MIDDELBURGSCHE G01RA\T
1902.
Dinsdag
18 November.
N°, 272.
Mü5 Jsarpug,
'Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, mot uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p.," 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
17 Nov. 8 u. vm. 32 gr., 12 u. 33 gr., av. 4 u. 33 gr. F. Verwaoht: zwakke tot matige
O. wind, licht bewolkte lucht, geringe afname in temperatuur.
Advertentiën20 cent por regel, floboorto-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50elke regel meer 20 cent. Keclamens 40 cent per regel.
Gtrooto letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreftenae
Handel, N$verheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bnreno
A. BB &A MAR Ann., N.Jt. Veerbnrgwal 366, Amsterdam.
Bij deze courant behoort een
MIddalburg 17 November.
Weinig ol geen nieuws
heeft rat Van Houten, hg zgn optreden 11.
Donderdagavond, te Oostburg gezegd
Trouwens, er was niet anders te verwachten.
Iemand die al zoo herhaaldelijk van zjjne
blinde ingenomenheid met eigen werk de ge
brekkige kieswet, heeft bljjk gegevendie het
een voorrecht schjjnt te achten te bljjven stil
staan als hg heelt wat hg wenscht-, wiens ver
langen, in tegenstelling met eigen vroeger
streven naar vooruitgang, zich nu schjjnt te
beperken tot het allereenvoudigste en zich den
naam conservatief als een eer aanrekent, zoo
iemand kan moeiljjk frissche, nieuwe gedachten
ten beste geven.
Het spjjt ons voor dezen hoogst bekwamen,
verdienstelijken man, dien wjj vroeger zoo zeer
bewonderden en vereerden, dat hg thans, in
tegenstelling met zjjn eervol verleden, een der
gelijk standpunt inneemt.
Voor den wassenden stroom des tjjds op
kiesrechtgebied heeft hjj blijkbaar qog noch oor.
En al scharen wg ons ook aan zgne zgde
waar het geldt de clericalen te beslrjjden en de
toeneming van hun invloed met alle macht
tegen te gaan, dit neemt toch niet weg dat
wjj daarom tegenover hem staan waar het
geldtniet blind zich te toonen voor de recht
matige eisïhen d&- dringende behoeften die
zich op sociaal, en maatschappelijk gebied
voordoen.
Wjj zullen thans echter niet voortzetten den
strjjd tegen de opvattingen van den oud
minister, Te trachten hem te bekeeren is
water naar de zee dragen. En welk nut kan
het hebben iemand te bekampen die zoo ge
heel staat buiten de bewegingen van onze
dagen, en die, na zgne herhaalde nederlagen
in het kiesdistrict dat hg jaren lang heeft ver
tegenwoordigd, en den in andere districten ge
bleken tegenzin om hem als candidaat te nemen,
in de praktische politiek wel geen groote rol
meer zal spelen.
Het is hard het te moeten zeggen tegenover
een man als mr Van Houten, maar de feiten
hebben het duideljjk aan het licht gebracht:
zgn woord heeft niet meer het gezag van wel
eer; men moge nog eens naar hem luisteren
in dezen of genen beperkten kring
groote, de gezaghebbende politieke kringen
houdt men met hem bljjkbaar geen rekening
meer.
Dat is het natuurljjk gevolg wanneer iemand
als hg zoo zeer geraakt uit den koers, zoo zeer
afwgkt van den weg die naar den vooruit
gang voert, zoo zeer door zgn daden van heden
in botsing komt met zgn verleden.
Veel belangwekkender dan mr Van Hou-
ten's, te Oostburg geleverd, betoog vinden wg
wat de redacteur van Patrimonium, de heer
Talma, dezer dagen over het kiesrecht-vraag
stuk in zgn blad schreef.
Dit kan dienen als een tegenhanger van
hetgeen de vader der tegenwoordige kieswet
verkondigde tot lof van zgn eigen kind;
wjj willen hopen dat hg daarvan kennis neme,
Wellicht zou hem dat tot inkeer kunnen
brengen.
Wat de heer Talma zegt, is wei niet geheel
nieuw, maar juist omdat het van zgn kant
komt, de kennisname waard.
Hg levert een critiek op art. 80 der Grond
wet, op de »zonderling gekozen" woorden
kenteekenen van geschiktheid en maatschap-
peljjken welstand.
Natuurljjk heeft, zoo wordt door den heer
Talma opgemerkt, de Grondwet bedoelt de
ongeschikten uit te sluiten, maar dan heeft de
toevoeging van den maatschappelgken welstand
ook geen zin, of is bedoeld ook geschikten te
weren, die geen voldoenden welstand genieten,
en ongeschikten tot kiezer te maken als ze maar
in goeden doen zgn Bezit de wetgever den
juisten toetssteen der geschiktheid, dan moet
hg zich alleen daarvan bedienen en niet een
achterdeurtje open honden voor ongeschikten,
zelfs al behoorden dezen tot de hoogst aan-
goslagenen.
Die kenteekenen van geschiktheid evenwel
staan erin de Grondwet maar svoor de fraaiig
heid" bjjnoch Tak, ncch Van Houten heeft
er practisch iets mee kunnen uitvoeren, noch
iemand anders zal dit kunnen doen. FeiteJjjk
dus kemt alles neer op de kenteekenen van
welstand, maar hoe die te vinden P De Kies
wet heeft zich dan ook maar tevreden gesteld
met »het trekken van een paar grenslgnen
door de bevolking heen, om, daarna zuiver
willekeurig vast te stellen, dat het verteren
aan de eene zgde van de grenslijn is een
enteeken v a n in a a t s c h a p p el jj ken
w e 1 s t a n d". Maar gesteld al, 't ware moge-
ljjk die kenteekenen te vinden, dan nog is het
verbinden van de kiesbevoegdheid aan het
bezit van maatschappelgken welstand niet te
verdedigen.
Ging 't bjj den Staat" zoo schrjjft de
redacteur van Patrimonium zeer juist alleen
om de belangen van de bezitters als zoodanig,
dan was het zeer verklaarbaar, dat men
alleea liet meespreken degenen, die wat hebben.
Maar dat ontkent immers ieder. Ieder geeft
ie, dat het in den Staat niet gaat om het
bezit, maar oin het recht.
Waar staat geschreven, dat het recht veiliger
is bjj de rjjken dan bjj de armen Zeker de
armen kunnen misbruik maken van hun macht,
evenals de rjjken misbruik hebban gemaakt
van hun maoht, omdat zjj zondige menschen
jn evenals de rjjken.
Waar staat geschreven, dat het recht der
veilig is bjj de rjjken Waar is het
stukje historie, dat de welgestelden recht geeft
tot de anderen te zeggenWjj hebben het
betere inzicht, wjj hebben den goeden wil,
laat ons voor u zorgen, die u te veel moet
aftobben aan het dageljjksch brood, om u nog
te bekommeren om de zaken van Staat
Dit is nergens te vinden en daarom is de
bepaling der Grondwet, die feiteljjk maat
schappelgken welstand als eiscb stelt voor
kiesbevoegdheid, onrecht.
't Behoeft ons dan ook niet te bevreemden,
dat de Kieswet, die op dat Grondwetsartikel
rust, onbevredigd laat. Die wet gaat ongelooi-
ljjk ver, stelt de eischen zoo laag, dat niemand
ze in ernst kan houden voor wat ze voorgeven
te zgn, maar het uitganspunt deugt niet en
daarom bljjffc de regeling slecht en het vraag
stuk naar eene goede regeling van het kies
recht onopgelost."
Allen tegenstrevers van een rechtvaardig
kiesrecht bevelen wg, met de Arnh. Crt., deze
woorden ter behartiging aan, allereerst der
redactie van De Nederlanderdie zich zoo boos
maakt telkens als de juistheid harer bewering
betwist wordt, dat de volksbelangen volkomen
veilig zgn in de handen van alle vertegen
woordigers, hoe ook gekozen, voor wie de
uitvoering van hun mandaat slechts is hand
having van »het recht", natuurljjk naar
hunne subjectieve opvatting, welke, hoe eerljjk
ook gemeend, toch altjjd min of meer éénzijdig
moet zgn.
Wat den heer Talma betreft, nog dit onzer-
zjjdsWaar deze op zoo juiste gronden het
bewuste artikel 80 der grondwet bestrjjdt en
onwederlegbaar aantoont dat het voor eene
billjjke regeling van het kiesrecht een belet
sel vormt, verwachten wjj thans van hem, dat
bjj als bekwaam en invloedrjjk lid van zgne
partjj nu krachtig ertoe zal aansporen om met
anderen, met Vrjjzinmg- en met So
ciaal-democraten, te jjveren voor grond
wetsherziening om een beter, recht
vaardiger kiesrecht te kunnen verkrjjgen.
Wjj vestigen der- bgzondere aandacht
van onzen lezerskring te Middelburg op
het in het bjjvoegsel tot dit nommer voorko
mend Ingezonden stuk van den heer mr R Fruin
waarin deze nadere opheldering geeft omtrent
zgn bedoeling met het register der voormalige
stads-wis8elbank.
Even als wg dit deden, zullen zeker velen
met belangstelling daarvan kennis nemen.
- Door den Commissaris der Koningin in
deze provincie zgn benoemd in de gezond
heidscommissie voor de vereeniging van ge
meenten welke haar zetel hebben te
Goes mr J. G. de Witt Hamer, advocaat
en procureur, plaatsvervangend kantonrechter
en wethouder te Goes, tot lid en voorzitter
en tot leden H. R. Foliner, arts te Driewegen,
D. van der Poel, timmerman te Ovezande, dr
G. H. Leignes Bakhoven, buitengewoon lid van
den arbeiders gezondheidsraad te Goes, en M
de Jonge Jz., lid van de Provinciale Staten te
Goes
ruiningen F. D. Kolft' van Oosterwjjk,
arts te Kruiningen, tot lid en voorzitteren
tot leden J. N. Elenbaas, burgemeester te
Krabbendjjke, P. Lindenbergh, landbouwer te
Wemeldinge, K. J. Blok van Laer, industrieel
te lerseke, en A. J. A. Hoogvlied, bouwkun
dige te Baarland
T h o 1 e n mr J. Plet, kantonrechter te
Tholen, tot lid en voorzitteren tot leden A.
Morel, arts te Stavenisse, G. Bolier Gz., bouw
kundige, lid der Provinciale Staten te Scher-
peniase, J. Gelderbloem, oud-onderwgzer te
Poortvliet A. van de Sande, veearts te Oud
stukken en bestoxtingen, is men begonnen in
1878, dat tot 1895 steeds uitbreiding onder
ging zoodat de totale lengte daarvan ruim
500 meters bedraagt, bjj eene breedte van
meters, terwjjl het zee-einde van dat
werk tot eene diepte van 25 a 30 meters
beneden laagwater reikt.
JNa de inundatie van den aangrenzenden
Sophia-pol&er, in December 1894, werd in 1898
begonnen ook dezen oever met zink en stort-
werken te verdedigen, waardoor in 1900 aldaar
een oeverwerk werd verkregen dat bjj eene
breedte van 150 M. eene lengte heeft van
450 Meters, zich uitstrekkende tot de diepte
van ruim 25 Meters beneden laagwater.
Tusschen beide genoemde oeverwerken is
og een onverdedigd gedeelte oever vak ter
-e van ongeveer 575 meters; de ervaring
zal moeten leeren of men ook dat gedeelte
zal moeten verdedigen, doch als vaststaande
kan worden aangenomen dat door het aan
leggen der beide oeverwerken dit gedeelte
de noordkunst van Noord-Beveland tot
op heden is behouden gebleven.
Terneuzen A. Moerdjjk, fabrikant, lid
van de Provinciale Staten van Zeeland te
Zuiddorpe, tot lid en voorzitter; en tot leden
F. C. van Deinse, advocaat te Terneuzen,
R. P. Offringa, arts te Axel, R. J. Klaassens,
apotheker te Terneuzen, en J. Wisse, bouw
kundige te Zaamslag.
UIT ST1D EN PROVINCIE.
Nog even eene herinnering aan de verkiezing
voor leden der Kamer van Koophandel en
Fabrieken te Middelburg op morgen
(Dinsdag).
De gelegenheid om daaraan deel te nemen
bestaat tusschen tien on één uur op
stadhuis.
Men vuile in
het witte briefje met de namen der zes
aftredende ledenJ. Lutejjn, J. P. Fokker, H.
P. den Bouwmeester, Ph. Boudewjjnse, L. G.
Kakebeeke en H. A. van Adrichem Boogaert
het blauwe briefje met den naam van
E. A. C, F. Mes (Dam).
Uit Vlissingen.
Ten gevolge van verkeerde opgaaf
wjj de vorige week üen bericht op dat met
gunstig gevolg examen was gedaan voor bin
nenloods door den varensgezel J. J. van Rjjssel.
Dat was onjuistde naam van den geslaagde
is J. J. van Hoepen.
Niet de schade aan den Oostberm der haven
aldaar, maar die aan den Weriberm, door de
Koningin Regentes teweeg gebracht, wordt op
700 geschat.
De brievengaarder te Aagtekerke
C. Maljers, is, op zgn verzoek, met 15 Nov.
eervol ontslagen.
Tot commies der postergen en telegraphic
3de kl. is benoemd de commies 4de kl. J. N.
Vegter te Vlissingen.
Bjj kon. besluit zgn, zooals nog in een
deel der oplaag van ons vorig nommer werd
gemeld, benoemd in het college van regenten
over de strafgevangenis te Goes tot voorzitter
J Fransen van de Putte, en tot lid, ter ver
vanging van jhr mr J. D, Pompe van Meerder-
voort, op verzoek eervol ontslagen onder dank
betuiging, mr J de Witt Hamer J.Gz., advocaat
te Goes.
Naar men ons uit Hansweert meldt
is Zaterdagmiddag de tjalk Ondernemingschip
per Oudesluis, in de haven aangevaren door
het schip Woutrina Adriana, schipper Leeuwen-
stein, waarbjj de tjalk aanzienljjke averjj be
kwam.
Door de zuiging van een passeerende boot
sloeg een der vloeddeuren der sluis aldaar
open, waardoor een duwpers middendoor brak.
De tjalk Emanuel, schipper Tolhuizen, met
suikerbieten van Hansweert naar Roosendaal
is lek geworden. Het schip is in de buiten
haven gesleept, gestopt en daarna naar Roosen
daal vertrokken.
In het kanaal door Zuid-Beveland is de
houten aak La Belgique, schipper Mejjer, op het
Duitsche sleepschip Rhederei geloopen. De aak
bekwam aanzienljjke averg aan het voorschip
boven de waterljjn.
Nog is te Hansweert met een gebroken giek
binnengekomen de aak Watergeus, schipper
Hazewindus.
Men schrjjft ons
In e en paar vorige nummers van dit blad
werd melding gemaakt van eene ontstane
afschuiving in den oever van den Anna Friso-
polder, Noord-Beveland, ten oosten van het
voor dien polder gelegen oeverwerk, zonder
dat daardoor genoemd oeverwerk werd be
schadigd.
Uit de metingen en peilingen, onlangs
richt, na de ontdekking der afsohuiving, is
gebleken' dat deze een lengte heeft van
ongeveer 200 meters, bjj eene breedte van
ruim 40 meters, terwjjl eene aanmerkeljjke
verdieping daar ter plaatse is opgemerkt.
Met het maken van bovengenoemd oever
werk voor dozen polder, bestaande uit zink-
De begrafenis van het, te 's Gravenhage
op zoo'n noodlottige wjjze omgekomen echtpaar
Pauluasen had Zaterdagmorgen te acht uren
te Zierikzee plaats.
De beide Ijjkwagens waren met kranzen
bedekt.
De dienst in de Roomsch katholieke kerk
werd verricht door den broeder van de over
leden vrouw, kapelaan Donders, bijgestaan door
kapelaan Engering te Zierikzee. Het zang
koor zong het Requiem van Verhulst.
Op de begraafplaats werd de dienst ver
vuld door den heer Tolenaar, pastoor te Zierik-
e. Het koor zong de gebruikeljjke gezan-
in als Profundis en een Pie Jesus van Beltjens.
Geen oog bleef droog, toen men daar de
aandoeningen van de zwaar beproefde kinde
ren en den hoogbejaarden vader en andere
familieleden aanschouwde.
Zooals steeds bjj dergelijke tragische gebeur
tenissen, was da belangstelling van het publiek
groot. Zjj openbaarde zich ook reeds
lag namiddag, toen de lijkkisten uit 's Gra
venhage per stoomboot van Rotterdam werden
aangebracht.
Meermalen zgn door enkele leden der
afdeeling Schouwen en Duiveland,bjj deMaat-
schappjj voor landbouw en veeteelt in Zeeland
pogingen aangewend om, in navolging van de
Hollandsche maatschappij, een onderlinge
brandwaarborgmaatschappij op te richten. Hun
idee vond echter weinig sympathie.
Thans zullen zjj op de heden te houden
vergadering van de onderlinge veeverzekerings-
maatsehappjj D. E. Lte Zierikzee ge
vestigd, trachten eene vereeniging tot sl and
te brengen, uitsluitend tot verzekering tegen
brand van alles wat "den landbouw betreft.
Door de leden van het 1 oüaagfonds voor
Werklieden te Renesse is met groote
meerderheid besloten om toe te treden tot de
vereeniging der fondsen van Noordwelle, Haam
stede en Burgh. Zoo zullen dus nu in Westeljjk
Schouwen de leden, die naar een dier geme
ten verhuizen, dadeljjk des verlangd in het
fonds hunner nieuwe gemeente worden opge
nomen.
Ook werd besloten de andere fondsen (in
Oostelijk Schouwen) uit te noodigen tot toe
treding in dezen bond.
In de Zaterdag te Stavenisse
gehouden vergadering van den gemeenteraad
werd vastgesteld een nieuwe verordening op
het heffen van markt- en staangeld. Ter voor
ziening in de vacature, ontstaan door het be
danken van den heer M. Neele, werd benoemd
tot lid der commissie tot wering van school
verzuim da heer Andr. v. 't Hof*
verkoop van 17 olmehoomen, staande op de
voormalige vestingwerken, nabjj de Zuidpoort,
en de opbrengst daarvan te bestemmen tot
verbetering der straten.
Aan de wed. Bejjaert werd kwijtschelding
verleend van een gedeelte der pachtsom, van
het bjj haar in pacht zjjnde peroeel weiland
en zulks wegens verkoop en het uitgeven in
erfpacht van een gedeelte van aat perceel.
Met algemeene stemmen werd, in te gaan
i November, tot klokkenist benoemd J. J.
Ghjjsels en zulks in plaats van zgn vader
wjjlen Ab. Ghgsels.
Met erkentelijkheid werd aanvaard eene
vrjj willige bjjdrage van f 300 tot voortzetting
van de restauratie van het raadhuis, onder
lekere voorwaarden aangeboden door den heer
F Hennequiu, lid der commissie van toezicht.
Zondag gaf de reder jj kerskamer Jacob
van Lennep te Biervliet een tooneelvoor-
stelling, die door een talrjjk publiek werd bjj-
gewoond.
Het programma bevatte Iwee Zusters, too-
neelspel in 5 bedrjjven, en Joost Uilenspiegel,
bljjBpel in éen bedrjjf. De vertolking was
verdienstelijk, evenals de uitvoering der ma-
zieknommers onzer Harmonie.
Voor het bal was de deelneming al te groot.
Als een gevolg van den Sint Maarten Zon
dag was de lokaliteit te druk bezet met dans-
lustigen.
Door de marechaussee te Oostburg
is proces-verbaal opgemaakt tegen zekeren
M. N., verdacht van atrooperjj. Vermoed werd
dat hjj in verscheidene tuinen diefstal ge
pleegd had van kool; bjj onderzoek bleken
verscheidene kooien op de achtergebleven
stronken te passen, De dader bekende gedeel
telik schuld.
- In de Vrjjdagnamiddag te Sluis ge
houden raadsvergadering, welke door zes leden
werd bjj gewoond, de heer De Brujjne was
met kennisgeving afwezig, werden tot leden
van het Algemeen Armbestuur herbenoemd
de heeren J. P. Bal en J. J. du Burck.
De begrootingen der godshuizen voor 1903
werden goedgekeurd, nl. die van het gasthuis
in ontvang en uitgaat op 3554.66s en die
van de weezenadministratie in ontvang en uit
gaaf op 1789.72.
Een verzoek van de bewoners der Nieuw-
straat, tot het plaatsen van nog een lantaarn
werd van de hand gewezen.
Op voorstel van burg. en weth. werd besloten
de vervaardigde voorwerpen van het handwerk-
onderwjjs aan school A bjj enkele inschrjj ving
in het openbaar te verkoopen.
Eveneens werd besloten tot den openbaren
Dinsdag
Woensdag
Donderdag
Vrjj dag
Zaterdag
Zondag
Maandag.
HOOGWATER.
VUMimgen.
18 November nam.
19
21
2.51
3.43
4.37
5.35
6.43
8.16
9 30
LETTEREN EN KUNST.
In het jongste nommer van Rei
komt een portret voor van mej. Rika
Hopper, de verdienstelijke, jeugdige actrice,
die onlangs te Middelburg in Vriendinnetje
zoo groote sympathie wekte.
Zjj heeft nu opnieuw in een nieuwe rol in
Zijn speelgoed veel succes gehad en »nieuw
voedsel gegeven aan de verwachting, dat wjj
in haar hebben te begroeten de dramatische
kunstenares, die bjj voortschrijdende ontwik
keling is aangewezen de opvolgster te worden
van mevrouw Mann—Bouwmeester," wier leer
linge zjj is en die, naar het schjjnt, haar ook
al eerlang als hare opvolgster heeft aange
wezen.
In hetzelfde nommer komen nog voor de
volgende bijdragenHet pensioenfonds voor
Nederlandsche 1 ooneelspelers en de Maatschappij
'o in samenwerking De gevarenaan het
looneel. Spoken en Yvette Guiibert.
Vooral de drie laatste zgn zeer lezenswaardig.
Bjj de Nederlandsche Mozart- Vereeniging,
die onlangs een prjjsvraag uitschreef voor eeno
Nederlandsche vertaling van den Don Juan,
zgn zeven antwoorden ingekomen. Een achtste
kwam na het verstrijken van den daarvoor
gestelden termjjn. De jury hoopt in Januari
uitspraak te kunnen doen.
Op een concert, Woensdag 12 dezer in
het Stadtisches Kaufhaus te Leipzig gegeven,
werkte o. a. mee onze vroegere stadgenoote
ejuff. Harry van der Harst.
In de recensie van dit concert in het Leip-
ziger 7agehlatt komt o.a. het volgende voor:
Onder de medewerkende solisten verwierf
in de eerste plaats mejuff. Harry van der
Harst succes door haar zware, metaalrjjke stem
en haar doordachte voordracht. De stem van
deze dame belooft zeer veel en zal zich bjj
verdere studie met der tjjd glansrjjk ontwik
kelen. Een kleine neiging tot detoneeren moet
nog worden onderdrukt. Mejuff. Van der Harst
zong slechts gezangen van ernstigen aard,
waarvoor zjj van nature den meesten aanleg
schjjnt te hebben. Het beste beviel ons de
Aria van Handel uit de Messias die zeer goed
voor haar stem lag."
MUSIC ALIA.
Hoewel het mjjn inziens overbodig mag
heeten om op het concert, dat de Vereeniging
voor Instrumentale Muziek op Donderdag 20
November in de Concertzaal zal geven, de
aandacht te vestigen mjj dunkt dat een
programma waarop Beethoven's F-dur sinfonie
(no 8) prjjkt, geen verdere aanbeveling be
hoeft zoo wil ik toch met een enkel woord
wjjzen op de medewerking van den heer Joh.
Wjjsman uit Amsterdam. Deze pianist, die in
onze provincie nog weinig bekend is, doch
daarentegen te Amsterdam door zgn meer
malen optreden als solist bjj concerten van
Mengelberg's orkest een welverdiende reputatie
geniet, zal zich hier doen hooren in Chopin's
zoo eenig mooi F-moü Concert op. 21, en in
twee kleinere nummers, nl. Pierné's Nocturne
