MIDDELRURGSCHE COURANT.
N°. 301.
148s Jaargang,
Maandag
22 December.
Van een balletje dat niet
opging-
1&Ö2,
Deze courant verschijnt d a g e i y k s, met uitzondering van Zon- en j eesiaagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., f 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
TMISRSfÖBffflJTER E3N VERWACHTING.
20 Dec. 8 u. vm. 45 gr., 12 u. 47 gr., av. 4 u. 47 gr. F. - Verwacht: zwakke tot matige
W. wind, zwaar bewolkte lucht, weinig verandering in temperatuur.
Advertentiën20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50; elke regel sneer 20 cent. Reclamons 40 cent per regel.
Groote letters naai de plaats, die zjj innemen.
T°t de plaatsing van advertentiè'n en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Njjverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Adverlenlie-R
A. BX EiA HAR Ann.» N.S, Voer!) org wal 068, Amsterdam.
By deze courant behoort een
Van strikt recenten datum is het feitr
waarop wij willen wijzen, niet, maar toch
is het niet zoo lang geleden om het te
stempelen tot eene „oude koe".
Bovendien heeft het een naspel gehad,
dat in zijn laatste bedrijf speelt 12 December.
Dat kan dus.
Het feit kwam ons in de gedachten bij
de opvoering van De Koopman van Venetië
en toen wij lazen wat wij na den 12en
ouder de oogen kregen, bekroop nog meer
de lust tot schrijven daarover ons.
Wat is het geval?
Onder het „Nederlandsche Jodendom" is
eene nieuwe beweging gaande, aanvankelijk
met weinig succes.
Men wil de Joodsche politiek weer terug
roepen, die de oude tradities doet herleven
en opkomen wil tegen het wegdoezelen der
Joodsche beginselen in het openbare leven.
Het idee werd op den voorgrond gesteld
en warm verdedigd door een te 's Graven-
hage verschijnend nieuw bladDe Joodsche
CourantAlgemeen weekblad voor het Neder-
landsche Jodendomeen orgaan van ortho
doxe richting.
Over dit idee is een niet-onbelangrijke
polemiek ontstaan, waarbij het vooral be
streden werd door vrijzinnige Israëlieten
maar ook door liberale bladen.
Dit gaf de redactie van genoemde cou
rant aanleiding tot eene nadere ophelde
ring, in het nommer van 5 December, on
der het opschrift „Geen misver
stan d."
En daarin schreef zij o. a.
»Wjj meenen, dat iedere geloovige Jood
verplicht ia in zjjne politieke denkbeelden zich
evenzeer te laten leiden door zjjne geloofsbe
ginselen en geloofsleer als in zgn privaat
leven, in zgn wjjsgeerig denken, in zgn moreel
handelen. Anders is en bljjft fajj een halfmensch
en een halve Jood, werkt hg mee tot het ver
val van het hem heilige geloof, tot. het ont
heiligen van het hoogste goed der geheele
menschheid.
In dien zin moet er dus gesproken worden
van Joodsche politiek en staan wjj op een
Joodsch politiek standpunt.
Doch daarmede is de eisch naar eene Jood
sche politieke partg nog in geen enkel opzicht
gesteld. En evenmin wordt er mede geponeerd,
dat de geloovige Jood zich moet aansluiten bjj
die partgen, die de tegenwoordige rechterzijde
gezegd wórden te vormen.
Immers, het moet voor den geloovigen Jood
zeer de vraag zgn, of eene scheiding tusschen
de praktisch-politieke partgen, die gebaseerd
is op geloofsverschillen, wel gerechtvaardigd
is. Eene vraag trouwens, die zich ieder mensch
dient te stellen. Wg nu zgn overtuigd dat
eene staatkundige partg niet behoeft gebouwd
te zgn op eenheid van geloofsovertuiging, even
min als de coalitiën der partgen moeten af
hangen van de vraag, hoe hare aanhangers
denken over het bovenzinnelgke.
Voor den individu moeten zgne denkbeelden
over dat bovenzinnelgke alles omvatten ei
beheerschen voor de verzameling van indivi
duen als politieke partg, strevende naar het
grootste welzgn der gemeenschap, mogen
slechts hunne praktische wenschen te dien
aanzien in aanmerking komen.
Alléén een geloof, dat zgnen belgders gebiedt
alles aan te wenden om hun getal te vergroo-
ten, de geheele gemeenschap te beschouwen
als een werktuig slechts te zgner verheerlg
king en glorie, kan iets anders vereischen.
Doch het Joodsche geloof staat daar verre
van af. En zoo mogen en moeten wg strgden
tegen alles, wat in de praktische politiek er
op uit is uitsluitend de grenzen te zoeken in
de geloofsverschillen en niet in het onder
scheid in de praktischen wenschen ten bate
van staat en gemeenschap.
Zal het nu nog verwondering wekken, dat
wg volstrekt niet kunnen adviseeren als steun
van de tegenwoordige partgen der rechterzgde
op te treden, al deelen wg vele harer wen
schen
En aan het slot van het opstel heette
het:
>Geene aansluiting dus bg de rechterzgde
geen bgloopen, ondoordacht en onwetend,
bg de linberzgde.
Onder anderen door den heer Martin van
Baalte in het nommei' van 21 Nov. van ge
noemd weekblad.
Eene afzonderlgke partg dan Ook dat
niet, althans voorloopig. Geene nieuwe partjj-
groepeering, op godsdienstige beginselen ge
baseerd. Slechts letten op wat de partgen
villen en ons dan aansluiten bg hen, die, naar
onze meening, onze wenschen in^hoofdzaak
deelen, of trachten met andere geljjk-
willenden eene nieuwe partg te vormen, zoo
't moet.
Geene Joodsche politieke partg dus, wel
Joodsche politiek."
Deze nadere opheldering zal de redactie
van De Standaard wel ontnuchterd hebben.
Zij had eenige dagen te voren hare in
genomenheid betuigd met het streven van
De Joodsche courant.
Het was aandoenlijk te lezen met hoeveel
liefde en warmte zij schreef over het ge.-
loof van Israels heilige traditiën, waaruit
de staatkundige beginselen van alle
christelijke partijen onveranderd worden
En zg wist tevens der liberalen boosheid
tegenover de orthodoxe Joden zoo duidelijk
aan te toonen
„Dat Liberalisme heeft, het mag zonder
zweem van overdrijving dan ook gezegd,
wel aan de Joden in Nederland uitbreiding
van staatkundige rechten geschonken, maar
het Liberalisme heeft tevens de meer ge
goede Joden meerendeels van hun aloude
volkstraditiën vervreemd en is op weg, aan
de Joodsche groep ten onzent al het oor-
spronkelgkc Israëlitische te ontnemen.
De zoogenaamde „Reformjoden" zgn geen
geestverwanten van Mozes en David, van
tja of Meliachi meer, maar
kinderen van Rousseau en Hegel".
De redactie van De Standaardoch zg
kon zoo goed begrgpen dat de orthodoxe
.TnrlAn, „mits zelfstandig- als aio-aii STOOD
optredend, allengs tot de erkentenis komen,
dat de Christelgke partgen, die voor den
Heere der heirseharen optreden, hun nader
staan dan de liberale partgen, die elk ge
zag op staatkundig gebied aan God en zgn
"Woord ontzeggen."
Zie, dit alles klinkt vaderlgk, vriendelgk,
beminnelijk, aandoenlgk.
Maar als men dan zich herinnert hoe
juist zich noemende geloovigen als de
Standaard-mannen er steeds op uit zgn om
de Joden te bekeeren, men denke aan
de „Zending onder Israël" hen dus
trachten over te halen ontrouw te worden
aan het geloof hunner vaderen als men let
op de anti-Semitische beweging van een
orthodox man als dr Stöcker in Berlgn, dan
komen zulke vriendelgke woorden in
geheel ander licht.
En daarom dachten wg onwillekeurig aan
de woorden van Shylock tot Antonio
Signore Antonio, meermalen, vaak
Hebt gg me op den Rialto doorgehaald
Ter zake van mgn leenen en mgn rente
Ik zeide niets, maar trok de schouders op,
Want dulden is het erfdeel van ons volk.
Gg scholdt mg voor een onbekeerde, een
[bloedhond,
Gg spuwdet op mgn tabbaard en dat alles,
Omdat ik weet te handelen met wat mgn is,
Welnu, thans blgkt het dat ge mg behoeft,
Zoo is 'tthans komt ge tot mg, en gg zegt
Shylock, wg wenschen geld," en dat zegt gg
Gg, die mgn baard bespuwdet, met den voet
Mg stiet
Shylockhet type van een Jood van het
oude regime, sprak waarheid.
Zgn ook wg verre van de waarheid
wanneer wg, op grond van het verleden,
beweren dat er ook bg de redactie van De
Standaard een bggedachte is, die tot wan
trouwen moet stemme»
Er is politiek gegoochel in het spel.
Een balletje werd opgeworpen om nieuwe
bondgenooten te zoeken maar zie
balletje ging niet op.
Dat het idee van De Joodsche courant
in zgn oorspronkelgken vorm, geen sym
pathie wekte en bestrgding vond in eigen
kring, lag voor de hand.
Evenmin als de beweging tegen de open
bare school, indertgd door den opperrabgn
Diinner op touw gezet, succes had, evenmin
zal eene scherpe scheiding op politiek terrein
tusschen vrgzinnige en orthodoxe Joden
opgang maken.
De redactie van De Joodsche courant heeft
I zelve gevoeld dat dit niet gaat. En, blgkens
hare, door ons aangehaalde regelen lag dit
ook niet in hare hedoeling.
Maar zg heeft het De Standaard nog
eens duidelgk gezegd„Zelfs de erkenning,
die wg met de christelgke partgen deelen,
dat alle macht, ook die d;es Staats, afvloeit
van God Almachtig, lean ons niet er toe
brengen om ons aan te sluiten bg hen, die
in haar alleen het criterium voor de poli-
tieke-partgen-groepeering zien. Die erken
ning op zich zelve geeft nog geen eenheid
in willen en juist op die eenheid komt het
aan althans als men nastreeft het grootste
welzgn voor de Staalgemeenschap
„In levensbeginselen staat de geloovige
Jood de christelgke partgen zeer na, doch
wat zegt dit alles in de praktische politiek
en wg horhalen hetdaarvoor zgn do
politieke partgen zoo het niet evenzeer
eenheid in praktisch willen in zich sluit?
Hot is naar onze moening juist
onregelmatigheid in onzen politieken
toestand, dat men een partg-criterium
heeft gezocht op een aan de politiek
als zoodanig vreemd terrein, dat men geen
onderscheid heeft weten te maken tusschen
de grondslagen, waarop ieder individu zgne
politieke meeningen bouwt, en die, waarop
de politieke partg haar gebouw van ver
langens en wenschen heeft op te trekken."
Wg staan dus voor de oude kwestie.
Wel ligt er iets zwevends in de uiting
der Joodsche courant over „Joodsche poli
tiek" en „Joodsche politieke partg" wel
heeft haar betoog veel van de „schgn tot
blgk" redeneering van Van Huisde in Mul-
tatuli's Vorstenschoolwel klinkt in haar
nader betoog eigenaardig de eisch„de
ïchte Jood bouwe ook zgn politieke
meeninfi' od ziine godsdienstige befriqselen"
maar grondtoon van haar beweren is toch
dat zg zich niet aansluit bg de antirevolu-
tionnaire partg maar strgdt voor onzijdig-
heid van den staat inzake den godsdienst
en vrgheid en eerbiediging van denken,
van gelooven als eersten eisch op den
voorgrond stelt.
Dat zg niet veel gevoelt voor de open
bare school, is haar zaak. Tegenover haar
staan duizenden wier sympathie voor die
school wel groot en ook onwrikkaar is.
En wg twgfelen geen oogenblik of de
laatste zal onder onze Joodsche landge-
nooten de overhand behouden.
Maar het feit op zichzelf dat aan de zijde
der orthodoxe Joden men niet gehoor wil
geven aan de lokstem van De Standaar dn
een te kenmerkend verschgnsel om daarop
niet te wgzen.
Verwonderen doet het ons niet.
Wie prgs stelt op zgn geloof, op de vrg
heid van denken op dit gebied, zal eigen
zelfstandigheid ook op politiek terrein hoog
houden, en allerminst zgn blik wenden naai
de thans heerschende partgen.
Meer en meer blgkt dan ook dat wg
staan voor andere verhoudingen dan in de
laatste jaren vielen waar te nemen.
De mannen, die thans het bewind in
handen hebben, en dit danken aan de ver
menging van geloofszaken met de staat
kunde, lossen hunne beloften niet in
stellen te leurzg toonen de onmogelgk-
heid van het toepassen hunner godsdienstige
ideeën bg het regeeren van een land dat
uit zooveel verschillende kerkelgke genoot
schappen bestaat.
De teleurgestelden, de ontevredenen zul
len zich meer en meer afscheiden en voegen
bg andere partgen, wier leden op hun beurt,
de kerk latend in het midden, meer het oog
richtend op de behoeften der algemeene sa
menleving, de socialen toestanden willen
verbeteren.
Zoo zullen er na eenige jaren nieuwe partij-
schakeeringen ontstaan, waardoor de maat-
schappelgke verhoudingen beter zullen
worden en waarbg velen elkaar zullen vin
den die nu nog gescheiden zgn
officieel heet, was heden bg het oorlogsdebat
buitengewoon op streek. Hg had een groot
succes. De heeren stonden zelfs op het punt
hem toe te juichen. Hg trok dan ook duch
tig van leer tegen de socialisten. Eerst
de heer Schaper, daarna de heer Troelstra,
vervolgenb beiden tegelgk werden door Geert
gekastgd". Het ging van »klits-klets-klad
deren". De spaanders vlogen er af. Het was
een fcooneeltje, waaronder de Kamer stil werd.
De heer Troelstra, die vóór den spreker
zat, vond het alleronaangenaamst, en de be
weeglijke heer Schaper was er buitengewoon
kalm door geworden. Beiden waren bljjkbaar
overrompeld. Nu werden ze dan ook aange
vallen door iemand, die hun tactiek meester-
Igk verstaat, die volkomen bekend is met hun
argumenten en terminologie o, zoodat ze hun
eigen vechtapparaat in eens tegen zich zeiven
gericht zagen. Het deed ons sterk denken
aan den heer Staalman, die bg de algemeene
beschouwingen dr Kuyper met Kuyperiaan-
sche citatenbommen te ljjf ging, dr Kuyper
voor het »aangezicht van zgn levenden God
Dat was een broeder-twistde aan
val van den heer Van der Zwaag op de socia
listen een familie-twistmaar een oneenig-
heid, waaruit hun tegenstanders nog menig
profjjt zullen kunnen trekken.
Aanleiding tot zgn aanval vond de afge
vaardigde van Schoterland in de uitdrukking
van den heer Schaper, dat de socialisten even
goede patriotten zgn als hun medeburgers
oorlogstijd onder de eerBten zullen
behooren om naar de grensen te trekken. Van
dit, uit een socialistisch taktisch oogpunt weinig
politiek gezegde had dr Kuyper reeds munt
geslagen, door de opmerking dat de socialisten
dan ook voor goede bewapening moesten
Hierbjj was het dien dag gebleven,
wees de heer Troelstra er echter nog
eens op, dat deze uitlating van den heer
Schaper verkeerd begrepen en uitgelegd was,
want hg had alleen bedoeld dat dienstweige-
niet OB..„d§s l
heer Ter Laan aangedaan. In elk geval even
hardhandig als dien dag de heer Ter Laan
werd »gekastijd", ging heden de >tuchtroede"
over de ruggen der groot inquisitoren Troel
stra en Schaper.
Aan den heer Van der Zwaag, die het debat
van heden middag sloot, gingen een aanfca'
sprekers vooraf, die hun standpunten ten op
zichte der oorlogsbegiooting uiteenzetten.
Hierbjj viel het op, dat zoowel de heer Tyde-
man als de heer Troelstra, hoeverre ook hun
denkbeelden uiteenloopen, toch met zorg en
ongerustheid het beleid van den minister van
oorlog gadesloegen.
Da heer Troelitra verklaarde, dat wg op den
weg, dien de minister insloeg, niet tot het
volksleger zouden komen; bg den heerTydeman
die van een z. g. volksleger" niet veel wil
weten, wogen de financieele offers zwaar. De
reorganisatie, die de minister wil invoeren,
zal veel meer kosten dan de regeering denkt,
en voor ons geld zouden wg geen waar krjjgen.
Dat was in het kort de slotsom van zgn betoog.
Tusschen de heeren Tydeman en Troelstra
stond de heer Marchant, die in een zeer uit
gewerkte en breed opgezette redevoering na
ging wat Donderdag door den heer Seret was
gezegd over het Zwitsersche stelsel. Volgens
hem bleek juist het tegendeel van hetgeen
door den heer Saret was beweerd, nl. wg be
talen in verhouding tot Zwitserland veel meer
voor ons leger. Vervolgens nam hg de reor
ganisatie-plannen van den minister van oorlog
onder handen, en toonde aan hoe deze met de zg.
vier maanders" gegoocheld heeft, en door ze in
te deelen bg de gewone formatie per slot vaa reke
ning niet tot 4 maar tot 12 divisien moet komen,
wat onze krachten natuurlgk verre te boven
gaat. Hjj meende dan ook dat wg niet naar
de bereiking van het ideaal: een volksleger"
streefden, maar geheel naar Pruisisch model
weerkrachten inrichtten. Dit was wel
naar
Middelburg 20 December.
Kameroverzicht.
Zitting van Vrijdagochtend en middag.
»Geert" zooals de broeders hem familiaar
noemen, de heer Van der Zwaag zooals hg
was" eigen!)
Schaper geweest.
Boe spitsvondig deze nadere toelichting was,
werd ons heden door den heer Van der Zwaag
duidelijk gemaakt. Hg begon met te herinneren
aan de verklaring van den heer Troelstra, dat
deze protesteerde tegen het militairisme. »Dat
gaat nog goed", klonk snerpend snijdend uit
den mond van den spreker.
Maar hoe is daarmede te rjjmen zgn vol
gende bewering, dat hjj dienstweigering niet
goedkeurt En hoe verklaart hij dan de chau
vinistische verklaring van den heer Schaper,
dat de socialisten onder de eersten zullen z)jn
naar de grenzen te trekken Dit stand
punt kon de heer Van der Zwaag onmogeljjk
begrgpen. Voor hem stond het internationalisme
boven het nationalismevoor hem waren alle
legers slechts werktuigen der kapitalisten.
den verderen inhoud zgner rede zullen
wg niet stil staan.
Zg bevatten de gebruikelijke termen, waar
ede in socialistisch spraakgebruik het mili
tairisme wordt omschreven. Ditmaal zat er
een anarchistisch korstje op de socialistische
koekjes. Zoo hoorden wg den oorlog qualifl
ceeren als »het belichaamd bankroet van het
Christendom", »een zegepraal van het barba
risme' »een slag in het aangezicht der be
schaving" maakte de oorlog »dierljjke schof-
van de menschen, en wat al meer door
spreker te voorschjjn werd gebracht. Van
praktische waarde waren deze opmerkingen
echter niet. Goed voor een minister van oorlog
in Utopia, zoo daar ook zoo'n dignitaris noodig
is, waren het parelen voor de zwjjnen, om het
beleefd uit te drukken, voor een minister van
oorlog in Nederland in de 20ste eeuw,
Of de heer Van der Zwaag al een meester
lijke parodie levert op de leugens, die onge
twijfeld niet alleen in ons maar in het maat-
schappelijk leven van alle cultuurvolkeren zgn
aan te wgzen of de heer Van der Zwaag al
beweert »geen cent en geen man meer"of
al met een gebiedend gebaar uitroept:
>die twee stoelen (marine en oorlog) moeten
van de ministertafel verdwjjnehdit alles
verandert niets aan den feiteljjken toeBtand,
die het onderhouden van
vloot voor de handhaving van onB zelfstandig
volksbestaan noodwendig maakt.
In zooverre is de rethoriek van den heer
Van der Zwaag dus nutteloos en onvruchtbaar
Bl|jft echter het politiek gedeelte, waarin hg
de socialisten aanviel, de logische buitelingen
van de heeren Troelstra en Schaper ten toon
stelde. Als zoodanig zal het betoog ook in de
oogen van den heer Ter Laan, die Donderdag
zoo onbarmhartig door den heer Schaper in
het hoekje was gezeteen verdienstelijke bjj
drage zgn tot het bewjjs der Btelling, dat het
beter is de vuile wasch in de familie te was-
schen- Misschien had de onverhoedsche aan-
aanval van den heer Van der Zwaag wel iets
te maken met die „kastijding' Donderdag den
ona volk. Hg en zgn politieke vrienden
zouden daarom tegen deze nouaing den
minister opkomen.
Wat de minister op deze critiek zal antwoor
den, zal ons morgen ochtend blijken. Heden
avond is Waterstaat aan de orde.
DIT STAD El PROVINCIE.
In het bijvoegsel tot dit nommer vinden
onze lezers, onder Musicalia, van de hand van
onzen muzikalen medewerker, den heer Jan
Morks, een beschouwing over en een opwek
king tot bjjwoning van de repetitie en het
concert, Maandag en Dinsdag a. te geven door
de zangvereeniging Tot Oefening en Uitspanning.
Wjj vestigen daarop de bjjzondere aandacht,
vooral ook omdat wg voor de uitvoering van
Bach's Weihnachts Oratorium zoo gaarne die be
langstelling zouden zien welke het zoo ten
volle verdient,
Het moet een heerljjk en in hooge mate
stichtend werk zgn, dat geheel brengt in d8
Kerst-stemming.
Wie dus meeviert dit Bchoone feest, boe ook
zgn opvattingen daaromtrent mogen zgn, als
een feest dat spreekt van groote en goede
dingen, als een feest van wereldvrede en men-
schenverheffing, h|j verzuime niet die uitvoe
ring bg te wonen.
Zg vormt een waarlgk schoone 'voorberei
ding tot de heerljjke Kerstdagen.
Naar wg vernemen hebben de leden van
de gezondheidscommissie te Middelburg,
met uitzondering van den voorzitter, hun ont
slag genomen, in vórband met de benoeming
van een secretaris van dat college buiten de
aanbeveling om.
Zg gaven van hun besluit en de motieven
daarvan kennis aan den heer Commissaris der
Koningin in Zeeland in het volgend sohrjjven
>Tot ons leedwezen achten wg oub gedron
gen ontslag te nemen als leden der gezond
heidscommissie alhier, waartoe wjj de eer
hadden te worden benoemd bg uw besluit van
27 Augustus 11.
De aanleiding hiertoe ligt voor de hand.
Waar toch bg de benoeming van een secretaris
onzer commissie door U aanvankelijk geen
gebruik werd gemaakt van Uwe bevoegdheid
krachtens art. 26 al. 1 der Gezondheidswet
daartoe zelfstandig over le gaan, maar
waar van ons daarvoor eene aanbeveling werd
gevraagd, hadden wg reden te verwachten,
dat op die aanbeveling zou worden gelet, zulks -
te meer nu daarop waren geplaatst twee leden
onzer commissie, die ingevolge art. 26 al. 8
dier wet benoembaar zgn en zich voor de
vervulling der betrekking beschikbaar hadden
gesteld.
Nu blijkens Uwe missive van 17 December
1902, houdende mededeeling van de benoeming
van een Secretaris onzer Commissie, daarmede
geen rekening is gehouden, zien wjj hierin