MIDDEL61RGSCHË COURANT. 1902. Vrijdag 30 Mei. ff. 12a. 14li° Jaargang, Deze courant verschijn^d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., f2. Afzonderlijke nummers kosten 5 cent. THERMOMETER EN VERWACHTING. 29 Mei 8 u. vm. 59 gr., 12 n. 63 gr., av. 4 u. 58 gr. F. Verwacht: zwakke wind, licht bewolkte lucht, droog weer en weinig verandering in temperatuur. Advertentiën20 cent por regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels f 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclamens 40 cent per regel. Groote lettors naar de plaats, die zij innemen. Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betredende Handel, Ngverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentiebureau A. DE SjA MAR Azn., N.Z. Voorburgwal 266, Amsterdam. Middelburg 29 Mei. Kameroverzicht. Zitting van Woensdag. Vandaag is de Kamer onder een zeer slap en eentonig debat met het wetsontwerp op de krijgstucht tot art. 60 gevorderd. Interes sante vraagstukken kwamen hierbg niet te pas. Alleen over art. 10 hoe het streng arrest door onderofficieren en minderen wordt onder gaan te land en aan boord, waarbg o. m. be dreigd wordt met het slaan in de boeien van den minderen militair, kwamen eenige zaken te pas, die met een enkel woord dienen ver meld te worden. Door den heer Schaper was hierop nl. een amendement voorgesteld om het sluiten in de boeien van de mindere militairen te doen vervallen, zoodat ook het z.g. »krom sluiten" overbodig wordt. Natuurljjk was de minister van marine het hiermede in het geheel niet eens. Aan boord moet er tucht zjjn, en die scheepstucht kon volgens hem niet anders gehandhaafd worden dan door den schuldige in de boeien te slaan. Dat was zoo zeemansmanier, en daar kon niet van afgeweken worden. De heer De Visser vond die redeneering echter maar zóó-zóó. Hjj had van dat »boeien' bljjkbaar een bg zonder e studie gemaakt. Althans hjj verdiepte zich in de technische details, en vroeg ten slotte, wat men wel met een onder officier zou doen, wanneer voor hem geen cel of hut aan boord aanwezig is. Een slimme vraag dus. Maar de minister van marine was niet minder slim. Hg wist er dadelgk een antwoord op te geven. Als er geen cel of hut is, danschrik niet lezer, dan moet er een gemaakt worden. Simple comme bonjour. Maar de heer De Visser gaf het niet op. Hg achtte dat volstrekt geen oplossing, want dat zoeken aan boord naar een plaatsje voor een gestraften onderofficier, terwjjl er gelegenheid genoeg is om de minderen in de boeien te slaan, ziet, dat achtte hg voor de geboeiden onrecht vaardig. Zoo bleven minister en afgevaardigde nog eenigen tjjd in een kringetje doorreden eer en, waarbg zich nog de heeren Schaper, De Savor- nin Lobman en Fock voegden, totdat het de Kamer begon te vervelen, en zjj met 41 tegen 23 stemmen het-amendement-Schaper verwierp. Dit »boeien artikel" achter den rug, ging minister Krujjs weer genieten van de rust in de schaduw van den minister van oorlog, die de heeren verder in het debat te woord stond. Zeer interessant was deze gedachtenwisseling niet. Bjj art. 36 vroeg de heer Duvmaer van Twist of niet een termjjn moest gesteld worden voor de corvéediensten. Nog al een onnoozele vraag voor een officier-afgevaardigde, hetgeen de minister natuurljjk niet in die bewoordingen zeide. Daarvoor zjjn wjj in het Parlement. - Maar hg antwoordde, dat, als het leger te velde is, er geen tjjd voor de cc kan gesteld worden, iets dat een burger ook wel kan begrjjpen. Aan het slot werd het wederom een juridisch steekspel, waaraan de riddersVan Raalte, de minister van justitie en de regeeringscommis- saris deelnamen en waarbg de strgd liep over de vraag, hoe men de wet moet inrichten om ongeprejudiceerd te laten de quaestie of alle delicten, door militairen gepleegd, door den militairen rechter moeten worden berecht, of ook de mogelijkheid moet laten bestaan om voor den burgerlijken rechter te brengen. 1 hoe meer de sprekers hierover hun licht lieten schjjnen, hoe grooter omvang het debat aan nam, zoodat het een uitnemende gedachte van den voorzitter was de zitting tot morgen te verdagen. Alsdan zal de krggstuchtwet wel afgehan deld worden, benevens de interpellatie-Fock over de haven van Soerabaya. De werkstaking in Enschedé De Standaard bevatte in zjjn nommer van Woensdag een zeer lezenswaardig opstel in verband met die werkstaking, waarin de toe stand, zoowel in het algemeen als in 't bij zonder die bjj de firma Van Heek Co., zoo juist geschetst wordt dat wjj meenen onzen lezers een dienst te bewjjzen door dit ook hun onder de oogen te brengen. De redactie van het anti-revolutionnaire blad schreef dan Terecht is opgemerkt, dat bjj de werkstaking, die in Enschedé uitbrak, en door de algel lock out van 1200, nu door de gedeeltelijke lock out van wederom 6000 werklieden gevolgd, een hoogst ernstige strjjd van beginselen in het spel is. Dat de loonprgs voor den arbeid niet naar willekeur kan verhoogd worden, beginnen de werklieden thans zeker helder in te zien. Wat voor loon kan betaald worden, wordt beheerscht door algemeene factoren, die op de wereld markt hun oorsprong vinden, e» hun nadere bepaling krijgen door tarief, levensstandaard, en algemeene kosten van het bedrjjf. Pogingen tot loonsverhooging mogen uit dien hoofde geen ander doel hebben dan om van het voor de gemaakte waar gewonnen geld, na aftrek van de kosten der grondstoffen, machine-kosten en algemeene kosten, het deel dat aan den patroon komt iets te verlagen, en dit aldus beschikbare geld bjj het loon der gezamenlijke arbeiders te voegen. Een worsteling ook hierover laat zich bjj de wanverhouding tusschen wat de onderne mer wint en de werkman aan loon verdient, alleszins verklarenmaar dien strgd gold het in Enschedé niet. In Enschedé is de principieele vraag aan de orde, of de patroon tegenover zjjn werklieden als een absoluut zelfstandige macht zal staan, die zich enkel contractueel met zjjn werk lieden verbindtdan wel of in het fabrieks- n, ook buiten contract, een natuurlijke band tusschen da fabriek en de ter plaatse woonachtige, voor het bedrjjf bekwame arbeiders bestaat, die aan alle contract voorafgaat. De patroons, die de lock out toepassen, plaat sen zich op het eerste, de werklieden die staak- en zjj die de stakers steunen, op het tweede standpunt. De keuze hier is niet moeilgk. Zjjn voor alle fabrieken te Enschede samen een 10.000 werklieden noodig, en zjjn die te Enschedé woonachtig, dan is het onzinnig te beweren, dat de gezamenlijke patroons op een goeden dag dezen 10.000 werklieden gedaan kunnen geven, ten einde 10.000 andere van elders te ontbieden. Is eenmaal historisch een industrieele toestand geboren, die 10.000 rlieden vereischt, en die ter plaatse aanwezig doet zjjn, dan zjjn patroons en werklieden door het resultaat van dit ver leden op" elkander aangewezen dan zjjn ze door een aamenloop van omstandigheden over en weder tot elkander gebrachten is hieruit een verhouding ontstaan, die niet eerst uit het contract opkomt, maar aan elk individueel contract voorafgaat. Dit brengt met zich, dat zoo min de patroon als de arbeiders in absoluut-vrjjmachtigen zin het contract, dat beide nader binden zal, kunnen vaststellen. De patroon kan niet unilateraal*) zeggen: Zóóveel geef ik, en de arbeiders kunnen evenmin unilateraal zegg Alleen voor zóóveel werk ik. De bepaling van het loon wordt beheerscht door factoren, die, mits nauwkeurig onderzocht en billjjk gewo gen, voor elke plaats, voor elk bedrjjf en voor eiken te praesteeren arbeid het juiste loonbe drag aanwjjzen. Nu heeft, dit is niet betwistbaar, een pa troon veel juister en beter kennis van die factoren dan onze werklieden, en is ook zjjn verantwoordelijkheid een veel grootere; reden waarom een bepaling van het loon, waarbg patroon en werkman gelijk zeggenschap zouden hebben, ondenkbaar is, eenvoudig wjjl de werklieden buiten staat zjjn de verantwoorde lijkheid voor de gevolgen van een begant fout financieel zeiven voor hun rekening te Maar hieruit volgt nog geenszins, dat de werkman daarom, als een onmondige en ge- onder voogdjj staande, zonder controle heeft te berusten in al wat de patroon goed vindt te bepalen. Men heeft uit dien hoofde tot zelfs in de Duitsche Geioerbeordnung de benoeming van een Arbeiter-ausschuss aanbevolen, die door den pa troon gekend zou worden in elke verandering die in het loon plaats greepdie tegen zulk verandering de bezwaren der werklieden zou inbrengen en voor billjjke regeling bg het afsluiten van het contract en het vaststellen van het fabrieksreglement het pleit zou voeren. Had zulk een instelling ook te Enschedé bestaan, zoo zou hoogst waarschjjnlgk deze staking niet zjjn uitgebroken. Er zou dan over en weder vooraf over het voor en tegen ge- gehandeld zjjn. Er zou niet maar een stuk van het loon zijn afgenomen zonder redengeving, maar de eisch zou zjjn doorgevoerd, dat men zulk een altoos pgnljjken maatregel niet be gint, zonder de redelijkheid er van aan te toonen. De werklieden zijn geen kleine kinderen meer, die hooren, zien en zwijgen moeten, willen ze geen harde klappen in hun finan- tieel bestaan krjjgen. Intusschen, ze zullen dit recht van gekend te worden niet verwerven, tenzjj na harde worste ling en hun fout is, dat ze tot dusver nog nimmer helder inzagen,hoe zulk een worsteling dan alleen tot het gewenschte resultaat kan leiden, zoo ze zich op die worsteling inrichten en voorbereiden. Gemeenlijk verwaarloozen de werklieden de voorbereiding, en werpen zjj zich hals over kop in een ernstige worsteling, op oen oogen- blik dat ze feiteljjk ongewapend staanen dit nu juist brengt hun eigen positie en het be lang der industrie, ja het belang van derden zoo ernstig in gevaar. Hadden de 10.000 fabrieksarbeiders te Enschedé vier jaren lang éen gulden per week voor zulk een worsteling safimgebracht, zoo zouden ze over een som vau ruim twee mil- lioen beschikken, behalve nog wat de voor handen geiden aan interest opbrachten. En dat zou hen in staat stellen gedurende veertig weken vjjf gulden per week aan elk der 10.000 werklieden, bg staking of lock out uit te keeren, voorts alle verdere kosten van de wor steling ruimschoots te dekken, en dat zonder eenige hulp van buiten. Zelfs mag verwacht, dat reeds het enkele bezit van zulk een kapitaal voldoenden waar borg tegen elke onbillijke bejeging zou opleven. Geljjk het bezit van een goed-geoefend leger u reeds waarborgt tegen willekeurige invallen, zoo zou reeds de sterkte van zulk een i ositie elk patroon zich tweemalen doen bedenken, eer hg zgnerzgds de strgd uitlokte. En mits op beding, dat van deze positie geen misbruik werd gemaakt, om onbillijke eischen op te wer pen, doch uitsluitend daarin sterkte werd ge zocht, om zich het recht van gekend te warden te verzekeren, zou hierin nietB gelegen zjjn, dat uit hooger zedeljjk of sociaal oogpunt ware af te keuren. Zelfs mag er op gerekend worden, dat de organisatie van den arbeid, die hierdoor hechter vorm zou aannemen, ten laatste ook iti de wet zou worden vastgelegd. Het is dan ook metterdaad te betreuren, dat aan den nu aangebonden strgd geen be hoorlijke voorbereiding voorafging. Van beide zjjden was er in dezen strgd veel dat aantrok. De firma stond bekend als op voet van wel willendheid. met haar arbeiders verkeerende, en de werklieden hebben een zeldzaam voor beeld gegeven van rui' beleid en kalme worsteling. Eindigt nu zulk een worsteling zonder dat voor de hoofdzaak, voor het principe iets gewonnen wordt, dan wedt hierdoor nood zakelijkerwijs het tegenovergestelde beginsel gesterkt. Het absolute beginsel van unilaterale beslis sing, dat door de firma, men mag onderstellen volkomen te goeder trouw, nog verdedigd wordt, achten wjj onhoudbaaren zonder vrees van door de uitkomst gelogenstraft te worden, hebben we steeds voorspeld, dat het zich niet zou kunnen handhaven. Toch heeft het dit voordeel, dat het volledig geformuleerd isterwjjl van de zjjde der werklieden wel wordt ingezien dat dit absolute beginsel van unilaterale beslissing niet kan big ven gelden, maar zonder dat de werklieden hunnerzijds aan het door hen voorgestane be ginsel nog scherper en juister formuleering wisten te geven. Overweging verdient daarom de vraag, of het in het welbegrepen belang van beide par tgen niet geraden ware, op dit oogenblik den strgd te staken; daarna zich te organiseeren geljjk het behoort, en, dank zjj die organisatie tweeërlei te bereikenten eerste het noodige kapitaal, om, breekt de strgd weer uit, zich staande te kunnen houden, en ten tweede de scherpe en juiste formuleering van wat de werklieden, teneinde voortaan in de loonsbe- paling gekend te worden, onmisbaar achten. We weten zeer goed, dat dit geduchte wils kracht, veel geduld en volharding, en groote offervaardigheid gedurende een reeks van jaren vorderen zal, maar juist deze langdurige voor bereiding zou zedeljjke energie wekken, en den strgd in juister banen leiden. Van socialistische zjjde beoogt men iets andersmaar juist zoodanige scherpe formu leering van wat Patrimonium bereikbaar acht, zou het best elk socialistisch gevaar, dat zich thans gedurig in elke staking mengt, bannen. Het zou niet zjjn het grgpen naar een on bereikbare utopie, maar uitsluitend een reculer pour mieux sautereen stelregel waarvan de profgtelgkheid ook aan de antirevolutionaire partg zoo telkens is gebleken. niseeren, en de werklieden alzoo doen wat zg jaren lang verzuimden. Op die wgze alleen kan de onderlinge ver houding beter wordenen behoeven zich niet meer zulke betreurenswaardige gebeurtenis sen voor te doen als nu in Enschedé vallen waar te nemen. De Arnh. Crt. merkt, in verband met hetzelfde Standaard-artikel, op Er zgn tegen het opvolgen van den raad van De Standaardspeciaal met betrekking tot den strgd te Enschedé, twee ernstige bezwaren. Ten eerste dat bg onvoorwaardelgke onder werping der arbeiders aan de genade der firma Van Heek, de lange strgd voor het recht vergeefs gevoerd en de onnoemelijke ellende zonder eenig resultaat geleden zou zgn. Toch is dit bezwaar in onze schatting nog niet het grootste. Er is nog een reden, en wel een reden van hoog moreelen aard, welke onvoorwaarde lgke onderwerping thans beslist onmogelgk maakt. De stakers en uitgestotenen hebben, zwichtende voor de macht van het kapitaal, vóór eenige dagen feitelgk reeds het hoofd ge- q en alle eischen der firma Van Heek in gewilligd, sleohts op deze ééne voorwaarde, dat al hare vroegere arbeiders weder aannemen zou, en die voorwaarde door de firma afgewezen! Hierin nu kunnen en mogen de stakers en uitgestotenen niet toegeven. Eenzgdig. Hoe belangwekkend deze beschouwing ook zg, tegen de daarin voorkomende conclusie hebben wg bedenking. Na de bewering dat de werklieden in hun recht zjjn, klinkt vrg zonderling de raad om voorloopig toe te geven, en later den strgd weêr te hervatten. En dan zullen de werkgevers, de firma Van Heek Co, zich tot zulk een vergeiyk laten vinden met het vooruitzicht later een georga niseerde, ergo sterker macht tegenover zich te vinden? Wg betwgfelen dat sterk. Ons komt het daarom veel beter voor dat, zoo eenigzins mogelgk, thans de strgd worde uitgestreden. Dan kunnen daarna beide partgen zich orga- KORTE MEDEDEEL INGBN VERGADERINGEN. Woensdag vergaderde te Utrecht, onder voor zitterschap van den heer C. Visser te Gronin- de Algemeene Nederlandsche Rond van mineraahvaterfabrikanten en bierhandelaren. Volgens ter vergadering gedane mededeelin- m zal de Bond deelnemen aan het Interna tionale Congres voor den Middenstand te Amsterdam in September a. Uit het jaarverslag bleek dat de Bond thans 435 leden telt. De rekening en verantwoording over het afgeloopen vereenigingsjaar wgst aan dat de inkomsten bedroegen 273.50 en de uitgaven 231.891/*. Utrecht werd aangewezen als plaats voor de volgende bondsvergadering. 'Besloten werd 't orgaan van den Bond Ons Vakblad te doen big ven voortbestaan. Te Amsterdam werd Woensdag de alge meene vergadering gehouden van de Maat schappij tot bevordering der Bouwkunst, welke geleid werd door den heer A. Salm Gbz. Het ledental is eenigszins verminderdhet bedraagt 623 tegen 637 in het vorig jaar. MOEILIJKHEDEN. De Tijd en De Residentiebode laten zich veel kalmer uit'over wat de Haagsche kroniekschrg ver der Nieuive Groningsche Courant schreef over de moeilgkheid, die er spoedig te wachten zou zgn tusschen de fracties der rechterzgde, met het oog op eene waardige viering, in 1903i van het 50-jarig bestaan der bisschoppelgke hiërarchie in Nederland. De lijd schrgft o. a. »Dat de zoogen. Aprilbeweging in 1853 een groote mystificatie is geweest, en dat het her stel der bisschoppelgke hiërarchie in Neder land voor^de niet-katholieken geen enkele der vreeselgke gevolgen gehad heeft, welke des- tgds met zóó schrille kleuren voor de geprik kelde verbeelding der menigte werden afge- iChilderd, is tegenwoordig gelooven wg voor ieder verstandig mensch duidelgk. En thans zou men erin slagen het niet-katholieke gedeelte van het Nederlandsche volk dupe te maken van een tweede mystificatie, nog veel dan de eerste Na gedurende een halve eeuw ondervonden te hebben, dat het bestaan eener kerkelgke hiërarchie bg de katholieke een zaak is, die geheel buiten de belangen van alle andersdenkenden omgaat, zouden dezen zich laten wg smaken, dat niet de hiërarchie zelve, maar de herdenking van de instelling daarvan vgftig jaar geleden allerlei gevaren voor het vaderland zou medebrengen, gevaren, die m?n niet noemt, om zóo den indruk van het akelige, het griezelige nog te verhoogen Wg weigeren bepaald dergelgke mate van lichtgeloovigheid bg onze niet-katholieke landgenooten aan te nemen." En De Residentiebode merkt op »Het spreekt wel van zelf dat wg de dagen van Maart 1903 niet onbemerkt zullen laten voorbggaan en dat wg, vooral in onze tempels, hartelgk dankgebed tot God zullen richten, omdat Hg ons vgftig jaar geleden, na drie eeuwen van lgden en achteruitzetting, onze doorluchtige Kerkvoogden heeft weerge toch kan voor ons in het woord van den cor respondent eene naar wg vertrouwen voor de meesten onzer onnoodige aansporing tot omzichtigheid gelegen zgn. Immers, wg kunnen daaruit de les putten bg ons dankbaar gedenken niet slechts naarstig alles te vermgden wat naar overmoed zweemen kan, welke op zichzelf reeds onchristelgk moet genoemd wordendoch ook ons zorg vuldig te onthouden van op zichzelf geoor loofde uitlatingen, die echter lichtgeraakten op onnoodige wgze konden hinderen. Voor het overige stellen wg vooral indien we de boven aangegeven klippen weten te ontzeilen in deze vertrouwen in den zonden zin welke, enkele dwepers en sommige verkiezingsperioden uitgezonderd, geme der Nederlanders is." Die bladen vreezen voor geen breuk met de bondgenooten, evenmin als De Standaard. B£KUiaiDftiM liNZ. Bg kon. beslui t is aan den buit. adelborst bg de Kon. Ned. marine-reserve A. J. de Boer, op zgn verzoek, eervol ontslag uit den dienst verleend is de officier van gezondb. 2e kl. bg c macht A. Spanjaard, tgdelgk op pensioen ge steld voor drie jaron, ad 650 'b jaars. Oost-Indiëo resident van Amboina meldt in een telegram van 24 April De Atjehsche veroordeelde Nja Arnat te Piroe (Zuid-Ceram) heeft op 5 April s mor gens te 10 uur zekeren Bergman, zwager van den posthouder Moorrees, en daarna dezen zwaar verwond. Nja Amat iB gevlucht en wordt door de bevolking achtervolgd. De resident was 's morgens den 7en dezer met den geneesheer te Piroe. De aanleiding tot het toebrengen der verwondingen is prik kelbaarheid van den Atjeher over aanmer kingen, aangezien de veroordeelde van de 3 dagen slechts 2 wilde werken. Wanneer zich geen complicatiëa voordoen, zullen de gewon den waarschgnlgk genezenzg worden ver pleegd in het hospitaal te Amban. Een ge deelte der bevolkiing beschermt den nieuw aangestelden en reeds in functie zgnden tg- deiyken posthouder. Door den resident is een- opvatloon van 250 uitgeloofd. De politieke toestand blgft onveranderd. DIT STAD EN PROVINCIE. Op het eerste Zondagavondooncert, den lsten Juni te geven in het Schuttershof alhier door het muziekkorps d.d. schutterg, onder leiding van den heer Jan Morks, zal het vol gende programma worden uitgevoerdAvec Marche Militaire, Vollstedt, Luslspiel- ouverture, Oertel, lout en Rose, Valse de concert, Waldteufel, La Coquette, Caprice, Kockert, Fan tasie uit de Opera Der Freischiitz, Von Weber, Hongaarsche Triumph-Marsch, Fuoik, Koraal ouverture, Morks, Concert Polka (voor twee oor- netten), Godard, Sans Souci, Gavotte, özibulka, en Fantasie over Hongaarsche liederen en dansen, Morks. Uit Ylissingen. Hier ter stede werden Dinsdag een jong gehuwd paar tweelingen geboren. Dezelfde ouders hadden een jaar en zeven dagen te voren in plaats van één eersteling er drie tegelgk gekregen. Die zegen is wel wat al te groot. Uit Oost en WestSouburg schrgft men ons Bestaat in vele plattelandsgemeenten aan eene goede straatverlichting weinig behoefte de menschen gaan daar reeds vroeg te bed om smorgens tg dig aan den arbeid te gaan in deze gemeente, waar een niet onbelangrgk deel der bevolking tot den zoogenaamden bur gerstand behoort, is dit geheel anders. Deze zoeken niet zoo vroeg hun troost in de veeren tot laat in den avond is hier beweging en verkeer. Menige klacht is dan ook geuit over het onvoldoende der verlichtingen hoewel in de laatste jaren het gemeentebestuur hierin gaandeweg verbetering bracht, de toestand laat toch nog veel te wenachen over. Weldra zal dit geheel anders zgn spoedig zal onze straatverlichting kunnen wedg veren met die der groote gemeenten in onze omge ving. Onderhandelingen worden gevoerd tus schen het gemeentebestuur en de Imperial Gaz Association om de gemeente te verlichten door het buizennet uit Vlissingen tot hier te ver lengen en waren vroegere berichten hierover wel wat voorbarig, thans zgn de onderhan delingen zoover gevorderd dat, naar ik durf verzekeren, de zaak haar beslag krggt en dat weldra een contract met genoemde maatschappg zal worden aangegaan. Algemeen is men hier met de toekomstige verlichting zeer ingenomen en worden de bemoeiingen van het gemeentebestuur in deze zeer gewaardeerd.

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1902 | | pagina 1