MIDDELBURGSCHE COURANT.
N°. 127.
1902.
Maandag
2 Juni,
Van achten tot tienen.
14ö° Jaargang,
Doze couvaut verschgat^d a g q 1 g k s, met uitzondering van Zon- ea
Prijs, per kwartaal, zoowel roor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., f2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
31 Mei 8 u. vm. 68 gr., 12 u. 71 gr,, av. 4 u. 75 gr. F. V e r w ach,tmatige ZW. wind,
toenemende bewolking, onweer, kouder.
Advertentiën -. 20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50elke regel meer 20 cent. Reclamens 40 cent per regel.
Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betredende
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau
A. RE RA MAR Ais., N.Z. Voorbargwal 266, Amsterdam.
Bij «leze courant behoort een Bijvoegsel.
Wanneer een beleefd en billijk verzoek
gerichtwordt tot het publiek, dan voegen
wij, zelfs ongevraagd, gaarne onze roepstem
bij hem of haar die tot het algemeen zulk
een wensch richt.
En vooral wanneer dit geldt een alge
meen belang, dat dringend bevordering eischt.
Dit is zeker wel het geval met het een
voudige verzoek van „Een winkeljuffrouw",
in een onzer vorige nommers, om sluiting
der winkels in Middelburg des avonds te
negen uur.
De schrijfster heeft reeds het succes
gehad dat de heer H. Loois te Vlissingen
zijne ervaring op dit punt het publiek
meedeeldewaaruit bleek dat iemand, die
den moed heeft door te tasten, ook in deze
ten goede kan meewerken.
In de tweede plaats heeft reeds een onzer
winkeliers, de heer D. L. Broeder, aan
gekondigd, en doen dit heden ook de hrn
Jan F. Boutens, C. Yei'hage, D. J. Dronkers
en Zn en A. Dronkers en Co, dat zij aan
het uitgedrukte verlangeu voldoen zullen
en voor het vervolg te negen uur hunne
winkels sluiten, met uitzondering van enkele
avonden.
De heer Boutens merkt ons tevens op
dat de schuld van niet vroegere sluiting der
winkels in Middelburg als algemeenen regel
ligt niet bij het publiek, maar bij de win
keliers zeiven. Tusschen 9 en 10 uur
wordt, volgens hem, door het publiek bijna
niets gekocht.
Die besluiten van belanghebbenden zijn
reeds gunstige teekenen en goede voorbeel
den welke tot navolging aanmoedigen.
Wij vinden daarin aanleiding om aan het
hierbij betrokken vraagstuk enkele regelen
te wijden, in de hoop dat ook dezen mogen
strekken tot bevordering van het beoogde
doel.
Wij doen dat natuurlijk meer van alge
meen standpunt.
En al moge de heer Loois ook beweren
dat „het onderwerp afgezaagd raakt", zoo
lang de kwestie nog niet is opgelost, zal zij
steeds aan de orde blijven en prikkelen tot
eene hoogst noodige en nuttige
met het oog op de -winkelbedienden^ maar
ook met het oog op huu patroons eveneens
althans op zeer velen onder hen, die ook
onder het late sluitingsuur zuchten, en
die het gaarne ook voor zichzelf zouden
vervroegen.
Hij verklaarde niet goed te begrijpen,
waarom wel voor winkels met bedienden,
maar niet voor die zonder dezen, vervroegde
sluiting „ten bate van allen zou strekken,
zonder iemand te benadeelen."
•^Bovendien begrgp ik ook niet zoo
schreef hg dat de tegenstelling tus
schen »de groote magazjjnen" en de win
keltjes, waar het gesteld wordt zonder
andere hulp dan van vrouw of kind,
geen volledig beeld geeft van de werkelijk
heid. Vergeten worden daarbjj de talrjjke
winkeliers met b. v. een enkelen bediende.
Hebben die het soms niet »hard genoeg te
verduren tegenover de groote magazjjnen"
Gevoelen die soms niet de drukkende concur
rentie van een machtigen nabuur met meer
kapitaal en meer debiet
Voorts, dat de economische voorsprong,
dien de grootere winkelier heeft boven den
kleineren, voor den wetgever geen motief mag
zjjn om zjjnerzjjds geljjk bjj eenzjjdige toe
passing van den sluitingsmaatregel het geval
wezen zou door een wetteljjk gebod den
kleineren kunstmatig een voordeel te geven
boven den grooteren.
Eindeljjk en bovenal, dat het niet aangaat,
ten aanzien van kleine winkelhouders te zeg
gen »zjj moeten het zelf weten, hoe lang zjj
zich ten dienste willen stellen van hun pu
bliek." Want voor hen geldt hetzelfde over
wegende bezwaar, dat den grooten magazjjn-
houder verhindert, op eigen hand en terwjjl
anderen het niet doen, zjjn lichten uit te draaien
en het slot te leggen op zjjn deur. Wat ook
hen hiervan weerhoudt, is de concurrentie in
het winkeltje aan den overkant of in de vol
gende straat. Menigeen zou wel willen,
maar durft niet uit vrees, dat zjjn klanten
ter markt zullen gaan bjj een ander. Waar bjj
nog komt, dat, wie in het late avonduur niet
bjj mjj terecht kan, maar wel een paar
huizen verder, allicht ook in de overige uren
van den dag niet meer bjj mg komt met zjjn
boodschappen. Zoo kan ook hier éen vlieg de
zalf stinke id maken. En zoo worden velen de
Blaaf niet van hun eigen wil, maar van eens
anders onwil."
Over de kwestievroege winkelsluiting
hebben wij nog niet veel geschreven.
Wij meenden dat de betrokken personen
in deze het eerst van hunne belangstelling
moesten doen blijkenen wij lazen daarom
met genoegen dat De Winkelier het onder
werp aanbeval in de belangstellende over
weging van allen, die er het een of ander
over wenschen te zeggen op het, in Augus
tus te Amsterdam, te houden derde Inter
nationaal Congres voor den Handeldrijvenden
Middenstand.
Daar kan men dns hierover van
ten wisselen.
Het is en blijft eene lastige kwestie. De
belangen van velen druischen vaak zoo tegen
elkaar inde concurrentie is zoo groot dat
algemeene samenwerking vaak onmogelijk
is en het zich buiten eene overeenkomst
houden door enkelen de goede bedoeling
van velen doet falen.
Wij verwachten dan ook geen heil in
deze dan van eene wettelijke regeling. Maar
'de Early Closing Association te Londen
heeft het onlangs gezegd, dat een bij de
wet verplichte sluiting van de winkels op
een bepaald uur vooreerst tot de onmoge
lijkheden behoort, en dat de wetgever zich
zal hebben te bepalen öf tot een wettelijke
beperking van den arbeidsduur der winkel
bedienden öf tot een machtiging van de
gemeentebesturen, om aan de wenschen der
meerderheid van belanghebbenden kracht
bij te zetten.
Hier in ons land staan wij voor hetzelfde
geval. In verschillende bladen is onlangs
over die wettelijke regeling van het vroeg
sluiten eene polemiek gevoerd.
Vooral ten opzichte der kleine winkeliers
vond men het ingrijpen in deze door den
wetgever hoogst moeilijk.
Dit gaf mr. Kerdijk aanleiding om in het
Sociaal Weekblad een lans te breken voor
zulk eene wettelijke regeling, niet alleen
Dit zjjn zeker zeer
Wij hoorden zeiven een voorbeeld uit
gen, niet allernaaste omgeving, hoe eene
overeenkomst, aangegaan uit vrijen wil,
niet gehouden werd door een der verbon
denen, zoodat zij hierdoor krachteloos werd.
Nu we echter nog niet zoo ver zijn dat
de wet zich doet geldennu op winkels
en het personeel daarin de arbeidswet niet
van toepassing is, om paal en perk te stellen
aan te langen arbeidsduur, die duur voor
volwassen mannen is zelfs in het geheel niet
geregeld nu dienen belanghebbenden
zeiven zooveel mogelijk den weg der over
reding te betreden, zooveel mogelijk zeiven
te handelen.
En nu is het een gelukkig verschijnsel
dat, zooals „Een winkeljuffrouw" schreef,
winkeliers en magazijnhouders zeiven, over
tuigd van het billijke van het door haar
uitgedrukt verlangen, zich aansluiten bij het
verzoek aan het publipk.
Dat lean aanleiding geven dat ook hier
en elders, evenals in Den Haag, ontstaat
eene vereeniging van patroons en bedienden,
eene zich noemende Vereeniging voor ver
vroegde winkelsluitingwelke zich ten doel
stelt „het verkrijgen eener wettelijke rege
ling van het sluitingsuur voor winkels,
magazijnen en kantoren, gepaard met be
perking van den arbeidsduur en begrenzing
van den arbeidsdag voor hen, die als be
dienden in winkels, magazijnen en kantoren
werkzaam zijn".
Eerst hadden èn patroons èn bedienden
elk eene afzonderlijke vereeniging met
hetzelfde doel. Beide echter zijn gaan
inzien, dat, bij gemeenschappelijkheid van
drijfveer en van doel, dit naast-elkaar-l
staan geen zin had en dat het beter was
met machtmakende eendracht tot eenheid
te komen. Daarom besloten heiden zich te
ontbinden, ten einde plaats te maken voor
één nieuwe vereeniging, bestemd om èn
patroons èn bedienden èn belangstellende
buitenstanders te omvatten.
Oèk deze laatsten. Want men begreep,
dat het koopende publiek maar al te
vaak de tiran zoowel van bedienden als van
patroons een gewichtige factor is in deze
zaak, en dat op zijn medewerking moet
worden prijs gesteld.
En als dan zulk eene vereeniging eens be
stond, ja zelfs zonder vereeniging, zouden
wij wenschen dat beide partijen eens over
leg pleegden over eene andere regeling der
werkuren.
Van achten tot tienen is in ieder geval
te lang.
Een uur vermindering 's avonds. Dat is
al iets gewonnen. De bedienden hebben dan
ook althans wat meer aan het huiselijk leven.
Maar daarmee is de gezondheidskwestie,
waarop „Een winkeljuffrouw" het licht liet
vallen, nog niet opgelost.
Men zie ook die niet over het hoofd.
Gezondheid is voor ondergeschikten even
goed als kapitaal. Zij is zelfs voor velen
de eenige bezitting. Verliezen zij die,
dan is ook hun bestaan, hun leven weg.
En nu zal niemand beweren dat juist na
negenen de geschikte tijd is, vooral niet in
herfst en winter, om frissche lucht op te
doenzoo noodig vooral voor hen die een
zittend leven leiden of in een winkel den
ganschen dag doorbrengen.
Het anderhalf uur schafttijd is juist ge
schikt om heen en weer te loopen en te
middagmalen.
Wij weten wel dat het in menigen win
kel, vooral dien in manufacturen, hoogst
moeilijk is 's middags, wanneer de dames
winkelen, het personeel vrij te geven maar
geen verdeeling van arbeid mogelijk,
de uren voor of na die drukte, om
eenige vrijheid te geven
Een onzer lezers wees ons ook op het
zelfde punt. Hij ging zelfs verder en noemde
uit een sanitair en moreei oogpunt vrij-zijn
na negen uur, in donker dus, niet gewenscht
en winkelsluiting schadelijk voor de gezond
heid en den goeden naam van de juffrouwen.
Zoover gaan wij niet.
Wie goed en deugdzaam wil blijven, kan
zich ook op dit uur wel vrijelijk op straat
bewegen en in elk geval thuis zich ont
spannen. Bovendien als die juffrouwen,
zooals nu, eerst om tien uur huiswaarts
kunnen gaan, weegt zulk een bezwaar nog
meer.
Maar een andere verdeeling van den
g, een vrije tijd van b. v. 45 of 51/,
tot 6 u. en dan te negen uur
dat zou den betrokken personen
heid geven de zoo noodige frissche lucht
op te doen en de even zoo noodige rustte
verwerven.
Dat juist bevelen wij aan in het belang
van beide partijen.
Van achten tot tienen, met anderhalf uur
schafttijd, 12 y2 uur arbeids, is voor menigeen
te kras en nadeelig voor do gezondheid en
ook voor de zaak zelve, die behoefte heeft
aan gezonde en frissche krachten.
lieden door ons ontvangen schrjj-
In
ven omtrent dezelfde zaak oppert de heer H.
U. E. v. Heimburg alhier, die van hetzelfde
gevoelen bljjkt te zjjn, een ander idee, dat wjj
ineenen tegeljjk met ons opstel onder de
oogen van onzen lezerskring te
brengen.
Hg is beslist tegen 9 uur sluiten, maar even
beslist voor het geven van eenige uren rust
aan het personeel, waarvan dan ook de patroons
kunnen genieten. Hg zou dien rusttgd willen
stellen van 12 tot 3
derd den marktdag. Natuurljjk bedoelt hg
dat daartoe algemeen worde saamgewerkt.
In hoever zulk een idee uitvoerbaar is, laten
wjj ter beoordaeling over aan hh. winkeliers.
»Men moet inderdaad al een zeer geringon
voorraad van wapenen beschikbaar hebben
ter beBtrjjding van de samenwerking der beide
groote partgen Rechts, dat men tot zulk een
middel, om vjjandschap te stoken, zjjn toe
vlucht neemt.
Dit is een goed teeken, dunkt ons.
De positie van regeering en meerderheid
schjjnt er des te krachtiger om."
En denzelfden dag onderin jjnt een lid van
die meerderheid de positie van den minister
van oorlog zoodanig, dat wjj meer dan waar-
achgnlgk ataan voor een ministerieele crisis,
waarbjj, zoo beweert men van anli-revolution-
naire zjjde zelf, wel meer dan een minister
betrokken zal zjjn.
Wjj zallen over het gebeurde ons oordeel
opschorten totdat wjj over meerdere gegevens
kunnen beschikken. Alles ging zoo plotseling
in zjjn werk.
Maar met het oog op dit incident maakt toch
het stoffen van Het Centrum een zonderlingen
indruk. En temeer omdat, behalve Vrjjdag, al
meermalen bleek hoe zwak de meerderheid is
hoe lastig de positie van het kabinet met
zijne heterogeene elementen.
Wjj hadden gaarne thans onzen Kamerover-
zichtschrgver het woord gelaten, maar tot zjjn
en ons groot leedwezen was hg Vrgdag, door
hoogst treurige omstandigheid, verhinderd
de zitting bjj te wonen.
Met het oog op de belangrijkheid dier zit
ting betreuren wjj dit zeer.
Wg weten nu niet beter te doen dan, ter
aanvulling van het reeds in ons vorig nom-
mer meegedeelde, te herinneren dat de motie
van den heer De Waal Malefgt ten doel had
om te bepalen, dat bjj beklag de Btraf bg de
landmacht in tgd van vrede en bg de zee
macht in vredeatgd en binnengaats wordt
opgeschort tot na de uitspraak in eerste
instantie.
Hiertegen verzette zich de minister. Hg
merkte op dat volgens dat amendement het
niet de kommandant maar de gestrafte is die
beklag doet, de persoon die de lakens uitdeelt.
Men moet geen halven maatregel nemen, zeide
hgdeze ware z. i. nog nadeeiiger dan de ge-
heele schorsing der straf. Het is ook verkeerd
in deze zaak verschil te maken tuaBchen vrede
en oorlog, meer dan door de omstandigheden
wordt geëischt. De nadoelen van ondergaan
van een onverdiende straf verloor de minister
niet uit het oog, maar de nadeelen van schor
sing zjjn grooter. Men lette daarbjj ook op de
verantwoordelijkheid der strafopleggers. De
minister drong op intrekking van dit amen
dement aan.
De heer De Waal Malefijt zag daarvan de
noodzakelijkheid niet in.
Het gevolg was dat het amendement, zooals
jmeld, aangenomen werd met40 tegen
i stemmen.
Voor stemden de heerenKetelaar, Sluis,
Roessingh, Van Asch van Wjjck (A.), Fock,
Van Vliet, Fokker, Van Loeben Seis, Ter Laan,
Melchers, Hub recht, Helsdingen, Nol ting,
Hugenholtz, Schokking, De Waal Malefgt,
Staalman, Bos, Idenburg, Van der Zwaag,
enge, Hennequin, Brummelkamp, Zjjlma,
Smidt, Borgesius, Van Styrum, Lely, Marcbant,
Rink, Den Hertog, Pjjnacker Bordgk, Schaper,
Duymaer van Twist, Van de Velde, Seret,
De Boer, Pompe van Meerder voort, Van Veen
en Drucker.
Middelburg 31 Mei.
De kracht der regeering en
der meerderheid.
Eigenaardig dat Ret Centrum juist Vrjj-
dag, doelende op hetgeen g eschreven
over de herdenking in het volgend jaar van
het herstel der Bisschoppelijke hiërarchie, be
weert dat men deze wil aangrijpen om tus
schen de antirevolutionnairen en katholieken
tweedracht te verwekken.
Van zulk een toeleg zullen niet velen dupe
worden, zegt het katholiek blad, en het besluit
zjjne opmerking met d<
Wjj kunnen niet alle meeningen, door de
groote pers over het gebeurde ten beste gege
ven, hier meedeelen.
laten alleen volgen wat Het Vad.
sohrgft
Het is een eigenaardige speling van het
toeval, dat een lid der rechterzijde
trouw-miniaterieel lid aan de Regeering deze
poets gebakken heeft.
niet het minst zal over de aanvankelijke
gevolgen van zjjn eigen succes de heer Malefijt
verbaasd zjjn geweest, die uitdrukkelijk ver
klaard had zjjn amendement te handhaven,
omdat het niet, zooals dat van den heer
Schaper, onaannemelijk was verklaard.
Dit laatste beteekende de porteieuillequaestie;
maar welke beteekenis moet in dit geval aan
de handelwjjze van den Minister van Oorlog
worden gehecht 1
Misschien zal de reddingsplank gevonden
worden in een overneming ex poBt van het
Donderdag verworpen denkbeeld des heeren
Tydeman, om de reclame bjj nadere wet, niet
in deze wet, te regelen. Principieele bezwaren
kunnen daartegen moeilgk worden ingebracht,
en do rechterzijde zal het behoud van den
Minister Bergansius want voornaineljjk hem
schgnt deze zaak ter harte te gaan - veel
waard zjjn.
Inslikken kan thans de Kamer haar votum
niet meer en aan de rechterzijde waren vele
voorstemmers, allen anti-revolutionairen, van
het amendement-Malefijt,
Maar zal zjj het later kunne», als thans de
regeering afziet van de regeling der reclame
in dit wetsontwerp en over een paar jaren een
regeling voordraagt bg de in uitzicht gestelde
partieele herziening van het formeele recht
Of zal dan de regeering toegeven Dan
kan ze het ook nu.
Ook hier zitten nog haken en oogen.
Maar goed is het in allen gevalle, dat de
Kamer eens getoond heeft geen genoegen te
willen nemen met enkel beweringen eu nog
beweringen van de regeering, dat een
voorgestelde regeling noodzakelijk is; bewe
ringen, die, hoe oprecht ook gemeend en met
hoeveel overtuiging ook voorgedragen, toch
nog geen bewjjzea zjjn. Want wjj hebben
oplettend geluisterd gisteren en heden, den
ganschen tgd der discussiën, maar bewjjzen
vernamen wjj niet.
Het was een »noodzakeljjk kwaad" zeide op
een gegeven oogenblik prof. Van der Hoeven
zoo voerde bjj de oppositie tegemoet,
bewjjst met uw veelheid van woorden' niets
anders dan dat het inderdaad een »kwaad"is,
wat door de regeering allerminst wordt ont
kend.
Maar noch deze hooggeleerde spreker noch
de ministers, die naast hem zaten, bewezen
dat dit kwaad »noodzakeljjk" was, en op hen
rustte hier de bewjjslast.
DIT STAD Êfi PROVINCIE.
Bjj kon. besluit is aan den eervol ont
slagen brugwachter J. van Meerendonk, te
Middelburg, met ingang van 1 Jan. 1902,
een jaarljjksch pensioen toegekend van f 283.
Zooals nog in een deel der oplaag van
ons vorig nommer gemeld werd, is bevorderd
tot vaandrig de reserve-sergeant P. Nieuwen-
jse, van hek 3e reg. infanterie.
Door burg. en weth. van Middelburg
wordt thans aan den raad v oorgesteld om de
nieuwe school J (hoofd de heer M. M. Blankert)
niet tjjdeljjk te vestigen in het Bohoolgebouw
op de Nieuwe Haven, maar in het schoolge
bouw A in de Bree.
In verband daarmede willen'burg. en weth.
school B in stand houden en school A tgdelgk
vestigen in de lokalen op het voormalig, Oost
kerkhof (thans school H).
De kinderen, die thans tot school H. be-
hooren, zouden dan naar school K worden
overgeplaatst en een deel van de kinderen van
de tegenwoordige school B eveneens. Op die
wjjze ware dan tevens voorshands tegemoet
gekomen aan het bezwaar dat sommige school
gaande kinderen te ver van hunne woning
ver wjj derd zjjn.
De districts-schoolopziener heeft daartegen
geen bezwaar, mits de toestand van wachten
en behelpen niet te lang duurt.
De schoolcommissie geeft aan het nadere
voorstel de voorkeur boven het vroegere.
Ook ons komt deze regeling beter voor dan
de vroeger voorgestelde.
Verder stellen burg. en weth. nog voor
eenige veranderingen aan school A te maken,
waarvan de kosten f 2000, 2250 of f 2750
zullen bedragen.
Wordt overeenkomstig het nader voorstel
besloten, dan kan de overplaatsing van den
heer Nierse naar school H achterwege bljjven.
Wg vestigen de aandacht van het win
kel- en magazgnpersoneel in onze stad op
de in dit nommer voorkomende advertentie,
waarbjj het bestuur der vereeniging van win
kel- en magazgnpersoneel Door Eendracht Ver
betering allèn uitnoodigt tot een vergadering
morgen, Zondag, te 11 uren 's voormiddags te
houden in het gebouw van den Eestuurdersbond,
ter bespreking van vervroegde winkelsluiting-
Uit Vlissingen.
Heden werd aan de werf der Koninklgke
Maatschappjj De Schelde aldaar de kiel gelegd
van het stoomschip De Eerens, in aanbouw
voor rekening van de Koninklgke Paketvaart
Maatschappjj te Amsterdam.
De brievenbesteller J. Passenier wordt op
zjjn verzoek overgeplaatst naar Rotterdam.
De heer J. Wilken, gewezen inspecteur bg
de maatschappij Zeeland heeft heden, met zgne
familie, Vlissingen met der woon verlaten-
Aan den trein bevonden zich vele vrienden en
kennissen om afscheid te nemen.
De provinciale stoomboot, die hier te twaalf
uur van Ter neuzen aankomt, geraakte bjj bet
binnenkomen der haven, terwjjl zjj uitweek
voor een ander vaartuig, aan den grond. Zjj
zit nog vast dech komt met den vloed vlot.
Men schrjjft ons
Thans zjjn een groot aantal rails met be
vestigingsmateriaal voor de stoomtram Hulst-
Walsoorden aangevoerd, terwjjl binnen een
paar dagen een bezending gecreosoteerde
dwarsliggers wordt verwacht.
Doen er zich nu geene bijzonderheden meer
opals verandering in richting der ljju, het
