MIDDELRURGSCHE COURANT
Maandag
30 December.
tï°. 306.
i44e Jaargang.
1901.
Doze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor a.le plaatsen in Nederland franco p.p., 2
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER FN VERWACHTING.
28 Dee.8 u. vm. 34 gr., 12 u. 38 gr., av. 4 u. 40 gr. F. V e r w a c h tmatige Z. W. wind,
bewolkte lucht, geringe afname in temperatuur.
Advartentiën20 cent per regel. Geboorte-, dood- ©n allo andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regol meer 20 cent. Rocïamos 40 cent per regol
$roote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreffende
Kandel, Njjverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algesstseis Adw®r4©!!Blle»B®iff«»u
A. BE hA MAB Axa., K.S. ¥«»rfesss?gwsl 860, Aia®É*rd«».
Bij deze courant behoort een Bijvoegsel.
Middelburg 28 December.
Erwtenlezen.
De mededeeling, in ons nommer van 16
December, dat te Goes onderscheidene werk
gevers aan de commissie tot wering van school
verzuim toezegging gedaan hebben dat zjj,
bij het uitdeelen van erwten ter lezing, dit
voorrecht niet langer zullen toestaan aan
ouders, die om het erwten-lezen hunne kinde
ren uit de school houden, gaf onzen geachten
stadgenoot, den heer F. M. Wibaut, aanleiding
tot eene ontboezeming in De Kroniek die wjj,
ware deze week niet zoo kort en onze plaats
ruimte niet zoo beperkt geweest, reeds eerder
uit dat weekblad zouden hebben overgenomen.
Ook om daaraan eene opmerking toe te
voegen.
Hjj scbrjjft dan
Erwten-lezen is het uitzoeken van de aan-
gestokene, wormstekige en slechte erwten uit
de goede. Er zjjn veel duizenden erwten in
een mud. Deze erwten moeten stuk voor stuk
goed bekeken worden of ze niet aangestoken
zjjn. Want de gelezene erwten worden door
den werkgever scherp nagezien, en zjjn er
slechte ingebleven, dan wordt het heele mud
«afgekeurd" en ban het uitzoeken opnieuw
beginnen.
Erwten-lezen is huisarbeid en by uitstek
kinderarbeid. De kleine kindervingers kunnen,
na voldoende oefening, vlugger de erwten uit
zoeken dan een volwassene het kan. Kinderen
van zes jaar kunnen al heel aardig meêdoen.
Dat maakt juist het erwten-lezen tot een
voorrecht. Die veel kinderen heeft, veel arme
ouders hebben dat voorrecht, heeft veel werk
kracht. De kinderschaar zit rond de tafel
midden in worden de erwten op een hoop ge
stort, elk kind heeft een kleinere hoop by zich
en de kleine handjes scheiden de slechte van
de goede, moeder of vader doen dan de twee
soorten weer in afzonderlijke zakken en zorgen
voor vernieuwing van den voorraad op tafel
moeder of vader zoeken ook zelf mee. Het is
een stoffig, vuil werk. Ook is het erg eentonig
en eischt het groote oplettendheid.
Maar het is een voorrecht dat werk te mogen
doen. Want er wordt in den regel van 61
tot 75 cent per mud betaald. Een mud ver-
eischt voor een moeder en drie kinderen van
6 tot 10 jaar vjjf uur gemiddeld vljjtig werken.
Als vader geen werk heeft, en dat gebeurt
in de winter in veel vakken heel veel, dan
leeft het heel gezin van het erwten-lezen.
Bedenk welk een voorrecht, dat juist in den
winter, tusschen November en Maart, als het
werk zoo schaarsch is, er erwten moeten
worden gelezen. Men zou willen zeggen een
wjjze bestiering. Ook als vader heel of half
werk heeft, maar een loon waar het gezin met
geen mogelijkheid van kan leven, dan worden
er erwten gelezen als by verdiensten.
Als het voorrecht van het erwten-lezen er
niet 'was, wat moesten de menschen dan be
ginnen Naar de diaconie als men zjjn kerke-
penning kan inleveren en geen ongehuwde
moeder is, en naar het algemeene armbestuur,
als men lang genoeg in de gemeente woont.
Maar zelfs arme gezinnen kunnen van éen
gulden vjjftig cent of twee gulden per week
niet leven, zelfs al komen er nog anderhalf
of twee brooden bjj. Daarom is erwtenzoeken
zoo'n voorrecht.
Als er weinig of geen erwten ter lezing
worden uitgegeven, weten de lieden geen
raad. Onlangs heeft deze ramp twee weken
lang over Middelburg gewoed. Dan stroomt
het briefjes«Mevrouw, er zyn geen erwten
en nu hebben wij geen brood." Want de armbe
sturen grjjpen niet zoo dadelijk in als er eens
geen erwten zyn immers er komen toch
spoedig weer erwten ook is, alB het armbe
stuur al zou ingrypen, een daalder in de week
voor een gezin niet veel.
Het erwten-lezen doen de kinders 's m°r"
gens voor schooltijd of 's avonds na schooltijd
Soms 's morgens èn 's avonds, [ook wel een
stuk van den nacht. Als ze om half zes
's ochtends beginnen, dan kunnen ze tot kwart
voor negen nog aardig wat afdoen. Het ont-
bjjt duurt niet lang. Dan tusschen twaalf en
twee nog een uurtje. -En dan 's avonds na
half vjjf. Tusschen twaalf en twee mogen
veel kinderen wel een uurtje spelen, als de
erwten niet juist dien dag afgeleverd moeten
worden. Maar 's avonds moeten ze meestal
recht uit school aan het werk.
Een kerkepenning is een in Middelburg bij
sommige diaconieën gebruikelijk controle-merk dat
de bedeelde geregeld de kerk bezoekt. Bij ongeoor
loofde ontstentenis van den penning wordt niet
bedeeld.
Er zyn speelsche kinderen die wat lang er
over doen van school naar huis. Maar
die krjjgen dan dikwijls, als ze te laat thuis
komen, slaag, vóór ze aan het erwten-lezen
trekken. Als het laat wordt 's avonds, krjjgen
de kinderen wel eens slaap, en als de oogjes
dof worden, zien ze de slechte erwten niet
goed meer. Doch er staat een kom water
gereed met een doek en kinders die slaperig
worden, krijgen een natten doek om het hooid,
en dan worden ze weer frisch.
Er zijn vriendelijke ouders die wel eens een
paar centen of een paar stukjes snoep, of
pepermuntjes, tusschen den hoop erwten ver
stoppen. Doch dan is het een wonder, hoe
vlug al die kleine handjes de erwten uitzoe
ken, om de kans die cent of dat lekkers te
vinden.
Ja het is een voorrecht, dat erwten-lezen.
Daarom staan de moeders ook uren te wach
ten aan het pakhuis van den handelaar waar
de erwteu worden uitgegeven. Op een hand
kar, die vrouwen moeten huren tegen 2'/-> cent
per mud, worden ze dan thuis gebracht. Dat
is in 't begin van de week. Zaterdags «leveren"
ze de gelezen erwten in. Dan brengen zy ze
weer naar het pakhuis. Een paar mud duwt
moeder op de handkar wel alleen, en dat
kost weer 2'/ cent per uur van karhuur.
Zijn er verscheiden mudden, dan duwen en
trekken de kinderen mee. Maar alsdan de
erwten worden afgekeurd omdat ze nog «vuil'
zjjn en onbetaald mee terug moeten naar huis,
dan is er verdriet. Evenwel verdiend ver
driet, want dan hebben de kleintjes niet op
lettend gelezen.
De «brave" en «verstandige" ouders zenden
hun kinderen in den regel naar school. Laten
ze enkel voor en na schooltyd erwten lezen.
Ook al vóór dat de leerplicht er was. Vooral
ook in Middelburg waar schoolkinderen in de
wintermaanden naar de «eetzaal" mogen om
een warm maal.
Maar het bljjkt wel uit het bericht uit Goes
onder de rubriek «Onderwjjs" m de Middel-
burgsche Courant, er zyn ook «slechte" ouders,
die hun kinderen uit de school houden om
ze maar meer erwten te laten lezen. Tegen
zulke ouders treedt nu het verbond op-van
de werkgevers met de commissie tot wering
van schoolverzuim.
Wat is er toch een mooie samenleving en
een heerlyke harmonie in onze voortreffelijke
maatschappij.
Als de vader niets kan verdienen, in den
winter met werk buitensbuis, als timmerman
of schilder of sjouwer, dan komen juist de
erwten die gelezen moeten worden. De vader
zit dan weer naast z'n kinders, liefeljjke idylle,
rond de tafel met erwten, en hy met zyn
groote grove handen en zjj met hun feleine
vingers, doen hetzelfde werk, ze lezen de
erwten. En ander voorrecht, en voortreffe
lijke beschikking, als er veel kinders zyn en
dus veel boterhammen moeten wezen, dan
zjjn er ook veel kinderhanden, elk kind heeft
er twee, die veel mudden erwten kunnen
lezen.
Zoo zyn er Zaterdags veel keeren maal
zeventig cent te ontvangen. Maar sommige
ouders worden wellicht door de vele voorrechten,
van winzucht bekropen. Ook ondër schooltyd
zouden ze de kinderen willen erwten doen
lezen. Maar dan zouden de kinderen niet
kunnen leeren. En dat past niet in onze welin
gerichte maatschappij. Daarom wordt aan
zulke ouders het voorrecht van erwten-lezen
onttrokken, door lieden, die, terecht, onderwys
voor kinderen noodzakelijk achten.
Het gevolg is dat de kinders dan 's avonds
maar een paar uur langer erwten zoeken, tot éen
uur 's nachts, of beginnende 's morgens om
vier uur in plaats van om zes. Als ze maar
om negen uur in school zyn om te leeren. De
mooie harmonie is, dat het voorrecht van de
kinderen erwten te doen lezen als het nog
nacht is en als het weer nacht is, de beloo
ning is voor het naar school zenden. Zoo
regelen het commissies, wier leden het voor
treffelijk bedoelen, te zamen met werkgevers
die ook wel brave lieden zyn.
Een heerlyke maatschappij de onze, waar
vuile, eentonige, langdurige, afmattende kin
derarbeid een voorrecht voor de ouders is
Afzichtelijk gekkenhuis.
Deze beschouwing verdient zeker de aan
dacht.
Daaruit blykt op nieuw welke schaduwzijden
aan het erwtenlezen zyn verbonden maar ook
hoe de beste bedoelingen vaak schipbreuk lyden.
Men wil de kinderen ter schole doen gaan,
en de wet op den leerplicht dwingt de ouders
daartoe het verzoek der commissie tot
wering van schoolverzuim aan de werkgevers
te Goes had zeker ten doel te trachten alle
hinderpalen voor geregeld schoolverzuim nit
den weg te ruimen en, zonder den arm der
wet, het getal verzuimen tot een minimum te
brengen maar wat zjj aan kennis winnen,
verliezen zjj aan hunne gezondheid.
De voorstelling der feiten, door den heer
Wibaut gegeven, is niet overdreven. Ons is
ook verzekerd dat in een gezin 's avonds of
's nachts de moeder een pook legde op tafel,
niet om de kleinen te slaan maar om, wanneer
zy dreigden in slaap te vallen, door een harden
slag op tafel hen wakker te houden
Er zjjn natuarljjk gezinnen waar zulk eene
kinderexploitatie niet plaats heeftwaar bv.
in een week vyf mud etwten worden binnen
gebracht om ze Zaterdags uitgezocht in te
leveren.
En het uitzoeken daarvan kan juist in dien
tjjd zonder te veel arbeid voor de kinderen
geschieden.
Maar daar zyn de verdiensten, hierdoor ver
kregen, niet de eenigeze zjjn bjjzaak om bv.
kolen te koopen of in eene of andere bybehoefte
te voorzien.
Dit zyn uitzonderingen. Het erwtenlezen is
voor velen het eenige waarvan zjj leven
moeten, vooral in tjjden van werkloosheid.
Zal men ouders, die van dat erwtenlezen
moeten bestaan, hard vallen over hetgeen zjj
doen
Goedkeuren mag men het stellig nietmaar
wie spreekt het veroordeelend vonnis uit over
hen
Bovendien voor de kleinen is er anders ook
geen voedsel.
Uit algemeen oogpunt beschouwd, mag men
echter de zaak niet laten rusten.
In zulke toestanden moet worden voorzien.
Maar hoe
ïndertyd in 1898 m de maand October
hebben wij over de wjjze, waarop dat erwten
lezen geschiedt, onze meening gezegd. Wjj
wezen op de voor de verbruikers der erwten
zeer onzindelijke manier waarop die erwten-
lezerjj plaats heeft. Er is toen in ons blad,
met het oog op ziektegevallen die voorkwamen
in sommige gezinnen, waar erwten uitgezocht
werden, daarover eene gedachtenwisseling
gevoerd.
En wy gaven toen als middel aan het lezen
te doen plaats hebben in lokalen,gezamenlijk
op vaste tjjden.
Daardoor zou de zindelijkheid bevorderd
worden en het exploiteeren van kinderen
niet kunnen plaats hebben.
Het verwondert ons altjjd dat van hooger-
hand, o. a. van de ministeries, waarvoor de
erwten moeten geleverd worden, hierop niet
aangedrongen wordt.
Er zyn in die richting reeds proeven geno
men, naar men ons verzekert, maar het samen-
zyn tusschen jongens en meisjes gaf aanlei
ding zoo beweert men tot ergerlyke
tooneelen. Dit verwondert ons echter. Er zyn
toch liefhebbers genoeg voor dit erwtenzoeken
men zou ouderen en jongeren door elkaar
kunnen plaatsen en dan onder zeer streng
toezicht.
Wie aanleiding gaf tot klachten over onbe
hoorlijkheid moest verwjjderd worden in deze
zjjn toch wel maatregelen te nemen om voor
het vervolg reden tot ergernis weg te nemen.
In elk geval wordt door zulk gemeenschap
pelijk uitzoeken het doel bereikt dat de kin
deren niet kunnen geëxploiteerd worden.
Maar wie voorziet dan in de verdiensten
der ouders, die natuurlijk minder weekgeld
zouden innen
De broodvraag doet zich ook hierby sterk
gelden.
Wie weet in deze eene regeling, passende
in onze huidige maatschappij en voldoende
aan de tegenwoordige behoeften
Zekervoor het vervolg kan in deze eene
andere, eene betere, een meer humane wet
op de armenzorg ons een beel eind voeren
ep den goeden weg.
Dan zyn pensioneering bjj invaliditeit en
ouderdom, verzekering tegen werkloosheid
heilzame middelen, die beterschap kunnen
brengen.
Maar zoolang wy die niet hebben
Voeding en kleeding voor het schoolkind
Of kan men andere middelen aangeven
ÜIT STAD EN PROVINCIE.
By kon. besluitzyn, zooals nog in een
groot deel der oplaag van ons vorig nommer
is gemeld, benoemd tot leden van den ge
neeskundigen raad voor Zeeland en
Westelijk Noord-Brabantdr J. C. de Man,
te M i d d e 1 b u r gF. D. Kolff van Ooster-
wjjk, arts, te Kruiningen; M. Batenburg,
arts, te Princenhage A. J. Wynne, apotheker,
te Middelburg; I. J. Keyser, apotheker,
te Tilburg, en mr A. P. L. Nelissen, te Breda.
Tot plaatsvervangende leden van dien raad
zijn benoemd dr J. E. Callenfels, te H u 1 s t
dr G. W. Bruiusma, te Teteringen dr J. P.
Berdenis van Berlekom, te MiddeLburg;
H. Beker, apotheker, te BredaJ. C. van der
Harst, apotheker, te Middelburg; mr A.
P. Snouck Hurgronje, te Middelburg.
Met ingang van 1 Januari 1902 zullen o. a.
de intercommunale rykstelephoonbureelen te
Middelburg en Vlissingen op Zon
en feestdagen gesloten zyn.
De herjjk der maten en gewichten in
onze provincie zal plaats hebben den
2, 3, 7, 8, 9, 10, 14, 15, 16, 17, 21, 22, 23,
24, 28, 29, 30 en 31 Januari; 4, 5, 6, 7, 11,
12, 13, 14, 18, 19, 20, 21, 25, 26, 27, 28 Febr.
en 4, 5, 6 en 7 Maart.
Dat de derde voorstelling van Elidore
heden middag weer een groot publiek naar
den schouwburg alhier zou lokken, was na
't succes der voorgaande opvoeringen te voor
zien. En 't was niet alleen een groot publiek
maar ook een alleraardigst publiek, een zaal
vol vrooljjke kindergezichtjes, 't beste publiek
dat er voor een opvoering door kinderen te
denken is.
Ze genoten van het frissche zangspel, 't Had
hun volle aandacht. Dat was te zien en
te hooren aan 't fluisterend vragen, dat men
voortdurend overal kon opmerken.
De Jopvoering slaagde weer uitstekend. Er
zat weer gang in, en de kinderen bewogen
zich vrjj en ongedwongen op het tooneel. Luid
handgeklap beloonde de jeugdige zangers en
zangeressen voor wat zy te genieten gaven
en ook de leiders van het geheel.
Wjj hebben Vrydagavond Pol de Mont
weer gehoord. Het Departement V 1 i s b i n-
gen van het Nut had den begaafden Vlaming
nogmaals uitgenoodigd voor de leden en in
troducés der afdeeling op te tredenen deze
laatsten hadden zich in de zaal van het
concertgebouw op.de Rommelkade tot een,
niet zeer groot, doch belangstellend on dank
baar gehoor vereenigd.
Pol de Mont begon met een uiteenzetting
zyner ideeën omtrent de onsterfelijkheid van
sommige kunstwerken, die, mogen ze al een
tjjdlang worden dood verklaard, toch eens
weer opryzen ten bewyze, dat ze niet dood
zyn, doch het slechts schenen. Spreker gaf
een schets van de literatuurgeschiedenis van
den laatsten tijd. Hy wees erop, hoe Lamar-
tine werd bankroet verklaard en plaats maakte
voor Musset; hoe deze weer werd verdrongen
door de school der Parnasse contemporainhoe
na deze het Naturalisme, in den zin
vooral van Zola's werken, zich op den spits
verhieftoen Paul Verlaine weer de grootste
werd en de eenigeen het symbolisme, waar
van nooit iemand goed heeft begrepen wat
het was, daarna de overheerschende richting
was.
Doch door al die scholen en richtingen
heen blinken de meesterwerken, die voor de
onsterfelijkheid geboren zjjnals voorbeeld
wees Pol de Mont op Beets' Camera Obscvra
in Noord-Nederland.
En tot deze werken behoort ook, meende
spreker, de arbeid der gezusters Loveling, Ro
salie, die gestorven is, en Virginie,die nog
steeds werkt. Beiden zyn te Nevelen, een
zeer poëtische naam voor het uiterst prozaïsche
dorpje by Gent, geboren en hebben er nage
noeg altijd gewoond te midden der Nevelaars,
die men beschreven vindt in Het recht van den
Sterkste van Cyriel Bujjsse, den neef der ge
zusters Loveling, ook een «jongen van Nevelen".
Pol de Mont wees op het verschil in ziens
wijze dat tusschen de gezusters Loveling en
hun neef bestaat ten opzichte der bevolking
van Nevelen, die de schryver zeer ruw en
slecht, de dichteressen echter lang niet zoo
verdorven achten, hetgeen spreker met ge
dichten der gezusters verduidelijkte.
Hjj wees er op, hoe de werken van de ge
zusters, eerst zuiver lyrisch, langzamerhand
een socialen tendenz kregen; hoe langzamer
hand de dames Loveling kwamen tot een zui
ver naturalisme, niet in den zin van Zola,
maar in den waren zinwerken naar de
natuur.
Door de voordracht van verscheidene ge
dichten der gezusters lichtte Pol de Mont zyn
meening over deze dichteressen toe, daarbjj
tevens wijzende op het vele schoone, het in
eenvoud roerende bjj de gezusters Loveling,
«die van zoovele steentjes en keil' 's, welke
vergeten langs den weg l^»en r trooid»
kristal en edelsteenen hebben geslep -.i."
Na de pauze droeg Pol de Mont nog eenige
werken van hemzelven, in proza en verzen,
voor; wjj, Middelburgers, echter waren wel
genoodzaakt door den dikken, vochtigen mist,
de laatste tram naar onze stad op te zoeken.
Bjj helderder weer echter zou de noodzakelijk
heid van een nachtelijk wandelingetje ons niet
hebben verhinderd den boeienden spreker ook
in zjjn dichterijjke ontboezemingen na de
pauze geheel te volgen. Dat zou ons zelfs
aangenamer geweest zyn.
Uit Vlissingen
Hoewel de dagboot Nederland Vrjjdagmiddag
reeds te zes uur op de reede was, werd het
toch half acht eer ze aan de ponton gemeerd
lag. Dat leverde de plotseling opgekomen
dikke mist 'm.
Op de te Brouwershaven door de
afdeeling Schouwen en Duiveland der
schippers vereeniging Schuttevaer gehouden
vergadering zyn de navolgende vraagpunten
opgemaakt voor de algemeene vergadering
welke, zooals gemeld, op 29 Januari 1902 te
Zierikzee zal worden gehouden
het leggen van een roode puntten, in plaats
van een dryfbaken op de Westnol by Colijns-
plaat
het leggen van twee gasboeien in het Breu -
wershavensche gat, een tegen da Viermans
plaat, in plaats van zwart No 5, een tegen de
Paardeplaat zwart No 1 en een op de punt
van de Zandkreek
verbetering buitengat Dintel
verbetering Hellegaten
wegruiming van wrakken.
Als afgevaardigden voor de algemeene* ver
gadering werden gekozen de heeren K. v. <3.
Linde en W. Ribbens.
In de Vrjj dag gehouden vergadering van
den gemeenteraad van Br u misse werd
aan den havenmeester een gratificatie van
f 50 toegekend.
Op een adres van den heer Theewis te
Zierikzee om de conferentie te mogen gebrui
ken om een keer per week dansles te geven
werd met vier tegen drie stemmen afwyzend
beschikt.
De heer A. J. van Eek, ontvanger der
directe belastingen en accjjnzen te S t Maar-
te n s d jj k, is tjjdeljjk ontheven van zjjn beheer
en belast met de waarneming der betrekking
van adjunct-inspecteur der directe belastingen,
invoerrechten en accijnzen te Roosendaal.
Voor de tydelyke waarneming van het kan
toor St Maartensdijk is aangewezen de keer
K. O. Gesner van der Voort, surnumerair te
Middelburg.
Een en ander met ingang van 1 Januari e. k-
Op ean Vrjjdag te T h o 1 e n gehouden
vergadering door de afdeeling van dien naam
der Zeeumche Landbouwmaatschappij werd mede
gedeeld dat bjj de tentoonstelling te Zierikzee
waarschijnlijk een dag meer zal gesteld wor
den voor het in werking brengen der tentoon
gestelde machines.
Wat betreft de wijziging van art. 39 der
statuten werd goedgevonden een wjjziging
voor te stellen waar bjj leden buiten de pro
vincie mogen mededingen naar prjjzen op
tentoonstellingen mits zjj minstens drie jaar
lid van een der afdeelingen zjjn.
Geneesknndige raad voor Zeeland en
Westelyk Noord-Brabant.
Zitting van heden (Zaterdag) middag
te een uur.
Voorzitter de heer dr. A. van der Loeff, in
specteur van het geneeskundig staatstoezicht.
Tegenwoordig 13 leden.
Na lezing en goedkeuring der notulen, deelt
de voorzitter mede dat in deze vergadering
geen Bchrifteljjke mededeelingen worden gedaan
omtrent de handelingen van het geneeskundig
staatstoezichthjj stelt zich voor daaromtrent
in de voorjaars-vergadering verslag uit te
brengen.
Onder de ingekomen stukken behoort een
schrjjven van den Commissaris der koningin,
betreffende het in de vergaderingen der Staten
van Zeeland beslotene omtrent het subsidie
aan het pare vaccinogène te Middelburg. Daarin
wordt bericht dat het subsidie weder is ver
leend.
Tevens is bjj dat schryven gevoep 1 dat deel
van h^t verslag der zomerzitting elf Staten,
waarin het subsidie is behandeld. Hiervan
wordt door den voorzitter lecture gegeven.
De voorzitter deelt nog mede dat in dit
jaar de pokken hebben geheerscht in Bel
gische grensprovinciën. Het aantal gevallen
van die ziekte in Zeeland en Westelyk Noord-
Brabant is niet groot geweest, maar toch
dreigt van dien kant altyd nog gevaar.