MIDDELBllRGSCHE COURANT.
148" Jaargang.
1902.
Maandag
20 Januari.
Verkoopïngen enz.
N°. 16.
Dezo courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feostdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor aJe plaatsen in Nederland franco p.p., f 2.
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERHOSIETEB KW VERWACHTING.
18 Jan.8 u. vm. 45 gr., 12 u. 45 gr., av. 4 u. 44 gr. F. -y Verwacht: zwakke wind,
bewolkte lucht, nevelig weer, geringe afname in temperatuur.
Advertentiën: 20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel
Shroote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreflende
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Alganaeea Adw»rt©a4I®s-Bore»»
A. DE LA 5ËA3S Aan., M.3. W«9r!>a7gw«l 366, Ar—ventosa.
Bg deze courant behoort een Bijvoegsel
Er is dezer dagen een man gestorven
van groote bekwaamheid.
Een man die in de wetenschappelijke
wereld een eerste plaats innam.
Een man, wiens naam in gansch Europa,
ja zelfs daarbuiten, met eerbied werd ge
noemd en wiens nagedachtenis nog zal
hlijven voortleven tot in verre tijden.
Een man die door zijn arbeid, door de
vruchten van zijn talent en van zijn noeste
werkzaamheid de onsterfelijkheid heeft ver
worven.
Het was professor C. P. Tieleeen der
genen op wie ons Vaderland trotsch zijn
mag; en die den 16en December 1900,
toen hij 70 jaar was geworden en dus ge
drongen werd zijn hoogleeraarsambt neer
te leggen, is gehuldigd als weinigen door
leerlingen, vrienden, vatlerlandsche en
buitenlandsche geleerden.
En toen hij was heengegaan, midden uit
zijn werk, raidden uit zijn kracht, toen
noemde dr P. H. Ritter dat een „schoon
afscheid van een schoon leven".
Want -- zoo schreef de hoofdredacteur
van het Nieuws van den Dag o. a. in een
van die stukjes, komend uit een dank
baar, gevoelvol hart en uitmuntend door
vorm en inhoud „want dit leven is
schoon geweest door de eenheid, die het
van den aanvang tot aan het slot heeft
beheerscht. In het brein van den jongeling
rees een enkele nieuwe gedachte aan de
uitwerking dier éene gedachte werd gansch
het leven gewijd en al de eigenschappen
van verstand en hart, voor die uitwerking
onmisbaar, waren van nature aanwezig.
De godsdiensten aller volken en van alle
tijdön te doorgronden, ieder op zichzelf en
allen in hun onderling verband, en dan op
grond van deze feiten door te dringen in
het wezen van den godsdienst als verschijn
sel in de menschheid d&t was de geniale
gedachte, die een halve eeuw geleden in
den geest van den achttienjarigenTiele oprees.
En in den dienst van die ééne gedachte
heeft hij zijn geheele leven gesteld. Hij
heeft talen geleerd, nieuwe talen en oude
talen, Westersche en Oostersehe. Hij heeft
kennis genomen van wat de besten onder de
specialiteiten van elk onderdeel hadden ge
leverd hij heeft voor een groot deel van
het uitgestrekte terrein zelf uit de bronnen
geputhij heeft waar een chaos was orde
geschapen; hypothesen ontworpen, die dienen
konden om licht te brengen in het duister;
puttend uit den ongeloofelijk rijken schat
zijner feitenkennis heeft hij gewezen op
verschil en overeenkomst, én is zoodoende
gekomen tot ontdekkingen, verrassend en
nieuw, en openbaringen brengend omtrent
het innigste wezen van den mensch."
En Tiele de man van een uiterst teer
gevoel heeft gearbeid van zijn vroegste
jeugd tot aan zijn scheiden. „Hij heeft de
wetenschap hoog gehouden en geëerd. Hij
heeft de beschaving verbreid en vooruitge-
bracht. Hij heeft een wereldwetenschap het
aanzijn gegeven. Hij, een der eerste huma
nisten van de laatste helft der negentiende
eeuw, behoort onder de eersten, die hebben
gewaakt voor Neêrlands eere".
Ook wij herinneren ons nog den gestor
vene uit de dagen toen hij predikant was
bij de Remonstrantsche gemeente te Rot
terdam, en het een zeldzaam genot ons was
hem te hooren met zijn broos lichaam, dat
menigeen vrees deed koesteren voor zijn
leven, en met zijn krachtig talent.
Gelukkig werd de bange verwachting be
schaamd en is hij oud geworden tot eere
en glorie van de wetenschap en zijn Va
derland.
v
Wij hadden onlangs een gesprek over
het voorrecht dat ons klein land is be
schoren zooveel talenten te bezitten op
verschillend gebied.
Het driedaagsch muziekfeest te Amster
dam, waarbinnen ook juist de sterfdag
van prof. Tiele viel, was aanleiding tot die
werden uitgevoerden wie nog een weinig
voelt voor de glorie van zijn land op het
gebied der toonkunst, die zal met trots
vervuld zijn over den rijken oogst, waarop
wij mogen wijzen.
En dit is nog slechts een deel van het
terrein des vredes, waarop Nederland lau
weren oogst.
Welk een groote vaam heeft ons land
door zijne talentvolle zonen op het gebied
der schilderkunst!
Hoevele mannen van naam bezitten wij
onder de dienaren der geneeskunde!
En wie noemt hen allen die, evenals
Tiele, ook op ander wetenschappelijk ter
rein hoog staan aangeschreven.
En als nu een dier beroemde zonen ons
ontvalt, clan past het op zulke oogenblikken
aan alle andere gevoelens dan die van eer
bied en waardeering het zwijgen op te
leggendan onthouden zij, die soms be
denkingen mochten hebben, zich die te
uiten, zich alleen en uitsluitend scharend
achter den lijkstoet om een laatste alge-
meene hulde te brengen.
Zoo moest het zijn!
Maar zoo is het niet.
Met welk een succes is dat feest bekroond
En wie nagaat al wat in die dagen ten
gehoore is gebrachtwie gehuldigd zag de
Nederlandsche toonkunstenaars, wier werken
Nauwelijks is het graf boven pr.of Tiele
gesloten, of er doet zich weer een stem
hooren, ergerlijk kleinzielig en bekrompen.
Nu ja, aan den man der wetenschap wil
men wel hulde brengenzijn grooten naam
als historicus wil men wel eerenwant
,1s zoodanig was hij een univérseel man
en tevens een geleerde van zeer oorspron
kelijke gedachte en methode."
Maar
Juist dat maar..-.
Hoe gelukkig dat dit bestaat
Daarmee kan men zoo gemakkelijk af
breken wat men eerst heeft opgebouwd.
Daarmee heeft men het in de hand scha
duwen te werpen die het licht, dat men
eerst ontstak, kunnen verduis teren.
De wetenschap van prof. Tiele, waar zij
positief religieus terrein betrad, liep uit op
een allerbedroevendst fiascozoo wordt aan
die zijde beweerd.
Hij toch was met Scholten, Kuenen en
Rauwenhoff een coryphee der „ongeloovige
moderne richting,"
En het leven en streven en de werk
zaamheid van zulke mannen in dit ons
Christelijk Nederland is een bron van voort
durende, groote, stuitende ergernis voor
zulke beoordeelaars die zich toeeigenen
het recht om de vierschaar te spannen
over geloofszaken, over het innige gemoeds
leven van anderen, over de waarheid der
onzienlijke dingen.
Het „blijft zoeken ten eeuwigen dage";
is voor hen niet geschreven, evenmin als
het „oordeelt niet opdat gij niet geoordeeld
worde".
Al heeft een oud-leerling van dezen
overledene ook getuigd dat hij was een man
van een teer gemoed en een der eerste
humanisten onzer eeuwal is zijn leven
een voorbeeld geweest, waaruit het diepste,
het eerbiedwaardigste geloof in het edele
en goede sprakeen lust en een streven
om het menschdom tot zegen te zijn, dat
alles zegt niets in de oogen van zulke ge-
loovigen.
Zijn geloof was een fiasco.
Dit wordt verkondigd in een Rotter-
damsch redactie-bureau, waar men als in
quisiteur optreedt en een banvonnis uit
spreekt over een werkzaam leven, over
een eerbiedwaardig man.
Welk een duffe lucht moet er op dat
bureau heerschen
Wij kunnen ons voorstellen dat men, uit
liefde voor zijn geloof, dit hoog houdt, het
als 't eenig ware beschouwt en daarvoor
ijvert, maar men verkettere daarom niet
een ander, over wiens gemoedsleven men
niet oordeelen kan, en vooral niet de na
gedachtenis van iemand die niet meer zich
verdedigen kan, die bij zijn leven zeer hoog
^tond en uit wiens daden is gebleken hoe
zijn geloof een verheven prikkel was ten
goede.
Uit de werken toch spreekt de waarde
van iemands overtuiging. En wie deze niet
eerbiedigt verbeurt het recht voor zijn
eigen geloof eerbied te vragen.
Dit schijnt men niet te begrijpen op het
dagbladbureau aan de Maas.
Daar tracht men een vlek te werpen op
de nagedachtenis van prof. Tiele, omdat
deze eene andere opvatting had over den
godsdienst, een andereu weg bewandelde
om tot hooger te geraken.
Tot ongeloovige is hij gestempeld
Nu, aan zijn nagedachtenis zal het niet
schaden, wel aan hem wiens geloof hem
drijft tot zulke uitlatfeg en in wièns hart
zelfs geen plaatsje is voor wat licht en
warmte.
Wij kuntien ons niet voorstellen dat
ontviel ons land een dr Schaepman, een
prof. De Groot, een ;dr Kuyper of welke
groote. man van een der kerkelijke partijen
ook van onze zijde iemand lust gevoe
len zou een dergelijk oordeel uit te spreken
over de door hen gehuldigde levensopvat
ting, die niet de onze is.
Men zou die in hare waarde laten, erken
nende het recht van ieder om zalig te
worden op zijne wijze, en als hoogste huma
niteit huldigende het beginsel elk mensch
te eerbiedigen en te waardeeren die door
daden toonde naar zijne meening het goede
willen dienen en ten algemeenen nutte
te willen werken.
Zonderling treurig dat sommige kerke
lijke personen bij voorkeur dat niet doen
maar, harteloos en onrechtvaardig, verket
teren wie niet van hun geloof zijn.
Zonderling dat zij, die den naam belijden
van Hem, die de Liefde predikte als het
hoogste, en deze prees als het meeste van
de drie, juist zoo liefdeloos handelen en
denken.
Dit is wel ten allen tijde zoo geweest,
maar het is toch alles behalve bemoedigend
dat dit nog zoo blijft, g
Het eenige goede van het feit is de waar
schuwing die daardoor ons gegeven wordt
dat de verdraagzaamheid in de verdruk
king zou geraken wanneer zulke predikers
van en ijveraafs voor een geloof de macht
in handen kregen.
Yoor anderen zou geen plaats en stellig
geen erkenning van hun recht van bestaan
te vinden zijn.
Daarom meenden wij dit protest, tevens
als eene waarschuwing, te mogen doen
hooren.
Misschien brengt het velen, vooral in de
dagen die wij in ons land thans beleven,
tot nadenken.
Een goed Zondagswerk dunkt ons zoo'n
meditatie.
werden overgebracht, waar zy aan het staats
toezicht onttrokken waren.
De ryksbjjdrage voor de plaatsing van arm
lastige krankzinnigen, verpleegd ten koste der
gemeenten, bedroeg in 1898 ongeveer 228.000
en zy klom in 1899 tot ƒ236.000, alles onge
acht de kosten van verpleging der rijkskrank
zinnigengestichten. Van deongeveer 8000krank
zinnigen, in de krankzinnigengestichten ge
plaatst, worden er ruim 6000 verpleegd op
kosten van rjjk, provincie en gemeenten. Het
totaal bedrag der verpleegkosten van de krank
zinnigen, in de krankzinnigengestichten ge
plaatst, bedraagt bjj na 2 millioen gulden
's jaars.
Vyf nieuwe gestichten werden in het drie
jarig tijdperk, waarover het verslag loopt,
geopend, nl. het buitengesticht Endegeest te
Oegstgeest, het rijksgesticht te Grave, het
kleine gesticht voor dames te Gorssel, het
doorgangshuis te Groningen en het idioten-
gesticht te Oss.
Bovendien werden besprekingen gehouden
en plannen vastgesteld voor de oprichting van
buitengestichten, annexen aan de stadsgestich-
ten te Utrecht, Den Haag en Zutphen, welke
plannen vermoedelyk in het tgdperk 1900
1902, zullen leiden tot de oprichting van
buitengestichten te de Bilt, Loosduinen en
Warnsveld.
Middelburg 18 Januari.
TOEZICHT OP KRANKZINNIGEN.
Verschenen is het 18e verslag van het staats
toezicht op krankzinnigen en krankzinnigen
gestichten, loopende over de jaren 1897, 1898
en 1899, opgemaakt door de inspecteurs dr
Ruysch en dr Van Andel.
Hoewel de inspecteurs genoemd driejarig
tgdperk een van vooruitgang noemen, meen en
zy dat nog steeds verschillende bepalingen
der wet, regelende het staatstoezicht van
krankzinnigen, dringend voorziening eischen.
Noodzakelijk worden door hen geacht verbe
tering der voorschriften, regelende het toezicht
op de krankzinnigen buiten de krankzinnigen
gestichten verpleegd, nadere omschrijving der
eischen, waaraan de inrichting der krankzin
nigen-gestichten, het daar werkzaam perso
neel en de verpleging der patiënten behooren
te voldoen, en wijziging der bepalingen, rege
lende de opneming, het ontslag en het met
verlof zenden der patiënten.
Volgens opgaven van de burgemeesters
werden op 1 Januari 1900 buiten de gestich
ten verpleegd 1862 krankzinnigen, waarvan
317 in Gelderland, 266 in Noord-Brabant, 261
in Zuid-Holland, 206 in Noord-Holland, 109
in Friesland, 153 in Limburg, 137 xn Zee
land, 131 in Utrecht, 109 in Groningen, 144
in Drenthe en 39 in Overijssel.
Onder het hoofdstukOpneming van patiën
ten in gestichten wordt gewezen op de voort
durende tekortkoming van verschillende pro
vinciale besturen aan hunne verplichting, om
ten allen tgde te voorzien in de behoefte aan
plaatsruimte voor krankzinnigen uit hunne
provincie, zoodat vaak bjj gebrek aan plaats-
ruimteen de Nederlandsche gestichten, de
Nederlandsche krankzinnigen naar buitenland
sche gestichten in België en Duitschland
UIT STAD EN PROVINCIE.
By kon. besluit is toestemming verleend
aan J. Barendregt Az., burgemeester der ge
meente Heinkenszand, om tot 1 Novem
ber 1903 te G o e s te bljjven wonen.
No 15 der St.-Ct. bevat de wet van den
30sten December 1901, tot bekrachtiging van
provinciale belastingen in Zeeland, alsmede
den staat, aanwjjzende de behoeften, tot wel
ker dekking de provinciale belastingen, ver
meld in die wet, moeten dienen.
Van de stoom-, boek-, kunst- en handels
drukkerij Oosterbaan, Klemkerk en Le Cointre
.ontvingen wjj een wandkalender voor 1902.
De uitvoering ervan is zeer prjjzenBwaardig.
Niet mooi vinden wy echter het benuttigen
van een deel van een kalender, die als wand
versiering gedacht is, voor het plaatsen van
advertentiënal mogen daardoor ook de kos
ten verminderen, het geheel wint er niet door-
Juist omdat dit geheel zoo goed is en zulk
een gunstigen indruk maakt, is het jammer
dat men zulk een eentonig, vervelend dage-
ljjks zien van dezelfde adressen den bezitters
van den kalender niet bespaard heeft.
De Goesche Crt. wjjdt de volgende regelen
aan het te Goes overleden raadslid, den heer
B. Quist, die als zoodanig den 1 Sept. 1871
voor het eerst werd gekozen
Ofschoon beslist anti-revolutionair en hoe
wel hg tegen menig voorstel, inzonderheid op
flnanciëele gronden, zjjne stem verhief, heeft
de overledene toch ook menigmaal blyk ge
geven, dat hij het goede wist te waardeeren,
al kwam dit van liberale zjjde. Wederkeerig
bleek het bg de verkiezingen, dat de heer
Quist verscheidene stemmen van liberalen ont
ving, waardoor zgn lidmaatschap in al die
jaren onafgebroken voortduurde. Tot korten
tjjd geleden was hg in den Raad dan ook
steeds trouw op zgn post. Als raadslid was hg
ook lid der Gas-commissie. Na den dood zgner
echtgenoote in het vorig jaar scheen het echter
of de veerkracht van dezen arbeidzamen man
eenigszins gebroken was.
Is zgn heengaan een verlies in ons gemeente
bestuur, het zal ook voor zjjne uitgebreide
familie zeker een zeer zware slag zgn.
In de week van 9 tot 16 Januari zgn
van I e r s e k e verzonden 7-50.000 leverbare
oesters, tegen de volgende prjjzen72—75
Kg. 45-48 gld., 70 Kg. 40-44 gld., 65
26—30 gld., 56 Kg. 18-20 gld., 50 Kg.
12-15 gld., 40 Kg. 4-6 gld.
Vroeger dan gewoonljjk is daar de handel
in zaaioesters al vrjj levendig, en er worden
goede prjjzen besteed. Voor zaaigoed van 55
Kg. wordt al 22 geboden.
(Iers. en 1 h. Cl.)
In het lokaal De Eenhoorn te Oost
burg, gaf Donderdag de Symphonie-vereeni-
ging Kunstmin uit Brugge voor een zeer
talrjjk publiek een goed geslaagd conert. Zjj
verwierf harteljjke toejuichingen.
Aan het slot werd op verzoek de Brdban-
conne gespeeld.
Het Wien Neerlands hloed, en het Transvaal-
sche volkslied volgden, waarna, op voorstel
van een der executanten, een collecte werd
gehouden voor de Boerenkrggsgevangenen.
Deze bracht 17.91 op, die aan het Middel-
burgsche dames-comité zullen worden over-
g emaakt.
De heer J. J. Homburg, predikant bjj de
Ned. Herv. gemeente te Biervliet, zal Zondag
116 Febr. zgn intree te G r o e d e doen en be
vestigd worden door den heer dr W. H. Weeda?
pred. te Cadzand.
POST EN TELEGRAPHIE.
Aan het postkantoor te Vlissingen
werden in 1901 uit het binnenland ontvangen
Gefrankeerde brieven van elders 242710, idem
van en voorde stad 4420, ongefranl Is brie
van elders 2574, idem va_ voor de
stad 104, enkele briefkaarten 135200, dito met
betaald antwoord 494, dag en weekbladen a
Ya cent 175318, idem a 1 cent 74078, verder
gedrukte stukken 204750, monsters van koi-
waren 2366, dienstbrieven 30602, aangeteekende
brieven 3311, idem met'aangegegeven waarde
647 stuks tot een bedrag van 246.987.75, en
expresse stukken 543.
Binnen- en buitenlandsche postwissels wer
den verzonden 19211 Btuks tot een bedrag van
294.470.96* en uitbetaald 14961 stuks ten
bedrage van 210.996.18s.
Binnen- en buitenlandsche kwitantiën wer
den ingevorderd tot een bedrag van 173.577.43
en uitbetaald ter som van 38.340.52s.
Uit het binnen #n buitenland werden 22172
posfcpaketten ontvangen en daarheen verzonden
13811.
De 6519 inlagen in de Rijkspostspaarbank
bedroegen 199.285.10" en de 2490 terugbeta
lingen 167.525.07 s.
472 nieuwe boekjes werden uitgegeven.
LOOP DER BEVOLKING IN 1901.
Te Biervliet bedroeg de bevolking op 31
Dec. 1900 1132 m. en 1118 vr. totaal 2250
personen.
Zg vermeerderde door geboorte met 38 m.
en 44 vr. en door vestiging met 87 m. en 62
vr. totaal 125 m. en 106 vr.
Zy verminderde met 19 m. en 22 vr. door
sterfte en met 79 m. en 72 vr. door vertrek,
totaal 98 m. en 94 vr.
De bevolking is dus toegenomen met 27 m.
en 12 vr., totaal 39.
De bevolking bedroeg op 31 Dec. 1901 alzoo
1159 m. en 1130 vr., totaal 2289 personen.
Er werden ia 1901 precies tweemaal zooveel
mannen en ook tweemaal zooveel vrouwen
geboren als er overleden zgn.
Vrydag werd door de vereeniging Helpt
elkander te Waarde aanbesteed de levering
van166800 KG. superphosphaat, 220Ó KG.
ammoniak-superphosphaat en 8700 KG. Chili-
salpeter.
Ingescüreven werd door de volgende firma's
voor de superphosphaatInternationale
Guano- en superphosphaatwerken te Zwjjn-
drecht 2.65, Snellemans en Vlaming, Din-
teloord, ƒ2.55, A. Snelleman, Dinteloord, 2.55,
Coenen en Schoemakers, Uden, f 2.47, P. J.
Scheele, Terneuzen, 2.44, P. J. v. Aardenne,
Dordrecht, 2.44, P. G. Adriaansens, Bergen
op Zoom, 2.43, Weykman en Schippers,
Breskens, 2.41, en J. Kostense, Kruiningen,
2.385
Voor de ammoniak-superphosphaatCoenen
en Schoemakers 7.25, P. G. Adriaansens
7.25Snellemans en Vlaming 7.15, P. J.
van Aardenne ƒ7.12 en J. Kostense 6.83'
voor de Chili-salpeterP. J. van Aardenne
11.97, P. G. Adriaansens 11.85, A. Snelle
man ƒ11.73, J. Kostense 11.69 en Snellemans
en Vlaming 11.60.
De' leveringen werden aan de laagste in-
schryvers gegund.
Vertrokken en aangekomen eekepen.
Aangekomen: 16 Jan. te Brindisi het s.s.
Isis, van Port Said.
Vertrokken: 16 Jan. van Genua het s.s.
Prinses Sophievan Amsterdam naar Batavia
van Port Said het s.s. limor van Batavia
naar Amsterdam 17 Jan. van Amsterdam het
s.s. Rhipeusnaar Liverpool en Java van Bou
logne het s.s. Amsterdam van de Hottand-
Amerika lyn, van Rotterdam naar New-York;
van Padang het s.s. Salak, van Java naar
Rotterdam.
Gepasseerd17 Jan. Oitavos het s.s. Gedi
van Rotterdam naar Java Ouessant het s.s.
Prins Willem van Amsterdam naar Para-
marbo.
HANDELSBERICHTEN.
GrraanmarKien enz.
IJzendijke, 18 Jan. Ter graanmarkt van
heden was veel aanvoer met weinig omzet.
Haver ging vlot a 25 cent hooger.
Men besteedde voor jarige tarwe
f—-— a nieuwe ƒ7.— ƒ7.25
jarige rogge a nieuwe
5.20, f 5.30 a jarige wintergerst
f— a nieuwe 7 >0, 7.60
a jarige zomergerst f
nieuwe 7.25, ƒ-. - haver
7.25, 7.40 a f 7.50 aardenboonen
a groem - rwten 8.20, ƒ8.40
a kroonerwten 9.20 9.40 f
koolzaad a per H.L
