MIDDELRURGSCHE COURANT. N°. 301. 148s Jaargang, Maandag 22 December. Van een balletje dat niet opging- 1&Ö2, Deze courant verschijnt d a g e i y k s, met uitzondering van Zon- en j eesiaagen. Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., f 2. Afzonderlijke nummers kosten 5 cent. TMISRSfÖBffflJTER E3N VERWACHTING. 20 Dec. 8 u. vm. 45 gr., 12 u. 47 gr., av. 4 u. 47 gr. F. - Verwacht: zwakke tot matige W. wind, zwaar bewolkte lucht, weinig verandering in temperatuur. Advertentiën20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50; elke regel sneer 20 cent. Reclamons 40 cent per regel. Groote letters naai de plaats, die zjj innemen. T°t de plaatsing van advertentiè'n en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende Handel, Njjverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Adverlenlie-R A. BX EiA HAR Ann.» N.S, Voer!) org wal 068, Amsterdam. By deze courant behoort een Van strikt recenten datum is het feitr waarop wij willen wijzen, niet, maar toch is het niet zoo lang geleden om het te stempelen tot eene „oude koe". Bovendien heeft het een naspel gehad, dat in zijn laatste bedrijf speelt 12 December. Dat kan dus. Het feit kwam ons in de gedachten bij de opvoering van De Koopman van Venetië en toen wij lazen wat wij na den 12en ouder de oogen kregen, bekroop nog meer de lust tot schrijven daarover ons. Wat is het geval? Onder het „Nederlandsche Jodendom" is eene nieuwe beweging gaande, aanvankelijk met weinig succes. Men wil de Joodsche politiek weer terug roepen, die de oude tradities doet herleven en opkomen wil tegen het wegdoezelen der Joodsche beginselen in het openbare leven. Het idee werd op den voorgrond gesteld en warm verdedigd door een te 's Graven- hage verschijnend nieuw bladDe Joodsche CourantAlgemeen weekblad voor het Neder- landsche Jodendomeen orgaan van ortho doxe richting. Over dit idee is een niet-onbelangrijke polemiek ontstaan, waarbij het vooral be streden werd door vrijzinnige Israëlieten maar ook door liberale bladen. Dit gaf de redactie van genoemde cou rant aanleiding tot eene nadere ophelde ring, in het nommer van 5 December, on der het opschrift „Geen misver stan d." En daarin schreef zij o. a. »Wjj meenen, dat iedere geloovige Jood verplicht ia in zjjne politieke denkbeelden zich evenzeer te laten leiden door zjjne geloofsbe ginselen en geloofsleer als in zgn privaat leven, in zgn wjjsgeerig denken, in zgn moreel handelen. Anders is en bljjft fajj een halfmensch en een halve Jood, werkt hg mee tot het ver val van het hem heilige geloof, tot. het ont heiligen van het hoogste goed der geheele menschheid. In dien zin moet er dus gesproken worden van Joodsche politiek en staan wjj op een Joodsch politiek standpunt. Doch daarmede is de eisch naar eene Jood sche politieke partg nog in geen enkel opzicht gesteld. En evenmin wordt er mede geponeerd, dat de geloovige Jood zich moet aansluiten bjj die partgen, die de tegenwoordige rechterzijde gezegd wórden te vormen. Immers, het moet voor den geloovigen Jood zeer de vraag zgn, of eene scheiding tusschen de praktisch-politieke partgen, die gebaseerd is op geloofsverschillen, wel gerechtvaardigd is. Eene vraag trouwens, die zich ieder mensch dient te stellen. Wg nu zgn overtuigd dat eene staatkundige partg niet behoeft gebouwd te zgn op eenheid van geloofsovertuiging, even min als de coalitiën der partgen moeten af hangen van de vraag, hoe hare aanhangers denken over het bovenzinnelgke. Voor den individu moeten zgne denkbeelden over dat bovenzinnelgke alles omvatten ei beheerschen voor de verzameling van indivi duen als politieke partg, strevende naar het grootste welzgn der gemeenschap, mogen slechts hunne praktische wenschen te dien aanzien in aanmerking komen. Alléén een geloof, dat zgnen belgders gebiedt alles aan te wenden om hun getal te vergroo- ten, de geheele gemeenschap te beschouwen als een werktuig slechts te zgner verheerlg king en glorie, kan iets anders vereischen. Doch het Joodsche geloof staat daar verre van af. En zoo mogen en moeten wg strgden tegen alles, wat in de praktische politiek er op uit is uitsluitend de grenzen te zoeken in de geloofsverschillen en niet in het onder scheid in de praktischen wenschen ten bate van staat en gemeenschap. Zal het nu nog verwondering wekken, dat wg volstrekt niet kunnen adviseeren als steun van de tegenwoordige partgen der rechterzgde op te treden, al deelen wg vele harer wen schen En aan het slot van het opstel heette het: >Geene aansluiting dus bg de rechterzgde geen bgloopen, ondoordacht en onwetend, bg de linberzgde. Onder anderen door den heer Martin van Baalte in het nommei' van 21 Nov. van ge noemd weekblad. Eene afzonderlgke partg dan Ook dat niet, althans voorloopig. Geene nieuwe partjj- groepeering, op godsdienstige beginselen ge baseerd. Slechts letten op wat de partgen villen en ons dan aansluiten bg hen, die, naar onze meening, onze wenschen in^hoofdzaak deelen, of trachten met andere geljjk- willenden eene nieuwe partg te vormen, zoo 't moet. Geene Joodsche politieke partg dus, wel Joodsche politiek." Deze nadere opheldering zal de redactie van De Standaard wel ontnuchterd hebben. Zij had eenige dagen te voren hare in genomenheid betuigd met het streven van De Joodsche courant. Het was aandoenlijk te lezen met hoeveel liefde en warmte zij schreef over het ge.- loof van Israels heilige traditiën, waaruit de staatkundige beginselen van alle christelijke partijen onveranderd worden En zg wist tevens der liberalen boosheid tegenover de orthodoxe Joden zoo duidelijk aan te toonen „Dat Liberalisme heeft, het mag zonder zweem van overdrijving dan ook gezegd, wel aan de Joden in Nederland uitbreiding van staatkundige rechten geschonken, maar het Liberalisme heeft tevens de meer ge goede Joden meerendeels van hun aloude volkstraditiën vervreemd en is op weg, aan de Joodsche groep ten onzent al het oor- spronkelgkc Israëlitische te ontnemen. De zoogenaamde „Reformjoden" zgn geen geestverwanten van Mozes en David, van tja of Meliachi meer, maar kinderen van Rousseau en Hegel". De redactie van De Standaardoch zg kon zoo goed begrgpen dat de orthodoxe .TnrlAn, „mits zelfstandig- als aio-aii STOOD optredend, allengs tot de erkentenis komen, dat de Christelgke partgen, die voor den Heere der heirseharen optreden, hun nader staan dan de liberale partgen, die elk ge zag op staatkundig gebied aan God en zgn "Woord ontzeggen." Zie, dit alles klinkt vaderlgk, vriendelgk, beminnelijk, aandoenlgk. Maar als men dan zich herinnert hoe juist zich noemende geloovigen als de Standaard-mannen er steeds op uit zgn om de Joden te bekeeren, men denke aan de „Zending onder Israël" hen dus trachten over te halen ontrouw te worden aan het geloof hunner vaderen als men let op de anti-Semitische beweging van een orthodox man als dr Stöcker in Berlgn, dan komen zulke vriendelgke woorden in geheel ander licht. En daarom dachten wg onwillekeurig aan de woorden van Shylock tot Antonio Signore Antonio, meermalen, vaak Hebt gg me op den Rialto doorgehaald Ter zake van mgn leenen en mgn rente Ik zeide niets, maar trok de schouders op, Want dulden is het erfdeel van ons volk. Gg scholdt mg voor een onbekeerde, een [bloedhond, Gg spuwdet op mgn tabbaard en dat alles, Omdat ik weet te handelen met wat mgn is, Welnu, thans blgkt het dat ge mg behoeft, Zoo is 'tthans komt ge tot mg, en gg zegt Shylock, wg wenschen geld," en dat zegt gg Gg, die mgn baard bespuwdet, met den voet Mg stiet Shylockhet type van een Jood van het oude regime, sprak waarheid. Zgn ook wg verre van de waarheid wanneer wg, op grond van het verleden, beweren dat er ook bg de redactie van De Standaard een bggedachte is, die tot wan trouwen moet stemme» Er is politiek gegoochel in het spel. Een balletje werd opgeworpen om nieuwe bondgenooten te zoeken maar zie balletje ging niet op. Dat het idee van De Joodsche courant in zgn oorspronkelgken vorm, geen sym pathie wekte en bestrgding vond in eigen kring, lag voor de hand. Evenmin als de beweging tegen de open bare school, indertgd door den opperrabgn Diinner op touw gezet, succes had, evenmin zal eene scherpe scheiding op politiek terrein tusschen vrgzinnige en orthodoxe Joden opgang maken. De redactie van De Joodsche courant heeft I zelve gevoeld dat dit niet gaat. En, blgkens hare, door ons aangehaalde regelen lag dit ook niet in hare hedoeling. Maar zg heeft het De Standaard nog eens duidelgk gezegd„Zelfs de erkenning, die wg met de christelgke partgen deelen, dat alle macht, ook die d;es Staats, afvloeit van God Almachtig, lean ons niet er toe brengen om ons aan te sluiten bg hen, die in haar alleen het criterium voor de poli- tieke-partgen-groepeering zien. Die erken ning op zich zelve geeft nog geen eenheid in willen en juist op die eenheid komt het aan althans als men nastreeft het grootste welzgn voor de Staalgemeenschap „In levensbeginselen staat de geloovige Jood de christelgke partgen zeer na, doch wat zegt dit alles in de praktische politiek en wg horhalen hetdaarvoor zgn do politieke partgen zoo het niet evenzeer eenheid in praktisch willen in zich sluit? Hot is naar onze moening juist onregelmatigheid in onzen politieken toestand, dat men een partg-criterium heeft gezocht op een aan de politiek als zoodanig vreemd terrein, dat men geen onderscheid heeft weten te maken tusschen de grondslagen, waarop ieder individu zgne politieke meeningen bouwt, en die, waarop de politieke partg haar gebouw van ver langens en wenschen heeft op te trekken." Wg staan dus voor de oude kwestie. Wel ligt er iets zwevends in de uiting der Joodsche courant over „Joodsche poli tiek" en „Joodsche politieke partg" wel heeft haar betoog veel van de „schgn tot blgk" redeneering van Van Huisde in Mul- tatuli's Vorstenschoolwel klinkt in haar nader betoog eigenaardig de eisch„de ïchte Jood bouwe ook zgn politieke meeninfi' od ziine godsdienstige befriqselen" maar grondtoon van haar beweren is toch dat zg zich niet aansluit bg de antirevolu- tionnaire partg maar strgdt voor onzijdig- heid van den staat inzake den godsdienst en vrgheid en eerbiediging van denken, van gelooven als eersten eisch op den voorgrond stelt. Dat zg niet veel gevoelt voor de open bare school, is haar zaak. Tegenover haar staan duizenden wier sympathie voor die school wel groot en ook onwrikkaar is. En wg twgfelen geen oogenblik of de laatste zal onder onze Joodsche landge- nooten de overhand behouden. Maar het feit op zichzelf dat aan de zijde der orthodoxe Joden men niet gehoor wil geven aan de lokstem van De Standaar dn een te kenmerkend verschgnsel om daarop niet te wgzen. Verwonderen doet het ons niet. Wie prgs stelt op zgn geloof, op de vrg heid van denken op dit gebied, zal eigen zelfstandigheid ook op politiek terrein hoog houden, en allerminst zgn blik wenden naai de thans heerschende partgen. Meer en meer blgkt dan ook dat wg staan voor andere verhoudingen dan in de laatste jaren vielen waar te nemen. De mannen, die thans het bewind in handen hebben, en dit danken aan de ver menging van geloofszaken met de staat kunde, lossen hunne beloften niet in stellen te leurzg toonen de onmogelgk- heid van het toepassen hunner godsdienstige ideeën bg het regeeren van een land dat uit zooveel verschillende kerkelgke genoot schappen bestaat. De teleurgestelden, de ontevredenen zul len zich meer en meer afscheiden en voegen bg andere partgen, wier leden op hun beurt, de kerk latend in het midden, meer het oog richtend op de behoeften der algemeene sa menleving, de socialen toestanden willen verbeteren. Zoo zullen er na eenige jaren nieuwe partij- schakeeringen ontstaan, waardoor de maat- schappelgke verhoudingen beter zullen worden en waarbg velen elkaar zullen vin den die nu nog gescheiden zgn officieel heet, was heden bg het oorlogsdebat buitengewoon op streek. Hg had een groot succes. De heeren stonden zelfs op het punt hem toe te juichen. Hg trok dan ook duch tig van leer tegen de socialisten. Eerst de heer Schaper, daarna de heer Troelstra, vervolgenb beiden tegelgk werden door Geert gekastgd". Het ging van »klits-klets-klad deren". De spaanders vlogen er af. Het was een fcooneeltje, waaronder de Kamer stil werd. De heer Troelstra, die vóór den spreker zat, vond het alleronaangenaamst, en de be weeglijke heer Schaper was er buitengewoon kalm door geworden. Beiden waren bljjkbaar overrompeld. Nu werden ze dan ook aange vallen door iemand, die hun tactiek meester- Igk verstaat, die volkomen bekend is met hun argumenten en terminologie o, zoodat ze hun eigen vechtapparaat in eens tegen zich zeiven gericht zagen. Het deed ons sterk denken aan den heer Staalman, die bg de algemeene beschouwingen dr Kuyper met Kuyperiaan- sche citatenbommen te ljjf ging, dr Kuyper voor het »aangezicht van zgn levenden God Dat was een broeder-twistde aan val van den heer Van der Zwaag op de socia listen een familie-twistmaar een oneenig- heid, waaruit hun tegenstanders nog menig profjjt zullen kunnen trekken. Aanleiding tot zgn aanval vond de afge vaardigde van Schoterland in de uitdrukking van den heer Schaper, dat de socialisten even goede patriotten zgn als hun medeburgers oorlogstijd onder de eerBten zullen behooren om naar de grensen te trekken. Van dit, uit een socialistisch taktisch oogpunt weinig politiek gezegde had dr Kuyper reeds munt geslagen, door de opmerking dat de socialisten dan ook voor goede bewapening moesten Hierbjj was het dien dag gebleven, wees de heer Troelstra er echter nog eens op, dat deze uitlating van den heer Schaper verkeerd begrepen en uitgelegd was, want hg had alleen bedoeld dat dienstweige- niet OB..„d§s l heer Ter Laan aangedaan. In elk geval even hardhandig als dien dag de heer Ter Laan werd »gekastijd", ging heden de >tuchtroede" over de ruggen der groot inquisitoren Troel stra en Schaper. Aan den heer Van der Zwaag, die het debat van heden middag sloot, gingen een aanfca' sprekers vooraf, die hun standpunten ten op zichte der oorlogsbegiooting uiteenzetten. Hierbjj viel het op, dat zoowel de heer Tyde- man als de heer Troelstra, hoeverre ook hun denkbeelden uiteenloopen, toch met zorg en ongerustheid het beleid van den minister van oorlog gadesloegen. Da heer Troelitra verklaarde, dat wg op den weg, dien de minister insloeg, niet tot het volksleger zouden komen; bg den heerTydeman die van een z. g. volksleger" niet veel wil weten, wogen de financieele offers zwaar. De reorganisatie, die de minister wil invoeren, zal veel meer kosten dan de regeering denkt, en voor ons geld zouden wg geen waar krjjgen. Dat was in het kort de slotsom van zgn betoog. Tusschen de heeren Tydeman en Troelstra stond de heer Marchant, die in een zeer uit gewerkte en breed opgezette redevoering na ging wat Donderdag door den heer Seret was gezegd over het Zwitsersche stelsel. Volgens hem bleek juist het tegendeel van hetgeen door den heer Saret was beweerd, nl. wg be talen in verhouding tot Zwitserland veel meer voor ons leger. Vervolgens nam hg de reor ganisatie-plannen van den minister van oorlog onder handen, en toonde aan hoe deze met de zg. vier maanders" gegoocheld heeft, en door ze in te deelen bg de gewone formatie per slot vaa reke ning niet tot 4 maar tot 12 divisien moet komen, wat onze krachten natuurlgk verre te boven gaat. Hjj meende dan ook dat wg niet naar de bereiking van het ideaal: een volksleger" streefden, maar geheel naar Pruisisch model weerkrachten inrichtten. Dit was wel naar Middelburg 20 December. Kameroverzicht. Zitting van Vrijdagochtend en middag. »Geert" zooals de broeders hem familiaar noemen, de heer Van der Zwaag zooals hg was" eigen!) Schaper geweest. Boe spitsvondig deze nadere toelichting was, werd ons heden door den heer Van der Zwaag duidelijk gemaakt. Hg begon met te herinneren aan de verklaring van den heer Troelstra, dat deze protesteerde tegen het militairisme. »Dat gaat nog goed", klonk snerpend snijdend uit den mond van den spreker. Maar hoe is daarmede te rjjmen zgn vol gende bewering, dat hjj dienstweigering niet goedkeurt En hoe verklaart hij dan de chau vinistische verklaring van den heer Schaper, dat de socialisten onder de eersten zullen z)jn naar de grenzen te trekken Dit stand punt kon de heer Van der Zwaag onmogeljjk begrgpen. Voor hem stond het internationalisme boven het nationalismevoor hem waren alle legers slechts werktuigen der kapitalisten. den verderen inhoud zgner rede zullen wg niet stil staan. Zg bevatten de gebruikelijke termen, waar ede in socialistisch spraakgebruik het mili tairisme wordt omschreven. Ditmaal zat er een anarchistisch korstje op de socialistische koekjes. Zoo hoorden wg den oorlog qualifl ceeren als »het belichaamd bankroet van het Christendom", »een zegepraal van het barba risme' »een slag in het aangezicht der be schaving" maakte de oorlog »dierljjke schof- van de menschen, en wat al meer door spreker te voorschjjn werd gebracht. Van praktische waarde waren deze opmerkingen echter niet. Goed voor een minister van oorlog in Utopia, zoo daar ook zoo'n dignitaris noodig is, waren het parelen voor de zwjjnen, om het beleefd uit te drukken, voor een minister van oorlog in Nederland in de 20ste eeuw, Of de heer Van der Zwaag al een meester lijke parodie levert op de leugens, die onge twijfeld niet alleen in ons maar in het maat- schappelijk leven van alle cultuurvolkeren zgn aan te wgzen of de heer Van der Zwaag al beweert »geen cent en geen man meer"of al met een gebiedend gebaar uitroept: >die twee stoelen (marine en oorlog) moeten van de ministertafel verdwjjnehdit alles verandert niets aan den feiteljjken toeBtand, die het onderhouden van vloot voor de handhaving van onB zelfstandig volksbestaan noodwendig maakt. In zooverre is de rethoriek van den heer Van der Zwaag dus nutteloos en onvruchtbaar Bl|jft echter het politiek gedeelte, waarin hg de socialisten aanviel, de logische buitelingen van de heeren Troelstra en Schaper ten toon stelde. Als zoodanig zal het betoog ook in de oogen van den heer Ter Laan, die Donderdag zoo onbarmhartig door den heer Schaper in het hoekje was gezeteen verdienstelijke bjj drage zgn tot het bewjjs der Btelling, dat het beter is de vuile wasch in de familie te was- schen- Misschien had de onverhoedsche aan- aanval van den heer Van der Zwaag wel iets te maken met die „kastijding' Donderdag den ona volk. Hg en zgn politieke vrienden zouden daarom tegen deze nouaing den minister opkomen. Wat de minister op deze critiek zal antwoor den, zal ons morgen ochtend blijken. Heden avond is Waterstaat aan de orde. DIT STAD El PROVINCIE. In het bijvoegsel tot dit nommer vinden onze lezers, onder Musicalia, van de hand van onzen muzikalen medewerker, den heer Jan Morks, een beschouwing over en een opwek king tot bjjwoning van de repetitie en het concert, Maandag en Dinsdag a. te geven door de zangvereeniging Tot Oefening en Uitspanning. Wjj vestigen daarop de bjjzondere aandacht, vooral ook omdat wg voor de uitvoering van Bach's Weihnachts Oratorium zoo gaarne die be langstelling zouden zien welke het zoo ten volle verdient, Het moet een heerljjk en in hooge mate stichtend werk zgn, dat geheel brengt in d8 Kerst-stemming. Wie dus meeviert dit Bchoone feest, boe ook zgn opvattingen daaromtrent mogen zgn, als een feest dat spreekt van groote en goede dingen, als een feest van wereldvrede en men- schenverheffing, h|j verzuime niet die uitvoe ring bg te wonen. Zg vormt een waarlgk schoone 'voorberei ding tot de heerljjke Kerstdagen. Naar wg vernemen hebben de leden van de gezondheidscommissie te Middelburg, met uitzondering van den voorzitter, hun ont slag genomen, in vórband met de benoeming van een secretaris van dat college buiten de aanbeveling om. Zg gaven van hun besluit en de motieven daarvan kennis aan den heer Commissaris der Koningin in Zeeland in het volgend sohrjjven >Tot ons leedwezen achten wg oub gedron gen ontslag te nemen als leden der gezond heidscommissie alhier, waartoe wjj de eer hadden te worden benoemd bg uw besluit van 27 Augustus 11. De aanleiding hiertoe ligt voor de hand. Waar toch bg de benoeming van een secretaris onzer commissie door U aanvankelijk geen gebruik werd gemaakt van Uwe bevoegdheid krachtens art. 26 al. 1 der Gezondheidswet daartoe zelfstandig over le gaan, maar waar van ons daarvoor eene aanbeveling werd gevraagd, hadden wg reden te verwachten, dat op die aanbeveling zou worden gelet, zulks - te meer nu daarop waren geplaatst twee leden onzer commissie, die ingevolge art. 26 al. 8 dier wet benoembaar zgn en zich voor de vervulling der betrekking beschikbaar hadden gesteld. Nu blijkens Uwe missive van 17 December 1902, houdende mededeeling van de benoeming van een Secretaris onzer Commissie, daarmede geen rekening is gehouden, zien wjj hierin

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1902 | | pagina 1