Woensdag
16 September.
218.
De Troonrede-
lake.
146e Jaargang,
1903
Middelburg 15 September.
-
g.
I9-
I.—
530
Voor «ie slachtoffers der ramp
te Arnemuiden.
Oo8t'Indiê.
li 18 Ananstne op. Deze verandering van bestuur gaf ons geen Caprice, KocquertEntr Acte, Gillet en Fan-
BK2Q
irg,
iigen
den
Lnne
letzg
ebt
i«.
fgtche
een
het
cou-
IDA.M
Ittiriu:
•d.tgd:
9.—
9-
9-
|9-
fewone
jako»-
ekken,
oeping
reizi-
^nheid,
nnr
reiken.
ikzee.
P*S.
ih:
3-
3.-
I»
rm. 7.30
i> 9.-
burg
II.30
i. 3.-
5.45 en
17.48* en
|ellgk an
trein,
ieren of
45, 7.40,
middelburgs™
Deaa courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en feestdagen.
Prfc, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., f 2.
Afzonderlijks nummers kosten S sent.
THISBJMOMBTSB KB) VGBWACBTUG.
15 Sept. 8 q. vm, 54 gr.( 12 u 59 gr., av. 4 u. 60 gr. F. Verwaoht; zwakke wind,
gedeeltelik bewolkte lucht, droog weer, geringe toename in temperatuur.
Ad?ertenti8n20 cent per regel, Geboorte-, dood- on alle andera familieberichten era
Dankbetuigingen rsa 1—7 regels f 1.50; elke regel meer 20 eent. Keelamens 40 cent per regel,
Hnmte lotton naar dc plaats, die «g innemen.
B.-j-iTw*de «^ertentifin en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betrefleaae
a ?i mla ÏSr"®^ w vt,lult9^ Ii"ohiigd j*et
«t w»& m&m A»»., s,#, tg»»absirgws)S 8M» AmutfnrAw».
Onder verwijzing naar de oproeping om
ondersteuning in ons nommer van heden,
waaraan te voldoen wjj ieder opwekken die
slechts iets, hoe weinig ook, missen kan,
deelen wij mee dat ook wij voor dit doel
gaarne giften in ontvangst nemen, en, om
elk tot offeren in de gelegenheid te stellen,
een bus hebben geplaatst aan ons bureau.
Wat wij ontvangen, zullen wij, na ver
melding in ons blad, overdragen aan het
Comité te Arnemuiden.
Als eerste gift ontvingen wij een be
drag van 48.60, afkomstig van de Zeeuw-
sche Amateur Fotografen -Veremiying te
Middelburg.
Men zie het desbetreffende bericht onder
Uit Stad en Provincie
in
Die rede, door H. M. de Koningin in de
vereenigde zitting van de beide Kamers
der Staten-Generaal heden uitgesproken,
luidt als volgt:
„Mjjne Heeren!
Het is mij aangenaam in uw midden te
verschijnen ten einde de nieuwe zitting der
Staten-Generaal te openen.
Onze betrekkingen met het buitenland
bleven zich kenmerken door het gewenschte,
vrteudscliappellfbo hm
Zee- en landmacht kweten zich te lande
en in de Gewesten over zee op lofwaar
dige wijze van hare roeping; vooral toen
een misdadige woeling tegelijk het open
baar gezag en de maatschappelijke levens
beweging bedreigde, bleek hoe vast het
vaderland op zijn werkkracht kan rekenen.
Aan vloot en leger en niet minder aan
het korps burgerlijke ambtenaren betuig Ik
voor de destijds betoonde veerkracht en
toewijding mijnen dank.
De bronnen van onze welvaart vloeiden
in menig opzicht op niet onbevredigende
wjjze. Wel hield de nijverheid zich niet
dan met moeite op de bereikte hoogte
staande, maar de landbouw ging ten deele
vooruit, de handel was niet onbelangrijk
en het scheepvaartverkeer kon zich her
stellen van zijn achteruitgang in het vorige
jftAr.
Op het gebied van den arbeid bleef de
stoornis in den geregelden gang niet zonder
nadeelige gevolgen. Toch doet de nuchter
heid van geest, die zich in de dagen van
spanning bij het overgroote deel onzer
werklieden openbaarde, hope koesteren voor
een gezonden voortgang van de arbeiders
beweging, tot wier welslagen Ik door
voortgezette sociale wetgeving wensch mede
te werken.
De pacificatie van het noordelijk ge
deelte van Sumatra vorderde dit jaar op
hoogst belangrijke wijze.
Het verzet in het landschap van Korintji
werd gebroken.
De tegenspoed, waarmede de Inlandsche
bevolking op Java te worstelen had, bleef,
hoezeer getemperd, toch voor een deel nog
in die mate aanhouden dat herhaaldelijk
steun van regeeringswege onmisbaar bleek
In Suriname is meer dan dusver op de
opbeuring van landbouw en nijverheid de
.aandacht gevestigd.
In de kolonie Curasao kon door gou
vernementshulp voorzien worden in de
schaarschte van voedingsmiddelen, door
langdurige droogte veroorzaakt.
Behalve (le reeds ten vorige jare door
Mjj aangekondigde wetsvoordrachten, waar
van de indiening door de gebeurtenissen
van het voorjaar vertraagd werd, is het
Mijn voornomen, in dit zittingjaar nog
andere ontwerpen van wet in gereedheid
te doen brengen.
Ik wensch uwe medewerking in te roepen
om de uitkeering van rijkswege, zoo aan
openbaar als aan het bijzonder lager ouder
wijs, nader te regelende viering van den
wekelijkscheu rustdag beter tot haar recht
te doen komenden openbaren verkoop
vau sterken drank aan meer doeltreffende
bepalingen te onderwerpenhet stelsel van
verzekering uit te breiden tot de ongevallen
bij de zeevisscherjj en tot de gevallen van
ziekteen de verontreiniging van de
openbare wateren tegen te gaan.
Een regeling ter verzekering tegen inva
liditeit en ouderdom en eene herziening
van de armenwet zijn in voorbereiding.
Wetsontwerpen zullen U worden aange'
boden tot regeling van de administratieve
rechtspraak, tot wijziging en aanvulling
van het wetboek van strafrecht, alsmede
tot aanvulling van artikel 342 van het
burgerlijk wetboek.
Voorstellen van wet zullen U worden
voorgelegd tot herziening van het tarief
van invoerrechten, tot regeling van het
octrooiwezen, en tot bevordering van de
zoetwatervisscherij.
Een wets voor dracht zal worden ingediend
om de verhouding tusschen het burgerlijk
en het militair gezag nader te bepalen.
Voor de nieuwe bewapening van de
bereden artillerie zal Ik U een voorstel
doen toekomen.
De ver van gunstige staat der Indische
geldmiddelen noopt tot zeer omzichtig
beleid. Ter afdoende verbetering zal de
hulp van het Moederland niet kunnen
worden gemist.
Maatregelen zijn in overweging, strek
kende om aan den Inlandschen landbouw
op Java duurzaam eene bevredigende uit
komst te verzekeren.
De voorgenomen decentralisatie van het
bestuur in Nederlandsch Indië, zal, naar ik
vertrouw, aan de behartiging van de plaat
selijke en algemeene belangen ten sroede
iiik
imeii.
Voorstellen zullen U worden aangeboden
tot wijziging van een tweetal artikelen in
het regeeriugsreglement voor Nederlandsch I yer]jiezingen weer voor de deur staan en
weinig met vrucht gearbeid zal worden.
Het is waarlijk geen kunst om een lange
Indië, teneinde een verbeterde rechtsbe'
deeling en het scheppen van een meer
gewenschten rechtstoestand voor de Inland
sche christenen mogelijk te maken.
Voor deze veel omvattende taak reken
Ik, Mijne heeren, op Uwe steeds gebleken
toewijding aan de belangen van het volk
dat Gij vertegenwoordigt.
Doe de almachtige God zjjn Zegen op
Uwe werkzaamheden rusten.
zelfs H. M. in dien geest zich laat uiten.
In de sluitingsrede sprak de premier
„van eene bedenkelijke stoornis in het
publieke leven."
Men had het hierbij kunnen latenen
slechts met zeer enkele woorden, zoo een
voudig, zoo kalm mogelijk onze Koningin
hebben doen gewagen van een pijnlijk
incident in ons volksleven.
Wat meer warmte hadden wij uit den
mond van H. M. verwacht bij de hulde aan
ons legeren wel tegenover het Indi
sche en zijn commandant op Atjeh, wier
moeitevolle taak en wiens krachtig optreden
tot zulk een groot succes heeft geleid.
Eene afzonderlijke vermelding ware zeker
wel verdiend geweest.
Nu klonk ons de tirade betreffende onze
„zee- en landmacht te lande en in de
Gewesten" te eenvoudigen, waar beide
zoo in éen adem worden genoemd, onbillijk
tegenover de mannen die in onze koloniën
met levensgevaar het land zulke gewichtige
diensten bewezen.
Voor het overige hebben wij over deze
troonrede weinig op te merken.
ademt een toon van tevredenheid over
den toestand van land en volkhet is
of er geen, vooral op de gemeenten, zwaar
drukkende toestanden en belastingen zijn
Maar voor zulke netelige vraagstukken
hebben wij commission.
De reeks van toegezegde ontwerpen zou
een aangenamen indruk maken wanneer wij
niet stonden voor een aantal onafgedane
ontwerpen, die in de a. zitting wel het
eerst afdoening vorderen.
Wat er wordt beloofd, wordt reeds ge-
maar wij meenen dat daarvan weinig zal
tot stand komen, vooral waar na dit
zittingjaar er een aanbreekt, waarin de
overate K van der Heyden. Zoo werd hg en
bleef hjj de ziel van den opstand Na den dood
van Polem, den Todtleben der Atjehers, kwam
zjjn zoon aan het bestuur, die een eed gezwo
ren had zich nimmer aan ons gezag te zullen
onderwerpen en dien ook hield Na den dood
van dezen volgde de tegenwoordige Polem hem
op, toen nog een jongmensch, minder tot oor
logvoeren gezind en die aanvankelijk eenige
toenadering tot ons gezag toonde. Onder den
invloed zjjner moeder, Tjoet Awan, een aan
verwante van den ons aartsvjjaadigen Toekoe
Moasa Aea Bateè' en van zjjn echtgenoote
va» Mengkoeta en vgandig tegen onze troepen
optraden. De pretendent-sultan word na
weder verjaagd, de vgandelgkheden vermin
derden, maar hielden nooit geheel op.
Na dien tjjd deed Toakoo Lotan, de eigenljjke
Toekoe Tji, weinig van zich spreken. Mag men
de berichten gelooven, dan zou bjj zicb naar
Lingga in de Qajo-lazden begeven hebben, om
daar ongestoord een godsdienstig leven te
leiden. In den laatsten tjjd oefende hjj geen
invloed op de zaken. Het vinden van zjjn
grootzegel bewjjst evenwel dat hjj zich nog
sabilgeiden enz. int en de oorlogspartij steunt.
Retna Kemala, dochter van Toeangkoe Asem, Ig door het yerlieg ?aB zfin grooVög8l een dee]
een der ons gezag meest vjjandige yorstentel-1 yan zijn macht yerloteB eergt de
gen veranderde d,e gunstige gezindheid e. g0yaBg0Bnemi yan den persoon zal eeB fiind
deed hg een duren eed op het graf der Polems knMen makeB aan ZÖB inyIoed>
te lineèag, dat hg zich nimmer aan ons gezag1
zou onderwerpen. Aan dezen eed hield hjj zjch i jtja
stipt; krachtig optreden in het gevecht deed SD PFOV1DC1C,
hg echter niet; na de nederlaag te Glieüng Zooals uit eene in dit nommer voorko<
trad hg nimmer meer op als hoofd der krgg- mende advertentie blgkt, hoeft zich te A r n e-
voerende Atjehers. lm ui den bereids een comité gevormd om
Nu doet zich de vraag voor hoe het mogelgk I te voorzien in den nood der aohtergebleven
is dat Polem, uit zgn gebied verdreven en familiebetrekkingen van de zoo noodlottig
rusteloos vervolgd, toch nooit in onze handen omgekomen vissohers.
viel. Die vraag is gemakkelgk te beantwoor-1 Dat comité heeft zelve reeds een bedrag
den. Polem is een man van vorstelgken bloedeIvan 115 gestort.
gelgkstaar.de met, eigenlgk boven den sultan I Met voornemen bestaat om te pogen zoowel
staande, heeft hg hoegenaamd geen betrekking I te Middelburg als te Vlissingen subcommissies
tot de kawoms (de oudst bekende patriarchale te vormen,
indeeling van het Atjehsche volk); hg is een goed
In verschillende bladen, die de bekende
j ramp, aan eenige Arnemuidsche hoogaartsen
overkomen, bespreken, wordt gezegd dat de
Arnemuidsche vloot altgd te Vlissingen uit
vaart en dit Vrgdag ook zou gedaan hebben
zoo de sluizen in de Wester- of Koopmans-
I haven aldaar niet gesloten waren geweest. Dan,
zoo wordt beweerd, zouden vermoedelgk alle
schepen met man en muis zgn vergaan.
Deze voorstelling is niet juist
Slechts een deel der vloot vaart geregeld nit
zfln -'gaïrïn dei'Wslen t'ga van' Veere
Niet aangenaam treft ons deze rede in
haar aanvang, waar H. M. gewag maakt
van „eene misdadige woeling, (die) tegelijk
hoewel geen fanatiek Mohammedaan, hecht
niet aan vrouwen, opiumschuiven en hane-
gevechtes, is zeer eenvoudig in handel en
wandel, zoodat de bevolking buitengewoon
hoog tegen hem opzietzg zal hem dan ook
nimmer verraden, nooit zgn verblgfplaats
aanwgzen. Waar zg het doet uit vrees voor
strat, laat zg hem steeds den tgd om een goed
heenkomen te zoeken. Zoo is Polem voor onze
troepen de «onvindbare" geworden, wat niet
wegneemt dat de vervolging, waaraan hg bloot-
moeten. En het zal die vervolging zgn, welke I ga,.Baie,iyangst
tot toenadering dwong. Dit wordt gedaan omdat men onder Veere
Vau Toeankoe Radja Keumala weet men I ianger fcan visschen dan in de Noordzee en
heel weinig. Hg is de tweede zoon van wglen daardoor soms aan de Londensche markt boter
den ons vgandig gezinden Toewankoe Haejim I pryz6B kan bedingen.
en door 't huwelgk van Panglima Polem met Dat Vrgdag de vloot te Vlissingen zou zgn
liist od te maken van ontwerpen, waarvoor zgn zuster, Retna Kemala, diens zwager. Hg nitgegaftB, is niet aan te nemen, want reeds
J ,1 i. treedt in de Atjeh-geschiedenis zeer weinig I 'g morgens vroeg stormde het zoo hard dat
H. M. de medewer ing w I voorgrondhet eerst werd van hemL^ visschen op de Noordzee een waagstuk zou
roepen, of die in voorbereiding zijn. gespróken bg de Pidie-expeditie, toen hg g0Weest zgn, waarvoor de stoere Arnemuidsche
Meestal gaat dit boven de werkkracht aansi00t bg de Polempartg. Radja Keu- vissohers, hoe groote waterleeuwen zg ook
van onze Staten-Greneraal, vooral bjj ^e|mala is verslaafd aan opium, een groot lief-1 Wezen mogen, zeker zouden zjjn teruggedeinsd»
tegenwoordige wijze van arbeiden. {hebber van hanegeveohten, twes Atjehsche I
Laat ons hopen dat er in elk geval veel ondeugden welke ook den sultan kenmerkten. De eigenaars van de verongelukte hoogaars
tot standkomeen dat de vruchten van den Hg is verre van energiek en heeft zich her-1 ARM. „_„n_
Ik verklaar de gewone zitting der Staten-1 aanstaanden wetgevenden arbeid goede en haaldelgk willen onderwerpen als de »°°e* b u i n Hs e" op de haven is ge-
Generaal te zijn geopend." rijpe zijn mogen, ten bate van het alge- oog Jocht'verkregen, of bg zag bracht, hebben tegen betaling van f 100 dat
meen welzijn van ons land. plannen af. Al zgn aanbiedingen schip, hetwelk strandgoed was, in eigendom
Maar voor wij daarover kunnen oordeelen j werden d(jor d(m g0neraai Van Heutsz onvoor- terug bekomen.
die, zooals gemeld is, verlaten op
moeten wij ze eerst zien, zooals zij ons ms j wftardelp afgeslagen in persoon en op genade I De Zemvsche Amateur-Foto graf en Veree-
de
der
ons uit I
handen van de Regeering en uit diej^t"
Tweede
ongenade onderwerpen, luidde de eisch. nigi„g stelde bg het ophouden van baar bestaan
Kamer met hare huidige Radja Keumala's onderwerping zou de partg het saldo harer kas, groot 148 60, besohikbaar
het openbaar gezag en de maatschappelijke meerderheid worden, geboden. van Polem eenigszins verzwakken, doch aan I y00r de aohtergelaten betrekkingen bg de
levensbeweging bedreigde." I Tegenover een lijst van beloften, hoe lang I den persoon zelf zouden wg betrekkelgk niet I ramp Arnemuiden.
Wie onze Koningin dat woord „misdadig" "zijn wg, door de ervaring geleerd, j veel gewonnen hebben. J Vrgdagavond te zeven uur wordt op het
wantrouwend,
den mond legde en wij behoeven,
den zinbouw nagaande, niet ver te zoeken I „egtemd_
daarmee in onze oogen geen goed1
werk.
Hoe men ook oordeele over de stakingen
in Januari en April; hoezeer men
evenals wij, moge afkeuren; waar zoo-1loopende tot 18 Augustus
veel misleiden zijn geweest; nu zooveel
is geschied waarover eerst na het verschij
nen van het verslag der enquête-commissie
zal kunnen geoordeeld worden, daar ware
het, in onze oogen, beter geweest H. M.
van het gebeurde niet op zulk eene wijze
te doen gewagen,
Uit een vorstelijken mond moeten bij voor
en niet tot juichen
Van meer beteekenis is Toekoe Tji Geudoug, I Molenwater alhier door het muziekkorps
ten rechte genaamd Toekoe Lotan, wiens I der dd. gchutterg uitgevoerd het volgende
groot.zegel onlangs door onze troepen werd I programmaSchneidig,
buitgemaakt. Hg is de zoon van den bekenden I Ouverture Marie Henriette, Montagne; L'Irau-
Toekoe Nja Kendjroeen en volgde na diens j guration, Gavotte, V. AakenValse de Concert,
die, De jongste mail bracht de Indische bladen-, dood, als oudste zoo», zjjn vader in 't bestuurj Waldteufel; Nuptial,Coquette,
"oo-hoopende tot 18 August^ PaB limaLLdeel; ook Toekoe Lotan had een dure.Ule, Montagne.
Polem een feit is geworden kan het wel- eed gezworen zich nimmer te onderwerpen. In de Maandagavond door de vereenïging
licht zjjn nut hebben, hier weer te geven wat Vermoedelijk met het doel om de blokkade, Ons Huis alhier gehouden 39arlflksohe vPr
het Bat. mid, dat met kennis van zaken kan Lp de kust van Geudong door het gouverne- gadenng
Igunstige resultaten, daarover schreef: Izien en af en toe licenties tot in- en uitvoer gekozen W:„,n„ mn„
Panglima Polem in zyn taai verzet leeren wjj I te bekomen, wendden de hoofden zich in 18901 mevr. Poort, de e r
kennen uit de geschiedenis van den Atjehoorlog. tot het gouvernement om Toekoe Lotan uit Hoorweg
Reeds bg den aanvang van den strjjd had del het gezag te ontzetten Toekoe Lotan zou
De turnclub van Ons Huis behaalde op het
te Njjmegan een 2den corpsprjjs,
aan dit uit-
keu, woorden yer.oonmg, «n vergeving „uit.. Atj.h, .00.1. wj .et»., ..i.ig vrijwillig .fetad d... 0. da..... .0. ..bril-
i I in te brenoen ziin gezag ging niet verder dan I telnke verklaring geven. Hy deed dat ook en I Drug. Eien v
V Ennvooral eene Koningin eene wouw J over het gebied Missigit Raj a en omstreken. Po- droeg het bestuur over op zgn broeder, Toekoe «^kendgeslaagd^jurMeert deel
i 'u i- j;pn|lem, de grootvader van onzen tegenwoordige, j Radja Itam. Maar deze had niet veel m te d
wier hart veel meer gevoelt die diep jonj J het opperhoold der XXII Moe- brengen en Geudong bleef ons vgandig gezind. S. Besuyen
meelij zal hebben met verdwaalden, toch y icht volgeB8 de traditie den guitan Om aan dien toestand een eind te maken, twintig
ook tot haar, tot het Nederlandsche volk hnldi_e. wanneer hg in den kraton kwam. werd in 1898 de expeditie tegen Geudong uit- in dien -
behoorend; die smartelijk getroffen zal zijn nu Daaraaa yoideed hg niet,vooreerst omdat hg van gerust, waarbg Toekoe Radja Itam, gedwongen ontvangen
Heden, Dinsdag, herdenkt de heer W.
den dag, waarop hg vóer vgf en
jaar bg de firma G. Mes als reiziger
te huldigen, wanneer hg in den kraton mm., werd in 1898 de expeditie tegan Geudong uit-1 in dienst trad. Des morgens werd de jubilaris
__Jeed hg niet,vooreerst omdat hg van] gerust, waarbg Toekoe Radja Itam, gedwongen I - „„„„„„„«I wfniüir i»n
zoovelen nog lijden omdat hun man en vader I y0 telpeIl bloede was als de sultan, meer om mede te doen, sneuvelde. De expeditie naam van heit ge e p
toegat aan den waan van die dagen; - Lacht bezat en verder wglhyook in de oogen Loest, gelgk men weet, wegens het naderend luk wenschte De^nkelm. een «abg zgnde
vooral een Koningin had liever moeten des volks even hoog stond als de sultan. Een I regenseizoen gestaakt worden en ge uren e
spreken van vergeving, van hope dat de politieke fout vervreemdde deze Polem van ons; die staking bereidde Geudmg zich voor op
r r lr 11 sterken tegenstand. In 1899 werden de vyan-
by dezen opmarsen wo u j uT «JoV, nm em het personeel een cadeau
van
een
kamer waren met bloemen, groen en vlaggen
keurig versierd.
De heer W. S. Besugon ontving van vele
OJJJ.U(VVll 'WU 6^ V «lil «w I rv ö"l 1 I 1 T
Het verleden moest zij het liefst met
den sluier der liefde bedekken.
En vooral had het christelijk ministerie
dit H. M. moeten opdragen.
Toekoe Radja Mengkoeta, een
door" dwanBarbeiders verbrand en in dat huis andere broer van Lotan, onderwierp zich om I en het personeel een cadeau,
bevond zich het Atjehsche archief, dat dus niet door ons als oeleeëbalang te worden aangesteld. - °p de lntornationale tentoonst g
in handen van den sultan was. Die brand zette I Zoodra waren onze troepen niet verdwenen pluimgedierte, dezer dagen to Maastrioht ga-
kwaad bloed e» deed Polem zich scharen aan of Toekoe Radja Mengkoeta en Toekoe Lotan houden, verwiert de heer K. Meartens Kzn.
Wat bljjft er toch over van die christe-|de z-gde yaB de partg van verzet, waarvan hg verbonden zich met elkander en trokken naar
lijke beginselen, waarvan men zoo hoog j ai spoedig blgk gaf door een krachtige en ferme de bovenstreken van Geudongde bene en-
opgeeft, als men telkens en telkens weer I verdediging van den kraton, waaruit hg eerst I streken bleven rustig tot e roepen van^ en
toont hard tegen hard te stellen en nu {werd verdreven door de omtrekking van den pretendent
sultan zich vereenigde» met die
alhier den eersten prgs met zgn toom zwarte
Bantam kippen, die ook op de Middelburgsche
tentoonstelling met de» eersten en den eere-
prgs werden bekroond.
