Woensdag
27 Januari.
Uit Stad en Provincie.
N°. 22.
1479 Jaargang.
1004.
I.DAM.
Middelburg 26 Januari
if
flake.
Mr J. P. R. Tak van Poortvliet f
Oost'Indië.
BENOEMINGEN, ENZ.
LETTEREN EN KUNST,
iers,
en
en
3ul-
lAC.
(2e
Ireen
:r te
lezer
roede
[zijn
Ie en
|ities,
en
Ischo
van
lan d
tien,
|Yer-
een
rend
eeren
l-brui-
ilgem.
Irdam
ge-
ge-
:I*:dk
lANN,
kteiiaa--
ld. tyd.
18.15
18.15
[8.15
lowone
Ijekon-
^kken,
oeping
reizi-
tnheid,
55 uur
teiken.
rikzee
a.12.-
1.—
2.--
1.30
1.30
2.30
1.45 en
|48* en
ljjk na
trein.
Iron ol
i, 7.40,
t, 9.10,
HE.
elburg.
HIDDELBL
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco pp,, 2
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
26 Jan. 8 u. vm 28 gr., 12 u. 35 gr., av. 4 u. 38 gr. F. Verwacht: matige tot krachtige Z
wind, betrokken lucht, geringe toename in temperatuur.
COURANT.
Advertentien20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten on
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent por regel.
Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentien en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau
A. 1>E TA MAR Az., N.Z. Voorburgwal 260, Amsterdam.
Eene treurige tijding die de telegraaf ons
heden bracht, toen zij ons meldde dat van nacht
deze staatsman is overleden
Droevig vooral omdat wij daardoor herin
nerd werden aan de belangrijke rol, die hij op
politiek gebied vervuldemaar ook aan het
feit, waardoor hieraan een einde werd gemaakt,
en aan den toestand, die hem in de laatste
jaren dwong tot rust, tot machteloosheid.
Johannes Pieter Roetert Tak van Poortvliet
werd den 21 Juni 1839 te Engelen, waar zijn
vader predikant was, geboren.
Hij bereikte dus niet eens zulk een hoogen
ouderdom.
Maar hoe welbesteed is zijn leven geweest
De overledene studeerde te Leiden en promo
veerde in 1862 op eene dissertatie over Het
recht van amendement.
Het jaar daarop werd hij benoemd tot
commies van staat bij den Raad van State en
twee jaren later tot commies-griffier van de
Tweede kamer.
En zie vijf jaar later werd hg geroepen om
ui dezelfde Kamer op te treden als werkzaam lid.
Het was het district Middelburg dat het
zich tot eer rekende den bekwamen man tot
zjjn afgevaardigde te kiezen,
En waarlijk het was een uitmuntende keuze
Wie het met zijne politieke ideeën niet eens
was, moest toch erkennen dat hij niet alleen
iemand was van uitgebreide kennis maar ook
en vooral een man met een helder inzicht, een
practisch man.
Zjjn optreden in de Kamer, zijne adviezen
dwongen eerbied af en drongen tot bewon
dering en tot luisteren.
Geen wonder dan ook dat, toen in 1875 het
district Middelburg hem ontrouw werd en zijn
zetel werd ingenomen door den anti-revolution
nairen jonkheer J. L. de Jonge, de kiezers in
Zutphen hem een zetel aanboden, welke hij
tot 1877 innam, toen minister Kappejjne hem
uitnoodigde zich aan het hoofd te plaatsen
van het nieuw'opgerichte ministerie van water
staat, handel en nijverheid.
Wel eigenaardig en pleitend juist voor zijn
practische kennis dat mr Tak van Poortvliet,
geen technicus, voor die taak werd aangewe
zen, die aanvaardde en, wat nog meer zegt,
haar zoo uitstekend vervulde.
Niet langer dan tot 2 Mei 1879 mocht hij
die nieuwe waardigheid vervullen. De door
hem ingediende ontwerp-kanalenwet werd
ingetrokken, nadat art. 1 daarvan door de
Tweede Kamer was verworpen, en daardoor
zag hg zich genoopt als minister af te treden
Het heengaan van het geheele ministerie en
een volledige ministerieele crisis was daarvan
verder het gevolg.
Amsterdam toonde hem spoedig, in 1880,
zjjne erkentelijkheid voor de behartiging van
v.jjne belangen, door hem het mandaat van
afgevaardigde ter Tweede kamer aan te bie
den. Dit vervulde hij tot October 1884, toen
hg, met vele van zijne partijgenooten, niet
werd herkozen. Maar de Staten van Noord-
Holland brachten hem in de Eerste kamer
een college echter dat allerminst aan een man
als mr Tak van Poortvliet gelegenheid gaf
zgn gver en lust voor de politiek te bevredi
gen, om overeenkomstig zgn kennis en zgn
vermogen werkzaam te zijn.
Zoodra dan ook de hoofdstad des Rijks kans
zag hem te brengen daar waar hij hoordein
de Tweede Kamer, in 1888, vaardigde zij hem
derwaarts opnieuw af.
Kort daarop brak een der bela ngrijkste tijd
perken van zgn leven aan.
Het was in het jaar 1891, na den val van
het ministerie—Mackay, dat mr. Tak van Poort
vliet, naast mr. Pierson en Lely, als minister
van binnenlandsche zaken zitting nam in een
door mr. Van Tienhoven samengesteld kabinet,
De toestand werd toen reeds beheerscht door
het kiesrechtvraagstuk, dat dringend oplossin
•isehte.
En het was minister Tak van Poortvliet die
in 1892 aan dien drang voldeed en wetsont
werpen indiende waarbij hij voorstelde het
kiesrecht uit te breiden zoover als de Grond
wet dit toeliet, om alzoo tot eene flinke,
vrijzinnige toepassing van art. 80 der Grondwet
te geraken.
Aan die goede bedoeling werd in de zitting
der Tweede Kamer, van 9 Maart 1894 te kort
gedaan door de aanneming van een amende
ment-De Megier c. s., dat voor de regeering
onaannemelijk was en waardoor het karakter
van de voorgestelde kiesrechtherziening geheel
zou verloren zijn gegaan.
De wetsontwerpen werden daarop ingetrok
kenterwijl eenige dagen later de Tweede
Kamer werd ontbonden, tot groote ingenomen
heid van de vooruitstrevende liberalen in den
lande.
De beslissing was voor den minister te pijn
lijker omdat zij een gevolg was van het op
treden van liberale mannen.
Van dien tijd af dagteekent dan ook de
groote breuk in de liberale partij.
De verkiezingen en herstemmingen, in April
van dat jaar onder de leuze»vóor of tegen
de kieswet-Tak" gehouden, brachten echter
bittere teleurstelling aan den minister en een
echec aan zijne goede plannen ten opzichte
van het kiesrecht.
Maar tocheene eerekroon heeft de overle
dene zich in het oog van zeer velen verworven
door zgn krachtig pogen om een netelig vraag
stuk tot een goede oplossing te brengendoor
zijn ruimen blik en zgn doortastende politiek,
die, ware zij geslaagd, een geheel anderon loop
van zaken en een veel gezondere ontwikkeling
van ons staatsleven zou hebben tengevolge
gehad.
Na zgn heengaan als minister is de heer
Van Houten in zgn plaats getreden in het
kabinet-Roëll. En wat deze deed, ter vervan
ging van het goede plan van mr Tak van Poort
vliet, wij behoeven het niet te herinneren.
Sinds dien tijd heeft de overledene geen
belangrijke rol op staatkundig gebied meer
vervuld.
Hij was door Amsterdam weer afgevaardigd
ter Tweede kamerin 1897 werd hij herkozen
maar tevens in het district Beverwijk gekozen.
Voor dit laatste nam hg zitting.
Hg bedankte echter in Januari 1901, toen de
Staten van Noord-Holland hem weer tot lid der
Eerste kamer kozen.
Zgn gezondheidstoestand stelde hem echter
niet meer in staat zich in zijne volle kracht
te toonen.
Zgn politiek leven is geëindigd na zgn af
treden als minister van binnenlandsche zaken.
Maar zijn naam zal, voor al wat vóór en in dien
tijd door hem is verricht, eene voorname, eene
eerste plaats innemen in de politieke geschie
denis van ons land.
Voorzeker heeft ook de slag, die hem door
dit overlijden trof, een nadeeligen invloed op
zgn gezondheidstoestand uitgeoefend.
Jammer dat zulk een werkzaam, bekwaam
man aan het einde van zgn leven zich tot
werkloosheid zag gedoemd
Zijn heengaan zal zeker door zeer velen in
den lande betreurd worden, maar zijn werk
zaamheid in eervol aandenken blijven.
op
Ook op ander gebied maakte de overledene
zich zeer verdienstelijk.
De stoomvaartmaatschappij Zeelandwaarvan
hij van 1875, het jaar der oprichting, af com
missaris en jaren voorzitter was, kan ook van
zgn ijver en zijne toewgding getuigen. Aan
de totstandkoming van die maatschappij voor
al en later ook aan de behartiging van hare
belangen wijdde mr. Tak van Poortvliet zijn
beste krachten.
Zoo was hg ook bestuurder van vele maat
schappijen ter bevordering van stoomvaart en
stoomtramwegen in Nederlandsch-Indië.
Dan was hg hoogheemraad van Delfland en
indertijd voorzitter der commissie tot het af
nemen van diplomatieke examens.
In al die betrekkingen toonde hij zich een
man van kennis, van ijver en degelijkheid.
In onze naaste omgeving, waarin hij meer
malen vertoefde, op De Griffioen, was hij een
langen tijd eene bekende persoonlijkheid.
Sinds het plotseling en voor hem zeer smart
vol overlijden van zijne echtgenoote op dat
buitenverblijf, in den zomer van 1896, is hij
daar niet meer geweest. Maar zgne gedachten
bleven steeds bjj Middelburg en Zeeland.
GEKNOEI.
De anti-liberale pers is druk in de weer
de aandacht te vestigen op de gelegenheid om
door een renteloos voorschot voor één jaar
slechts, een aantal volgzame kiezers te mobili-
seeren tegen de beslissende verkiezingen van
1905 a raison van 50 per stuk.
Men zou zoo zeggen uieTkt de Arnh. Crt.
dat zulke mannelijke Nederlanders
boven 25 jaar al bijzonder schaarsch moeten
wezen, maar dit moet toch wel niet zoo zijn,
als men ziet met welken gver vooral de platte
landspers »op deze gemakkelijke wijze van
kiesrechtverkrijgen" de aandacht vestigt. De
groote bladen, die meer onder de oogen komen
ook van ontwikkelde lezers, zijn blijkbaar met
de zaak eenigszins verlegen erg netjes is deze
kunstmatige kiezersteelt wel niet, omdat ze
twee druppels water gelijkt op eene op
zettelijke wetsverkrachting, daar een eigen
kenteeken van welstand of geschiktheid van
den kiezer verlangd wordt en niet een etiket,
er door een rijken landheer of patroon op
geplakt, maar, ziet u, die manier van kies-
rechtverkrijging is toch zoo gemakkelijk en
daardoor verleidelijk
MINISTER KUYPER EN I)E
BURGEMEESTERS.
In het Voorloopig Verslag der Eerste Kamer
over de begrooting van binnenlandsche zaken
was ontstemming te kennen gegeven «over de
wijze, waarop de minister van binnenlandsche
zaken gemeend heeft in de openbare vergade
ring der Tweede Kamer zich over burge
meesters, dus over dragers van bet gezag, te
mogen uitlaten."
De minister heeft nu in zijne Memorie van
antwoord daarop het volgende geantwoord
Dat ondergeteekende zich in de Tweede
Kamer minder gelukkig uitliet, wordt niet
betwist. De psychologische verklaring hiervan
is niet voor openbare behandeling' vatbaar.
Niemand betreurt gemeenlijk zulk een lapsus
linguae meer dan hij, wien ze overkwam."
De correspondent van de 2V. R. Ctte Batavia
seinde Maandag aan zgn blad.
Luitenant Roukens sloeg herhaalde klewang-
aanvallen op het bivouak in Seunagan af.
Daarbij sneuvelden 1 fuselier en 2 dwangarbei
ders en werden 14 fuseliers en 7 dwangarbei
ders gewond. De vijand liet 27 dooden achter.
Dezelfde correspondent meldde dat Maan
dag reeds het gezantschap van Tabanan naar
Buitenzorg is vertrokken.
Teneinde zekerheid te verkrijgen, dat
jeugdige schepelingen, die zich met verlof
binnenslands bevinden, zich begeven naar de
plaats, waar hun ouders of voogden woonach
tig zijn, wenscht de minister van marine aan
deze schepelingen de verplichting op te leggen,
hun pas te laten viseeren op de gemeente
secretarie, wanneer zich ter plaatse geene
militaire autoriteit bevindt.
In verband hiermede noodigen Gedeputeerde
Staten van Zeeland, bij Prov. blad, burg. en
weth. in die provincie uit eventueel de verlof
passen van zich daartoe aanmeldende schepe
lingen te doen afteekenon.
Wij ontvingen van den heer mr B. F. W.
von Brucken Fock alhier een afdruk van
een door hem, onder den titel Mededeelingen
uit het oudere Zeeland, gepubliceerd verhaal van
de inentingsgeschiedenis eener jonge dame in
1782.
De bewuste jonge dame was Jacoba Petro-
nella Steengracht en de medicus, die de ope
ratie verrichtte, dr Ericus de Lang, beiden te
Middelburg,
Men vindt in het brochuretje een zeer
nauwkeurig dagverhaal van de ondervindingen
en gewaarwordingen van de vijftienjarige
patiente, tusschen den 9 en 18 Mei 1782.
- Het alhier te geven militair assaut
zal niet Woensdag maar V r ij dag 12 Februari
plaats hebben.
Heden middag werd op de binnenplaats
der kazerne alhier, door den majoor C. D.
de Roon, commandant van het 2e bataljon
3e regiment infanterie, aan den sergeant B. M.
Post van gemeld bataljon, voor het front van
den troep, op plechtige wijze, de zilveren
medalje voor 24-jarigen trouwen dienst uit
gereikt.
EJEKSTK KAMER.
Maandagavond kwam die Kamer weer bijeen
ter hervatting der werkzaamheden.
De voorzitter heeft, als tolk der Kamer, op
de audiëntie van 22 Jan. de Koningin-Moeder
den dank der Kamér overgebracht voor al het
geen H. M. voor ons land en volk geweest is
als Koningin, als Koningin-Regentes en als
Koningin-Moeder.
Heden morgen te 11 uur is aangevangen
met de behandeling der staatsbegrootin
voor 1904-.
Men zie Laatste berichten.
Bij kon. besluit
is een pensioen toegekend van 480 aan
K. K. (C. K.) Exalto, weduwe J. Zemel, bureel
ambtenaar van den rijkswaterstaat
is aan J. Story van Blokland, direct, der
dir. bel. enz. te Arnhem, op verzoek, eervol
ontslag uit 's rijks dienst verleend, onder dank
betuiging
is benoemd bij het wapen der art., bij den
staf van het wapen, tot eerste-luit.-magazijnm.
de tweede-luit.-magazijnm. R. J. B. Bergamin
bij de magazijnen der art.-inrichtingen aan
de Hembrug.
Deze week verleenen de ministers van Kolo
niën, van Marine en van Financiën geen
audiëntie.
De St. Ct. van heden bevat de wet van den
llden Januari 1904, houdende wijziging van de
wet van 2 Mei 1897 (St. hl. no. 124) tot her
ziening van de belastbare opbrengst der ge
bouwde eigendommen.
Door de staatscommissie voor de Zuid-Afri-
kaansche schadevergoedingen werden aan E,
Bnsch en H. Post vergoedingen toegekend,
Deze personen, wier adressen niet bekend zijn
worden uitgenoodigd zich ter inontvangstname
van het hun toekomende zoo spoedig mogelijk
aan te melden bij het dep. van buitenlandsche
zaken, te 's Gravenhage.
De minister van koloniën brengt in de St.
Ct. ter kennis van belanghebbenden, dat in
1904 hier te lande 150.000 pikols en in Neder-
derlandsch-Indië 60.000 pikols goiivernements
Javakoffie zullen worden aan de markt gebracht,
de hoogste genoot 111, opvolgende ƒ109.50,
98 en zoovoorts. Voorts werd nog 30 uit
gekeerd aan de weduwe van een overleden lid.
Onder anderen werd op de vergadering door
het bestuur voorgesteld, dat de vereeniging
an bloc, zou toetreden tot de vereeniging Het
Groene Kruis, waartoe men besloot. Voorts werd
een voorstel aangenomen om 5 cent boete te
heffen van de leden die de vergadering ver
zuimen alléén ziekte verschoont van boete.
In de commissie van toezicht werd gekozen
de heer F. J. Thiery en werden herkozen de
heeren P. C. Kerkhove en C. Touw.
Te Bruinisse brandde heden morgen
vroeg de scheepstimmerloods van Duivendijk
totaal uit. Oorzaak van den brand onbekend.
- Door het waterschapsbestuur van Schou
wen is op voorstel van het dag. bestuur be
sloten tot verbetering van bet stoomgemaal.
Volgens de begrooting zal de nieuwe machine
kosten, met inbegrip der centrifugaalpomp,
37.800, 2 stoomketels 6500, electrischein-
stallatie 1500, verbouwing van het gebouw,
graafwerk en storttebed 9000. Te zamen
bedraagt dit f 54.800.
Uit Vlissingen.
Maandagavond is door een agent van politie al
daar aangehouden zekere K. F. H. S., een goede
bekende der politie, die in de Kerkstraat bij
een winkelier in gemaakte kleederen twee jassen
ontvreemdde, en zich daarmee reeds op weg
naar Middelburg bevond. Naar het politiebureau
gebracht, bleek, dat hg ook even te voren een
der groote spiegelruiten bij de Gebrs Wegens
aan de Bellamykade, waarachter gouden en zil
veren horloges en meer andere artikelen van
waarde uitgestald lagen,-met zijn klomp had
stuk geslagen. Hij kon echter niets ontvreem
den voor en aleer hij ook de andere ruit, die
zich achter de iogeslagene bevindt, mede had
verbrijzeld, doch daarin werd hij nog intijds
verhinderd door de komst van een der win
keliers. Hg zette het toen op een loopen.
Volgens zgne bewering had hij de jassen ge
vonden. S. was onlangs uit de gevangenis
ontslagen en is heden naar het huis van be
waring te Middelburg overgebracht.
De le luit. Vexhaegh van het 4e bat. 3e reg.
inf. aldaar wordt op zgn verzoek overgeplaatst
bij het 5e bat. 4e reg. int. te Gouda.
Door de werklieden-vereeniging Eige.
Hulp te Goes werd Maandagavond in de
sociëteit V. O. V. te 23e algemeene jaarver
gadering gehouden,
Uit het verslag bleek dat op 31 Dec. 1902
het ledental 228 bedroeg, 12 bedankten terwijl
22 nieuwe leden toetraden. Alzoo bestond het
ledental op 31 Dec. 1903 uit 238 leden. Een
buitengewoon lid en éen begunstiger traden
tot de vereeniging toe. Hun aantal bedraagt
nu respectievelijk 21 en 12.
Op eene vorige vergadering legden de heeren
D. C. Seller en L. Glerum, eerste en tweede
secretaris, hunne functiën neer en werden ver
vangen door de heeren J. M. Bartelse en M
Krijger, die op 1 Jan. jl. in functie traden,
De heer Seller had 16 jaren de betrekking
van len secretaris vervuld. Het bestuur be
staat thans uit de heeren P. Schrijver, voor
zitter, A. Engelvoort, vice-voorzitter, J. M
Bartelse, le secretaris, J. de Keijzer en M
Krijger, commissarissen.
De ontvangsten bedroegen aan contributie
1204.30, andere inkomsten 183.67, totaal
ƒ1387.97de uitgaven; uitkeering wegens
ziekte, 973, andere uitgaven ƒ206.195, totaal
1179.19s, saldo 208.775, met het saldo van
31 Dec. 1903 2718.605 is dit totaal 2927.38,
Zooals gemeld, werd 973 wegens ziekte
uitgekeerd en wel aan 46 personen, waarvan
Zondag avond geraakte P. d. S van
Stoppeldijk, uit een herberg te Kuitaart
komende, onder de juist passeerende tram. Zijn
hoofd zat onder de locomotief bekneld, en om
hem uit zijne benarde positie te redden moest
de machine achteruitwerken. Met zware ver
wondingen aan hoofd en schouder werd de
ongelukkige opgenomen en in een nabijzgn.de
herberg binnengedragen. Zijn toestand is zeer
bedenkelijk. De schuld moet, naar men wil,
geheel aan hem zelf te wijten zijn.
Door den heer Bogaerd, provinciaal vee
arts te Axel, zijn in het afgeloopen jaar
verscheiden inentingen van varkens tegen de
vlekziekte verricht, die, naar men ons meldt,
prachtige resultaten opleverden. Het serum
daarvoor was afkomstig van den heer J. Poels,
plaatsvervangend districts-veearts te Rotter
dam, volgens wiens methode de inspuiting
verricht werd.
Ook de coöperatieve suikerfabriek te
as van Gent ondervindt de gevolgen van
den slechten toestand onzer suikerindustrie
Teneinde de fabriek met meer succes te doen
werken, worden door verschillende aandeel
houders pogingen in het werk gesteld, om het
totaal bedrag der te verwerken suikerbieten
van circa 30 milliocn K. G. op te voeren tot
50 millioen. Wordt dit aantal bereikt, dan zal
met meer voordeel gewerkt worden en kun.
nen hoogere prijzen voor de suikerbieten wor
den betaald.
Aan de Verslagen omtrent 's Rijks oude
Archieven over 1902 ontleenen wjj, wat Zee
land betreft, bet volgende
De rijksarchivaris in die provincie, de heer
mr R. Fruin, bespreekt in de eerste plaats
den toestand der bewaarplaats van het archief
en zegt dat de vertrekken, die opnieuw ter
beschikking van het archief zijn gekomen, dat
zgn de lokalen, gelegen tusschen de woning
van den Commissaris der Koningin en den vier
kanten toren, uitnemend zijn ingericht.
Door den archivaris is, wat hij onder de
afdeeling werkzaamheden mededeelt, do rege
ling van het Statenarchief voor 1578 met bij-
behoorende regestenlijst voortgezet en nage
noeg voltooid.
Verder regelde hij de verzameling papieren,
afkomstig van de familie De Huybert.
De heer Wiersum, adjunct-commies, zette in
1902 de regeling der rechterlijke archieven
voort. Hij ordende de rechterlijke archieven
van de dorpen van Beoosten Schelde en van
de stad Tholen en is thans bezig met de
regeling van de rechterlijke archieven der Zuid
en Noord-Bevelandsche dorpen. Ook het rech
terlijk archief van Aardenburg, waarmede in
den loop van het jaar het depót werd verrijkt
is door hem geordend.
Onder meer zijn onder den titel Kerkelijk
Veere, Supplement door den archivaris gepubli
ceerd twee stukken betreffende het St. Cristof-
fel en het St. Oubertsgilde in de O. L. V. kerk
te Veere. Ook verscheen Het Archief der O. L.
V. Abdij te Middelburg.
In den loop van 1902 werd het depót mot
verscheidene aanzienlijke archiéfvcrzamelingen
verrijkt. In de eerste plaats werd eindelijk
het rechterlijk archief van Aardenburg daar
heen overgebracht. Verder werden aangekocht
een verzameling stukken, een zeer belangrijke
collectie, afkomstig van de familie De Huybert.
Onder meer werd geschonken: door mej.W.
Risseeuw te Goes een «raming van de kosten
van de werken, te maken aan de dijkkage van
Schouwen in 1719 en 1719"; door inej. M. S.
J. Janssen te Middelburg een «Biddagsbrief
van de Staten-Generaal aan de Gecommitteerde
raden van Zeeland 1674"; door den heer J. H.
Hennequin te Sluis een «Nieuwe omlooper van
