Donderdag 15 Januari. Het Tooneel. N°. 12. Verschillende Berichten. 146® Jaargang, 1903 Middelburg 14 Januari. UIT STAD EN PROVINCIE. LETTEREN EN KUNST. mm Deze courant verschijnt d a g o 1 jj k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen. Pr jjs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., ƒ2. Afzonderlijke nummers kosten 5 cent. THERMOMETER EN VERWAC HTING, 14 Jan. 8 u. vm. 24 gr., 12 u. 29 gr., av. 4 n. 29 gr. F. Verwacht: zwakke N. O. wind, licht bewolkte luoht, droog weer, weinig verandering in temperatuur. Advertentiën20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Beclamens 40 cent per regel, Groote letters naar de plaats, die zjj innemen. Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreSenae Handel, Ng verheid en Geldwezen, is uitsluitend gereohtlgd hét Algemeen Advertentie-Barenn A. BB KA KAB Aan., S.I. Vstrbmgwal 366, Amaterdans. DBLI-TOESTANDBN. l)e brochure van mr Van den Brand vindt allengs tegenspraak. Dat valt te begrgpen. Dat de Deli-planters protest aanteekenen, spreekt vanzelf. Maar het publiek zal door dergelgke protesten niet van ejjn twjjfel aan de deugdelijkheid der Deli- sche toestanden worden genezen. Daartoe is tegenspraak noodig van andere zgde. Ze kwam reeds van niemand minder dan den heer Van Kol, die met nadruk den groo te n ondernemingen de hand boven het hoofd hield. Zjj is gekomen nog van anderen kant, van mr Van den Brand zelf, d. w .z. van mr Van den Brand, toen hg redaoteur was van de Sumatra-post. In de afdeeling Nijmegen van Oost en We3l hield onlangs de heer L. J. Lefèbre een voor dracht over Delische toestanden, waarin hg enkele merkwaardige citaten aanhaalde uit de destijds door den heer V. d. B. geredigeerde Sumatra-post van 20 en 31 Januari 1899. Zg mogen hier volgen •Bij iedere Mg. ter Oostkust zgn wel eens dingen gebeurd, die in het oog van eenEuro- peesoh philantroop niet door den beugel kun nen. Men moet deze ongerechtigheden dan ook niet bezien door een Europeesohen bril, uit gaande in zjjn beschouwingen van nieuwer- wetsche strafrechts-theoriën. Men dient reke ning te houden met de feitelijke toestanden en bedenken dat kras optreden in vele geval len niet alleen geoorloofd, doch noodzake lijk is. •Men verlieze hierbij vooral niet uit het oog, dat de adat der koelies een geheel andere is, dan onze rechtsopvattingen, dat zg lgfstraffen dé natuurlijkste zaak ter wereld besohouwen. •Dat noodelooze wreedheden eigenlgk een pleonasme afkeurenswaardig blijven en gestraft behooren te worden, wie zal dat tegen spreken Maar ik darf te zeggen, dat wsrke- Ijjke wreedheden van Europeanen tegenover koelies in Deli tot de zeldzaamheden behooren." Bn eenige regels verder zeide het blad, op komende tegen het voorstel van de Deli Ct om een maatschappij te royeeren als lid van de Plantersvereeniging •Neen, niet het bestuur der Mpgen in Europa moet men bedreigen met imoreele" straffen, doch de zich vergrijpende admini strateurs met de wettelijke straf van de zjj de des rechters en onherroepelijk ontslag door de betrokken Mg. Bn ik spreek uit eigen onder vinding, wanneer ik zeg, dat in den regel beide dingen geschieden. Het bestuur (B. B.) nl. zendt alle ingekomen klachten naar den o Meier van justitie te Batavia en laat aan hem over, of de klacht vervolgd zal worden. Bn de administrateur of assistent van wien voor den raad van justitie bljjkt dat hjj wreed heden gepleegd heeft, kan zioh tegenwoordig geruit als ontslagen besohouwen. •Voor zoover mij bekend, zgn er echter in den regel zooveel verzachtende omstandighe den, dat er van «wreedheid" geen sprake kan zjjn en werd nog onlangs eenen, wegens on wettige inhechtenisneming en gevangenhou- diog veroordeelden Europeaan zelfs gratie geschonken. Ieder, met de feiten van deze zaak bekend en op de hoogte der toestanden, juichte het verleenen der gratie toe." En waar in de Javabode sprake was van een assistent, die ter verantwoording geroepen was wegens het mishandelen van een koelie, zeide de Sum. Post »Dus gesteld, is het alsof de font alleen ligt bjj de assistenten en speciaal ter Oost kust, niet b}j den armen koelie o, neen die brave «zachtzinnige Javaantjes zjjn gedwee en volgzaam, zg tarten niet, zjj lokken niets uit. Zg munten uit door oprechtheid en eer- ljjkheid." En waar in dezelfde Javabode twee gevallen van ronselarjj besproken werden, vroeg de redactie «Waar is de fout Niet op de Oostkust, niet bjj de assistenten, maar in het meer dan ergerlgk geknoei op Java, waardoor het uit schot, zoowel hier als in andere streken, komt waar koelies geworven worden." Eu verder: «Waar vindt men in Indië op een uitgestrektheid als de Oostkust, zooveel koelies in zuls een verscheidenheid van ras en landaard bgeen, gedirigeerd door zoo'n beperkt aantal assistenten enz. Wanneer men deze getallen vergeljjkt, zal zelfs de Javabode moeten zeggenDe Oostkust geeft overgroote reden tot tevredenheid bg den Raad van Justitie te Batavia." Men zal zeggen, dat in deze citaten het be staan van misstanden niet wordt ontkend, dat alleen tegen overdrijving wordt opgekomen. Dit is volkomen juist, maar men vergete niet, dat de protesten tegen de brochure van mr Van den Brand evenmin uitgaan van bet sustenu, dat in Deli op elke onderneming alles in het reine is. Waartegen men protesteert, het is tegen het generaliseeren van den schrjj- ver. En daarbjj is men in zgn volste recht. Want wie generaliseert en op overdrijving betrapt wordt, sehiet zgn doel voorbjj. Dat is niet de manier om de nog bestaande misstan den uit den weg te ruimen. Men doet velen onverdiend onrecht aan en bemoeilijkt zoo de genezing van het kwaad waartoe men hun hulp juist behoeft; Vad DrT8CHAEPMAN- Het Centrum ontving Dinsdagnamiddag een telegram uit Rome, waarin wordt gemeld dat dr. Lapponi dr. Sohaepman bevond buiten on- middeijjk gevaar. De beterschap houdt aan. Een later telegram van Dinsdag ruim vjjf uur namiddag, luidde «Dr. Lapponi, 's Pausen ljjfarts, bevond zoo even dr. Sohaepman buiten gevaar. De pols was beter. Krachten nemen toe en de beter- sohap, hedenmorgen geconstateerd, houdt aan"- De drie eerste bedrjjven een lust voor de ooren, een wellust voor de oogenhet laatste grootendeels een ergemis. Wg weten niet beter den indruk weer te geven, dien het eigenaardig stuk van Hermann Bahr Dinsdagavond op ons maakte. Dit doet aan de waarde van Iséhaperl (Gansje) in het geheel niets at. Wantmenseh- kundig is het geschreven, knap in elkaar gezet niet minder en onderhoudend in hooge mate. Wfi hebben niet het voorrecht het leven in Weenen te kennen en allerminst het kunste naarsleven en wjj gelooven gaarne den heer Bëssing als hjj beweert dat Bahr ons dit naar de werkelijkheid teekende. Maar wjj behoeven waarljjk niet naar Oos- tenrjjk'i hoofdstad te gaan om eene vrouw te ontmoeten als Fannydie, haar man zieh liefst herinnerend zooals hjj vroeger was toen jaloezie hem nog niet had aangegrepen, uit liefde zjjne fouten over het hoofd ziet zoolang mogelgk, en met liefde en erkentelijkheid gedenkt wat zjj hem verplicht was. Zg vergeeft hem daarom veel totdat eindelgk, nadat al hare pogingen om met zachtheid hem weer tot rede te bren gen men denke aan haar lieven drang om Aloys af te houden van het drinken zgn mislukt en hg zioh aan haar vergrgpt, de toe stand onhoudbaar is geworden en zg hem ont vlucht, om met haar talent, waarover die man, uit jaloezie, zelfs wil heerschen, eene zelf- BESGi'MlSGEI fSM®. Bg kon. besluit is benoemd tot griffier bg het kantongerecht te Sneek mr F. K. Dorama, thans kantonr.-plv., advocaat en procureur te Sneek zgn benoemd tot ontvanger der registratie: te Leeuwarden J. Hogerhuis, thans ontvanger te Sneekte Alkmaar H. L. Dingemans, thans in gelgke betrekking te Zalt-Bommelte Woerden J. Stolk, thans in gelgke betrekking standige positie in te nemen in de wereld, die baar als eomponiste reeds weet te waar- deeren, en waarin haar eene schitterende toe komst open staat. En in de kunstenaarswereld niet alleen vindt men mispunten als Aloys, zwakkelingen, die, al kunnen zg aardige zetten doen en onder hun vrienden gezellig wezen, grappig en ad rem, altgd redeneeren over hetgeen zg doen kunnen en doen zouden, ten slotte niets doen, teeren op roem van anderen, hier van Aloys eigen vrouw, uit jaloezie en ergernis daarop afdingen of een groot deel daarvan zich toeeigenen. Men vindt zulke personen overal. Bn de bgfiguren in het stuk, hoe goed zgn die geteekend De oude, goede vader Lampl, die zgn jongen de waarheid steeds zegt, de zaken juist inziet en in zgn eenvoud zich in al dat nieuwe niet goed kan indenken het is een prachtige figuur. De overige personen zgn gegrepen uit de kunstenaarswereld of daarmee nauw in verband staande. En natuurlgk zgn ze voorzeker. Rosetti, de intrigant en speculanthet echt paar Bininski, niet minder maar in een an deren geest. En de vertegenwoordigers uit de oouranten- wereld; achtenswaardige exemplaren waren het niet, maar dat zg er zoo zgn, de groote steden, ook in ons land, kunnen het getuigen. Zoo leverde die kring van goed geteekende mensohen in de drie eerste bedrgven ons een te Grave; te Harderwgk A. P. Versluys, thans in gelgke betrekking te Horst zgn voor den tgd van drie jaren benoemd tot plaatsvervangers van den districts-veearts te Dordrecht de veeartsen P. Teijer te Peur- sum, A. J. van Hemert te Sommelsdgk, J. Lqay te Ridderkerk, M. C. van der Poel te' Nieuwenhoorn en M. de Ridder te Leerdam is de heer mr W. A. P. F. L. Winokel, vice- president van het Hooggerechtshof van N.-I., benoemd tet president van dat college. AV est-Indië. Aan da Pr. Overijsen Zuiolsche Crt sohrgft men uit Paramaribo dt. 28 Dec. Onze aanstaande spoorwegdirecteur, jhr Van Reigersberg Verslugs, ingenieur der Neder- landsche Staatsspoorwegen, doet zgn best om zooveel mogelgk het terrein te loeren kennen, waardoor de spoorweg zal loopen, en tevens op de hoogte te komen van het klimaat. Zooals we reeds meldden, heeft hg eerst een tocht langs de Marowgne gemaakt en daarna door het Paran-district, de streek waardoor het eerste gedeelte van den spoorweg zal loopen. Afwisseling van het weer heeft hg daarbg genoegzaam ondervónden. Waarschgnlgk zal de heer Reigersberg Verslugs ook nog naar Demaran gaan, om daar de spoorwegen te zienna voldoend voorbereidend onderzoek zal een beslissing genomen worden nopens de spoór- wgdte, of die zal zgn 0 75,1 of 1.067 M. In Ja nuari vertrekt hg weer naar Holland om waar schgnlgk in Mei terug te keeren. In dien tus- schentgd zal hg eenige voorloopige contracten sluiten met leveranciers van spoorwegmaterieel enz. Hg keert dan terug met zgn staf, naar men zegt drie ingenieurs en eenige andere teehnische ambtenaren. Het overige benoo- digde personeel hoopt men hier te kunnen aannemen. Wat de arbeiderskwestie betreft, deze is nog niet beslistmen hoopt hier eenig werkvolk te kunnen krggen zonder de bestaande industrieën te veel concurrentie aan te doen en verder van de Westindische eilanden en misschien van Java. In elk geval zal men het eerBte jaar niet meer dan een duizendtal werk lieden noodig hebben. Het doel is met kracht den aanleg naar Para ter hand te nemen, om zoo mogelgk, reeds na éen jaar de Ign tot Republiek in exploitatie te kunnen nemen. Waar het station hier in de stad zal komen, is nog niet beslist, doch in elk geval moet het zoo gelegen zgn, dat het gemakkelgk door zg- lgnen in verbinding kan komen met de steigers van den Kon. West-Ind. Maildienst. Blgkens eene advertentie in dit nommer zal van af Maandag 19 dezer het comité voor het invullen der formulieren voor de arbeiders in de verzekeringspliohtige bedrgven, tot het aanwgzen van gemachtigden voor leden van den Raad van beroep en het geven van ge- wensohte inlichtingen zitting houden in het lokaal van den Midddburgschen Bestuur dersbond alhier. Wg vestigen de aandacht onzer lezers in Middelburg en de omstreken ervan op eene in dit nommer voorkomende advertentie, berichtende de opening van de gsbaan aan den Seisweg alhier. Wg vernemen dat verschillende bezwaren, aantal onderhoudende tooneelen, waarnaar wg met ingenomenheid hebben gekekenen voer den zg gesprekken, meestal uitmuntende door geest en waarheid. Maar het laatste bedrgf. Hermann Bahr heeft eene eigenaardige manier om zgne stukken te doen eindigen. Het laatste bedrgf van zgn Ster is zoo dat men het liefst weglaat. En wg gelooven dat men ook beter had gedaan diezelfde operatie op het laatste be drgf van Gansje toe te passen. De aangename indruk, dien het publiek tot aan de pauze heeft verkregen, werd voor een groot deel weggenomen door de tooneelen daarna. Toch zat er ontzachlgk veel natuur en waar heid in dat laatste bedrgf. Zooals een zwakkeling als Aloys, in dronken toestand en tot het besef van het gebeurde komend, daarin wordt geteekend het is geheel naar de natuur. Het was realistisch in hooge mate en juist daardoor voor ons, en wg gelooven voor de meeste toeschouwers, alles behalve genotrgk Wg hebben er niets op tegen dat men ons de werkelgkheid op het tooneel laat zien maar alles heeft zgne grenzen en een dronke- mans tooneel is geen verheffend schouwspel al heeft het als afschrikwekkend voorbeeld zgn nut. Het stuk bevredigt daardoor ten slotte niet en dit zou het wel gedaan hebben als na het derde bedrgf het scherm voor goed ware waarmede men tot dusver te kampen had, zgn overwonnen, dat er thanb een bigvende stoom-, machine geplaatst is en dat het gs veel belooft. Wanneer de baan is opengesteld, hopen wg er eens een kgkje te gaan nemen. et Zooals uit eene in dit nommer voor komende advertentie blgkt, zullen eenige tollen op de provinciale wegen in Westelgk Zeeuwsch- Vlaanderen worden herverpacht. Gedeputeerde Staten onthielden hunne goed keuring aan de eerste verpachting, op eene uitzondering na, die van den tol op den weg van Breskens naar Groede, wegens de lage prgzen die waren geboden. Bg een vorige verpach'ing werden ook eon tweetal tollen in dezelfde streek voor de ge boden sommen niet gegund en bg de herver pachting werden toen ongeveer gelgke be dragen geboden. De prgzen dalen in do laatste jaren balang- rgk, en dat vindt zgn grond hierin dat vele wegen thans begrint zgn en dientengevolge de weg binnendoor wordt genomen. Ter openbare civiele zitting der arron- dissements-rechtbank te Middelburg van heden is de heer mr. C. Lucasse als kanton rechter te Goes beëedigd. De jachtopziener Louwerse te S e r o o s- kerke (W.) had Maandag een aardig buiten- ïsje. Op surveillance zgnde, ontdekte hg twee .otters, welke hg het geluk had beiden te schieten. Het gebeurt tegenwoordig nog al eens dat die dieren zioh in deze streek vertoonenvroeger was dit zeldzamer. KOOP DEB BEVOLKING. De bevolking der gemeente Kruiningen bestond op 1 Jan 1902 uit 1786 m. en 1686 v. totaal 3472. Er werden geboren 66 m. en 63 vr., totaal 129. Er zgn overleden 25 m. en 21 vr., totaal 46. In de gemeente kwamen in den loop van jaar 93 m. en 89 vr., totaal 192, terwgl er vertrokken naar elders 136 m. en 143 vr., totaal 279. De bevolking op 1 Jan. 1903 bestond alzoo uit 1784 m. en 1674 vr., totaal 3458 inwoners. Er werden 25 huwelgken gesloten. Op een soirée voor kamermuziek van Toonkunst te Amsterdam is zoo sohrgft men ons een nieuw werk, namelgk een kwintet van den pianist Dirk Sohsifer - hier wel bekend door zgn optreden in het Grand Hotel te Vlissingen met veel bgval door den componist onder medewerking van het conservatoriumkwartet Bram Eldring, André Spoor, Hofmeester en Mossel) ten gehoore ge bracht. Hoewel in geheel modernen vorm is het een werk dat door instrnmentatie en be- vattelgke melodie iedereen aandachtig doet luisteren. Naar men ons mededeelt, stond de uitvoering van dit werk, evenals de auditie van een kwartet van Haydn, zeer hoog en gaf den leider Eldring in laatstgenoemd werk een voorbeeld van goeden smaak, opvatting en uitvoering. Zoowel voor den componist Schater als voor het oonservatoriumkwartet was het een succesvolle avond. Op yerzoek van (jen Nederlandsehen Bond van Handelsreizigers hebben zich de heeren mr H. L. Druoker, mr H. Goeman Borgesius, dr W. H. Nolens, mr P. Rink, A. S. Talma en dr J. Th. de Visser bereid verklaard op te treden pis Commissie van Enquête naar de toestanden, bestaande onder de handelsreizi gers en handelagenten in Nederland, terwgl de heer mr J P. Jolles welwillend het secre tariaat van de commissie op zioh heeft ge nomen. Ongeveer 4000 vragenlgsten zgn thans ver zonden. Door de Maatsohappg der Staatsspoor is aan de weduwe van den hoofd-conducteur Priem, die onlangs bg het spoorwegongeval te Bodegraven is overleden, het volle tractement van haar man toegezegd, benovens 50 per jaar voor ieder kind tot dit 18 jaar is geworden. - De regeering is voornemens het graf van generaal Chassé te Ginnnekec, dat in verval len toestand verkeert, te vernieuwen en het geheel met een hek te omgeven. Te Dordrecht heeft Maandagavond een felle brand gewoed, waardoor het perceel, waarin hg uitbrak, in asoh werd gelegd, terwgl de bewoners in allergl over het dak moesten vlucüten Volgens verklaring van den bewoner was de oorzaak dat, toen hg op een trapje stond om een paar bedgordgnen op te hangen, die trap uitgleed en hg met een lamp, die hg in de hand hield, op het bed viel. Dit geraakte in brand met het bekende gevolg. Te Uselmonde werd Zondag avond een dienstbode door drie personen aangevallen en van muts, hoofdspelden en ketting beroofd. gevallen, ons dan geheel en onverzwakt doende nadenken over de vraagwat zal er verder gebeuren Zal beider levensloop die twee eohtgenooten weer al of niet tet elkaar brengen -«I Jan C. de Vos heeft dat tooneel echter met groot talent gespeeld. Zgn droefheid, ver mengd met de gewaarwordingen, die bg iemand in zgn toestand vallen waar te nemen, zg werden meesterigk weergegeven. Waar hg in het tweede bedrgf, bg het be zoek van jufvrouw Wechsler, de vertegenwoor digster der vrouwen van Weenen, wat al te druk ons voorkwam, en naar onze meening wel wat overdreef, wist hg in het laatste door soberheid waar te zgn. Hg verdiende ten volle den lauwerkrans, hem aangeboden. Mevronw Holtrop—Van Gelder speelde met een zeldzaam talent, in en in natuurlgk, een voudig, zonder naar eenig theatraal effect te jagen. Als huisvrouw, als echtgenoot, bg haar gesprekken met Rosetti, als vrouw wier besef van eigenwaarde ontwaakt, steeds gaf zg heerlgk spel te aanschouwen. Hoe goed doordacht was haar langzaam ver- rgzen na de heftige scene met haar manhoe eenvoudig en toch zoo- aangrgpend haar agita tie, haar stille smart bg het weggaan uit hare woning De bloemenmand, die haar, evenals Jan C. de Vos de krans, werd aangeboden door den voorzitter der afdeeling Middelburg van het Nederlandsck 7ooneelverbond, was een haar eerlgk toekomende hulde. v In verband met den moord in de Ozaar Peterstraat te Amsterdam zgn door den rechter commissaris facsimile's verspreid vr, twee dreigbrieven, door een heer te Bussurn ont vangen. Daarin wordt de bedreiging geuit dat de geadresseerde, zgn vrouw en zgn twee dienstboden vermoord zullen worden omdat de heer een zekeren «Kees" in handen der politie heeft gebracht. Deze brieven zgn onder teekend door «een van de 5" en te Amsterdam gepost. Sedert eenigen tgd wordt, gelgk men weet, vermoed dat de daders van den diefstal, die bg «jezen heer is gepleegd, ook betrokken zgn bg den moord. Onder de arbeiders van het Blauwhoeden - veem aldaar heerseht sedert eenige dagen agitatie tengevolge van het, zooals de arbeiders beweren, niet nakomen der voorwaarden bg de beslechting der jongste kwestie bg genoemd veem. De directie van het veem is de eisoh gesteldHet vereenigingsrecht te erkennen voor al de arbeidersden arbeidstgd weer te herstellen zooals voor twee jarenhet betalen van overwerk, nacht- en zondagsarbeid met 50% extra; opheffing van het ongemotiveerd ontslagsysteem en afschaffing van het boete stelsel. Indien heden avond aan die eisohen' niet was voldaan, zou het veem worden geboyoot. Zaterdagavond heeft men in die stad zich tot een woning in de Tuinstraat ingang verschaft door het opschuiven van een raam. Binnen zgnde heeft men een bruin houten kistje, De keer Van Westerhoven had wederom een rol te vervullen, geheel voor hem als 't ware geknipt. Zulke figuren als de oude Lampl kan hg niet anders dan goed spelen. Hg deed dit dan ook. Den keer Tournaire kunnen wg in Middel burg maar niet meer te zien krggen hg ig nu ziekZondag had dit reeds aanleiding ge geven tot een verandering in het programma bg eene voorstelling te Arnhem. Zooals de heer Jan G. de Vos op geestige wgze aankon digde, zou de heer Ohrispgn de rol van Rosetti vervullen. Hg behoefde daarvoor de toegevendheid van het publiek niet in te roepen, verzekerde de heer De Vos. En dit bleekwant de heer Ohrispgn kende zgn rol uitmuntend en gaf ons een echten gentleman, type van een beroemd zanger en impressario te aanschouwen. De heer Kreeft en mevrouw Cbrispgn— Mulder speelden den heer en mevr. Bininski als echte kunstenaars, los en beweeglgkmej. Inma Morel als mejufvrouw Wechsler was alleraardigstde heer Teune als Dackl geestig en de heer Sohulze, dien wel niemand zal herkend hebben, gaf allervermakelgkst een asthmatisohen, oolgken, ouden heer te zien die eiohzelven erg slim vindt. Hg had veel succes, al was hg slechts kort op het tooneel. Het was een geheel dat uitmuntte door goed doordacht spel. Men kon zien allen speelden voor hun plezier. En dat verschilt nog wel eens. De schouwburg was vol, zoo vol als bg

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1903 | | pagina 1