MIDDELBURGSCHE COURANT.
148° Jaargang,
Woensdag
9 April,
N°. 83.
1902,
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor alle plaatsen in Nederland franco p.p., 2
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
8 April 8 n. vm. 42 gr., 12 u. 47 gr., av. 4 n. 48 gr. F. Verwacht: zwakke wind,
bewolkte lucht, weinig verandering in temperatuur.
Advertentiën20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andore familieberichten e
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regol moer 20 cent. Reclamens 40 cent per r
Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Handel, Ngverheid en Geldwezen, isuitsluitend gerechtigd het Algemeen Advertentie-Bureau
A. DE LA MAR Am., N.Z. Voorburgwal 266, Amsterdam.
Middelburg 8 April.
Schoolbouw ia Middelburg.
Hoe langer hoe meer wreekt zich te M i d-
d e 1 b ii r g de dwaze schoolbouw ran weleer.
In de drukste straten heeft men zulke loka
len geplaatst of de daar zoo onpractisch gezette
verbouwd.
Om aan de hieruit voortvloeiende bezwaren
te gemoet te komen, heeft men o. a. in de
Lange Delft bordjes moeten plaatsen, waar
over ingezetene en vreemdeling zich ergert of
vrooljjk maakt.
In een hoofdstraat als deze zjjn zulke paaltjes
treurig sprekende bewjjzen van den onprac-
tischen zin van vroegere en van gebrek aan
doortastendheid van de huidige bestuurders.
Waarom niet liever getracht gebouwen en
terreinen daar te verkoopen in een win
kelstraat als de Lange Delft waren ze nog
niet lang geleden en zgn ze meer dan waar-
schjjnljjk ook thans nog goed geld waard
en voor de opbrengst elders, op een rustige
plaats nieuwe schoollokalen, geheel ingericht
naar de eischen des tjjds, gesticht?
En dan het gebouw voor school B, gezet aan
de Nieuwe haven in een drukke buurt, waar
steeds passage is van rjj- en voertuigen en
menschen
Geplaatst vlak aan de straat als dit is, moet
zelfs elk gesprek dat nabjj een der ramen
gevoerd wordt, hinderljjk zgn voor de onder
wijzers. Men beweert zelfs dat onlangs een
hunner het les geven moest staken omdat twee
vrouwen op straat het druk en luide met
elkaar hadden over natuurlgk hoogst belang
rijke zaken.
Edoch dit alles kan men niet beletten,
tenzjj men ook daar een bordje plaatst om
zelfs het praten te verbieden.
Dit zou echter al te mal zgn, nog maller
dan de bordjes in de Lange Delft.
Voor de keuze van de onpractische plaat
sing van deze school is ons tegenwoordig
bestuur echter niet aansprakelijk.
Inderfcjjd heeft de heer J. A. Tak zich tegen
die plaats verzet omdat door dat gebouw dit
deel der stad zou worden ontsierd, en het zoo
dicht bg het water was gelegen. Hg wilde
de school in de Zusterstraat doen bouwen.
Een voorstel, zgnerzgds daartoe gedaan, werd
echter verworpen met 12 tegen 3 stemmen,
die der heeren Tak, Nagtglas en B. A. Fokker.
Het voorstel van burgemeester en wethou
ders om het gebouw te zetten waar het nu
staat, werd vervolgens met algemeene stem
men op een na, die van den heer Fokker, aan
genomen.
Bg het nalezen der notulen van de 11 Febr.
1881 gehouden raadszitting viel bet ons op
hoe bg de bespreking van dat punt zoo weinig
gewezen werd op de eischen die met het oog
op het geven van goed onderwgs
worden gesteld. Hoofdzakelijk lette men
slechts op den welstand voor de buurt, die
het gebouw in haar midden zou krjjgen.
Tegenwoordig is men op dit punt verstan
diger en practischergetuige het plaatsen
van nieuwe scholen aan de Oostkerk en de
Molenstraat.
Maar nu zou het, dunkt ons, een stap ach
terwaarts zjjn wanneer de raad het voorstel
van burg. en weth, aannam om school J tjjde
ljjk in sohool B te huisvesten.
Zooals gebruikeljjfe, ib dit voorstel wêer te
elfder ure, kort vóór de behandeling in den
raad, publiek gemaakt, d. w. z. opgenomen in
de Handelingen, die vlak voor eene raadszitting
verscbjjnen, door slechts weinigen worden
gelezen en zeker niet onder de oogen van het
algemeen komen.
De pers kan, zoo zjj zich althans op de
Handelingen abonneert, zulke voorstellen daaruit
overnemen, waarmee echter ook weer
tjjd verloopt.
Voor eene ernstige, nauwgezette overweging-
bestaat weinig of geen gelegenheu
veel minder voor eene bespreking door belang
hebbenden of belangstellenden, want nu en
ook steeds vroeger is de raad een of twee
dagen later geroepen eene beslissing lè nemen.
Gelukkig dat ten minste eon lid der school
commissie, mr Fruin, zich gehaast heeft licht
over de kwestie te verspreiden en in ons
nommer van heden men zie de rubriek In
gezonden stukken het publiek meedeelt welke
bezwaren de oommissie heeft tegen het voorstel
van burg. en weth.
Zjj zgn van te ernstigen aard en o'azes in
ziens te gegrond om ze te verzwijgen, althans
niet zooveel mogelgk bekend te maken.
Voor zijne aanvulling in deze zjja wg daarom
te meer den heer Fruin erkentelijk.
Wg beamen ook zjjne opmerking dat men
nooit weet hoe lang een tjjdeljjke toestand
duurt. De ervaring leerde meermalen dat er
niet veel noodig is om zulk een toestand
bigvend te doen zgn.
En daarom zouden wg wenschen dat de raad
op zgn idee inging of nog wachtte met eene
beslissing tot eene volgende vergadering, op
dat het voorstel van burg. en weth. door zgn
leden nóg eens ernstig kan worden overwo
gen, en ook ingezetenen van Middelburg ge
legenheid hadden, zoo zij dit wenschten, van
hun gevoelen in deze te doen bljjken.
Het belang van het onderwgs zou, dunkt
ons, hierdoor gebaat worden.
Onvoorwaardelijke bestrijding
Door het in de Paaschdagen gehouden con
gres van de Sociaal-Democratische Arbeiders
partij is, na heel wat gewrjjf ten slotte, aan
genomen de volgende, reeds meegedeelde,
motie
♦Het congres der S. D. A. P. stelt den staat
den eisch te zorgen, dat overal algemeen ver
plicht kosteloos voldoend lager onderwgs
worde gegeven 5
acht hiervoor noodig de verheffing van het
peil der lagere Bchool met betaling aller kos
ten daarvan onder deskundig toezicht door
den staat
constateert, dat een groot deel der arbei
dende klasse in Nederland voor zgn kinderen
godsdienstig onderwgs eischt, en acht het on-
gewenacht het daarin tegen te werken, daar
sociaal-democratie de eenheid der arbei
dende klasse tegen geloovige en ongeloovige
kapitalisten op maatschappelijk gebied niet
ter wille van theologische geschilpunten heeft
te verstoren
stelt aan de bijzondere school dezelfde mate-
rieele eischen als aan de openbare, ook wat
betreft de positie der onderwijzers, wier zelf
standigheid door den staat moet worden ge
waarborgd evenals de vrjjheid van keuze der
ouders
en verklaart zich alleen onder geheele vol
doening aan deze voorwaarden voor maatrege
len, welke de gelijkstelling van de bgzondere
school met de openbare beoogen."
't Dunkt ons geen slangen-listigheid te ver
moeden, dat deze motie voor een groot deel
haar ontstaan te danken heeft aan wat de
heeren sociaal-democraten gewoon zgn tac
tiek" te noemen, maar wat men duidelijker
het jagen op stemmen onder anti-revolutio
naire en katholieke arbeiders zou mogen hee-
ten. Daags na het congres schreef mr Troel
stra in Het Volk: »De bgzondere onderwijzers
hebben in han sfcrgd voor zelfstandigheid,
tractementsverhoogmg en promotie, thans in
de S. D. A. P. een bondgenoot. In dezen
schoolstrijd zgn wg éen met de gansche arbei
dersklasse van Nederland."
Of bg deze jacht veel edel wild zal worden
geschoten, moet de uitkomst leeren wg be
twijfelen het voorshands. Doch geheel afge
zien daarvan, willen wg ook van onzen kant
eens onder de oogen zien de vraag: welke
behoort de houding van de voorstanders der
openbare school in 't algemeen te zgn, wan
neer straks de tegenwoordige regeering een
poging gaat doen ter verwezenlijking van de,
onlangs door- het anti-revolutionaire Kamerlid
De Waal Malefijt in zgn Slichtsche Courant uit
gesproken »hoop, dat voor de »vrge" lagere
scholen een regeling zal worden getroffen,
waarbjj het overgroot deel der koBten uit de
publieke kas zal worden bestreden"
Bg ons antwoord op die vraag laten wg
alle principieele motiveering reeds daarom
rusten, omdat bet beginsel van staatsgeld voor
het bjjzonder onderwgs door de wet in 1889
is beslist, en bg die van het vorige jaar
der bevestigd is. Ook zjj, door wie de beslis
sing nog steeds wordt betreurd, zullen wel
terugdeinzen voor een streven om haar te
doen herroepen. Dienovereenkomstig plaatsen
wg ons op dit practische standpuntbehooren
dezulken verhooging van de uitkeeringen aan
bgzondere scholen onvoorwaardelijk te bestrij
den, dan wel, onder zekere voorwaarden, tot
medewerking daartoe zich bereid te verklaren
Wg zeggendit laatste. Niet, omdat wjj
gewonnen zjjn voor den eisch van srechtsge-
ljjklieid" want nog altijd zgn wg achterlijk
genoeg om te gelooven, dat in de verhouding
tusschen openbaar en bijzonder onderwgs die
eisch misplaatst en ongegrond is. Maar wèl-,
omdat wg het achten in het belang van een
zeer groot deel van ons volk. Van dat deel
des volks, hetwelk, 'bljjkens de ervaring van
tientallen van jaren, aan godsdienstig-gekleurd
onderwgs gehecht is en gehecht zal bljjven,
en voor welks kindei en, die in scharen van
tienduizenden de bgzondere school bezoeken,
even warm als voor andere moet worden ge-
wenscht, dat zjj zoo deugdelijk mogelgk on
derricht ontvangen onder zoo gunstig mogeljjke
omstandigheden.
Bereikbaar nu is de vervulling van dezen
wensch niet, zoolang de bgzondere schoolbe
sturen wg schrjjven in algemeenen zin, niet
met het oog op de bepaalde gevallen niet
te beschikken krjjgen over ruimer geldmidde
len, door milder steun uit de staatskas. Maar
bereikbaar is zg dan zeer zeker, indiende be
schikbaarstelling gepaard gaat met voorwaar
den, welke doel treffen. Of honderd gulden
gegeven wordt, dan wel twee honderd, in zulk
een verschil schuilt noch een beginsel noch
verheffende politiek. Driemaal liever het laat
ste bedrag gegeven, dan het eerste, zoo daar
mede gewaarborgd wordt, dat het bjjzonder
onderwgs, als onderwgs, ga voldoen aan.
dezelfde eischen, welke de wet voor het open
bare heeft gesteld.
In het voorbggaan worde opgemerkt, dat
wij hieronder óók begrijpen verbetering van
den stoffeljjken toestand der bgzondere onder
wijzers, dewjjl die ons voor verbetering van
het onderwgs zelf onmisbaar schjjnt. Afge
keurd hebben wg het dan ook, dat verleden
jaar, toen de uitkeeringen aan bgzondere
scholen werden verhoogd, ofschoon dit geschied
de met de bedoeling ze althans ten deele te
doen strekken tot herziening der traktemen
ten, niet de minste voorzorgsmaatregel is ge
nomen, opdat die bedoeling verwezenlijkt zou
worden.
Overigens zgn wg het met de boven-afge-
drukte motie ganscheljjk niet eens inzóóver,
als daarin ten aanzien van eischen, aan de
bgzondere scholen zelve te stellen, de nadruk
is gelegd op de »materieele" eischen, ja deze
alléén zgn genoemd. Vrjjwat meer waarde nog
hechten wg aan hetgeen daarbuiten ligt, en
waaromtrent de bestaande regeling ons lang
niet bevredigen kan.
Om slechts éen punt te noemen, zjj het ook
het voornaamste wellicht. Voor de vaststelling
van het leerplan en de verdeeling der school
in klassen is, behoudens bg geschil beslissing
door den minister, ten aanzien van openbare
scholen de goedkeuring noodig van den dis-
tricts-schóolopziener. Bijzondere scholen daaren
tegen krjjgen de rjjksbjjdrage, als maar de
wetteljjk voorgeschreven vakken op den roos
ter staan, en als maar aan alle te zamen een mini
mum aantal uren per week wordt gewjjd. Dit
nu komt ons geheel onvoldoende voor. Hier
zal tegenover méér Btaatsgeld ook te staan
moeten komen méér zeggenschap van de ver
tegenwoordigers van het staatsgezag, die èn
voor behoorljjke klassenverdeeling èn voor be
hoorlijke verdeeling van den tjjd over de ver
schillende vakken dienen te kunnen zorgen.
ln een der bladen wg meenen in De
Nederlander lazen wg onlangs, dat, naar 't
scheen, binnen kort allen in ons land zullen
instemmen met hetgeen door de mannen van
het bjjzonder onderwgs zoo lang vruchteloos
is bepleit, 't Is wel mogelgk. Maar wg ver
wachten het toch alléén dan, wanneer die
mannen even grif, als in het aannemen van
de rjjksbjjdragen, worden in het vrede-nemen
met eischen, welke de staat bjj het verstrek
ken zjjner bjjdragen behoort te stellen in het
belang van het onderwgs.
Zal dit gebeuren Zoo ja, dan kan het
inderdaad komen tot volledigen vrede op
schoolgebied. Zoo niet, dan bljjve er strgd,
dien wg in dit geval liever tjjdeljjk beslecht
zien doordat onze politieke tegenstanders
bruik maken van de meerderheidsmacht, welke
zjj bezitten, dan dat onze politieke vrienden
de mede-verantwoordelijkheid ervoor aanvaar
den. Voor dezen bljjve dan het wachtwoord
de versterking van den invloed van het staats
gezag op de bgzondere scholen, zoodra zjj
hiertoe de gelegenheid en de macht erlangen.
V: D.
den aangetoond. Aan alle openbare scholen
;iet men eon daling, aan sommige een zeer
belangrjjke daling van het willekeurig school
verzuim."
De bgzondere scholen hadden geen cijfers
verstrekt.
Maar dat ook daar de leerplichtwet haren
weldadigen invloed doet gelden, werd door een
der anti-liberale raadsleden, den heer Hessels»
>r. verzekerde nl., »dat op die scholen de
wenseheljjkheid van den leerplicht zeer is
gevoeld en de toepassing dier wet een gunstig
effect heeft gehad."
De wet, die zulk een storm van verzet uit
lokte, schjjnt dus al aardig op weg te zgn
populair te worden.
Vereenvoudiging der wel wat omslachtige
formaliteiten en administratieve voorschriften
zou daartoe ongetwijfeld nog veel kunnen
bjjdragen. (Het Centrum).
KORTE MBDEDBBLINGBN
VERGADERINGEN.
Maandag middag had te Rotterdam een
ergadering plaats tot bespreking van de wen
seheljjkheid van het houden van een Nationaal
congres van winkeliers.
Niet alleen waren op de circulaire van het
voorloopig comité uit alle oorden des lands
ympathiebetuigingen ingekomen, maar oek
waren op de vergadering niet minder dan 23
vereenigingen van winkeliers vertegenwoordigd,
Waaronder uit Middelburg de vereeniging Han-
GOEDE GETUIGENISSEN
ten gunste van de werking der leerplichtwet
blijven zich vermenigvuldigen.
Zoo kwam dezer dagen de veelgesmade
♦schooldwang" ter sprake in den Groningschen
gemeenteraad.
Ten opzichte van de openbare scholen gaf
de commissie van toezicht op het lager onder
wgs in haar verslag o. a. te lezen»Dat de
wet heilzaam werkt, kan reeds duidelijk wor-
Inmiddels was ook van de Algemeent wbike-
rsvereeniging te Amsterdam een schrjj>en
ingekomen waarin deze kennis gaf dat door
haar reeds het vorig jaar het plan gevormd wa»
te Amsterdam het derde Internationale congres
van winkeliers te doen houden, en haar daartoe
reeds krachtige steun was toegezegd uit het
binnen- en buitenland niet alleen maar ook
van regeeringswege. Waar dus beider belangen
nauw samengingen, werd op samenwerking
aangedrongen.
Uit het debat bleek ook dat men algemeen
van oordeel was, dat beide congressen zeer
goed konden samengaan en men uit het inter
nationale congres leering kon putten voor ©en
nationaal congres.
Wel wilde een der aanwezigen vooraf laten
gaan het oprichten van een Bond van ver
eenigingen, doch waar dit punt niet aan de
orde was gesteld, werd het veorloopig ter zjjde
gelaten.
Door een afgevaardigde uit Noord-Brabant
werd verklaard dat men wel bereid was het
nationaal congres te steunen als het aan het
internationaal congres geen schade zou toe
brengen.
Ten laatste werd met algemeene stemmen
een motie aangenomen, gesteld doer den rechts
kundigen adviseur der Handelavereeniging te
Rotterdam, en geamendeerd door Amsterdam
waarvan de strekking was dat men krachtig zou
medewerken tot het slagen van het internationaal
congres te Amsterdam, en in aansluiting daar
mede in 1903 te Rotterdam een nationaal con
gres zou houden.
Het comité dat de vergadering had belegd,
wrrd permanent verklaard tot voorbereiding
van het nationaal congres.
Sommigen wilden nog vaststellen de ljjn
langs welke het nationaal congres zou geleid
worden, nl. een voorloopig programma van
punten opmaken, welke zouden behandeld
worden, doch dit werd tot later aangehouden.
BMUEMIAGM MZ.
Bjj kon. besluit is een pensioen verleend
van 2800 aan J. R. Nieuwenhuysen, ont
vanger der invoerrechten en accjjnsen.
Donderdag a. verleent de minister van oor
log geen audiëntie,
Oost-Indië.
Het verdachte ziektegeval te Semarang
wordt van offieieele zjjde gezegd geen longen-
pest te zgn.
Bjj eene ontmoeting tusscken onze colonne,
die van Limboer naar de Tabir trok, met den
vjjand, werden aan onze zjjde twee minderen
gedood en gewond de majoor P. J. F. Louw,
de le luit. F. J. F. van West, de 2e luit. M.
J. Berckenhoff, benevens twee minderen. De
verliezen van den vjjand zgn onbekend.
DIT STAD EN PROVINCIE.
Wjj vestigen de aandacht der huismoe
ders op de in dit nommer voorkomende
advertentie der Vereeniging van mineraalwater
fabrikanten en bierhandelarenWalcheren, be
treffende den verkoop van bier- en kogei-
flesschen.
De aquarellen-tentoonstelling in het
Schuttershof alhier werd Maandag bezocht
door 70 personen, waarvan 45 betalenden.
Aangekocht is een teekening van A. J. P.
Boudewgnse: Beslagen Glazen.
Uit Vlissingen.
Met het lichten van de gezonken tien kisten
van de Tonnenbrug is men Maandag het
is ook geen gemakkei gk werk nog niet
veel opgeschoten. Het gedeelte van de brug,
dat door de zinkende kisten naar beneden
werd getrokken, is weder op zgn plaats terug
gebracht. Heden worden de werkzaamheden
voortgezet.
Op de stoomhoutzagerg La Vitesse te
G 0 is geraakte een werkman met zgne rech
terhand in de schaafbeitels, waardoor vier
vingers gedeelteljjk werden afgesneden.
Op een bosrderg onder Heinkens-
z a n d meldde zich Vrgdag een echtpaar aan,
met verzoek den nacht in de schuur te mogen
doorbrengen, wat werd toegestaan. Toen de
landbouwer den volgenden morgen in de
schuur kwam, werd hem medegedeeld, dat de
familie van dé logé's met een jonggeborene
vermeerderd was. Moeder en kind worden
liefdergk door de boerin verzorgd. Het logies
zal natuurlgk eenige dagen moeten verlengd
worden. (G. Crt
In de Maandag te Zuidzande gehou
den raadsvergadering werd het nieuwe lid de
heer J. D. Risseeuw, als zoodanig onlangs bg
enkele oandidaatstelling in plaats van wjjlen
zgn broeder, den heer Iz. Risseeuw gekozen,
geïnstalleerd.
Tot wethouder werd eerst gekozen de heer
Adr. Lutejjn, die bedanktedaarna benoemde
de raad den heer J. van den Ameele, die het
al of niet aannemen der benoeming gedurende
den bg de wet gestelden termijn in beraad
heeft genomen.
Tot ambtenaar van den burgerlijken stand
werd gekozen de heer Van den Ameele voor
noemd deze benoeming werd terstond door
hem aangenomen.
ONDERWIJS.
De voordracht voor hoofd der O. L. school te
Kleverskerke, gemeente Arnemuiden,
bestaat uit de heeren J. P. van Hoeve, onder
wijzer te Sarooskerke (W.), C. Steketee, waar
nemend hoofd der school te Arnemuiden, en
C. J. Neeteson, onderwijzer te Westkapelle.
Bjj kon. besluit is een pensioen van
592 toegekend aan F. van der Veen, onder-
wjjzer aan eene openbare lagere Bchool te
Vlissingen.
- Voor de betrekking van tjjdeljjk onder-
wjjzer aan de 0. 1. school te Oosterland
hebben zich vier sollicitanten aangemeld voor
die van onderwijzer met de hoofdaote en 28 j-
leeftijd aan dezelfde school geen.
Bg de rijkskweekschool voor onderwijze
ressen te Apeldoorn is 0. a. als kweekelinge
benoemd M. G. de Bruynete Aardenburg.
Onder de leden van den Bond ven Ned.
onderwijzers is een stemming gehouden over
het door het hoofdbestuur gedane voorstel om
den te Apeldoorn ontslagen onderwijzer M.
Zwaagdjjk tot wederopzeggens toe uitdeweer-
standskas een steun van 550 's jaars te ver-
leenen. Het voorstel is met bjjna algemeene
stemmen aangenomen.
Aan de rgks-universiteit te Utrecht
werden voor de eerste maal ingeschreven voor
den curBus 19011902 65 studenten in de
medicjjnen, 38 in de rechten, 52 in de theologie
n de wis -en natuurkunde, 12 in de letteren,
te zamen 188, een getal vroeger niet bereikt
aanzienlijk grooter dan tot nu toe een eenige
rjjks-universitéit bereikt werd.
LANDBOUW.
Op de bovenzaal der sociëteit De Verge
noeging alhier werd heden middag, ten
overstaan van de commissie van toezicht, het
eind-examen afgenomen van de leerlingèn die
gedurende tyree jaren den landbouw-cursus
hebben gevolgd, welke onder leiding van den
heer A. de Smidt, vanwege de afdeeling ♦Wal
cheren" der Maatschappij tot bevordering van
landbouw en veeteelt in Zeeland, gegeven werd.
Bg het eindexamen was ook tegenwoordig
de heer 1. G. J. Kakebeete, rgkslandbouw-
leeraar in deze provincie, en een deel van het
bestuur van de straks genoemde afdeeling der
landbouwmaatschappgi
Van de gelegenheid, aan het publiek gebo
den om het examen bjj te wonen, werd slechts
door weinigen gebruik gemaakt.
De onderwjjzer behandelde achtereenvolgens
met zgne leerlingen: meststoffen, hunne samen
stelling, werkzaamheid en aanwending zuivel
bereiding, de samenstelling van melk, het
melken, de keuze van melkvee en het maken
van boterde samenstelling van het dierljjk
lichaam en in verband daarmede de voeding
en de voedermiddelen.
Aan allen werd het bewjjs uitgereikt dat
zg het onderwgs aan den wintereursus trouw
en met goeden uitslag hadden bijgewoond.
Dit geschiedde door den heer I. G. J.
Kakebeeke,