FEUILLETON.
bijvoegsel-
Esh anil lied on m Éne wijze
kerknieuws»
letteren "en kunst.
Verschillende Berichten.
CS
ir
Mo.
IN HET GEBERGTE.
Middelburg 18 Juli.
VAH DE
VAN
|51,
ike
het
5.30
130
0.
CM
en
na
op
.10,
SI
Ï28
'.40
t 53
1.14
jfaaadag 20 Jali 1903, do. 168.
I.
Nog een paar maanden en de tgd begint te
naderen, dat men de zaden voor een nieuwen
oogst aan de aarde gaat toevertrouwen.
De bewerking van den grond voor dien
nieuwen oogst laat in onze provincie weinig
te wenschen over.
Maar over de bemesting kan nog een har
telijk woordje gezegd worden.
Wg willen ons daarmede in een paar vol
gende nommers bezighouden.
't Is wel eene herhaling van 't geen w{j
reeds schreven en van wat anderen lang voor
ons geschreven hebben, maar onnoodig
is die herhaling niet.
Wjj hopen dat ze met aandacht zal worden
gevolgd en na de lezirg ook toegepast.
Onlangs lazen wjj in een Vlaamsch boekje
een zeer juis'.e opmerking, die wg thans ter
kennis willen brengen van onze lezers.
Zg luidt
>Ec is in België nog wat anders te doen
dan-te schrjjven en te schreeuwen: »De land
bouwer jg tot armoede veroordeeld 1 de prjjzen
zjjn zoo laag, dat er niets meer »te verdienen is."
De landbouwer van dezen tjjd moet zeggen
>Mjjne voorouders konden leven en zelfs geld
verdienen, als ze 8 tot 10 zakken graan van
een hectare haalden. Ik moet er 30 a 45 heb
ben op dezelfde oppervlakte en zal dan ook
kunnen sparenmaar om dat doel te bereiken,
moet ik noodzakelijk anders handelen dan zg.'
«Derhalvevader en grootvader hebben goed
gehandeld, want zjj verdienden geld, maar ik
mag het zoo niet meer aanvangenik moet,
om hetzelfde doel te bereiken, een anderen
weg inslaan."
Toen we dat gelezen hadden, dachten wjj
aan het oude beproefde Nederlandsch spreek
woord: »als het tg verloopt, verzet men de
bakens 1"
Wat in België te doen is, is in Nederland
ook zeer gewenscht I
De landbouw was tot voor eene halve eeuw
uitsluitend een practisch bedrgt, dat door ai-
kgken en doen werd aangeleerd.
Men mestte, ploegde, egde, zaaide, zooals
men dat had zien doen door zgn vader, zgn
buurman of wien dan ook; men maaide en
oogstte, als de vruchten rgp waren; men dorschte
en bracht het te veel ter markt, en als de
oogsten niet meevielen, dan was dat uitslui
tend het gevolg van het onganstige weer of
van eenige andere oorzaak, geheel onafhanke-
lgk van den landbouwer.
Hg had zgn land op den behoorlgken tgd
gebraakt, daarna op de gewone, vaak nog
ruimere wgze bemest, goed behakt en gezui
verd en toch de oogst was verschrikken
Igk tegengevallen.
't Weer was dan ook verbazend ongunstig
geweest.
Maar de minder gunstige oogsten kwamen
vaker terug dan in de dagen van vader en
grootvader; 't was of het land niet meer zoo
schottig was als vroegerenkele partgen wer
den aanzienlgk zwaarder gemest, maar de uit
komsten daarvan beantwoordden toch niet
geheel aan de verwachting.
Er haperde iets aan.
Daarover was men 't vrgwel eens.
Maar wat er aan ontbrak, werd nog niet
dadelgk gevonden.
m m
«i
Intussohen hadden natuur- en scheikunde
in de XlXe eeuw reuzenschreden afgelegd op
de baan der ontwikkeling.
Men had de planten en hare zaden ontleed
en men had leeren bepalen, waaruit deze be
stonden.
Men wist, dat de plant in 't algemeen haar
voedsel moest nemen uit de lucht en uit de
aarde.
Men leerde gaandeweg kennen, welk voed
sel de plant uit de lucht ontving en welk
voedsel zg uit de aarde tot zich moest nemen.
Vervolgens berekende men, hoeveel van die
stoften door de planten aan den grond ont
nomen werden en hoeveel daarvan door het
verkoopen van graan, stroo, groenten en vee
voor goed onttrokken werd hoeveel door eene
gewone bemesting daaraan werd teruggegeven.
En de uitkomst van al die berekeningen was,
dat men meer aan den grond ontnam dan men
hem terug gaf.
Iet andere woorden, dat de grond lang
zamerhand verarmde.
Men kwam derhalve tot de juiste gevolg
trekking, dat het minder schottig zgn van den
grond niet alleen het gevolg kon zgn van de
minder gunstige seizoenen, maar ook een ge
volg was van het verarmen van den grond.
Wilde men voldoende oogsten bekomen, ook
in de meest gunstige jaargetgden, dan diende
er voor iedere plant voldoende voedsel in den
grond aanwezig te zgn, en niet alleen een
voldoende hoeveelheid, maar
eene voldoende hoeveelheid in op
neembaren toestand,
wat zeggen wil: in zoodamgen toestand, dat
de planten het dadelgk kunnen gebruiken.
Alle planten hebben ijzer noodig, maar gzer
als zoodanig kan door een plant evenmin ge
nuttigd worden als door rnensch en dier. Dat
jzer moet zich eerst verbinden met zuurstof,
oxydeeren zooals de geleerden zeggen, roesten
zooals men dat in 't dagelgksch leven noemt.
Geroest gzer smelt in water, even als een
klontje kandg. Zoo in water opgelost is het
een voedsel, dat de plant onmiddellgk tot zich
neemt.
Geen enkele plant kan zgn zonder stikstof.
Wg brengen die stikstof tegenwoordig in
den grond, behalve door de gewone bemesting,
in de gedaante van Chili-salpeter en Ammoniak.
Maar de planten kunnen de ammoniak-stikstof
niet zoo onmiddellgk tot zich nemen, evenmin
als de mensch zich aangetrokken voelt tot het
gebruik van rauwe aardappels, hoe ongaarne
hg de gekookte ook aan zgn maaltgd zoude
missen.
Brengen wg nu den ammoniak in den grond,
dan wordt die langzamerhand maar onafge
broken omgezet in dezelfde stikstof, die men
in het Chili-salpeter vindt en die, zooals men
bg het gebruik heeft leeren zien, de plant zoo
dadelgk ten goede komt.
Dit wetende brengt men de stikstof, die
voor iedere plant dadelgk onmisbaar is, in den
grond als ammoniak vóór of tgdens het zaaien
De plant ontvangt dan doorloopend haar
rantsoen stikstof. Heeft men dien voorraad te
klein genomes, of heeft de omzetting, wegens
het minder gunstige weder, wat langzaam
plaats, dan kan men eene vluggere opneming
bevorden door het strooien van Chili-salpeter.
m
't Geen wg hiervoor vertelden is geen
nieuws meeriedereen kan zulks weten,
maar 't is met dat weten zóo gesteld, dat
sommigen hunne wetenschap zoo spoedig ver
geten, of ook bezwaar vinden, die in toepas
sing te brengen.
't Is zoo lang gegaan zonder superphosphaat,
Chilis al peter, ammoniak enz.waarom moet
daarin nu in de laatste jaren zoo'n groote
verandering worden gebracht?
Het antwoord hebben wg u in den aanvang
gegeven
Wat onze vaderen deden met voordeel, zou
ons op 't oogenblik nadeel berokkenen. Zg
handelden goed in hun tgd, maar 't getg is
verloopen denkt om de bakens
Wg hebben dit onderwerp ook al meer be
handeld 't zg zgdelings, 't zg rechtstreeks
maar we achten ons verplicht voor de nala-
tigen, voor de vergeters het zelfde liedje te
herhalen, zg de wgs dan ook eenigszins anders,
hopende dat het door herhaling ingang zal
vinden.
En daarom herhalen wg hier tevens de
waarschuwing
DUNKT OM DE WET TAN HET
MINIMUM
Tien voedingsstoffen zgn voor de planten
onontbeerlijk
Ontbreekt er eene, of komt zg voor in te
geringe hoeveelheid in een voor de plant
Uit het Zweedsch,
VAN
MARIE RIECK-MÜLLER.
116
1.8
.2
65
1.22
1.38
In den tgd, toen Anders Nygren zgn huisje
bouwde, was de streek nog heel woest en
eenzaam.
De Piteallf (Piterrivier) stroomde er aan de
eene zgde langs, en waar het aardappelveld
ophield, aan de andere zgde, begon het steen-
veld. Daar vlak achter verhief de Salsberg
zgne zwarte, steile hellingen en rotswanden
De vrouw van Anders Bi ita heette zg
vond in de eerste jaren de nabuurschap van
dien hoogen berg wel wat ongezellig en grie
zelig. Hg zat zoo vlak op hen en er bestond
zoo'n nare legende over dien berg. Ja, dat
was ook bepaald heel akelig.
Vele jaren geleden was er een Laplandsch
meisje op schaatser uitgegaan, om een rendier
te zoeken, en dat was verdwaald. Zg reed met
zoo'n vaart, toen zg te dicht bg den rand van
den afgrond kwam, dat zg er overheen schoot
Over boomen, steenen en struiken kwam z|i
eindelgk in de rivier terecht, die daar he
heele jaar open is. In de lente vonden z
haar Igk tussohen een houtvlot, twee mglen
opneembaren vorm, dan kan de plant niet
geraken tot volledigen wasdom.
De opbrengst van een veld regelt zich altgd I
naar die stof, waarvan de hoeveelheid de
geringste is.
Is er eene van de benoodigde stoffen te I
weinig, dan werken verscheidene andere niet,
of zg werken onvolkomen.
Dat mag men nooit uit het oog verliezen
{Wordt vervolgd).
verder naar beneden. Dit was minstens af
twintig jaar geleden gebeurd; maar moeder
Brita vond het daar bg dien berg toch altgd
griezelig.
Was het misschien niet af en toe alsof er
boven op dien kam een witte pels en een
roode Laplandsche muts te zien was, wan
neer zg 's avonds na het melken uit den
stal kwam en toevallig naar boven keek?
Ja, dat was heusoh waar, en lieve hemel
wat maakte zg dan gauw dat zg in huis
kwam 1 Dan vond zg het niet eens heel erg
wanneer de melk uit de emmers spatte.
Men begrgpt dat Anders zgn vrouw wel een
beetje uitlachte. Hg was een flinke man en
een uitstekend schutter, die vaak mee was
geweest op de beren-en wolvenjacht, dan raakt
men wel aan spoken gewend, en gaat er niet
meer voor op den loop.
Daarenboven begreep hg wel dat die pels.
die af en toe aan den rand van den afgrond
verscheen, waarBchgnlgk de vleugels van een
arend waren, die daar boven huisde, en de
roode muts zou wel een half verslonden
bloedig jong diertje zgn, dat de roofvogel
mee naar zgn nest voerde.
Brita dacht er evenwel het hare van, maar
sprak er verder niet over. Later, toen er kin'
deren kwamen, had ze geen tgd meer om veel
om zich heen te zien, en zg wist dus niet of
het spook zich nog wel eens vertoonde.
Het eene jaar verliep als het andere. Zelfs
BMHsAEMUftKEM MMSx,
Bg kon. besluit
is aan J. van Enst, te Zilt-Bommel, op zgn
verzoek, eervol ontslag verleend als opzichter
van den Rgkswaterstaat der le klasse
is de Oost-Indische hoofdambtenaar mr. W.
van Benthem Jutting, oud-raadsheer in het
Hooggerechtshof van N.-I.. laatstelgk met
verlof hier te lande, op zgn verzoek, eervol
uit 's lands dienst ontslagen, met toekenning
van pensioen.
A. Woensdag verleent de minister van ju
stitie geen audiëntie.
Oost-Ixidië.
De dezer dagen ontvangen mail loopt tot
18 Juni.
Uit Atjeh ontving het Bat. Mbld dd. 15
Juni een telegram, waarin allereerst gemeld
wordt, dat de eerste luitenant der infanterie
D. G. Draayer in Paja-pangkat een bende
overviel onder Tjoet Moehamad. Negen vgan-
den werden neergelegd.
Tgdens eenige patrouilles, door een deta
chement onder den 2en luit. der infanterie L.
Dersjant in Daja gemaakt, sneuvelden negentien
vganden.
De Europeesche fuselier Ploeger werd in een
prauw op de Woyla-rivier gewond. Hg sprong
over boord en verdronk.
Uit Djambi zgn eenige regeerings-tele-
grammen gekomen, waarvan wg de hoofdzaken
hier laten volgen.
Van den resident van Palembang is onder
dagteekening van 9 dezer het volgend telegram
ontvangen
In Rambahan trachtten 22 personen met
blanke wapens en 3 geweren de colonne aan
te vallen. Achttien hunner vonden den dood,
onzerzgds geen verliezen. Bg het patrouilleeren
in den omtrek van het bivak Tandjong Auer
op 1 Juni werd luitenant Rogge onbeteekenend
verwond door blanke wapens, de aanvaller
sneuvelde. Den 4 Juni is een colonne op.
marsch naar Teloq Kwali bg Sialang Eetjil
aangevallen door vgf personen met blanke
wapens, die zioh in de alang alang schuil
hielden Gesneuveld zgn de Europeesche ser
geant Rimkuns en twee inlandsche fuseliers,
levensgevaarlgk gewond de Europeesche fuse
lier Van Dragr, zwaar gewond de Europeesche
fuselier Boom en drie inlandsche fuseliers.
De aanvallers lieten het leven.
Omtrent de uit Indrapoera over Tapan naar
Noord-E o r i n t j i opgerukte colonne valt te
melden, dat zg te Eotau Limau Saring san-
kwam. De colonne zou 10 Juni doorgaan naar
de vlakte van Eorintji.
Uit Indrapoera seinde men 11 Juni aan de
Locomotiefdat op 2 Juni Eoto Limau Saring
hevig beschoten werd doordrommen vganden,
die door patrouilles in bedwang werden ge
houden.
Van 3 tot en met 6 Juni werd met de pa
trouilleB actief opgetreden en de vgand naar
de vlakte verdreven. Onze post werd niet
meer beschoten.
Aan onze zgde werden geen verliezen gele
denop den vgand werden zeven gevangenen
gemaakt en een buit van drie vuur- en vele
blanke wapens. Hg liet bovendien zeven doo-
den liggen bg de verschillende ontmoetingen.
In de Vrgdag gehouden zitting der
algemeene synode van de Ned. herv. kerk is
aan Vrouwepolder (classis Middelburg)
f 150 toegestaan voor het bewoonbaar maken
van de pastorie, voor den, na lange vacature,
beroepen predikant.
Een aanvrage om steun van Meliskerke
was te laat ontvangen om in behandeling te]
worden genomen.
De ernstige ziekte van den hoogbejaar
den Paus geeft de Wereldkroniek stof voor een
geïllustreerd opstel, waarin verschillende por
tretten van het hoofd der katholieke kerk
voorkomen en ook een afbeelding van het
vatikaan.
la De Staatshoofden der Wereld wordt de be-
schrgving van Oostenrgk-Hongarge vervolgd.
De Dalftsche lustrumfeesten zgn door een
zestal mooie photographieëa vertegenwoordigd.
In de kroniek van de week wordt herinnerd
aan het koninklgk bezoek aan Oldenburg, aan de
opening van de waterleiding te Doorn, aan de
gruwelen te KisBeneff en aan de reis vaD pre
sident Loubet naar Esgeland. Eindelgk wordt
ook nog een beschrgving met platen gegeven
van de kroningsfeesten te Goa.
Het Journal de Bruxélles deelt een en ander
mee over den Ghineeschen toren dien de Belgi
sche koning achter zgn paleis van Laken laat
oprichten.
Men gaat er heen langs een Japanneesch
paviljoen. Breede trappen leiden naar den
eigenlgken ingang van den toren, die
zich op een steunsel van steenen, zes meters
hoog bevindt. Overigens zal heel het gebouw
opgetrokken worden in hout
De toren is vierkant, 55 meters hoog, en
bestaat uit vgf verdiepingen met een dak op
elke verdieping; twee liften zgn in den toren
gemaakt. Rond elk verdieping loopt een balkon
en van op het vgfde is 't panorama verruk-
kelgk.
- Dertien zoogenaamde «apostellepels" uit
den tgd van Hendrik VIII, de oudst bekende
van dien aard en bgzonder fraai bewerkt en
gaaf, zgn Donderdag op een veiling te Lon
den toegeslagen voor 58 800.
- Met den herbouw van de campanile op
het Marcus Plein te Venetië worden moeilgk-
heden ondervonden omdat een nadrr onderzoek
getoond heeft dat de fundamenten niet het
gewicht kunnen dragen van oen toren, geheel
gelgk aan den oude. Door de beraadslagingen
over hetgeen hh gedaan moet worden, is het
werk vertraagd tot groote ontevredenheid van
de bevolking.
Bg referendum heeft de Bond van Neder-
landsche onderwijzers verworpen het voorstel-
Opsterland om 2500, het voorst el-Amsterdam
om 1000 en het voorstel van het hoofdbe
stuur om f 250 uit de algemeene kas te
bestemmen voor de slachtoffers der werksta
king in April jl.
Het eerste voorstel werd verworpen met
1858 tegen 375 stefnmen en 56 blancohet
tweede met 1551 tegen 666 stemmen en 60
blancohet derde met 1209 tegen 1009 stem
men en 54 blanco.
Het nieuwe regiment infanterie zal den
20sten Augustus geformeerd worden.
Na het einde der lustrumfeesten heeft
keizer Nioephoros II Phocas den burgemeester
van Delft verzocht den ingezetenen dank te
betuigen voor de hem gebrachte hulde. De
keizer stelde den burgemeester een som van
1COO ter hand ten bate der algemeene armen.
Het is de heer Fentener ran Vlissingen, die
deze hoofdrol in de maskerade vervulde.
Vrgdag hebben de Eoningin en Prins
Hendrik onder een stortbui Maastricht verlaten
en zich naar Roermond begeven. Bg aankomst
aldaar goot het water, doch op den middag,
toen de vorstelgke bezoekers een grooten rg-
toer maakten, was het gelukkig droog ge
worden.
Te Venle was het tgdens het bezoek van
de Eoningin en den Prins droog weer. Ook
daar was, evenals te Roermond, de geestdrift
van de inwoners groot.
In Roermonden Venlozgn aan verschillende
personen onderscheidingen toegekend.
Des avonds waren de koningin en prins
Hendrik weder op Eet Tm terug. H. M. had
van haar bezoek aan Limburg een massa
bloemruikers medegebracht, die per wagen naar j/ 2000 aanwezig,
het paleis werden vervoerd.
Er waren bg de aankomst veel belangstel
lenden aanwezig, hoofdzakelgk bestaande uit
de te Apeldoorn talrgk vertoevende vreem
delingen.
Prof. J. Ritzema Bos te Amsterdam richt
zich nogmaals tot allen, die inliohtingen
wensohen te vragen aangaande plantenziekten
en sohadelgke dieren, met het dringend verzoek,
hunne pakketten en brieven steeds, zonder
bg voeging van zgn naam, te adresseeren Aan
het physopathologisch laboratorium te Amsterdam
{Roemer Visscherstraat no. 1). Daar hg gedurende
eenigen tgd in het buitenland zal vertoeven,
zou de vermelding van den naam van den
direoteur op het adres aanleiding kunnen
geven dat de beantwoordig zeer werd vertraagd.
Nog eiken dag komen er liefhebbers bg
voor den vacanten Tweede Eamerzetel in
Sittard; er zgn er nu al zeven.
Men zal het toch nog zoo zien te regelen
dat jhr mr 0. Roys de Beerenbrouck, over
wien reeds zooveel te doen is geweest, can-
didaat gesteld kan worden, al wil hg zelf
niet eens.
AlIeB kan gelukken mits er slechts stemming
zg en met de indiening der geloofsbrieven tot
het alleruiterste tgdstip, bg de wet toegestaan,
gewacht worde.
Stelt men den nu nog te jongen heer Ruys,
dan zullen vele van de thans genoemde can-
didaten zioh terugtrekken.
De reserve-sergeant van de 2e comp. 5e
bat. 5e reg. infanterie. T. Jonkers had in het
Vrgdag-nommer van Het Volk een stuk ge
schreven, waarin hg ernstige klachten uitte
over de bejegening, den negentienjarigen mi
licien J. J. N. Reelink, een zwakken jongen,
aangedaan op Maandag 13 Juli bg een tocht
naar het schietterein bg Soesterberg.
Een korporaal en vgf miliciens bevestigen
met hun handteekening de waarheid van den
inhoud van het sohrgven.
Genoemde sergeant nu is in arrest genomen.
Een fi-ma te Rotterdam, die een maga-
zgn exploiteert van meubelen, huiBboudelgke
artikelen enz., is de dupe geworden van frau
duleuze handelingen van haar 34jarigen boek
houder, die verschillende vervalschingen in
de boeken gepleegd heeft, welke nu reeds over
de 1000 beloopen.
De man, die voortvluchtig is, bevindt zich
vermoedelgk in Duitschland.
Te 's Gravenhage wordt sedert Woensdag
15 Juli 's avonds 8 uur, vermist Pieternella
Alewgnse, geboren te Middelburg den 27sten
Juli 1885, dienstbode.
Eenigen tgd geleden werd een rgks-
jachtopziener te Voorthuyzen ernstig mishan
deld door een polderjongen, dien bg moest
arresteeren De polderjongen sloeg den jacht
opziener toen o a. met een zinken waschbak
op 't hoofd, tengevolge waarvan hg geruimen
tgd bewusteloos lag. De jachtopziener heeft
thans ontslag moeten vragen, wgl hg, als ge
volg der mishandeling, zgn geheugen totaal
verloren heeft.
Frech, de ex-trappist, die overal in het
land voor stampvolle vergaderingen de toe
standen in het Tilburgsche klooster besproken
heeft, gaat zich in het huwelgk begeven met
een Groninger jonge dochter.
Te Grouw kreeg de vrouw van e6n in
Indië vertoevend marinematroos bezoek van
een vreemdeling, die het Lombokkruis en nog
andere onderscheidingsteekenen droeg. Hg
kwam vertellen, dat hg vóór eenige dagen uit
Indië was gearriveerd en op verzoek van haren
man een kist met goederen voor haar had
meêgebracht, Die kist bevatte o.a. fraaie vazen
en het portret van den matroos.
Om ze uit Rotterdam overgezonden te krg-
gen, moest de vrouw vgf gulden storten, wal
ze dan ook gedaan heeft, waarna de vreemde
ling vertrok en natuurlgk niets meer van
zich heeft laten hooren.
Bg anderen had hg reeds te vergeefs zgn
slag pogen te slaan met groeten van familie
leden uit Amerika, die hem van daar eene
kist met allerlei kostbaarheden voor hen
hadden meegegeven.
Te Goirle bg Tilburg bestaan op de fa
brieken zoogenaamde «dubbeljespotten", waarin
elke werkman wekelgks een dubbeltje stort
om daarvan kermis te houden In deze potten
is thans, nu de kermis begint, een bedrag van
Zou dat alles verteerd worden
Ter hoogte van Valkenhuizen bleef een
automobiel stilstaan. De beide inzittende
personen waren uitgestapt, en, om het defect
aan de machine op te sporen, nam een van
hadden zg het somtgds heel goed als de aard
appelenoogst overvloedig was, en Anders goe
de verdiensten had met de houtvlotten. Maar
er kwamen ook wel moeielgke dagen, daar in
het huisje, moeielgk en donker als de nood
zelf. En dat kon het werk zgn van slechts éen
nacht van zoo'n nacht, waarin de vorst uit
den grond kruipt en hare lange, koude, moor
dende armen uitstrekt over koren- en aardap
pelvelden.
Zulke vorstnaohten laten niet alleen sporen
na buitenshuis maar zg dringen diep door
in de huid en in het gemoed.
Brita was nog niet ouder dan negen en
dertig jaar, maar zg had een heele verzameling
rimpels om de oogen en den mond.
In haar mond had ze nog slechts eenige
zwarte stompjes van tanden, die steeds kleiner
werden, in den strgd met het harde zwarte
brood. Haar borst was ingevallen en de rug
gekromd. Het zware werken drukt een stempel
op den mensch, die nooit weer is weg te nemen,
Anders had ook al grgze haren en hg liep
voorover, maar zgne tanden had hg nog gaaf
behouden.
Ja, zooals ik zeide, somtgds hadden zg het
goed gehad, tussohen de moeilgke dagendoor,
maar toen kwam er een jaar dat het hardst van
allen was.
Het was het jaar toen de kleine Brita begon
te loopen, en de oudste jongen, Werner, 10
jaar oud was. Als moeder later aan dien tgd
dacht, vond zg het altgd een wonder dat zg
dien overleefd had. De winter overviel hen
met hevige sneeuwstormen, midden onder het
aardappelen rooien, en binnen enkele uren
lagen er hoopen sneeuw zoo hoog als een
mensch. Met sneeuwschoppen werkte men zich
door tot aan de opengehakte kuilenmaar de
aardappelen kwaaien zuur en half verrot in
den kelder, en met degenen, die nog in den
grond zaten, was het niet veel beter gesteld.
Het was een groote ramp en alleen de kraaien
hadden er voordeel bg,die kregen de meesten;
want men begrgpt dat de ziekte er niet weinig
onder kwam.
Die sneeuw verdween natuurlgk wel weer,
maar het werd toch een nare tgd, met ziekte
en gebrek. Alle drie de kinderen en Anders
kregen een maagziekte en die pakte hen zóo
aan dat zg, toen zg weer op de been kwamen,
niet verder konden loopen dan om het huisje
heen.
In November kwam de sneeuw echter voor
goed en wel in zulke hoeveelheden, dat zg in
veertien dagen den weg naar het dorp niet
konden bereiken. Zg hadden moeite om
zich een weg te banen naar den stal en de
houtschuur en terug en dien moesten zg
telkens weer opnieuw maken.
Daarop volgde de koude en die hield aan
tot het lente werd.
En wat een koudeDe wateremmer was
eiken morgen Ltot op' den bodem bevroren,
niettegenstaande die naast den schoorsteen
stond, en met de koffiekan had men hetzelfde
ellende, 's Nachts kraakte het in het huis,
alsof er geweerschoten gelost werdenal het
hout werkte en knapte, zoodat Anders telkens
droomde dat hg een beer schoot, en hoorde
hoe het beest op hem toe kwam over de luiken
en over de takkebossen, dat de dorre takjes
onder zgne pooten kraakten en knapten.
Mooi was het in alle geval op zoo'n winter
avond, rondom het huisje bg de rivier. De
heele Sa'sberg was als met witte watten
overdekt; maar op enkele plekken staken er
toch nog scherpe punten en rotsblokken uit.
Sommige struiken, peppels en dennen en een
enkele dwergberk, die kaal en krom uit de
spleten kropen, deden hun best om die te
verbergen en er overheen te groeien. Een
menigte stronken en stommels lagen daar als
zonderling gevormde gsreuzen, met lange,
verstgfde tranen van gBkegels.
De herfstbeekjes, die daar overheen stroom
den, waren terstond bevroren. Zg hadden zich
voorgenomen om naar beneden, naar de rivier
te gaan maar moesten nu big ven waar zg
waren, totdat de lentezon kwam en ze be-
vrgdde. En de rivier 1 Ja, die was ook be
vangen door de koude. Waar zg nooit dicht-
vroor, liep zg met horten en stooten, en waar
zg op enkele plaatsen toch nog kookte en
bruiste, ging het meer alsof zg in den slaap
praatte. Zwart en spookachtig stak het water
