Maandag
28 December.
De Chrysanthemum.
N#. 303.
146a Jaargang.
1903.
Zeeuwsche omtrekken.
Mlddtlburg 26 December.
Kameroverzicht.
üflttKM
MIDDELRURGSCHE COURANT.
l-L
Deze oourant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitsondering van Zon- an Feestdagen.
Priji, per kwartaal, soowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., f 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 sent,
THEBMOMETEB EN VBBfrACHTINC.
26 Deo. 8 u. vm. 35 gr., 12 u 86 gr., av. 4 u. gr. F. V e r w a o h twegess Kerstdag geen
opgaaf ontvangen.
Advertentiin s 20 cent per regel, ttehoorte-, dood- on allo nndero familieberichten en
Dankbetuigingen van 1—7 regels f 1.50; elke regel meer 20 eent. Keolamens 40 cent por regel
Groet* letters naar de plaats, dia i{j innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reolames, niet afkomstig uit Zeeland, betredende
Handel, Ny verheid en Qeldwesen, is uitsluitend gerechtigd het Algoanooa Mliri«*ii«.EuMn
»R LA MAM Aan., IJS, Veefbuinal SM,
Nog slechts enkele dagen en de heer C.
L. van Woelderen zal onze provincie ver
laten^ en zijne betrekking van directeur der
Maatschappij Zealand nedorleggen.
Ons gewest zal hierdoor een man van
groote werkkracht en ijver verliezen, hoofd
zakelijk waar het gold de belangen te behar
tigen die hem waren toevertrouwd.
Op de jongste algemeene vergadering van
genoemde Maatschappij is hem daarvoor
door den president-commissaris, den heer
mr E. Fokker, rechtmatige hulde gebracht.
Maar waar die werkkracht, aan de
Zeeland gewijd, Ylissingen en zijne omge
ving en ook Zeeland's naam in 't algemeen
ten goede kwam, daar meenen wij ons ver
plicht aan dien man, bij zijn aanstaand
vertrek van ons, enkele woorden te wijden,
die, naar wij stellig overtuigd zijn, bij
velen weerklank zullen vinden.
Het is niet onze bedoeling eene levens
beschrijving van den heer Yan Woelderen
Daarvoor is het, dunkt ons, de
wij willen hopen dat die
te geven
tijd nog niet en
nog verre is.
ÈO zulk een woord komt ons te minder
gewemcht voor nu hij aan de Zeeland nog
verbonden blijft als commissaris en hij in het
belang der Maatschappij nog nuttig werk
zaam zijn kan, vooral door zijne kennis en
ervaring.
Wij herinneren nu alleen dat hij 15 Juni
1877 als directeur van de lijn Ylissingen
Queenshourough in dienst trad.
Hij heeft het is genoeg bekend
hoogst moeiljjke dagen doorleefdde om
standigheden, waren, vooral na het instel
len van den dagdienst, waardoor voldaan
werd aan een door de tijdsomstandigheden
dringende noodzakelijkheid zeer moeilijk
en aan heel wat bezwaren moest het hoofd
geboden worden.
En het is aan den heer Yan Woelderen,
aan zijn energie vooral, te danken dat ze
grootendeels overwonnen werden.
Zijn naam zal dan ook steeds met eere
genoemd worden in de geschiedenis van de I <jen boer.
is opgekomen tegen de wel wat optimistische
beschouwingen van zekere zjjde over den toe
stand der boerenarbeiders in Zeeuwsch
Ylaai'derei O. D.
'k Geloof niet dat iemand, goed bekend met
die toestanden en die niet uit eigenbelang of
onverschilligheid de oogen sluit voor de
ellende zjjner medemenschen, het protest over
dreven zal noemen, want de toestand der
minder bedeelden is niet gunstig, integendeel
vrjjwel onhoudbaar.
Yerbetering in het lot der boerenarbeiders
moet er dus komen, en zjj zal ook wel komen
vroeg of laat, geleidelijk willen wjj hopen.
Zien wjj, hoe in de allernaaste toekomst die
verbetering is aan te brengen.
Zjj kan in de eerste plaats aangebracht
worden door verhooging der loonen tot bv.
anderhalven gulden daags, waardoor de totale
jaarljjksche verdienste van een werkman zoo
wat 400 worden zou a)
Maar het zal nog lang duren, vreezen wjj,
eer die verhooging verleend wordt, al werd
zjj ook gevraagd of opgeëischt.
Inwilliging van zulk een verzoek of eisch
stuit stellig af op den onwil, misschien hier
en!1 daar ook op de onmacht der boeren.
En dat de grondeigenaren dien onmachtigen
afslag van pacht zullen geven om daarmede het
loon hunner arbeiders te verhoogen, nu ja,
't kan gebeuren, doch vooreerst is onze ver-
waohting daarvan niet sterk gespannen, althans
we zagen nog geen dergeljjk goed voorbeeld, b)
Op andere wjjze zou echter verbetering in
den arbeideratoestand te brengen zjjn* en wel
op eene, die misschien minder tegenstand zou
ondervinden en minder «gevoelig" zou zjjn
voor den boer.
In de eerste plaats willen we een dagloon
aannemen van een gulden en dat als regel
laten gelden voor iederen volwassen, bekwa
men arbeider. Van die verdienste kan echter
een ouderpaar met vier jeugdige kinderen
onmoge!jjk alle uitgaven bestrijden, noodig
voor een fatsoenlijk, een mensehwaardig be
staan. s)
Tegenwoordig hnurt de arbeider bij zjjn
boer eenige roeden lands-om daarop aardap
pels te verbouwen; by betaalt daarvoor meestal
twintig a vjjf en twintig cents per roe, dus
60 k 75 gulden per gemet. In het voorjaar
brengt de boer er den mest heen, dien de
arbeider door 't houden van een varken
verkrjjgt, waarna deze zyu aardappels poot en
die verder verzorgt na volbrachte dagtaak by
Wenschelijk komt het ons voor, dat in|
alle boeren-dorpen vlas werd gezwingeld
erwten werden gelezen enz. enz., om dezen
menschen tegen een voldoend loon in den
winter werk te verschaffen.
b. De eigenaar heeft hiermede niets te
maken.
De pachter weet wat zijn personeeljhem
moet'kosten, kan eene gemiddelde opbrengst
der hofstede berekenen en daaraan even-
redig~pacht bieden.
Gewoonlijk wordt er gepacht op goed
geluk en daarom varen hij de verpachtingen
doorgaans de eigenaars goedde pachter
moet geluk hebben, de vaste arbeider komt
rond en de losse arbeider wordt zoo spoedig
mogelijk aan den kant gezet. Diens ledig
loopen zou men moeten trachten te voor
komen.
c. Met dit dagloon en de te voren reeds
medegedeelde prijsvermindering kan een
arbeider goed rondkomen. Krijgt hij spoe
dig en wat vlug achter elkander een vijf-
of zestal kinderen, dan kan het wel eens
een oogenblik krap voor hem zijn, maar
zoodra het oudste kind 13 jaar is, begint
het al te verdienendie verdiensten nemen
spoedig toe en voor den vasten arbeider
breken dan weldra dagen aan van groote
verdiensten groot in betrekkelijken zin
in evenredigheid van zijn stand.
Zeelanden hij het personeel dier Maatschappij
aal de herinnering aan zijn bestuur blijven I
voortleven als aan een welwillend, maar
tevens veeleischend chef, die echter door zijn
voorbeeld, wijl hij ook zichzelven niet
spaarde, waar het de behartiging der be
langen van de Maatschappij betrof, alle
recht had toewjjding van allen te vragen.
Dit wat zjjn ambt betrof.
De heer C. L. van Woelderen was, wij
herinneren ook hier aan, van 1889 tot 1901
lid der Provinciale Statenden 14 Mei
Neemt mea au ia aanmerking, dat zestig
gulden pacht meer dan het dubbele is van
wat de boer betaalt; dat de aardappelakker
nu hier dan daar ligt, d) zoodat de werkman
geen verbeteringen voor hem van biy vend nut
kan aanbrengen, dan zou voor hem reeds veel
gewonnen zyn als hy een lapje grond van een
half k een heel gemet, dat de boer voor hem
gratis met ploeg en eg bewerkte, tegen
koelenden prjjs in pacht had. De man had dan
goedkooper aardappelen en kon een weinig
graan verbouwea, 't zy voor zich, 't zjj voor
z|n varken, voor welk laatste hy ook goed-
van eerstgenoemd jaar was hij als zoodanig I kooper stroo had. Op dagen zonder werk kon
hy zgn eigen akkertje bearbeiden, en verbete
ringen, daarin aangebracht, waren ook jaren
gekozen.
De felle partijstrijd heeft ook hem niet
gespaard, zeer tot ergernis van velen, zelfs
niet-liberalen, die zeker het wel met ons
eens zijn, wanneer wij verklaren dat ook
in deze weer bewezen is de juistheid van
het bekende woord dat elke verandering
daarom nog geen verbetering is.
Ylissingen dankt verder niet het minst
aan hem de oprichting van eene Zeevaart
school die reeds lang in onze voornaamste,
en zoo eenig voor dit doel gelegen, haven
stad gevestigd had moeten zijn en die,
bljjkens de nu reeds, in den korten tijd
later aiet antteloos voor hem.
Yan dergeiyke sohikkiag heeft de boer alleen
dit nadeel, dat zyne hofstede, in betrekking
tot de geheele grootte ervan, een weinig
kleiner wordt en hy eenig werk gratis ver
richt, doch de landbouwer dient toch ook te
bedenken, dat zyn arbeiders een machtigen
factor vormen voor het welslagen zijner zaak;
hun lot dient hem ten zeerste aan 't harte te
gaan.
Wij meenden, tot juist begrip voor onze
lezers, het best te doen bij dit schijven
d. Een vast stuk land verdient de voor
keur voor het telen van navrucht.
Te groot mag het niet zijn, dan zou
de hoer daarvan niets dan nadeel onder
vinden.
Wanneer de landbouwers aan hunne
vaste arbeiders bij loonen van 1.en
75 cent het gebruik gaven van 50 roeden
land, dat door den boer geploegd en geëgd
werd, dan zouden dezen allen zeer tevreden
zijn en geen oogenblik gebrek hebben.
Yoor de losse arbeiders moet men naar
middelen omzien, om hun in den winter
een stuk brood te verschaffen.
Dat kan niet van den landbouwer alleen
geëischt worden. Hij moet daarbij mede
werking vinden van de geheele gemeente,
maar de armbesturen moeten ook voldoende
medewerking vinden bij de landbouwers.
A
m
Aan de grenzen van België wordt veel
geld verdiend op eene vrij gemakkelijke
wijze, nl. door stroopen en smokkelen. Dat
deze wijze van gemakkelijk geld verdienen
nadeelig werkt op den zedeljjken toestand
van den arbeider is duidelijk; dat zij vele
menschen het geregeld werk minder doet
zoeken is verklaarbaar; dat zij het drinken en
bezoek van herbergen in de hand werkt
evenzeer.
Maar dat is de schuld van den fiscus en
van de wet. Daartegen weten wij bij de
bestaande wetgeving geen ander middel.
Bg kon. besluit:
is benoemd tot griffier by het kantongerecht
te Bergum mr J. N. van der Ley, thans oom
mies ter gemeente-secretarie van Amsterdam,
wonende te Hilversum
is benoemd tot kantonrechter te Rotterdam
(derde kanton), mr A. J. Hazenberg, thans
kantonrechter in het tweede kanton aldaar;
is, wy melden het reeds ingons^vorig nom
mer, benoemd tot Commissaris der Koningin
in Drenthe mr J. 'Linthorst Homan, lid van
Gedeputeerde Staten van Drenthe;
is dr E. Laurillard, letterkundige te Am
sterdam, benoemd tot commandeur in de orde
van Oranje Nassau;
is benoemd tot leeraar in het hand- en
rechtiynig teekenen aan het Kon. Instituut
voor de marine te Willemsoord de heer M.
D. van Dyk, thans tydeiyk in die betrekking
werkzaam
zyn benoemd tot surnumerair der registratie
en domeinenJ. S. Mys te LeeuwardenJ. C.
Bemer te Schagen J. ter Laag te 's Hertogen-
boschP. J. A. Adriani te Stad-AlmeloA.
Land te YenloA. N. Fabius te Amsterdam
L. Yenema te RotterdamJ. Pleyte te Assen;
jhr A. M. C. van Aseh van Wyok te Utrecht
C. A. W. Beelaerts van Emmichoven te
's-Gravenhage
zgn benoemd tot commies der posteryen en
telegraphic 4de kl.J. C. H. Friederieb, thans
klerk lste klasse; M. H. van der Wolde, T.
W. L. M. de Winter, J. Slingerland, W. F. C.
B. Schmidt, J. van Holthoon, A. Polman,
mejuffrouw A. G. Schepers, mej. A. G.
Borgesius Sikkema, J. W. Nagtegaal, H, F. van
Beukering, C. J. Kole, J. A. J. Boonstra, J.
Rgkeboer, C. van Andel, mej. A. G. Buysman,
W. A. Halberstadt, A. va* Borrendam, J. P.
Brontsema van Eikema, W. A. van Voorst
Yader, H L. Obenhuysen, J. C. van Runnard,
J. Vrger, S. G. Eman, G. Walstra, D. J. Goed
hart, P. J. Werkman, mej. W. M. Drost, mej
F. Cppoaheimor, J. W. Soboonmaa, W. J.
R. Brunner, mej. E. D. Belinfante, thans
surnumerair.
s. Donderdag verleent de minister van
oorlog geen audiëntie.
van haar bestaan, verkregen gunstige resul-1 eenige aanteekeningen te maken, die ons,
taten, zeker aan eene behoefte voldoet.
De heer Van Woelderen kan dus met het
volste recht met zich nemen de overtuiging
dat men in Zeeland, en vooral in de beide
gemeenten, waarin hij werkte en woonde,
hem met waardeering zal gedenken en hem
van harte nog een langdurig en aangenaam
leven toewenscht, na grooten arbeid rust
na van bevoegde zijde door ons verkregen
inlichtingen, waard schijnen overwogen te
worden.
Knechts en meiden verdienen zeer
hooge loonen knechts tot 12 en 15,
meiden tot f 10 in de maand boven kost
en inwoning.
Yaste arbeiders verdienen het geheele jaar
genietend zooveel hem dat welgevallig zijn door geen groot, maar bijna een vol-
»1.
Het vraagstuk vau den toestand der
boerenarbeiders in Zeeuwsch Vlaan
deren O. D. laat menigeen nog niet los.
Trouwens, het geldt hierbij eene kwestie
van groot belang voor velen.
Nog onlangs schreef iemand ons het
volgende
In de voorlaatste «Zeeuwsche Omtrekken"")
Men re ons nommer van 30 November.
doend loonhebben verscheidene voort
brengselen der hofstede tegen verminderden
prijs, en vrouw en kinders worden doch
gewoonlijk tegen een te gering loon in
dienst genomen.
Billijke loonen zouden zijn f 1 voor een
volwassen man, 75 cent voor eene vrouw.
Yaste arbeiders hebben geene verlette
dagen.
De losse arbeider verdient te weinig en
heeft verscheidene dagen in den winter, dat
hij niets verdient.
Het overzicht der zitting van Donderdag
kwam tot heden nog niet in ons bezit.
Wy vermelden nn, wat in een deel der op
laag van ons vorig nommer is meegedeeld,
dat de heer Van By landt er op aandrong dat
de Regeering door behooriyke vergoeding
voor 't brievenvervoer de nationale Maat
schappg Zeeland voor ondergang of oplos
sing in een andere onderneming behoede. Dit
zou op onze nationale eg verheid zeer schade
Igk werken. Door een wyziging van tarieven
door de Regeering kan de Maatschappg, die
een eervol verleden heeft, worden behouden.
De minister verklaarde dat de Maatschappg,
die haar coupon geregelt betaalt, niet in on
gelegenheid is door een ontoereikende subsidie.
Maar de regeering, die een hoogere subsidie
heeft aangeboden, kan dat niet verleenen door
een nieuw postcontract zonder zekerheid dat
't de Maatschappg en niet den obligatie-hou
ders ten goede zal komen.
Verder deelde de minister mee dat een ge-
wyzigd ontwerp Jandbouwvertegenwoordiging
wordt voorbereid en dat ook aisohaffing van
tienden in het plan ligt.
De begrooting van Waterstaat is ten slotte
aangenomen en de Kamer
gesoheiden
IN EIGEN LAND.
De Nederlandsche Aannemersbond heeft zich
in een adres tot de Tweede Kamer gerioht
inzake de uitsluiting van Nederlandsche aan
nemers voor de pnenmatisohe fundeering VBn
de Westelgke viaduot te Amsterdam.
Adressant zegt daarin o.a., dat het hem wil
voorkomen, dat de hoofdzaak der uitsluiting
slechts op tweeërlei grond nou kunnen worden
verdedigd, te weten
le. het ontbreken van elke praotisohe erva
ring in het uitvoeren van pneumatische fun-
deeringwerken, en 2e. de zekerheid dat de
uitvoering door prof. Zichokkej aanmerkeiyker
goedkooper zal blgken te zgn, dan bg aanne-
misg door een Ned. aannemer mag worden
verwacht.
Adressant veroorlooft zich, in verband met
het le aangevoerde motief, er op te wyzen,
dat o. a. èn te Westervoort door de firma F.
Andriessens, V. A. Billen Go te Utreeht en
te Velsen door den heer M. J. van Hattem te
Beverwjjk, zonder of zonder noemenswaardig*
hulp van buitenlanders luohtdrukfundeeringen
zyn uitgevoerd; terwyi de firma Arntz Co
te Millingen nog onlangs heeft aangenomen
het bouwen van de Hembrug, by welk werk
eenige pglers pneumatisch zullen worden
gefundeerd terwgl wat het sub 2e genoemde,
het kosteamotief betreft, zeker niet is bewe
zen, dat dit aanwezig is, daar de geheimzin
nigheid, waarmede het ontwerp van den Zwit-
sersohen deskundige is omhuld, d. w. z. de
weinige publiciteit, welke daaraan is gegeven
elke toetsing in dit opzicht vrywel onmogeiyk
heeft gemaakt.
Op grond van een en ander vraagt de Bond
om bg den betrokken Minister erop aan te
dringen, dat ampel overwogen worde of
Nederlandsche aannemers niet voor dit werk
kunnen mededingen.
planten in eei bak onder het glas, late het
raam een dag vjjt, ces gesloten en begint dan
by voldoend warme temperatuur te luohten,
tot men gedurende den dag de ramen geheel
wegneemt. Des naohts worden de bakken nog
eenigen tyd gesloten, en zoodra er geen vorst
meer te verwachten is, brengt men de planten
in de open luoht.
Om goeden grond te bekomen voor de eerste
verpotting, mengt men 2 deelen half verganen
zodengrond, een deel bladaarde en een deel
soherp rivierzand; voor de tweede verpotting
vermenge men drie deelen half verganen zoden-
grond met een half deel houtasch en een half
deel scherp zand.
Om de planten te bemesten, maakt men liefst
gebruik van een aftreksel van koe-en schapen-
mest, half en half. Kunstmest verdient voor
chrysanthemums geene aanbevelingalleen 't
gebruik van een weinig zwavelzure kali-mag
nesium mag aanbevolen worden.
Yerder moet men zorgen, dat de planten
nooit gebrek hebben aan water. Zgn de pot
ten goed gedraineerd, dan kan men dageiyks,
zeker om den anderen dag gieten. Om dit
gemakkeiyk te kunnen doen, plaatst men de
potten in ryende afstand der planten in de
ry moet zoo groot zyn, dat de bladeren der
versohillende planten elkander niet kunnen
aanraken de ryen onderling dienen nagenoeg
een meter van elkander te zyn.
De chrysantemum bemint een koelen grond
daarom plaatst men aan weerszyden der
planten een plank ter hoogte van de potten
en vult de ruimte tussohen de planken aan
met mos. Door alzoo te handelen, zullen de
onderste bladeren der plant ongeschonden
biyven, wat voor het bekleed zyn der plant
groote waarde heeft. Nog al raak wordt eene
overigens fraaie chrysanthemum-plant ontsierd
door hare lange naakte stengels.
By 'zeer sterk groeiende planten worden de
zyBoheuten nog wel eens ingenepen, by zwakker
groeiende mag zulks niet geschieden daar
waar noodig, worden de stengels gesteund met
een stokje.
In Augustus beginnen zioh de knoppen te
vertoonen. Aan sterke planten late men er
25 a 30, aan zwakkere minder om daardoor de
plant in staat te stellen hare bloemen tot
volle ontwikkeling te brengen.
Wil de kweeker groote, fraai gevormde
bloemen hebben, dan laat hy sleohts deneind-
knop staan van iederen soheut en beperke ook
het aantal soheuten.
In September begint men reeds de bloemen
in de warme kas te trekken deze bloemen,
door de grootere warmte ontwikkeld, zyn wel
fraai, maar verwelken spoedig, wanneer zy ge
bruikt worden voor bouquetten, terwgl niet
geforoeerde bloemen, na afgesneden te zgn, vaak
3 en meer weken in het water goed biyven.
Gewooniyk laat men de planten buiten tot
de vorst begint, dan brengt men ze over in
een frissohe kamer, in de koude kas, of In een
wintertuin, waar men er vele weken genoegen
van kan hebben.
(Slot).
Zoodra de stekken goed beworteld
worden ze verpot. Men mag daarmede niet te
lang wachten, omdat de wortels in het kleine
stekpotje niet genoeg voedsel meer zouden
vizden, wat de verdere ontwikkeling van de
plaat zoude beiemmeren. Men brengt de plant
dan met potkluit over in potten van 10 a 12
centimeter doorsnede, nu niet meer aan den
De chrysanthemums kunnen in verschillende
vormen worden gekweektmen heeft, naast
den gewonen den struikvorm, den pyramide-
vorm en den hoogstam, maar het kweeken in
een van die vormen eisoht veel zorg en veel
oplettendheid en eenige vaardigheid wordt
daarin slechts door lange oefening verkregen.
Ook kan men niet met alle soorten en allo
verscheidenheden het gewenschte doel berei
ken, vooral de Japansohe chrysanthemums, die
zich slechts weinig vertakken, zyn daarvcor al
heel weinig geschikt.
Voor den strnikvorm, zoowel als voor den
hoogstam kieze men eene laatbloeiende, vlug
groeiende variëteit; voor den eersten vorm mag
het onderste gedeelte van den stam nog niet
houterig zyn geworden, dewyi dan de onderste
oogen moeiiyk uitloopen. Het groene gedeelte
van den stengel snjjde men op drie of vier
goede oogen in, deze ontwikkelen zich en de
daaruit voortkomende soheuten worden ander
maal op drie oogen ingenepen daarna worden
de planten in een koude kas geplaatst, drie of
viermaal per dag besproeid en na eenige dagen
weder aan de buitenlucht gewend. Na den
14en Juni mag men niet meer inkorten, en
worden de planten verder op de gewone wyte
behandeldin Augustus vertoonen zioh dan de
bloemknoppen welke gedeelteiyk worden weg
genomen of die men laat staan, al naar
gelang men groote of een groot aantal bloemen
verlangt.
Om een stamvorm te bekomen, laat men den
Btengel doorgroeien, zonder door overmatige
warmte den groei te bevorderen, tot ongeveer
halt Mei en knjjpt dan den top uit de plant,
daarop volgt eene vertakking, die men door
Zy komt
byeen.
waarschgniyk half Februari weer
kant, maar juist in 't midden. Is ook deze
daarna op re9es I potklxiit weder geheel doorgroeid met wortels, I eene volgende inkorting nog kan vermeerderen
dan wordt de plant andermaal verpot in potten Later inknjjpea
dan hmlf Juni is voor het
met eene doorsnede van 16 k 20 centimeter.
Na de eerste verpotting plaatse men de
vormen van bloemknoppen niet aan te bevelen.
Het is byna overbodig op te merken, dat men
WHSÊ
