MIDDELBIRGSCHE COURANT.
N°. 245.
145' Jaargang,
1902.
Vrijdag
IT October.
JDeze ooarant verschijnt dagelijks, met nitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowol voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., f2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent,
THERMOMETER EN VERWACHTING.
16 Oct. 8 n. vm. 55 gr., 12 u. 61 gr., av. 4 n. 57 gr. F. V e r w a c h tkrachtige tot storm-
aohtige ruimende windveranderlijk, buiig weer, weinig verandering in temperatuur.
Advertentiën20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 7 regels f 1.50elke regel meer 20 cent. Eeclamens 40 cent per regel»
Groote letters naar de plaats,, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betredende
Handel, Njj verheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau
A. BB JL-A MAR Asn.g N.S» Voorburgwal 2fl~
Kookonderwijs op deherha-
lings-schooK
ii.
(S101).
Naar aanleiding van het hoofdartikel
Tooi* de Practijk des Levensden 21en Juli
in deze courant verschenen, zij het mij ver
gund de aandacht nog eens op het nut van
kookonderwijs aan de herhalings-school voor
meisjes te vestigen, waarvoor in genoemd
artikel zulk een warm pleidooi werd geleverd.
Daar ik het voorrecht heb gehad het
kookonderwijs op de herhalings-scbolen te
leeren kennen van af zijn eerste ontwikke
ling tot op heden, meen ik niet beter te
kunnen doen dan hier iets van mijn erva
ringen op dit gebied mee te doelen, hopend
dat dit een weinig belangstelling moge on
dervinden in een gemeente, waar burg. en
vreth. en de commissie van toezicht op het
lager onderwijs, en ook de districts-school-
opziener, zoo ernstig hun verlangen naar
invoering van dit onderwijs hebben uit
gedrukt.
In Den Haag worden sedert den winter
van 1894—'95 kooklessen aan de herhalings
scholen gegevenin den aanvang op vier,
sedert verleden jaar op vijf scholen, terwijl
het gemeentebestuur met den len Nov. van
dit jaar dit onderwijs aan zes herhalings
scholen voor meisjes hoopt te kunnen ver
strekken. Commentaar is hierop vrij over
bodig als het kookonderwijs niet door leer
lingen, schoolhoofden en gemeentebestuur
werd op prijs gesteld, zou er natuurlijk geen
sprake zijn van uitbreiding van een leervak,
dat zijn eigenaardige moeilijkheden en on
kosten medebrengt. Maar het feit dat het
kookonderwijs tot de vakken behoort, die
voeling houden met het dagelijksch leven,
deed over verschillende bezwaren heen
stappen.
Om den lezers der Midd. Ct. een duide
lijk beeld te geven van de wijze, waarop
het kookonderwijs aan de herhalings-seholen
in Den Haag wordt opgevat, laat ik de
beschrijving van zoo'n les hier volgen
Stel u voor geen keuken, 't Is maar
een heel gewoon schoollokaal, waar we eeni-
ge culinaire kennis aan de vrouwelijke jeugd
meedeelen We zouden wel liever een
daartoe meer geschikte ruimte hebben, maar
zóóver zijn we nog niet, al beginnen som.
mige autoriteiten onze geïmproviseerde keu
ken eindelijk onvoldoende te achten, en al
zijn er op het papier al mooie plannen voor
een te bouwen schoolkeuken ontworpen.
Over eenige der eerste banken wordt
een zinken plaat gelegdons fornuis,
in den vorm van een gastoestel met drie
pitten, die zoo dicht bij elkaar zijn, dat we
nooit meer dan twee pannen tegelijk op
het vuur kunnen hebben, wordt erop gezet
en mot een slang aan den gasarm verbon
den netjes gerangschikt blinkt aan de
andere zijde bet keukengereedschap, dat, o
zoo eenvoudig is en met geringe kosten
kan worden aangeschaft.
Het midden van de zinken plaat wordt
zooveel mogelijk vrij gehouden, om de
onderwijzeres eenige gelegenheid tot be
wegen te geven, een ruimte die z(
werkelijk wel noodig heeft, om praepara-
tieren te maken vóór de spijzen op het
„fornuis" komen.
De les begint om zes uur en behoort om
half negen geheel te zijn afgeloopen. Als
men nagaat, dat in dien tijd niet alleen
gekookt maar ook gegeten, afgewassehen en
opgeruimd moet worden, zal men begrijpen
met hoeveel overleg men te werk moet
gaan, om alles op tijd van stapel te laten
loopen en hoeveel moeilijkheden het koken
van 'verschillende spijzen, zooals erwten,
boonen, gort e. a., oplevert, die een lange
bereiding vorderen. Kan daarin soms door
een fijne verdeeling, zooals bv. bij peen,
koolraap, enz., worden tegemoet gekomen,
in vele gevallen is het noodzakelijk, die
spijzen half gaar mee te brengen en het
afmaken op de les te laten geschieden.
De les begint: de meisjes, alle met
schorten voor, schuifelen in de banken,
do onderwijzeres, in het traditioneele kook-
costuum: wit-gesehort, wit-gemouwd, wit-
gomutst, zet zich op den hoogen stoel,
haar assistente, meestal een a. s. kook-
schoolleerares, doet wat haar hand vindt
om te doen.
De namen worden opgelezen, 't Is een
voldoening te mogen constateeren, dat over
't geheel weinig absenties voorkomen:
buiten verzuim voor ziekte of noodzakelijk
werk (onder die veertien- tot zestienjarigen
zijn reeds zoovelen, die de beslommeringen
van een drukke huishouding, winkelzaak
of zwaren dienst kennen noteeren we
zelden een afwezigheid zonder geldige reden.
"Want de meisjes houden over 't algemeen
van het praktische vak, terwijl de school
hoofden er toe meewerken, om het kook
onderwijs te doen op prijs stellen. Som
mige doen het zelfs voorkomen als een
onderscheiding den cursus te mogen volgen
kiezen daartoe dan meestal de oudste
beste leerlingen van de herhalings
school uit.
Het recept wordt in het kort besproken,
terwijl eenige meisjes, natuurlijk bij beurten,
onder de hand aardappelen schillen en
groenten schoonmaken onder toezicht van
de assistente.
Daarna wordt de voedingswaarde der
verschillende ingrediënten nagegaan; de
onderwijzeres wijst erop, waarom de maal
tijd zóo is samengesteld en niet anders,
terwijl zooveel mogelijk rekening wordt
gehouden met voedingswaarde, verteerbaar
heid en prijs der spijzen.
Is de onderwijzeres levendig en opgewekt,
dan weet ze met die schijnbaar droge
gegevens, geput uit de rijke bron van
heids- en voedingsleer, en getoetst
aan de werkelijkheid, haar troepje te
boeien tot het oogenblik van „eten" daar
is (meestal het glanspunt van de les),
terwijl ze steeds te zorgen heeft de gezellig
borrelende ijzeren potten in het vuurharer
rede niet te vergeten. Want deze vereïschen
voortdurend haar toezicht, hoewel ook
hierbij de assistente haar de hulpzame hand
biedt.
Stel u eens voor wat een vreeselijk
onheil het zou zijn, als de „juffrouw" den
boel eens liet aanbranden, de juffrouw,
die de meisjes altijd zoo op het hart drukt,
haar tijd nooit aan de deur te staan ver
babbelen, en vooral niet, als de pot te vuur
l de juffrouw, die met zoo'n groote
overtuiging beweren kan, dat de vrouw
zoo'n groote verantwoordelijkheid draagt
omdat van haar voornamelijk de voeding
van het gezin afhangtZij moet er dus
zorg voor dragen dat het spreekwoord
Schoenmakers zijn het slechtste geschoeid
nooit op haar kan worden toegepast.
Had het behandelde op de kookles in het
eerste jaar meer het karakter van een
improvisatie, waren de onderwerpen,
gedurende het gaar worden der spijzen be
sproken, weinig samenhangend en sprong
men weieens van den hak op den tak,
het onderwijs werd langzamerhand meer
systematisch gegeven, zoodat we nu werken
volgens een vooraf opgemaakt rooster en
de kinderen op de lessen een gere
cursus in voedingsleer volgen. Op enkele
scholen wekt het onderwijs zelfs zulk een
belangstelling op bij den onderwijzer,
dat deze in een van de volgende avonden
het theoretisch gedeelte van de kookles
geregeld nog eens behandelt en zoo noo
dig toelicht en aanvult.
Stel u geen geleerde vertoogen voor,
integendeelde meest eenvoudige woor
denkeus blijkt ook hier weer de meest
doelmatige, terwijl de onderwerpen z6ó
worden gekozen, dat zij geheel in het be
reik der kinderen vallen.
Als ik mijn notities van die lessen van
al die jaren doorzie, valt het mij op dat
ik ieder jaar minder „geleerd" ben gewor
den; al lesgevende begint men te voelen,
wat men overboord kan werpen, wat men
kan rangschikken onder de graue Theorie
en door den omgang met de meisje;
uit de volksklasse leert men haar behoefte
en bevattingsvermogen beter kennen,
Hulde gebracht aan mej. O. O. Manden,
de baanbreekster voor het kookonderwijs
hier te lande, die ook de eerste was,
welke kooklessen aan de herhalings-seholen
leidde. Haar en haar helpstersin dat eerste
jaar komt de eer toe een hechten grond
slag aan het kookonderwijs te hebben ge
legd, waarop wij nu -voortbouwen, steeds
met het doel voor oogen het hoe langer
hoe meer te volmaken. Zoo is het in de
laatste jaren ons streven geweest, localiteit
en middelen te verkrijgen, om de meisjes
in de gelegenheid te stellen zelve te koken.
Demonstratie-lessen mogen nuttig zijn, zeer
zeker ontwikkelen de meisjes zich praktischer,
wanneer het door de onderwijzeres ver
toonde door de meisjes zeiven onder haar
iding kan worden toegepast.
In dit opzicht is o. a. Leiden ons voor
uit; daar geeft het gemeentebestuur de
meisjes van de herhalings-sehool gelegen
heid in troepjes van 8 a 10 kookonderwijs
te genieten in de uitstekend ingerichte
leerkeuken van het volkshuis. Tegen een
salaris van f 1000 heeft het gemeentebe
stuur een vaste, gediplomeerde onderwij-
3 aangesteld, mej.W. Tilanus uii's-Gra-
venhage, die de verschillende dag- en
avondcursussen leidt.
Toch kunnen ook van demonstratie-lessen
vlugge, oplettende kinderen veel leeren
door afzien komt een handig meisje al een
heel eind op streek; en als ze goed luistert
naar de „theorie" op de les, zal ze leeren
hoe men zijn geld op de voordeeligste wijze
besteedt, welke voedingsmiddelen ons
lichaam het meest ten nutte komen,
welk een invloed een smakelijk, goed sa-
gesteld maal op gezondheid en humeur'
der huisgenooten heeft, hoe een goed
gevoed lichaam minder ten prooi valt aan
drankmisbruik, dan een lichaam instand
gehouden door een aardappeldiëet, in
't kort de meisjes zullen gaan inzien, van hoe
grooten invloed de huisvrouw zijn kan, in
wier hand dikwijls de gezondheid en het
luk van haar gezin rust.
In de gemeente Gouda worden sedert
1898 kook- en huishoudlessen aan de
meisjesherhalings-school verstrekt; de de-
monstratieleBsen kunnen daar, door de
ruime lokaliteit, den uitstekenden gas-
aanvoer en den opzettelijk in het school
lokaal aangibrachten, verplaatsbaren goot
steen, onder gunstiger omstandigheden
plaats hebben dan over 't
Den Haag,
Yooral de eerste cursus in Gouda on
dervond veel ersoonlijke
van burgemeester en wethouders, terwijl
de leden der schoolcommissie bij hun tal
rijke bezoeken blijken van ingenomenheid
met het kookonderwijs gaven. Hoezeer ook
de ouders de lessen op prijs stelden, bleek
uit de openbare les, waarbij verscheidene
moeders van fabrieksmeisjes tegenwoordig
aren.
Hoewel het onderwijs hoofdzakelijk be
hoort te zijn ingericht, om in de behoeften
van het werkmansgezin te voorzien, hebben
de meisjes, die eenmaal eenvoudige spijzen
smakelijk weten te bereiden, weinig moeite
met het koken van den burgerpot. Zoo
kwamen verschillende mededeelingen tot
ons van huisvrouwen, die haar tevreden
heid uitdrukten over de kennis, welke haar
aankomend dienstmeisje zich op de kookles
had eigen
Na dien inleidings-cursus van '98 moest
het kookonderwijs in Gouda worden uit-
reiö door den grooten toevloed van
leerlingen, die zich voor den kookcursus
aanmeldden, waardoor tot nu toe's winters
twee goed bezochte kookcursussen aan de
herhalings-school worden gegeven. Boven
dien is het hoofd der herhalings-school door
de autoriteiten aangezocht, in plaats van het
vak „kennis der natuur", de meisjes in
voedings- en
Als dit opstel daartoe een weinig heeft
kunnen meewerken, zou ik mij, wie het
kook- en hulshoudonderwijs zeer ter harte
gaat, zeer gelukkig rekenen.
S. SALOMONS,
leerares in kook- en huishoudkunde
aan de openbare herhalings-seholen
te 's
BENOMHGM £KZ.
Door den minister van koloniën zgn de hee-
ren G. D. Klein L&nkhosst, H. J. Tummers en
H. Deenen gesteld ter beschikking van den
Gouv.-Generaal van N.-L, om te worden be
noemd tot onderwijzer der derde klasse bg
het openbaar lager onderwijs voor Europeanen
daar te lande.
VERKIEZINGEN.
Bg de herstemming voor een lid van de
Provinciale staten te a Gravenhage tusachen
den liberalen en den cleriealen candidaat zul
len de Sociaal-Democraten zich onthouden, op
grond van de houding der liberalen bg de
herstemming *oor' een lid der Tweede kamer
in district IX te Amsterdam, waar zg als
bondgenooten der cleriealen optrokken tegen
den candidaat der Arbeiderspartij.
Teel blijft nog over dit onderwerp te
zeggen, want er zijn nog andere gemeenten;
o. a. Delft en Schiedam, die reeds eenige
jaren kook-onderwijs aan de meisjes der
herhalings-school verstrekkenhet zou ons
evenwel te ver voeren.
Tot slot de hartelijke wensch, dat spoe
dig meer gemeenten het goede voorbeeld
van Den Haag, Gouda, Leiden, enz. m<
volgen, en in de eerste plaats Middelburg
waar burg. en weth. en de commissie van
toezicht op het lager onderwijs zoo door
drongen zijn van het nut van het kook
onderwijs. Mogen zij er spoedig in slagen
hun voorstellen dienaangaande ingang te
doen vinden
Middflburg f6 October.
HOF VA» ARBITRAGE.
Het hof van arbitrage inzake liet geschil
tusachen Amerika en Mexico over het kerke-
ljjke fonds van Californië heeft, zooals in 't
kort is gemeld. Dinsdag uitspraak gedaan. De
beslissing werd voorgelezen door mr Ruysae-
naers, secretaris-genersal van het Hof
Door de Vereenigde Staten van Amerika
werden van Mexico opgeëischt de annuiteiten
van godsdienstige fondsen der Oaliiorniën
wel ten bate van den aartsbisschop van San
Francisco en den bisBchop van Monterey,
Het Hof overwoog o. a.
dat sedert 1869 drie-en-dertig annuiteiten
niet zgn betaald door Mexico aan Amerika en
dat de regelen van verjaring, zjjnde uitsluitend
van burgerrechterlijken aard, op het tegen
woordig geschil tusachen de twee gedingvoeren-
de Staten niet van toepassing kunnen zjju
wat de munt betreft, waarin de betaling
van de jaarlgksche rente moet plaats hebben,
dat, vermits de zilveren dollar wettigen koers
hoeft in Mexico, de betaling in goud niet
kan worden geëischt dan uit kracht van een
uitdrukkelijk beding en dat daar in het onder
havige geval, zoodanige bepaling niet bestaat
mitsdien de verwerende partjj het recht heeft
zich in zilver te bevrijden.
Om deze en andere redenen besliste het Hof
van Arbitrage eenparig
lo. dat de eisch van Amerika ten bate
van den aartsbisschop van San Franciso en
den bisschop van Monterey onderworpen is
aan het beginsel van de res judicata: overeen
komstig de arbitrale uitspraak van Sir Edward
Thornton van 11 November 1875, door hem
gewijzigd den 24en October 1876;
i. dat, volgens die arbitrale uitspraak,
Mexico zal moeten betalen aan Amerika
1420682.67 Mexic. dollars in munt, welke wet
tigen koers in Mexico heeft, binnen den tjjd,
bepaald bg art. X van het protocol van Was
hington van 22 Mei 1902
Deze som zal uitmaken de totale storting
der vervallen en door het gouvernement der
Mexicaansche republiek niet betaalde annuïtei
ten, namelgk van de jaarlgksche rente van
43.050. 99/100 Mexie dollars van 2 Februari
1869 tot 2 Februari 1902
3o. Mexico zal aan Amerika betalen op
Februari 1903 en elk volgend jaar op dien
zelfden dag van 2 Februari bg voortduring de
jaarlgksche rente van 43.050 99/100 Mexic-
dollars in munt die wettigen koers van Mexio
heeft.
DIT STAD EN PROVINCIE
Heden had alhier op zeer eenvoudige
wjjze de begrafenis plaats van den heer J. W.
de Raad.
Op de algemeens begraafplaats sloten zich
bg den Igkstoet aan burgemeester en wet
houders van Middelburg, eene deputatie uit
de commissie van beheer over den Middelburg
Vlissingschen rjjweg, het personeel der ge
meente-secretarie, eenige ambtenaren en oud
ambtenaren der gemeente en enkele vrienden
en kennissen.
Op de lgkkist waren twee kransen neder-
Aan het graf werd niet gesproken.
Eenigen tjjd geleden werden door don
heer J. K. Slotemaker de Bruine, predikant bg
de Ned. Herv. gemeente alhier, pogingen
in het werk gesteld om een zoodanige verande
ring te brengen dat de te Middelburg wonende
werklieden van de Schelde te Vlissingen niet
meer zouden missen hun warmen en meest
versterkenden maaltijd tusschen hun werk
door, terwgl zjj dien nu pas 's avonds ontvan
gen nadat zg hunne krachten verbruikt hebben
Hg wilde verder bevorderen dat er een ge
schikt schaftlokaal voor hen beschikbaar zou
wezen.
Die pogingen hebben voor een deel vasten
vorm gekregen.
Op Maandag 20 October zal in de groote
zaal van Elim een gedeelte afgeschoten en
gereed zgn. Dat wordt in den winter ver
warmd. Er zal gelegenheid zgn om zich Sink
te reinigen. Men kan er een bord en een mes
krggen om zgn boterham op te eten en in het
overige van den sohaftljjd zal er gelegenheid
zgn om wat te rusten, te praten en te lezen.
De daarvoor te betalen vergoeding is zeer
gering.
De zaak van het warm eten is nog niet
geregeld, maar er bestaat uitzicht dat die
regeling ook tot stand zal komen.
Ook andere werklieden, die van het lokaal
gebruik willen maken, zullen daar welkom zgn.
Uit Vlissingen
schrjjft men ons
Naar aanleiding eener tegenspraak ran mp
bericht betreffende de ontvreemding van leder
aan de fabriek De Schelde, heb ik de zaak nog
eens onderzocht en bevonden dat het medege
deelde waar is. De betrokken persoon ont
kent echter het in beslag genomen leder
voor speciale doeleinden te hebben gebruikt.
Behalve dat, zgn er nog afgewerkte koperen
staven in beslag genomen die hg zich had
toegeeigend.
De man is ontslagen en de directie stelt
in streng onderzoek in, dat, naar mg wordt
medegedeeld, zeer noodig is.
Voor ik meer meedeel, wensch ik den uit
slag van dit onderzoek af te wachten.
In den nacht van 20 op 21 Augustus
werd tennadeele van een pachter te St. Jan-
teen een v aars gestolen, en eenigen tjjd
later, in den nacht van 20 op 21 September,
werd aan een anderen pachter in hetzelfde
gehucht een koe ontvreemd. Bg een door de
politie ingesteld onderzoek bleek dat de daders
waren een vader en zoon, die vroeger in Hol
land woonden, doch naar Hermixem ïn Bel
gië waren verhuisd. Zg werden gevangenge
nomen en Woensdag werden zg door de recht
bank te Antwerpen tot 5 maanden gav.straf
veroordeeld.
Yan goed ingelichte zjjde meldt men ons
dat van het bestuur van den Wereldbond voor
Vrede en Vrij internationaal Verkeer VV. F.)
drie bestuursleden, zjjnde de heeren L. M. de
Boer, predikant te Hulst, voorzitter, B
Wieland Los, notaris te Uitgeest, en J. J
Rommel, makelaar te Alkmaar, hun ontslag
als zoodanig hebben genomen. De heer P. A.
Janssen te Middelburg, penningmeester, is'thant
het eenig bestuurslid van genoemden bond.
ONDERWIJS.
Voor de betrekking van hoofd der ge-
meentebewaarachool alhier hebben zich 26
sollicitanten aangemeld.
- Zooals nog in een deel der oplaag van
ons vorig nommer werd gemeld, slaagden
Woensdag te Venloo voor de acte-vrjje- en
ordeoefeningen der gymnastiek de heeren J.
Swenne en L. Bleeker, van de rjjks-kweek-
school, en mej. G. Op den Zieke, van de rijks
normaallessen te Middelburg.
Verder slaagden nog de dames W. Swenne
van 'sHeer Arendskerke enM. Schuur-
kamp van Vlissingen.
- TeTerneuzen bracht dit jaar de col
lecte voor de scholen met den bijbel/" 169.85' op.
LETTEREN EN KUNST.
De in ons vorig nummer vermelde waar-
deerende beschouwing over het optreden van
mej. Harry van der Harst te Frankfurt was
niet, zooals ons gemeld werd, ontleend aan
de Frankfurter Ztg. maar aan de General
Anzeiger uit die stad.
De talentvolle Rotterdamsche tooneel-
speler Tartaud moet een operatie ondergaan.
Mevrouw Noordewier Reddingius zal ge
durende het aangevangen-seizoen niet optreden
om een voor haar en haar gezin gewichtige te
wachten gebeurtenis.
Onder verschillende familiepapieren heeft
mr. J. N.van Hall brieven gevonden vanBetje
Wolff aan haar vriend mr. Herm. Noordkerk.
't Bleek dst Betje's huwelijk met een veel
ouderen man bijster ongelukkig geweest is,
althans langen tjjd.
Het jongste nommer van Belang en Recht
bevatDe Haringspeetstemvel en de 7 weede kamer,
door H. v. d, M. Onze Dienstboden in Hon
garije,- door Malvi Fuchs. Bij de Duitsche
