Maandag
19 October.
fti°. 246.
146' Jaargang,
Zeeuwsche omtrekken.
Middelburg 17 October
Bij deze courant behoort een Bgvoegse.
nir F. C. van Deinse.
iééhém
1903.
MIDDELBURGSCHE COURANT.
Deze oourant verschijnt d a g e I ij k s, mat uitzondering ran Zon- en feestdagen.
Prjji, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., f 2.
Afzonderlijke nummers kosten i «ent,
THERMOMETER EN VBBffACHTINO.
17 Oct. 8 u. ra, 51 gr., 12 u 52 gr., av. 4 a. 53 gr. F V e r w a s b tmatige N. W. wind,
veranderlik weer, neerslag, later opklarend, weinig verandering in temperatuur.
AdvertentiSn20 oent per regel. Oeboorto-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 1—7 regels f 1.50; elke regel meer 20 eent. leolameni 40 eent per regel,
8 ree te letters naar de plaats, die sg innaaien.
Tot de plaatsing van advertentiën en reolames, niet afkomstig uit Zeeland, betrettende
Handel, NQ verheid en Geldweaen, is uitsluitend gereohtigd het Algeneeus Idlsrtsnils'BsrMn
A. BE LA MAK AKW., Vsrartwrcwwl J
Bij de stemming op Dinsdag 20
October in het district Hulst voor een
lid der Provinciale Staten bevelen wij ten
dringendste aan den heer
Wij doen dit in aansluiting op hetgeen
door ons in het bijvoegsel is geschreven
met te meer aandrang niet alleen omdat
de heer Yan Deinse is een aanhanger der
liberale beginselen, maar ook omdat hij
in verschillende betrekkingen, o. a. lid van
't bestuur der liberale kiesvereeniging en
lid der gezondheidscommissie te Terneuzen,
getoond heeft flink werkzaam te willen zijn.
Hij is bekend met polderzaken, en zijn be
trekking als lid van den raad zijner woon
plaats doet hem van nabjj de belangen en
nooden van Terneuzen, die ook voor de
omgeving van zoo groot belang zijn, kennen.
Yan hem mag verwacht worden dat hij
met belangstelling en energie zich zal inwer
ken in de zaken waarover hij mede zijn
oordeel zal hebben uit te spreken.
Hij is verder iemand die bedaard en
kalm overlegt alvorens een of ander stand
punt in te nemen.
Wij vertrouwen dat de kiezers, stem
mende op mr F. C. van Deinse, èn der
liberale partij èn het district een goeden
dienst zullen bewijzen.
Ja, als het mogelijk waswij zouden
elke gemeente in onze provincie gaarne een
goed communicatiemiddel verschaffen, zoo dat
havo inwoners gemakkelijk en goedkoop
zich zouden kunnen verplaatsen en in ver
binding zich stellen met het algemeene,
het groote verkeer.
Het toeval bracht ons in de laatste
dagen van verschillende kanten brieven,
waarvan de schrijvers allen hetzelfde stok
paardje bereden.
Hier een brief uit Goes, wijzende op het
verzoek van een hekenden concessiebezitter
om meer subsidie en herinnerende aan een
uitspraak van het vroegere hoofd dier
gemeente, den heer J. Ph. Wesselink, over
concessiejagers.
Op dezen brief en op al het daarin be
weerde en op die uiting gaan wij niet
verder in.
Ginds een schrijven uit Noord-Beveland
een klacht inhoudend over het ellendige
en het kostbare van zoo geïsoleerd te
wonen. De belangen van den burger in
die afgelegen streken worden enorm ge
schaad zoo luidt de jeremiade.
En de Noord Bevelander lichtte ons dit
met een paar voorbeelden toe
„De afstand van Colijnsplaat of Wissekerke
tot Goes is 3 uur gaans, 16 a 20 K.M.,
zoo schreef hij. Wie die „reis" doen moet,
om per spoor verder te gaan, betaalt voor
een tilbury tot Cortgene 1.25, voor veer
geld .25, voor een tilbury tot Goes
f 2, samen 3.50. Yoor de reis van Goes
naar Maastricht, Den Helder of Groningen
10 a 20 maal zoover, betaalt men in den
tijd der vacantiekaarten, d. i, in den echten
reistijd, 2, dus ongeveer de helft. Doch
ook zonder vacantiokaart is de kostenver-
houding jammerlijk.
Een burgerman in de stad, of op een
dorp dicht daarbij, kan zijn kinderen voor
de kosten van schoolgeld en boeken doen
opleiden voor tal van betrekkingen. Voor
een Noord-Bevelander komt daar ongeveer
f 300 bovenop wegens huisvesting van zijn
kind. En daardoor blijft menig kind, knaap
en meisje, van de gewenschte opleiding
verstoken.
Ieder gevoelt, dat deze voorbeelden met
tal van andere kunnen worden aangevuld,
Voor de bewoners der afgelegen streken
die toch ook „hun geld en hun bloed" aan
't Vaderland offeren, is het ik zalmaar
zeggenin hooge mate hinderlijk, dat zi;
op zoovele punten zich achter gesteld zien
bij hun landgenooten van elders."
Dit alles klinkt goed en de berekening
sluit als een bus.
Maar de schrijver vergeet toch dat zelfs
met de beste communicatiemiddelen er
nog altijd te wenschen overblijft, en dat
om een voorbeeld te nemen zij die in
Oost- of West-Zeeuwsch Vlaanderen wonen,
waar men trams en spoorwegen heeft, toch
voor Middelbaar onderwijs hunne kinderen
naar Middelburg, Goes of Zierikzee moeten
zenden.
Wie in Zeeland hoogere opleiding wenscht
voor zijn zonen en dochters, heeft ook een
groote onkosten-rekening, die men niet
behoeft te betalen wanneer men in of
dicht bij een academiestad woont.
Dat is nu eenmaal niet anders in de
wereld.
Er is altijd baas boven baas, ook op dit
gebied.
Maar dit sluit niet uit dat er reden tot
klagen is, als men van elk verbindingsmid
del is verstoken.
Nu rest ten opzichte van Noord-Beveland
de vraag of de afstanden niet te kort zijn
voor een tramof het aantal gemeenten en
bewoners niet te gering is om zulk een
lijn eenigszins productief te maken in ver
houding tot de onkosten daarvoor.
En vooral geldt dit bezwaar zoolang
Zuid-Beveland geen aansluiting biedt door
een tram die van Wolfaartsdtyk afrijdt.
Al blijft nog steeds het water, dat beide
deelen scheidt, een bezwaar, daarmee hebben
ook andere verbindingen in Zeeland, o. a.
bij het Zijpe, te kampen.
Maar zonder tram op Zuid-Beveland zou
Noord-Beveland toch, zelfs met zulk een
middel van verKeer, niet gebaat zijn.
Dat dit deel van Zeeland zoo lang van
een tram verstoken blijftdat wekt be
vreemding.
Wij hebben nog onlangs in een onzer
Omtrekken" gewezen op de behoefte aan
zulk een vervoermiddel van Hansweert
naar Vlake.
Dat is een eiscb van het oogenblik, even
als een tram van Wolfaartsdijk over ver
schillende gemeenten naar Borssele.
Maar hoe die tot stand te brengen?
Zooals er meerdere zijn ontstaandoor
krachtig particulier initiatief, gesteund door
subsidiés van het Rijk, de Provincie, Ge
meenten en Polders.
Het Rijk legt zulke wegen niet aan.
Dit deed het wel de groote spoorwegen.
En nu hoort men in Zuid-Beveland wel
van concessie-aanvragenvan verzoeken
om subsidienu dezer dagen weer om ver
meerdering daarvan, maarvan prac-
tische resultaten hoort men weinig o£ niets.
Zou het ook kunnen zjjn dat de zaken
niet goed worden aangepakt?
Is het niet denkbaar dat in zulke plan
nen meer schot komen zou wanneer man
nen uit de streek zelve de handen uit den
mouw staken en met ernst zoo'n belangrjjke
onderneming eens aanpakten
Dan zou er van concessie-jagerg geen
sprake kunnen zijn dan zou worden ge
toond dat het om het belang der streek
te doen was.
En daardoor zou vertrouwen ontstaan in
de onderneming.
En wat zulk een initiatief vermag, dat
is in onze provincie al genoeg gebleken,
o. a. in Zeeuwsch-Vlaanderen
De tramlijn HulstWalsoorden legde
daarvan nog onlangs getuigenis af.
Op de tram in het Westeljjk deel van
Vlaanderen behoeven wjj niet te wijzen
daaraan denkt men als van zelf.
En hoe aanstekelijk zulke goede voor
beelden werken, dit bleek vooral daar; en
ook in de kanten van Hulst, waar men in
volgens „een man van invloed" in die
streek, kans het plan van een tram Sas zgn.
van GentSelzaeteHontenisse.
Werd dit verwezenlijkt, dan zou een
groot deel van het vijfde distrikt eene zeer
gemakkelijke aansluiting verkrijgen aan
hot wereldverkeer, zoowel langs den
Nederlandschen weg als langs den Belgischen.
En wij hebben grond voor het vermoe
den dat de voorbereidende stappen, in dezen
geest gedaan, aanvankelijk reeds met succes
zijn bekroond.
Zulke voorbeelden moesten de bewoners
van Zuid- en Noord Beveland prikkelen,
gedachtig aan de woorden van keizer Wil
helm dat de wereld op dit oogenblik staat
in het gesternte van het verkeer. Als zij
de handen ineen slaan, is er ook voor het
geisoleerde noorder-deel misschien nog wel
wat te doen.
het bezit van zulk een tram is gekomen.
Nu zint men op andere ijzeren wegen.
Nu beraamt men meerdere plannen.
Nu spreekt men van een tram Sas van
GentSelzaeteHontenissevan een die
van Walsoorden zou gaan naar Koewacht,
Overslag enz.
Maar nog grootscher plan is geopperd
eene verbinding van het vierde met het
vijfde district.
Dit laatste plan is reeds jaren overdacht
als wij ons niet vergissen reeds op het
papier verwezenlijkt.
Deze verbinding over den Braakman zou
natuurlijk enorme uitgaven vorderen maar
de voordeelen zouden zeker niet uitblijven
Op eene spoedige totstandkoming heeft.
Aan een tweede verkeersmiddel, van
anderen aard, niet zoo kostbaar maar ook
zeer nuttig, begint de behoefte zich ook
hoe langer hoe meer te doen gevoelen.
Wij bedoelen de telephoon.
Tal van gemeentebesturen op het platte
land hebben, begrjjpend den geest des tijds,
meegewerkt om die tot stand te brengen,
maar meerdere nog laten zich afschrikken
door de kosten of hebben geen oog voor
de behoeften der ingezetenen op dit punt.
En tochhoe geriefelijk is zulk een ver
spreker hoe gemakkelijk in ernstige ge
vallen van ziekte, in tal van omstandig
heden, voor hen die zaken doen
Wie dan ook eenmaal zulk een telephoon
heeft gebruikt, waardeert haar en zou haar
niet gaarne missen.
Des te grooter wordt het verlies wanneer
hem die wordt ontnomen.
Heeft men de telephoon of de telegraaf
niet, dan kan men zulk een gemis niet ge
voelen, alleen beseffenmaar eenmaal ge
wend aan het seinen, is het verlies van een
telephoonkantoor dubbel groot.
Zulk een gevaar dreigt den Anna Jacoba-
mlder, een deel der gemeente St. Philips-
land dat toch al geïsoleerd ligt.
Daar doet zich, naar wij vernemen, het
volgende voor
In den loop van het vorig jaar is in de
kom der gemeente een telephoonkantoor ge
opend.
Bewoners van den Anna Jacoöa-polder
hebben toen per adres den raad verzocht
het vestigen van een dergelijk kantoor ook
in hunne buurt te willen bevorderen. Daar
het voor de hand lag dat, den min gunstigen
financieelen toestand der gemeente in aan
merking genomen, de raad bezwaar zou
maken twee telephoonhouders te bezoldigen,
heeft de heer Aarnoutse bereidwillig op zich
genomen de telephoon in genoemden polder
buiten bezwaar der gemeentekas te bedienen.
Het gevolg was dat de telephoon er kwam.
De tegenwoordige telephoonhouder heeft
echter thans, genoopt door bijzondere om
standigheden, den raad verzocht de tele
phoon over te brengen naar het dezen zomer
aldaar geopende hulpkantoor der posterijen
en te kennen gegeven dat de brievengaar
der, mits tegen eenige vergoeding, de be
diening der telephoon gaarne op zich wil
nemen.
De raad besloot echter aan dat verzoek
niet te voldoen en de telephoon te zullen
opheffen indien er niemand kan gevonden
worden, die zonder vergoeding het tele-
phoonhouderschap wil aannemen.
Dat zou te betreuren zijn. Want het
gebruik van dat gemakkeljjk middel om
spoedig iets mee te deelen of te vragen
wordt in dien welvarenden Anna JaJcoba
polder zeer gewaardeerd, vooral door land
bouwers, handelaars, directeuren van suiker
fabrieken en hunne agenten.
Dit blijkt wel uit het feit dat in dien
polder, met zijne 600 inwoners, in Septem
ber 41 telegrammen werden ontvangen en
46 verzonden.
De raad bedenke zich dus nog eens vóór
het die ingezetenen van een middel berooft
dat ook als onderling verkeersmiddel tus'
schen de beide deelen der gemeente zulke
uitstekende diensten bewijst.
Kan er wezenlijk op de begrooting voor
1904 niet een postje gebracht worden tot
belooning van den telephoonhouder?
Het idee, door ons onlangs geopperd om
een fonds te stichten, teneinde in tijden
van nood te voorzien in de behoeften van
slachtoffers van visschersrampen, zooals
Arnemuiden en Tholen in September troffen,
schijnt tot nadenken en tot overleg ge
dwongen te hebben.
Het bestuur der visschersvereeniging te
Tholen slaat blijkbaar de handen aan
het werk.
Voorzeker te waardeeren I
Maar men wil de zaak op bescheiden voet
nrichten.
Ons welwanneer die bescheidenheid
niet te ver wordt gedreven en men zich
niet al te angstvallig houdt binnen eigen
kring. Dan toch kweekt men, dunkt ons,
slechts een ziekelijk plantje.
Wij schreven over een „fonds, liefst een
algemeen fonds voor het gansche land".
Eerst dan kan men kracht uitoefenenen
een soliede stichting tot stand brengen.
Wil men nu in Tholen beginnen, om van
daar medewerking te vragen in andere
visschersplaatsen in Zeelandin onze pro
vincie de handen in elkaar slaan en dan
zoo verder gaan?
Het zou uitstekend zijn.
Maar een locaal fonds zal niet over vol
doende middelen kunnen beschikken om
harde slagen te kunnen doorstaan, om te
voorzien in behoeften, zooals in de afge-
loopen maand zich plotseling deden gevoelen.
Het „helpt elkaar" en de lasten zullen
lichter te dragen zgn, geldt vooral in deze.
Zoo hoog zal dit toch niet behoeven te
Wij hebben er geen oogenblik aan ge
twijfeld of onze „Omtrek", in ons nommer
van Maandag 5 Oct., over de Nijverheids
tentoonstelling, te Middelburg te houden, zou
heel wat gemoederen in beweging brengen.
Dat is dan ook zoo geschied.
Dit lag trouwens voor de hand.
Aan blijken van instemming ontbrak het
allerminst maar wij hoorden ook gewagen
van afkeuringvan alles behalve ingeno
menheid.
Wij willen over een en ander thans het
stilzwijgen liefst bewarendie afkeuring
aij voorkeur stellend op misverstand, op
verkeerd begrip van onze bedoeling.
Nu de leden van het comité besloten, om
voor hen overwegende redenen, het eens
opgevatte plan door te zetten, leggen wij
ons daarbij neer, hopende dat de wenken,
die wij gaven, ook zullen worden overwogen
en, zooveel mogelijk, opgevolgd bij het meer
bescheiden plan dan wij hadden gewenseht,
Niet afbreken was ons verlangen, op-
aouwen.
En dit is ook thans ons streven.
Eenmaal bepaald dat eene kleine ten
toonstelling in het Schuttershof zal gehouden
worden, willen wij allerminst dit plan
tegenwerken, omdat thans de eer van onze
stad, haar belang en dat van ons gewest,
het begrip van solidariteit meebrengen dat
allen samenwerken tot welslagen van dit plan.
Daaraan doen wij volgaarne mee.
Zoo alleen kan er ook op kleine schaal
iets goeds, Iets degelijks tot stand komen.
1904 geve ons nu eene tentoonstelling
waarop Zeeland's nijverheid zich van eene
gunstige zijde doe kennen, de provincie en
Middelburg roemen mogen en die velen nu
en in de toekomst voordeel brenge.
Zoo'n tentoonstelling kan voor- en ver
lichten.
Van verlichting gesproken, wij denken
daarbjj als van zelf aan gasverlichting.
In meerdere gemeenten in ons land, ook
te Middelburg, wordt de klacht ver
nomen dat de gebruikers van muntgas in
evenredigheid meer betalen dan zij die op
de gewone wijze van gas worden voorzien,
ïn den laatsten tijd is in onze gemeente
het verbruik van gas over den muntmeter
belangrjjk toegenomen.
Tegenover 860,000 M3, op de gewone
wijs geleverd, wordt op de gemeentebegroo
ting voor 1904 120.000 M3 over den munt
gasmeter geraamd.
De gewone prijs is f 0.075, muntgas
wordt berekend tegen 0.10 per meter.
De muntgas-gebruikers betalen dus een
verhooging van f 3000, welke verhooging
betaald wordt door p.m. 500 personen.
Hun klacht- over te hoogen prijs komt
ons gerechtvaardigd voor.
Het spreekt van zelve dat zij die gebruik
maken van muntgas iets meer per kub.
meter gas moeten betalen dan zij die op
de gewone manier gas stoken.
De eerste toch ontvangen de leiding
gratis, betrekken onder zekere voorwaarden
de gastoestellen, glazen en gloeikousjes,
alsmede gascomforen kosteloos en hebben
geen meterhuur te voldoen.
Hoeveel de verhooging daarvoor wezen
moet, laten wij in het midden.
Indertijd, toen het gewone gas voor 8'^
cent per M3 werd geleverd, werd de prijs
voor muntgas vastgesteld op 10 cent. Men
tan dus aannemen dat het verschil tusschen
die prijzen opweegt tegen de voordeelen
die de gebruikers vau muntgas genieten.
Maar nu is met 1 Januari 1900 de prijs
van het gas, op de gewone wijze ontvangen,
van 8Vj (met korting voor groot verbruik)
verlaagd tot f 0 07 Va zonder korting, terwijl
die voor het muntgas op 10 cent is gebleven.
Zou er nu uit een oogpunt van billijkheid
geen aanleiding bestaan om het muntgas
te brengen op 9 cent
Wij meenen van wel.
Natuurljjk zou men, wanneer men tot dien
maatregel wilde besluiten, een wijziging
moeten brengen in de constructie van het
muntapparaat, waartegen wel geen bezwaar
zou bestaan.
Men zou, meenen wij, echter ook de be
staande meters kunnen behouden en ook
de betaling met 2'/2 centstukken en dan,
t zij jaarlijks, 't zij halfjaarlijks, een cent
runnen restitueeren per verbruikten M3.
Mogelijk zijn er nog andere oplossingen;
wij gaven er eene die, om zoo te zeggen,
voor de hand ligt.
Nu we toch over gas schrijven, willen
wij ook nog even vragen of het voor onze
gemeente niet langzamerhand tijd wordt
onderscheid in prijs te maken tusschen gas
voor verwarming en gas voor verlichting.
Het eerste, dat hoofdzakelijk des daags
geleverd wordt en vooral in den zomer
als het gewone gasverbruik minder is dan
de donkere maanden, kan toch goed.
kooper worden geleverd dan het laatste.
We gelooven dat de geregelde productie
van gas voordeeliger is voor eene fabriek
dan het 's avonds produceeren van een groote
hoeveelheid.
De ervaring in andere gemeenten heeft
dit, meenen wij, proefondervindelijk bewezen.
Wij bevelen daarom ook dit denkbeeld
aan in de overweging van onze gemeente
raadsleden.
Bezwaren zullen er misschien tegen wor
den aangevoerd, maar waar die elders zijn
uit den weg geruimd, zullen die ook hier
wel zijn te overwinnen.
ONJUISTE GEVOLGTREKKINGEN,
Dezer dagen doet ia de pers de ronde eene
mededealing dat van 25 Juli tot 8 October,
das in den tjjd van tien weken, in ons land
zgn bedreven zestien moorden en vijftien
moordaanslagen.
?reoies werd uitgerekend dat dit ongeveer
een om den anderen dag is.
WJj weten niet of de aanteekening goed is,
maar vdor men daarover aoh en wee roept
en daaruit allerlei conclusies trekt omtrent de
beschaving van Nederland enz. enz., zon men:
Ie. de aanleiding tot die misdaden moeten
weten en de omstandigheden, waaronder ze
plaats hadden
2e. moeten kennen de statistiek van vorige
Jaren, waarnit men zon kunnen zien of het
cijfer wezenljjk buitengewoon hooger is dan
voorheen
3e. ook moeten nagaan of de vergelijking
met het buitenland, percentsgewijze naar het
aantal bewoners, zoo ongunstig voor Neder
land uitvalt.
Zulke statistische opgaven hebben alleen
waarde over een geheel jaar en wanneer andere
cfifers van vroegere jaren en uit andere landen
daartegenover staan.
Zeer bijzondere omstandigheden kunnen
toevallig een zeker tijdvak ongunstig doen
