kringetjes
ten hemel stjjgt." Het zou werkeljjk afwezig
heid van alle schoonheidsgevoel verraden, als
ik deze combinatie gebruikt had. Naast dat
«machtig" die kringetjes van rook uit een pijp.
Ik denk onwillekeurig aan dien vromen
monnik, die, met een zekere populaire wel
sprekendheid begaafd, eens over de hemelsche
zaligheid sprak, en een reeks van verheven
beelden er voor gebruikte, maar plotseling
eindigde met ongeveer het volgende «ze was,
ja, ze was zoo heerljjk alsgestoofde
knolletjes(De goede monnik hield bljjkbaar
veel van knolletjes.)
De zaak is, dat ik gesproken heb van hot
machtig psalmgezang van de 700 a 800 vis-
schers in de Parish-church te Lerwick.
In een heel ander verband en sprekende over
het leven der visschers op de zee, heb ik ge
zegd, dat des avonds na afloop van het werk
de visscher nog al eens een psalm zingt. «De
visscher is een psalmzinger. Met de gezangen
staat hjj op minder goeden voet. Maar een
«psalm Davids" stijgt nog al eens van een
visschersvaartuig omhoog. Haast zou ik er bjj
voegen«als de rook uit des visschers tabaks
pijp, in kringetjes" want tegen alle regelen
der muziek in, draait hjj ontzettend.
U zult mg verplichten aan bovenstaande
regelen een plaatsje te verleenen. Bjj voor
baat mjjn dank.
Hoogachtend,
L. HIJMANS, pred.
Koudokerke, 27 Febr. 1904.
NOG EEN ENKEL WOORD.
ernstiger geworden.
De reis van het Haarlemsch Tooneel,
Naar aanleiding van de t pondentie van
den «Torenwachter" in het nummer van 23
Februari, zou ik gaarne nog een enkel woord
in 't midden willen brengen. Het zal kort
zjjn, want de zaak dreigt langzamerhand ver
bazend weinig belangryn- te worden.
Het was de bedoeling van mjjn vorig schrjj-
ven, aan te toonen, hoe weinig de correspondent
zich van zjjn onderwerp had op de hoogte
gesteld en ik achtte het dan ook voldoende
de onjuistheid van de feiten, waarop hjj zjjn
beschouwingen baseerde, in 't licht te stellen.
De beschouwingen kwamen dan vanzelf te ver
vallen. Ik zal dit ook nu doen, op gevaar af
weer een vermanend tikje op m'n vingers te
