MIDDELBURGSCHE COURANT.
N°. 108.
143s Jaargang,
1902.
Donderdag
8 Mei.
Een Tooneelpraatje.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., f2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
7 Mei 8 n. vm. 42 gr., 12 n. 53 gr., av. 4 n. 51 gr. F. V e r w a c h tmatige N. wind,
licht bewolkte lucht, droog weer, weinig verandering in temperatuur.
Advertentiën20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 1—7 regels ƒ1.50; elke regel meer 20 cent. Reclamens 40 cent per regel.
Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën
Handel, Ngverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechi
A. DE &A HAR Azn., N.Z. Voorburgwal 266, A
reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau
Amsterdam.
Bg deze courant behoort een
Donderdag, Hemelvaartsdag, ver
schijnt de Middeïburgsche Courant niet.
Middelburg 7 Mei.
Aan onze beschouwing over »Ons Vader-
landsch Tooneel", in ons nommer van Vrjjdag
11., hebben eenige bladen hunne aandacht ge
schonken en zg brachten ons idee van een
permanente commissie van bemiddeling en
advies onder de oogen hunner lezers.
Men weet dat wig er op wezen hoe in vele
gevallen, bg geschillen tusschen directies en
tooneelisten, ontbreekt een onpartijdige scheids
rechter, aan wiens oordeel men geschillen van
ernstigen aard zou kunnen onderwerpendie,
in 't oog houdend wat de kunst behoeft, beide
partgen zou kunnen wgzen op de zwakke
zgöen van hun standpunt, op hun kortzich
tigheid, op de al of niet onrechtvaardigheid
van hun handeling, op hun belang en op al
hetgeen dit meebrengt te doen.
En wg meenden dat dit een taak zou kunnen
zgn voor het hoofdbestuur of de afdeelings-
beBturen van het Nederlandsch 1 ooneelverbond.
Toen wg daarbg terloops aanstipten of de
Tooneelverbonders, die Zaterdag te Rotterdam
vergaderden, misschien een oogenblik zouden
kunnen vinden om dit punt eens aan te roe
ren, althans ter tafel te brengen, hebben wg
volstrekt niet gedacht dat dit gebeuren zou.
Daarvoor was het ides nog niet rgp genoeg.
Eerst moet het nog wat overwogen worden
door hen die bang zgn zich aan koud water
te branden. Dan zgn er onverschilligen ge
noeg die het direct geheel verwerpen en het
een dwaas idee noemen.
Nu, dat is het geval geweest met meer
zaken, die toch later bleken niet zoo onver
standig te zgn.
Dat komt wel terecht.
Daar zgn er nu al die er wel over hebben
nagedachten zoo zullen er meer doen.
Misschien wordt het over een jaar, over
twee jaren ter sprake gebracht.
Zulke ideeën moeten eerst mousseeren, door
werken daarna laten ze de geesten niet
"meer los.
Tot de bladen die over ons idee schreven,
behoort de Arnh. Crt. en zg merkte o. a. op
•Alles goed en wel, maar de vraag blgft of
men (dat zgn èn artisten èn directies) zich
storen zal of liever neerleggen wil bg een uit
spraak van menschen, die in zekeren zin toch
•buiten het vak staan."
En of in eene commissie, samengesteld uit
leden van de directies en van de artisten,
groote eendracht zal heerschen, betwijfelen
wg ook al hard."
Dit laatste is door ons niet geopperd. Wg
willen juist een commissie van menschen die
wel »buiten het vak staan", maar toch
weten van tooneeltoestanden en genoeg liefde
voor het tooneel koesteren om daarbg hun
stem te kunnen doen hooren.
En waarlgkmet goeden wil kan menigeen
van de tooneelzaken zich spoedig op de hoogte
stellen, vooral wanneer men leeft in een stad
als Amsterdam.
Of de belanghebbenden zich aan de uit
spraken van zulk eene commissie zouden
onderwerpen?
Och, dat doen bg arbeidersvraagstukken, bg
werkstakingen, bg andere geschillen de be
trokken personen ook nietaltgd. De uitspraak
van scheidsgerechten of van hen, die tot be
middeling zgn geroepen, wordt ook niet steeds
opgevolgd. Dat leert de ervaring dagelgks.
Maar toch hebben die commissies haar nut.
En dat zou, wanneer een adviseereud of
bemiddelend lichaam in de tooneel wereld deed
wat wg hiervoren aangaven, ook het geval
kunnen zjjn.
Het toeval bracht ons juist een mededeeling
over een feit van den jong sten tgd om onze
bedoeling met een voorbeeld te staven.
De Amsterdamsche briefschrijver in het
Haagsche Dagblad wist dezer dagen te vertellen,
dat hg het besluit van den heer Louis Bouw
meester om het Nederlandsch 1 ooneel te verlaten
niet de financieele zgde, de vermindering van
verdiensten, de hoofdrol heeft gespeeld maar
wel het volgende:
»Bg den heer Bouwmeester moet sinds lang
eenige ontevredenheid hebben bestaan over de
houding van den Raad van Beheer te zgn en
opzichte. Zoo moet bg de bekende reis naar
Pargs, waarvan zoovéél ophef is gemaakt, de
heer Bouwmeester in de tweede klasse van
den trein gestopt zgn, terwgl de heeren van
den Raad van Beheer eerste klasse reisden,
en moeten bg de ontvangst bg den gezant
bedoelde heeren ook hun aanwezigheid van
meer belang hebben geacht, dan die van den
kunstenaar, om wiens tegenwoordigheid het
eigenlgk te doen was. De heeren waren ook
in een ander hotel gaan logeeren en moeten
zich feitelgk pas met den heer Bouwmeester
bemoeid hebben, toen hg belegerd werd door
kunstcritici en journalisten."
Zoo schrgft de correspondent, die zgn ken
nis waarschgnlgk putte uit gesprekken, opge
vangen in het American Hotel.
En grif wordt dit door verschillende bladen
verspreid.
Nu zouden wg dien schrgver willen vragen
of hg, voor hg een en ander in de wereld
zond, ook even geïnformeerd heeft bg den
Raad van beheer van Het Nederlandsch 1 ooneel
of bg den heer Louis Bouwmeester zelve».
Dit zou billgk en niet moeilgk geweest zgn.
Yan American naar de bestuurskamer van
dien Raad van beheer is maar een stapje de
Stadsschouwburg en dit hotel liggen als 't
ware naast elkaar. En onze groote artist
woont ook niet verVan het Leidsche plein
naar de Rugsdaelkade is waarlgk voor Amster
dam geen afstand.
Het is nu niet omdat wg deze grieven zoo
gewichtig en voor een scheidsgerecht geschikt
achten, maar alleen om een uitgangspunt te
hebben voor ons nader betoog dat wg zjjne mede-
deelingen onzen lezers onder de oogen brengen;
want volkomen eens zgn wg het met de Opr.
Haarl. Crt., volgens wier redactie het tot de
onmogelijkheden behoort, dat een man als
Bouwmeester om deze kleingeestige «grieven
reis", die van zooveel succes voor hem
is geweest, van het Nederlandsch 1 ooneel weg
gaat.
Zg begrjjpt niet, dat de schrgver van den
Amsterdamschen brief niet wat meer voor
onzen eersten artist voelt dan om met derge
lijke praatjes voor den dag te komen, waardoor
Bouwmeester in een verkeerd daglicht wordt
gesteld.
Maar toch willen wg voor een oogenblik eens
aannemen dat de beweringen van den Amster
damschen schrgver juist zgn, en dan vinden
wij daarin aanleiding tot enkele opmerkingen.
Vooraf zg uitdrukkelijk gezegd dat wg in
de kwestie zelve geen party ons stellendat
wat wg schrgven in 't algemeen wordt opge
merkt; dat wg eenvoudig, betreurende het
heengaan van Louis Bouwmeester, wiens groot
talent en groote verdiensten voor ons tooneel
wg meermalen toonden hoog te waardeeren,
de gemelde feiten bezigen als motieven voor
ons pleidooi.
jj stellen ons voor dat de ons meegedeelde
grieven eens waren onderworpen aan het oor
deel van eene commissie, zooals wg bedoelen.
Dan zou zg, dunkt ons, bg het hooren der
beide party en, de eene hebben kunnen vragen
of hg soms niet wat te veeleischend is geweest,
of wat hg vroeg niet den Raad van beheer
had kunnen brengen in een inoeilgk parket
tegenover de andere artisten, onder wie er
toch ook zeer verdienstelgke zgn in hun genre
misschien ook hebben kunnen herinneren aan
mevrouw Kleine, die toch ook heel hoog
stond, en toch altgd, als zg op reis was, bg
voorkeur plaats nam onder »hare kinderen,"
zooals zg hare kunstzusters en broeders noemde.
Aan den anderen kant zou die commissie
hebben kunnen vragen of de heeren, die naar
Pargs gingen, het deden voor hunne eigen
rekening, zoodat zg vrg waren om te reizen
zooala zg wilden, terwgl het anders de 1
der Vereeniging zou hebben bezwaardof
andere artisten ook over die reis geklaagd
hebben. Het is zoo moeilgk om onder de leden
van een tooneelgezelschap den vrede te be
waren. Maar tevens zou de commissie erop
gewezen kunnen hebben of het niet beter ware
geweest den grooten man, die de roem is van
het gezelschap, wat meer eere te geven dan
hem nu werd bewezend. w. z. met wat meer
takt tegenover hem op te treden dan thans is
geschiedalthans volgens het zeggen vat den
Dagblad-man.
Op die wgze had de commissie misverstan
den uit den weg kunnen ruimen en, wanneer
dit van zulke grieven afhing, daardoor aan het
blgven van Louis Bouwmeester op zgne oude
plaats bevorderlgk kunnen zgn.
Het is zoo'n lastig terrein, waarop zulke
keerlgke vruchten worden gekweekt en zulke
fraaie bloemen bloeien. Wg wezen er meer
malen op.
Maar hefc is daarom toch ook zoo nuttig dat
alles worde gedaan om het verbreken van de
harmonie te voorkomenóm wat ten nadeele
der kunst is, zooveel mogelgk te verhinde
ren om langs den weg der onderlinge bespre
king, en door beide partgen tot elkaar te
brengen, stoornissen te beletten.
Het was daarom dat wg een idee opperden,
waarvoor wg nog wel niet spoedig eene groote
belangstelling verwachtendoch waarvan on
derlinge, stille bespreking ons al voorloopig
tevreden stelt.
TOESTAND DER KONINGIN.
Heden seint men ons
Het L o o 's morgens te negen
uur.
•Nadat de temperatuur gisteren avond slechts
een geringe verhooging vertoonde, genoot H.
M. de Koningin een rustigen nacht en ont
waakte geheel koortsvrg.
De algeineene toestand is bevredigend.
Dr Roessingb,
L. Pot, arts."
Het bulletin van twee uur luidt
•Tot op beden geeft de toestand van H. M.
de Koningin vandaag aanleiding tot tevreden
heid.
Dr Roessingh,
L. Pot, arts."
Zooals nog in een deel der oplaag van ons
vorig nommer is gemeld, heeft de particuliere
secretaris van de Koningin pertinent tegen
gesproken het bericht, dat er bg H. M. een
operatie zou hebben plaats gehad.
Dit bericht was aan de verschillende bladen
toegezonden van een zgde, die deed vermoe
den, dat zg officieus was ingelicht. Het blgkt
nu echter noodig op te merken, dat alle be
richten buiten de officieele bulletins onder
reserve moeten worden aangenomen.
Het gebeurde heeft dus een gewoon verloop
gehad.
Zouden correspondenten en correspondentie-
bureaus, in verband met deze tegenspraak, niet
verstandig doen eenvoudig zich te houden
de officieele mededeelingen en niet, door allerlei
phantasieën en praatjes, den toestand erger
maken dan hg is, en de ongerustheid doen
toenemen
De tweede verpleegster uit Utrecht, die bg
de Koningin is, is mejuffrouw Hudig, dochter
van den Rotterdamschen wethouder.
Koning Eduard van Engeland zond een
schrgven aan het Nederlandsche Hof, waarin
hy zgn hartelgke wenschen uitspreekt voor
het herstel der Koningin.
Teekenen des tijds.
Kort en kernachtig luidt het woord:
In 't verleden
Ligt het heden,
In H geen is, wat worden zal
Trouwens, het valt niet te ontkennen, dat
ieder volk en alzoo de geheele menschheid
in een toestand van gestadige ontwikkeling
verkeert. Men spreekt wel eens van tgdperken
van overgang, maar men vergeet, dat de over
gang steeds aanhoudt, doch zich in verschil
lende tgden op eene min of meer in het oog
loopende wgze openbaart. Er bestaat alzoo voor
ieder volk eene onafgebrokene evolutie, die
zoowel in kleine als in groote aangelegenheden
te voorsehgn treedt en allengs een aanmerke-
lgke verandering brengt in het maatschappe-
lgk leven. De invloed van velerlei omstandig
heden doet zich daarbg gelden. De lichtgevende
wetenschap draagt door glansrgke uitvindingen
bouwstoffen aan om het groote gesticht der
ngverheid uit te breiden, voor den landbouw
nieuwe wegen te openen en de grondslagen te
leggen voor een winstgevenden handel. Houdt
zich tevens eene vrgzinnige regeering onwrik
baar vast aan het oude voorschrift»Het heil
des volks zg de hoogste wetdan beweegt
zich de volksontwikkeling in eene zegenrgke
richting.
Intusschen moet men daarbg geenszins uit
het oog verliezen, dat een volk uit verschil
lende groepen bestaat, namelgk uit bemiddel
den en onbemiddelden, uit kennisrgken en
kennisarmen en dat de evolutie weliswaar op
sommige van deze groepen een gunstige
werking heeft, aan andere van deze nadeel
berokkent. Dit blgkt ten duidelykste wan
neer wg een vluchtigen blik vestigen op den
volkstoestand in ons vaderland in den loop
der negentiende eeuw.
In het eerste vierdedeel dezer eeuw bevond
zich de fabrieksngverheid nog op een betrek-
kelgk lagen trap van ontwikkeling. Het hand
werk bloeide en bezorgde aan ie werklieden
een voldoend middel om in den strgd om het
bestaan zich het noodige te bezorgen. Het
volgend vierdedeel veroorzaakte echter eene
verbazende verandering. Telegraafdraden ver
bonden langzamerhand de voornaamste mid
denpunten van bevolking en bevorderden den
handel; de zeilschepen werden vervangen door
stoomhooten, die personen en goederen in
bepaalde tgden overbrachtenspoorwegen
werden gebouwd, om door tgdwinst als het
het leven te verlengen, en meer en meer
bouwden de kapitalisten groote fabrieken,
waarin bg stoom als beweegkracht vernuftig
uitgedachte werktuigen in korten tgd en met
verwonderlgke nauwkeurigheid allerlei voor
werpen werden vervaardigd, die te voren door
het handwerk ontstonden.
Zoo verrees een gulden tgd voor de bemid
delde fabrieksondernemers. Men zal echter
niet beweren, dat deze verandering een zegen
voor de onbemiddelde werklieden. Wat
dezen vroeger voortbrachten, werd toen tegen
veel goedkooper prgs door de fabrieken gele
verd, zoodat zg zich genoodzaakt zagen, hun
handwerk te laten varen en hun werkkracht
te verhuren aan de fabrieken. Daar de
fabriekseigenaren echter te ruimer winsten
maakten naar gelang zg geringer loon behoef
den uit te betalen aan de werklieden, zagen
dezen zich in den regel schraal bedeeld, ter
wgl de eigenaren groote inkomsten trokken
van hun kapitaal.
De toestand bleef in den loop der negen
tiende eeuw nagenoeg onveranderd. Het
egoïsme vierde zgn triomf, en slechts enkelen
kwamen er toe om zich opofferingen te ge
troosten teneinde het lot der werklieden te
verbeteren. Dit veroorzaakte misnoegen onder
de misdeelden, en de ontevredenheid nam toe
doordien de arbeiders, die zich als de eigen-
Igke voortbrengers beschouwden, niet konden
voorbyzien, dat de patroons hun rgkdom noo-
dèloos vermeerderden. Zoo ontstond de strgd
het kapitaal en de kapitalisten zoo
verhief zich de party der sociaal-democraten,
die de voortbrenging en de voortgebrachte
voorwerpen in de handen wenschte te zien
van de gemeenschap, die aan ieder het loon
zou verstrekken, dat hem rechtmatig toe
kwam zoo vereenigden zich vooral in de fa
brieksplaatsen de arbeiders tot werkstakingen,
om voor den arbeid betere voorwaarden te
bedingen.
Zoo zgn wg genaderd tot het heden, tot
den tgd, waarin wg leven. Wèl beweert men
veelal, dat de toekomst duister is, maar de
verstandige vergeet niet, dat de kiem van de
toekomstige omstandigheden besloten ligt in
die van het tegenwoordige. Wil men dus
weten wat ons te wachten staat, dan dient
men al de invloeden van het heden op te
merken als waarschuwende teekenen des tgds,
die ons voorspellen wat gebeuren zal.
Wat onlangs te Brussel geschied is, ge
tuigt al dadelgk dat het volk behoefte ge
voelt aan uitbreiding der politieke rechten,
bepaaldelgk aan algemeen stemrecht ter be
noeming van leden der verschillende regee-
ringslichamen, ten einde aan deze eene rich
ting te geven, die de gewenschte lotsverbete
ring der kleine luiden bevordert. Een rnach-
beweging heeft hiertoe de hoofdstad en
onderscheidene andere steden in België in be
roering gebracht, en is zg ook zonder verlangd
resultaat gebleven, toch weten wg, dat de
macht der sociaal-democraten gestadig toe
neemt en ons toefluistert, dat zg eerlang eene
overmacht zal worden. Wel beg veren zich de
regeeringen om haar met geweld van wapenen
te onderdrukken, zoodat zg de militaire macht
versterken om de pogingen der werklieden
het bloed van burgeroorlog te smoreD, maar
de tgd der overmacht is in aantocht. Zg
dreigt met gruwelgke omwentelingen, met
strgd en plundering, met vernieting der
ineene welvaart en met al de ongerechtigheden
der harstochtelgke verblinding.
wenschen der bevolking, door verbetering van
het lot der onbemiddelden, en vooral ook door
uitbreiding van een onderwgs, dat de strek
king heeft om ontwikkelde, degelgke, rustige
burgers te vormen, die door bekwaamheid en
matigheid in staat zg», om zich een mensch-
waardig bestaan te verschaffen.
Het is om die reden diep te betreuren, dat
door de vorsten in het algemeen zoo weinig
op de teekenen des tgds wordt gelet, zoodat
zg zich onkundig houden van de behoeften
der volken. Voor een groot deel gedragen
zg zich enkel als legeraanvoerders, die zieh
in wapendos hullen en zich het gemis van den
oorlog pogen te vergoeden door het jachtver
maak te huldigen en vreedzame dieren te
dooden. Zg bouwen op den zandgrond der
middeleeuwsche vooroordeelen en sohgnen niet
te bemerken, dat de vermolmende zuilen van
hun tronen met instorting worden bedreigd.
Delftsche courant). A. W. P.
ÜIT STAD EN PROVINCIE.
Wg ontvingen begrgpelgkerwgze dezer
dagen verscheidene aanvragen om bulletins,
Dit geeft ons aanleiding op te merken dat
wg aan de bezorging daarvan geen grootere
uitbreiding kunnen geven, daar het doel dezer
bulletins, n.l. om de belangrgkste nieuwsbe
richten zoo spoedig mogelgk op enkele
der voornaamste punten in de stad ter alge-
meene kennis te brengen, bg eene verspreiding
op grooter schaal niet bereikt zou worden.
Er is een verandering gekomen in de
solisten voor de uitvoering van de zangver-
eeniging lot Oefening en Uitspanning alhier.
De heer Strakosch komt niet, en zgn plaats zal
worden ingenomen door Robert Settenkorn uit
Brunswgk.
Bg de Dinsdagavond gehouden inspectie
over en de oefening met de dd.schutterg alhier
werden door den majoor-commandant de tot
kapitein bevorderde le luit. T. Hoolsema en
de van 2e luitenant tot le luitenant bevor
derde heeren E. M. Alberts en A. K. Dron-
kers in hun nieuwen rang geïnstalleerd en aan
den troep voorgesteld.
De heer Hoolsema is belast met het hevel
over de le compagnie.
Verder werd nog door den commandant,
met een toespraak, aan den muzikant N. E.
Melker uitgereikt het eereteeken voor 15-jari-
gen dienst bg de schutterg.
Na afloop werd gedefileerd.
De troep maakte na deze oefening, met de
muziek aan het hoofd, nog een korte militaire
wandeling door een deel der stad.
Heden viert weder een der werklieden
van den heer L. Vogel alhier een jubileum.
Het is J. W. Minderhoud, die zgn 25-jarige
werkzaamheid in de fabriek herdenkt. De
patroon maakte den vlgtigen, eerlgken en
trouwen werkman dezen dag tot een feeste-
lgken, zoo door een nuttig cadeau in zgn huis
houding als op andere manier. Ook bood de
heer Vogel den jubilaris een aandenken aan
tot persoonlgk gebruik.
Blgkens het verslag over 1901 van de
IVutóspaarbank te Middelburg, werd in
dat jaar aan de inbrengers eene rente vergoed
van 3l/s» 3, 2"/100 en 2 pet.
Het bedrag van den inbreng was ƒ66.664.34
en dat der terugbetalingen 102.632.78.
in de inbrengers was op 31 Dec. een ka
pitaal verschuldigd van 610.604.686, terwgl
waarde der bezit bingen op dien datum was
760.926.27.
Het waarborgfonds bedraagt 150.321.58",
zgnde 24.62 pet. over het kapitaal, aan de in
brengers verschuldigd.
Ingebracht werden 2367 en terugbetaald
1969 posten. Het aantal nieuwe inbrengers was
248 en dat der afgeloste rekeningen 369..
Op 31 December telde de spaarbank 4846
inbrengers, wier tegoed toen was verdeeld als
volgt f 5 en minder 896, van 5—20 644,
van 20—50 675, van ƒ50-/ 100 730, van
100 - 500 1695, van 500-/ 1000 194 en
boven 1000 12.
Het gemiddeld tegoed per inbrenger was
f 126.-.
De vereeniging tot vrgwillige
in den wapenhandel Prins Hendrik te Veere
ter gelegenheid van haar 20-jarig bestaan,
op haar baan, een provincialen schietwedstrgd
houden op 16, 17, 19 en 20 Mei, waartoe alle
schietvereenigingen in Zeeland zgn uitge-
noodigd.
Aan den wedstrgd is toegevoegd een korp-
wodBtrgd, voor 5 schutters van iedere vereeni
ging, waarvoor medailles zgn beschikbaar
gesteld door de Koningin, Prins Hendrik en
de Koningin-Moeder, benevens door de jubi-
leerende vereeniging.
Ook zal een perseneelebaan en een flobert-
baan worden opengesteld voor alle leden der
Al die ellenden kunnen verhoed worden
door gepaste maatregelen der regeering, in- I uitgenoodigden vereenigingen.
zonderheid door inwilliging van de rechtmatige
