MIDDELBURG!» COURANT.
1902.
Maandag
21 Juli,
Middelburg 19 Juli.
N°. 169.
1 |jSs Jaai
Deze courant verschijnt 'd a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon-
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., f2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
19 Juli 8 u. vm. 61 gr., 12 n. 68 gr., av. 4 u. 66 gr. F. Verwacht: matige W. wind,
bewolkte lucht, regenachtig, weinig verandering in temperatuur.
Advertentiën20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels f .1.50olko regel meer 20 cent. Reclamens 40 cent per regi
Groot© letters naar do plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreflende
Handel, Njjverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentfe-Bureaai
A. DB IiA HAR Ann., N.I. Voorburgwal 206, Amsterdam.
Bij deze courant behoort een
Voor de practijk des levens.
De gemeenteraad van Middelburg heeft
ons in zijne jongste zitting weer stof ge
leverd voor een beschouwing, nu niet ter
behandeling van een kwestie van localen
of bijzonderen aard maar van een vraag
stuk, rakende het algemeen belang.
Wij bedoelen het herhalingsonderwijs.
Daarover is al sedert jaren de klacht
geuit dat dit niet genoeg verband houdt
met de praktijk. „Te veel is, het een
voortzetting, helaas dikwerf slechts een
herhaling van datgene wat op de lagere
school is onderwezen. De leerling treft te
weinig iets aan dat hem nieuw is of dat
hem belangstelling inboezemt. Er is ook
te weinig gezorgd voor het verband tus-
schen school en werkplaats. School en leven
gaan te veel naast elkander, terwijl zij in
elkander moesten samenvloeien."
Zoo luidde de klacht, van meer dan een
zijde geuit en weergegeven in het rapport,
over dat onderwijs uitgebracht door de
afdeeling Amsterdam van den Bond van
Nedevlandsche Onderwijzers.
Nu geldt zulk een klacht niet alleen het
herhalingsonderwijsook tegen het mid
delbaar onderwijs bestaat dezelfde grief;
en niet ten onrechte.
Voor de practijk des levens is het nog
zoo weinig geschikt, dat aan eene reorga
nisatie dringend behoefte bestaat en daarop
van meer dan één zijde met ernst en met
klem wordt aangedrongen.
Middelerwijl heeft de vorige regeering
van ons land, ten minste wat het herhalings
onderwijs betreft, zooveel in haar vermogen
is, getracht aan dat bezwaar tegemoet te
komen en tot het reorganiseeren van onze
Hoogere burgerscholen worden of zijn
zegt men plannen ontworpen.
Dat herhalingsonderwijs moet, volgens do
jongste eischen, meer algemeene ontwikke
ling geven dan de lagere school dat kan
doenen de herhalingsschool moet den
leerlingen aanbrengen die kundigheden,
welke hun bij hun arbeid te pas komen.
Practisch ingericht moeten dus dat onder
wijs en die school zijn.
Bij de wet op den leerplicht nu is daarin
voorzien. In art 34 daarvan is bepaald
dat het herhalingsonderwijs zich ook kan
uitstrekken tot vakken die niet begrepen
zijn geweest in het genoten onderwijs.
Dit geeft den gemeenteraden meer vrij
heid de tot nu toe bestaande bepaling
was te veel een belemmerende beperking.
Zeker, er waren al goedgezinde, practische
gemeentebesturen die zich niet stoorden
aan die belemmering, en daarom cursussen
in koken, boekhouden en het rechtlijnig
teekenen oprichten, maar in den haak was
dit niet, en in andere plaatsen, waar de
behoefte aan een en ander ook bestond,
onthield men zich daarvan omdat men het
niet achtte in overeenstemming met de wet.
De wet is echter thans gewijzigd.
Nu meende men wel dat door die uit
breiding op zulke scholen eigenlijk geen
h e r h a 1 i n gsonderwijs meer wordt ge
geven, wat, als men aan de letter blijft
hangen, ook zoo is, maar daarom achtte de
regeering verandering van naam toch on-
noodig.
En zoo is dan den gemeentebesturen
meer vrijheid gegeven om bij dat onderwijs
de eischen van het practische leven meer
dan tot heden tot hun recht te doen komen.
Nu meenden in Middelburg burg.
weth. en de Commissie van Toezicht op het
lager onderwijs dat het goed wezen zou
wanneer van die vrijheid gebruik werd ge
maakt bij de herziening der verordening tot
regeling van het herhalings-onderwijs. Van
daar een bescheiden stap in de aangegeven
practische richting. Bij de gewone, bekende
leervakken op de herhalingsschoolNeder-
landsche taal, nl. lezen en stellen, rekenen,
waarbij nu de beginselen van het boek
houden zijn gevoegd, kennis der natuur,
teekenen (voor jongens), de nuttige hand
werken en in verband hiermede het teekenen
(voor meisjes), stelden zij den raad voor te
voegen het kokenen zulks omdat het doel
van het herhalings-onderwijs, volgens art,
1 der verordening, moet zijn: „aan jongens
en meisjes' die het gewone lager onderwijs
genoten hebben, de gelegenheid te schenken
tot bevestiging en uitbreiding van het ge
leerde, met name uit die leervakken welke
voor het maatschappelijk leven van de
meeste praktische waarde zijn."
Nu waren er nog wel meer vakken
op het verlanglijstje der Commissie van
Toezicht gezet; doch bescheidenheid past
zulken lichamen, vooral tegenover een raad
die, waar het geldt het onderwijs, nog al
dikwijls zonderlinge allures aanneemt.
Maar zelfs dit bescheiden verlangen der
commissie vond bij den raad geen gehoor.
Koken, kokenhoe komt men aan die
nieuwigheid vroeg een raadslid.
Nu, dat laten wij daar!
Maar dat zulk een lid tevens de opmer
king maakteIn de wet op het lager
onderwijs is het koken niet opgenomen
hoe kan men nu koken onder herhalings
onderwijs opnemen?; zie, dat is wel wat
heel kras.
Als men oordeelen moet over eene ver
ordening, dit onderwijs rakende, en zich
geroepen gevoelt bij de behandeling daarvan
het woord te voeren, dan dient men toch
de wet te kennen en in elk geval te weten
wat er op dat gebied in den laatsten tijd
is voorgevallen.
Ook de opmerkingen van anderè leden
getuigden van even geringe kennis van
hetgeen in de wet staat als van al wat
er over het herhalingsonderwijs in de laatste
jaren is geschreven.
liet gevolg was dat het koken uit de
verordening geschrapt werd.
Onder hen, die voor het behoud daarvan
stemden, behoorde ook een der anti-revolu-
tionnaire raadsleden, wien wij gaarne hulde
brengen voor zijne houding in dezeal
doet het ons onaangenaam aan daardoor
tevens te constateeren dat hij eenigen libe
ralen leden een voorbeeld gaf in ruimte van
opvatting.
Daar zullen er, buiten de leden van den
Middelburgschen raad, die tot dit schrappen
meewerkten, wel meer zijn die in het koken
op een herhalingsschool eene nieuwigheid
zien, waarvan de invoering hun niet wen-
schelijk voorkomt en de inrichting niet
duidelijk is.
Voor hen kan in deze eenige opheldering
nuttig zijn, die zij misschien gaarne willen
aanvaarden.
De lectuur over dit onderwerp heeft in
de laatste jaren anders een aardigen om
vang gekregen en menig krachtig pleidooi
is daarvoor reeds geleverd.
De Maatschappij tot Nut van11 Algemeen
beijvert zich al jaren om onderwijs in het
koken te bevorderenen in Delft, 's Gra-
venhage en Gouda behoorden de gemeente
besturen tot degenen van wie wij hiervo-
ren schreven dat zij de nieuwe regeling
al vooruit waren, omdat zij op de herhalings
scholen in koken onderricht lieten geven.
De verslagen omtrent het lager onder
wijs in die gemeenten getuigen ervan.
In dat uit Gouda over het jaar 1898
lezen wij o. a. dat van dit kookonderwijs
18 leerlingen gebruik maakten, en de les
uren moesten worden uitgebreid.
Het onderricht werd gegeven door mej,
S. Salomons, leerares aan de Haagsche
huishoud- en kookschool.
En dan luidde het verder in het verslag:
„Het kookonderwijs valt bijzonder in den
smaak der leerlingen. De spijzen, die on
der de leiding der onderwijzeres worden be
reid, mogen door de leerlingen worden
nuttigd. Het rêcept van het menu, dat
op zekeren Donderdagavond is gebruikt, wordt
door het hoofd in den loop der daarop
Van eene nieuwigheid kan men dus niet
meer spreken van hare nuttigheid zal men
overtuigd kunnen worden als men met on
bevangen blik de zaak beschouwt en o. a.
eens luistert naar hen die betoogen dat bij
dit vraagstuk een groot volksbelang is be
trokken, nl. de volksgezondheid.
„De voeding van een volk is van bijzon
der groot 'belang voor de lichamelijke en
geestelijke ontwikkeling van het tegenwoor
dige en van het toekomstige geslacht", ver
klaarde indertijd dr. Vitus Bruinsma. En
hij heeft gelijk.
Maar welke goede zijden voor de meisjes
uit de volksklasse zeiven het onderricht in
het koken heeft, zij even aangestipt.
Als die meisjes, hetzij als keukenmeid,
hetzij, en vooral, als meid-alleen een dienst
hebben gevonden, moeten zij nu meestal
nog beginnen met te leeren. Hebben zij
nu op het punt van koken al onderricht
genoten, dan zijn zij meer waard.
Zij leeren voor allerlei gezinnen koken
leeren tevens zuinig koken zij leeren,
zooals het in de concept-verordening luidde
„de kennis van de voedingswaarde en den
prijs der gebruikelijke voedingsmiddelen, en
de smakelijke bereiding daarvan, alsmede
geregelde oefening in de practijkbereiding
van smakelijke spijzen voor een burger gezin."
"Wie haar dat leert, verschaft haar iets
•or het practische leven. Herhaaldelijk
wordt geklaagd dat op het punt van koken
de gedienstigen zoo slecht onderlegd zijn.
Stellig nu zal kennis van alles wat wij op
noemden, op een goede school, hierin
verbetering brengen.
En voor eigen volgend leven, als zij
zelve huisvrouw worden, kunnen zij met
dit onderricht winsr doen voor zich en haar
gezin.
Zij leeren de zuinigheid betrachten, zoo
noodig waar zij vaak met alles behalve
groot loon voordeelig moeten huishouden,
vooral wat het eten betreft. Zij hebben
leeren inzien welke de voedzaamste spijzen
zijn en kunnen daardoor worden genezen
van de bij velen heerschende vooroordeelen
m boonen, erwten enz. en van de ver
heerlij king van den aardappel.
Zoo leeren zij de practische zijde ook
van het eet-vraagstuk.
hoofd
volgende week gedurende den tijd, die
voor taalonderwijs wordt uitgetrokken,
besproken en in een daarvoor bestemd
cahier ingesch
De gunstige resultaten, alreeds van dit
onderwijs verkregen, en de belangstelling,
die het bij de leerlingen en hare ouders wekt,
doet ons den wensch uiten, dat dit onder
wijs op nog grooteve schaal mocht kun
nen gegeven worden, teneinde zooveelzijdig
mogelijk nut te stichten."
Maar wij vermoeden toch wel dat de Oom
missie van Toezicht op het lager onderwijs
en burg. en weth. te Middelburg, voor zij
bun voorstel deden, overwogen zullen heb
ben op welke wijze een regeling in deze te
maken zou zijn.
Het is jammer dat daaromtrent niet wat
meer licht is gevraagd en ontstoken voor
al waar een der raadsleden maar een
voudig, zonder nadere motiveering, be
weerde dat het kookonderwijs niet af
doende kon wezen en alleen maar een ver-
nisje zal zijn. Wij vragen echter: ware het
niet beter geweest een voorstel te doen om
het wel „afdoende" te makenen niet mee
te werken aan een besluit, dat het kind
tegelijk met het badwater weggooit
Door samenwerking met andere lichamen,
met bv. het Nwtfs-departement, met Ons
Huisof wel met andere gemeentebesturen
in de provincie zou er intusschen zeker eene
niet zoo kostbare en „afdoende" regeling
tot stand te brengen zjjn.
Wij kunnen ons echter zeer goed voor
stellen dat menig raadslid niet weten wil
van het idee om koken op het program
voor een herhalingsschool te plaatsen, om
dat eene regeling in deze moeilijkheden,
o. a. van financieelen aard, oplevert.
De Gemengde commissie voor onderwijs-
belangen doelde in haar verslag op die
bezwaren, toen zij schreef
En als we onder de vakken, die op
eene goed ingerichte herhalingsschool dienen
te worden onderwezen, waarvan de nood
zakelijkheid der kennis voor het meisje, uit
welken stand ook, moeilijk kan worden
betwist, koken en huishoudkunde noemen,
dan beseften we zeer goed, dat de invoering
van dit onderwijsvak eigenaardige moeilijk
heden heeft en op meerdere plaatsen
althans vooreerst nog niet op 't programma
kan voorkomen. Allereerst is er nog ge
brek aan onderwijskrachten, wat echter gaan
deweg vermindert, omdat uitstekend inge
richte kook- en huishoudscholen in sommige
groote centra reeds jaarlijks gediplomeerde
•wijzeressen afleverenhoe meer dames
uit verschillende, vooral plattela
meenten een cursus aan bedoelde kook
scholen volgen, hoe meer men weldra over
de onmisbare leerkrachten zal kunnen be
schikken. En zijn we eerst zoover, dat we
ons gelukkig kunnen achten in 't bezit
van dames, die dit onderwijs vermogen te
geven, dan blijft enkel het bezwaar togen
de invoering een financieel bezwaar, dat,
met eenigen goeden wil, op tal van plaatsen
niet onoverkomelijk zal blijken te zijn."
Dit is juist.
En het ligt voor de hand dat zulke be
zwaren zich het meest doen gevoelen in
gemeenten, ver van het centrum des lands.
Plaatsen als Gouda en Delft, die voeling
houden met 's Gravenhage, Amsterdam of
Rotterdam, kunnen gemakkelijker en op
minder kostbare wijze voorzien in de be
hoefte aan onderwijskrachten dan gemeen
ten in Zeeland.
Wij willen nu maar hopen dat wij door
onze beschouwing bij velen de belangstelling
hebben opgewekt voor dit vraagstuk, van
meer waarde dan menigeen wel denkt.
En vooral dat wij hen die in de jongste
raadszitting te Middelburg, geschrikt als zij
waren voor een nieuwigheid, zoo a bout
portant het koken afmaakten, tot nadenken
hebben gebracht. Dan komen zij wellicht
nog tot de overtuiging, dat zij tegenover
de meisjes uit de volksklasse onrechtvaar
dig handelden toen zij weigerden een be
scheiden schrede te zetten op den weg ter
voldoening aan de praktijk des levens, een
weg hun thans door den wetgever gebaand;—
en toen zij haar zelfs de gelegenheid niet
wilden bieden om eenige nuttige kennis op
te doen, die haar in den strijd om het be
staan te pas kan komen. Of meent men soms
dat alleen den jongens die strijd wacht
en deze alleen daarop toegerust moeten
worden
Hebben wij hen echter nog niet bekeerd
zijn zij nog niet overtuigd van het nut van
het koken op een herhalingsschoolmoet
hierbij ook weer eerst het buitenland soms
spreken, och laat hen dan, met allen, die
tegen zulk eene nieuwigheid zijn, even in
Brussel aankloppen bij het ministerie van
nijverheid en arbeid.
Zij moeten dan eens informeeren naar de
huishoudscholen, die in België vanwege het
rijk worden gesteund.
Op het theoretisch program dier scholen
komt voorhet leeren der voedingskracht
van sommige eetwaren, de eigenschappen
van sommige groenten en de beginselen dei-
kookkunst en onder de practische oefe
ningen nemen het wasschen van linnengoed,
het bleeken, het strijken, de keuken een
plaats in.
Die keuken wordt aldus omschreven:
Eene reeks goedkoope eetmalen welke in
de maat blijven van het nederig dagloon
van een werkman of ambachtsman en die
een gezond en versterkend voedsel verschaf
fen bij middel van voedendeafwisselende
en goedkoope spijzen. Wijze om voordeelig
het overschot van gerechten, vleesch enz,
te bereiden. Voorraad."
Van een nieuwigheid moeten de heeren,
3 zij bij dit ministerie te Brussel aan
kloppen, maar niet reppen. Men mocht hen
eens met eene eigenaardige verbazing aan
zien. Voor ons ligt een omzendbrief van
den minister aan de gouverneurs, gedateerd
21 Januari 1899, waarin dat punt
wordt behandeld.
Waarover in België een minister toch al
schrijft aan de gouverneurs in de provincies
Over eten voor een werkman.
Neen, dan staan sommige raadsleden en
vele anderen in den lande op een heel ander
standpunt.
Maar wie is practischer?
Wie heeft meer oog voor de volks
belangen
klaring van den heer Fox, het lid van de
Engelsche vredespartij, schrjjft de Prov. Overijs.
en Zwolsche Crt.
De voorstelling van den heer Fox bevestigt
de zwartste vermoedens omtrent het nadeel, dat
dr Kuyper's optreden aan de Boeren-zaak ge-
heeft. Wjj mogen deze voorstelling ech
ter niet aanvaarden, voor dat ook van de
andere zjjde de wordingsgeschiedenis der nota
sdegedeeld. Te meer voorbehoud is noo
dig na de zeer pertinente verklaring, onlangs
door de Standaard gegeven, waarin zeerduide-
lgk werd gezegd, dat de waarheid over de
geboortegeschiedenis der correspondentie, alle
veroordeelende critici met schaamte over hun
voorbarigheid zou slaan.
Wjj hopen spoedig door een ruiterlijke ver
klaring uit deze onaaugename onzekerheid ver
lost te worden. Vooral ia het van belang te
weten, of minister Kuyper's verder onderzoek"
ten slotte de deputatie bewoog haar fiat aan de
rrespondentie te hechten, want het behoeft
zeker geen betoog, dat de correspondentie, zon
der eenige toelichting over haar wording den
Boeren-leiders ter hand gesteld, bjj hen den
indruk moest maken, dat de Boeren-deputatie
noodgedrongen haar volmacht overschreed en
dr Kuyper toestond langs den weg der corres
pondentie aan de Boeren te velde te doen weten,
dat de onafhankelijkheid niet te redden was.
En Het Volk merkt op
Wjj wenschen hierbjj nu slechts één ding
vast te stellen. Toen wij onlangs dè rol, die
dr Kuyper in die vredesgeschiedenis heeft ge
ld, kritiseerden, schreef de Standaard op
een toon van gezag, dat natuurlijk alles wat
dr Kuyper gedaan heeft-, gedaan was in over
leg met de Boerengedelegeerden. Dit de mede-
deelingen in de Daily News bljjkt dat dit niet
waar is. Dat integendeel de Bóerengedelegeer-
da onderhandelingen op den grondslag van
bet opgeven van de onafhankelijkheid der
Boerenrepublieken onmogelijk achtten.
Voor 't overige zuilen we eens afwachten
wat er nu weer los komt.
Dr KUYPER EN DB VREDE.
Naar aanleiding van het door ons in ons
vorig noüiiuer meegedeelde omtrent de ver
UIT STAD EN PROVINCIE.
Proo. blad no 40 bevat een besluit - van
Ged. Staten van Zeeland, waarbij een wjjzi-
ging wordt gebracht in de voorwaarden, welke
door hun college worden verbonden aan eene
vergunning, om de wegen te berjjden met rjj-
of voertuigen, welke door eene mechanische
kracht worden voortbewogen.
De voorwaarde onder nommer 9 van be
doeld besluit luidt nu
Het maS ni®t gebezigd worden tot
het trekken van andere rjj- of voertuigenhet
is echter veroorloofd aan een twee- of drie-
wielig motorrijwiel een daarbij behoorend
tweewielig rijtuig te verbinden, mits dit op
dezelfde wgze genummerd zy als het motor
rijwiel en mits de bevestiging van het rijtuig
aan den wieier geschiede zoodanig, dat het
slingeren van het rjjtuig wordt voorkomen.
Eene eenvoudige maar wel
sprekende lofrede. Bjj het bericht
dat den heer J. 3. Berdenia van Berlekommet
ingang van 1 October eervol ontslag verleend
is als gemeentegeneesheer alhier, zjjn in De
Baanbreker deze woorden gevoegd »Door
vele armen wordt deze ontslagname betreurd."
J. C. St., de laatste uit de gevangenis te
ge ontvluchte, is te Cardift aangehouden.
Zjjn uitlevering zal door den officier van
justitie te Middelburg worden verzocht.
Deze St., Ylissinger, werd indertijd veroor
deeld wegens inbraak bjj den heer Wibaut en
kwam in appèl.
Uit Ylissingen.
Uit een schrjjven van onzen correspondent
bljjkt ons dat bjjna allen die Woensdagavond
in het Grand Hotel waren in dezelfde meening
hebben verkeerd als hjj 1en den grootvizier
voor den Shah van Perzië aanzagen. Men wees
zelfs dien grootwaardigheidsbekleeder als laatst
genoemde aan.
Het zullen wel dezelfde heeren geweest zjjn,
die later Schevemngen bezochten.
Volgens het Dagblad waren dat, behalve de
rijkskanselier, Z. H. Mirza All Oskar Khan,
Atabekeiazam, de Perzische gezanten te Brussel
en te Washington en de heer Mukhburel Sul-
taneh, consul-generaal van Perzië te Antwerpen.
Naar men ons van daar meldt, waren
deze heeren Woensdagmorgen over land
naar Antwerpen gekomen, om te Hoboken
het van stapel loopen der stoomboot Princesse
Elisabeth bjj te wonen. Na afloop daarvan zjjn
zjj met de Selika de Schelde afgevaren. Be
doeld jacht is het eigendom van den heer
Osterieth, die verleden jaar met commandant
De Gerlache eenige maanden langs de Perzi
sche kust de parelvisBcherjj heeft uitgeoefend.
Een gedeelte van de by die gelegenheid buit
gemaakte pareloesters prjjken thans in de
tentoonstelling aldaar. De Shah, die van 21
