MIDDELBURGS» COURAIVT. Zaterdag 28 December. FEUILLETON. N°. 303. 144e Jaargang, 1901. Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen. Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor aie plaatsen in Nederland franco p.p., f 2 Afzonderlijke nummers kosten 5 cent. THEBHOMBTEB KN VERWACHTING. 27 Dec.8 u. vm. 39 gr., 12 n. 43 gr., av. 4 u. 42 gr. F. Verwacht: matige Z. W. wind, bewolkte lucht, geringe afname in temperatuur. Advertentiën: 20 cent per regel, öeboorte-, dood- en alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 oent per regel 9roote letters naar de plaats, die zij innemen. Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betredende Handel, Nijverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Alg«*aa®®K A.dw®rÉeKé?«='8«pe»» M LA MAM SB.®. YMPSMW 9##, Middelburg 27 December. KIEZERS-STATISTIEK. Verschenen is de kiezers-statistiek, bewerkt door het Centraal Bureau voor de statistiek, bovenal belangrijk in verband met het, op het gebied van verkiezingen, merkwaardige jaar 1901, waarin immers de periodieke aftredingen samenvielen van leden der Tweede Kamer» der Provinciale Staten en der Gemeenteraden. Daaruit bljjkt dat in dit jaar het aantal kiezers voor de Kamer ongeveer 40.000 meer was dan in 1900. Verdeeld naar de twee hoofdgroepen kiezers krachtens belastingbe taling en kiezers wegens andere grondslagen, hebben de totalen gedurende de vyf jaren van de werking der bestaande wet bedragen Belasting Andere Totaal grondslag. 1897 513.833 63.226 577.059 1898 511.075 43.451 554526 1899 528.022 36.270 564.292 1900 539.497 30.271 569.768 1901 564.263 45.248 609.511 Met betrekking tot de hoogere cjjfers voor 1901, zy herinnerd dat in dit jaar voor 't eerst gewerkt heeft de zoogenaamde «technische" kieswetherziening, waardoor de grondslagen der kiesbevoegdheid een weinig ruimer gesteld werden. Het Hbld teekent by die statistiek o. a. het volgende aan Wenscht men vast te houden aan het stelsel van 1887 verdeeling in districten van ongevoer gelyk zielental dan kan op den duur de bestaande toestand niet gehandhaafd blyven. Amsterdam, Rotterdam en 'sGraven- hage behoorden dan elk één afgevaardigde meer te krijgenZeeland, Friesland en Lim burg elk een district minder te hebben. De vraag is echter, of de maatstaf juist is en of niet die naar het getal personen die wegens hun leettyd voor het kiesrecht in aan merking kunnen komen, de mannen van meer dan 25 jaar, juister is te achten. De opgaaf van het aantal dezer mannen heeft thans in de statistiek dat der geheele bevol king vervangen. Ook in dit opzicht is echter tu8schen de tegenwoordige districten nog al verschil. In het geheele ryk waren op 15 Mei 1900 1,176,703 mannen boven 25 jaren, zoodat in elk district ware de verdeeling gelyk op ongeveer 12,000 behoorden te zyn. Niet minder dan. 28 hadden nog geen 11,000Hoo- gezand (wegens zyn kleine bevolking) slechts 8.701, Goes slechts 9822een tiental niet ver boven 10,000. Daarentegen telde Enschedé 15,276, 's Gravenhage gemiddeld 14,420, Gro ningen 14,350, Assen 14,216, Amersfoort 13,932 Rotterdam (gemiddeld) 13,470 enz. Voor Am sterdam komt het gemiddelde, dat er 12,860 bedroeg, nader by 'dat voor het geheele ryk. De verhoudingen van het getal kiezers tot dat dargenen die den vereischten Ieeftyd bezitten,, loopen intusschen ook sterk uiteen. Voor het geheele ryk is zy 51.8, dus ruim de helft. Er blyven 28' districten onder dat cjj- ferRotterdam zelfs nog met 31 's-Bosch met 38.2, Emmen met 40.9, Amsterdam met 41.1, Leiden met 42.8 enz. Kerstavond in een pastorie 1 Naar het Deensch. Hoog op in Wendsyssel, naby de blauwe zee, lag een pastoriede Kerstnacht naderde, doch de sterren zagen niet lachend neer, zoo- als vroeger, op de vriendelijke woning. De jaren waren voorbijgegaan en veel waa er veranderd. De pastorie lag aan den voet van een heuvel, iets hooger dan de omringende. De heuvel ten Westen, de pastorie op het Oostendus beschut tegen den Westenwind, waardoor de boomen in den tuin vroeg groen den en laat hun blaren verloren. Achter den heuvel de bruine hei, aan den horizon grensd door boomen en huizen van naburige dorpen. Ten Zuiden het dorp, waartoe de pas torie behoorde. Tegen den heuvelrug verhief zich de kerk, van verre zichtbaar, daar hene den het kerkhof met zyn gedenkteekenen. Naar het Westen eindigde de hei tegen grijze dninen, die naar zee voerden. De dominee, die de pastorie bewoonde, stond reeds jaren op het dorp. Hy was een man. zich zyn kracht en invloed bewustde boeren wisten hoe die overtuiging tot hen kwam toen hy voor het eerBt optrad in hun middende gebiedende stem bracht iets nieuws, iets anders in de oude kerk. Daarnaast staan byzonder hooge percen- gesbovenaan Den Helder met 77, Enk huizen met 72.9, Doetinchem met 70, En schede met 69.6, Beverwijk met 67.7, Bode graven met 67.5, Alkmaar 66.2, Katwjjk met 65.4, terwyl ook nog te Eist, Lochem, Loosduinen, Haarlemmermeer, Hoorn, Mid delburg, Oostburg, Breukelen, Harlingen, Almeloo, Appingedam, Hoogezand en Zuid- hom meer dan 60 der 25-jarige en oudere mannen kiesrecht hebben. De reden van die verschillen ligt ten deele aan de ruimere of tragere aanmelding van hen die wegens woning, inkomen uit dienstbetrekking of pensioen, bezit of exa men op de ljjsten konden komen. Voor een belangrjjk deel echter ook aan de belastbaar heid. Van Zeeland zyn 2 districten boven dat ge middelde, Middelburg met 7210, Oostburg met 6409de drie overige zyn weinig onder het gemiddelde. Over bet geheele rjjk heeft'48 pet. der 25-jarigen en ouderen kiesrecht wegens be taling in de rjjks directe belastingen. Het laagst onder dat gemiddelde staan Rotter dam met slechts 30 's Bosch met 86 Amsterdam, Leiden en Emmen met 40 het hoogst daarboven Enkhuizen met 65 Deutichem, Lochem, Den Helder, Hoorn en Oostburg met ongeveer 60 Enschedé heeft juist het gemiddelde 48 Rotterdam en 's Gravenhage hebben hetzelfde aantal, ruim 19.000, maar de percentage voor Den Haag is 44 tegen slechts 30 voor Rotterdam. GEEN WEERLEGGING. Men schryft aan de redactie vaü Het Volk: »Zoudt u na de beschuldiging" aan 't adres van Kuyper door Levy, in »de Groene", opge nomen te hebben, ook niet plaats geven aan hetgeen Be Standaard daartoe zegt? Op zyn dnst zou dan aan beide «burgerlijke" pprtyan recht zyn gedaan." Wij hadden, antwoordt de redactie, dat antwoord van De Standaard op wat wp aan mr Levy's artikel ontleenden, niet opgenomen, omdat het ons zoo buitengewoon zwak voor kwam. Nu het ons echter uitdrukkelijk ge vraagd wordt, hebben wij niet het minste be zwaar. Hier zyn de vier regels «Als men, voor de vuist sprekende, zegt ik heb rnjjn boeken eens nagezien, en men citeert dan uit Eisler dat is uit éen boek is het kortweg kinderachtig, daarop captie kunnen worden zoo zij niet had geweigerd den raad van haren arts t-9 volgen. Zij deed dit onder den invloed van een Katholiek geeste lijke, die aldus bleek te hebben gehandeld volgens de voorschriften van het hooger Kerke- ljjk College te Rome. De heeren dr H. van Oppenraay (tot de Sociëteit der Jezuieten behoorende) en prof Th M. Vlaming hebben in Be Katholiek prof Treub's aanval pogen te weerleggen. Thans heeft prof Treub deze verschillende artikelen, benevens een repliek van hem zelf en een dupliek van prof. Vlaming, in een afzonderlijk boekje by de erven F. Bohn te Haarlem uitgegeven. Een en ander in overleg met zyn beide bestrjjders, waaromtrent hij in de voorrede terecht opmerkt, «dat door deze gemeenschappelijke publicatie ook nog eens openlyk aangetoond wordt, hoe, by diepgaand verschil in principe en levensopvatting en by scherpe bestrijding van"elkanders meeningeD, persoonlyke welwillendheid hoogstens over en weer kon bestaan." Belangstellenden in dit vraagstuk vinden in dezen bundel dus de stukken van het belang wekkend debat byeen. De vrager, die aan onze rechtvaardigheid twyfelde, kan nu gerust zyn. Of met dit flauw verweer dr Kuyper gezuiverd is van het verwyt dat hy met een vertoon van geleerd heid de Kamer misleidt, is een andere vraag. EEN TEER ONDERWERP. Eenigen tyd geleden leverde prof Hector Treub in het Hjdschnft voor Strafrecht een be toog, hierop neerkomende dat straf behoort te worden bedreigd tegen dengeen, die een ander verbiedt, en daardoor of op eenige andere wyze verhindert, voor zyn lyden geneeskundige hulp in te roepen óf de aangeboden genees kundige hulp aan te nemen, althans wanneer dat lyden den dood tengevolge heeft gehad. De hoogleeraar kwam tot deze slotsom wegens het overljjden eener vrouw, die gered had «Dien man moeten we hebben", hadden eenparig verklaard en toen hy zyn intrede deed, waren de oudjes gelukkigze ontblootten eerbiedig het hoofd, ze luisterden naar den redenaar en waren er trotsch op dat hun dominee zoo trokde kerk was eivol, want de dorpslieden uit de omgeving liepen allen even hard. Ze zagen hoe de dominee zyn tuin be plantte en bloemen zaaide. De boompjes kwa men op, de bloemen verrezen en de dorpelingen dachten »Het lukt hem natuurlyk; wat hy doet, doet hy goed." Vol vertrouwen werden gemeentezaken hem ter overweging gegeven, hy gaf goeden raad en al spoedig deed nie mand iets buiten den dominee om. Hy had aanleg om heerschzuchtig te worden, en de omgeving kweekte hem zoo. Hy was braaf, godsvruchtig en jjverig in zyn betrek king, maar tegenspraak duldde hjj niet niemand sprak hem ook tegen, dat hielp. Als zyn werk was afgeloopen, ging hjj naar den tuin de planten en boomen knopten, dat was hem een voorteeken van wasdom van wat hij in de aarde had geplaatst. Een jonge echtgenoote werd binnen gehaald; vriendelijkheid en goedheid straalden uit de mooie blauwe oogen ze was het zonnetje dat die vastberaden figuur bescheen en de streng heid verzachtte. De domineesvrouw werd ge liefd waren de kinderen verlegen voor den 1 eeraar, naar zjjne vrouw huppelden se toe. Geen bruid, die niet door haar begeerde getooid DE ZAAK-TER LAAN. Men heeft alweêr een onjuist bericht in de wereld gezondenen wel omtrent deze zaak. De heer Ter Laan wil niet zooals men ons meldde ontslag nemen als hoofd. In tegendeel. Hy heeft den Delttschen raad juist gevraagd hem de vervulling van zyn Kamer lidmaatschap mogelyk te maken, zonder dat hy daartoe ontslag behoeft aan te vragen als schoolhoofd. In een memorie van toelichting wjjst hy erop, dat Gedep. Staten en Koningin weiger den omdat B. en W. weigerden. Maakt de Raad een regeling, dan vervalt het motief van Gedep. Staten. De heer Ter Laan stelt nu een regeling voor, waarbjj aan zjjn school door den Raad een tienden klasse-onderwyzer wordt aange steld met akte Fransch, dien hjj geheel zelf betaalt. Hy zou dan zich van de school mogen verwyderen als zyn Kamerlidmaatschap het noodig maakt en de onderwyzer A. v. d. Burgh blyft plaatsvervangend hoofd. De school bljjft onder de leiding van den heer Ter Laan. Deze regeling wordt gewenscht door den districtschoolopziener, de onderwyzers en de ouders. Ten bewjjze dat zulk een regeling niet tot de onmogelijkheden behoort, wjjst de heer Ter Laan op de verloven, verleend te Amsterdam aan den heer Ketelaar wegens zyn Kamerlid maatschap, te Slochteren aan den heer Kop- pelle om te studeeren aan de Hoogeschool, en aan de schoolhoofden Peereboom te Wassenaar (1 jaar wegens ziekte, ook door aanstelling van een onderwijzer meer) en Godiking te 's Gravenhage om te kunnen optreden als leeraar der prinses, thans koningin. In dit laatste geval was juist dezelfde rege ling getroffen als de heer Ter Laan thans wenscht. Intusschen verklaart hy voldaan te zjjn met elke andere regeling, waarbjj het niet noodig zal zyn ontslag als hoofd te vragen. BMOJKMLYGM UAZ. By kon. besluit is aan M. J. Vies, op zyn verzoek, eervol ontslag verleend als leeraar aan de R. H. B. S. te Leeuwarden is de commissaris der koningin in Noord- Brabant gemachtigd tot het bjjeenroepen van de staten dier provincie in buitengewone ver gadering, op 21 Januari 1902, ten einde alsdan aan de orde te stellen: de verkiezing van een lid van Gedep. staten, ter vervanging van den heer W. P. A. Mutsaers, de benoeming van een griffier der Staten in de plaats van wylen den heer P. T. A. Sprengers en het voorstel van Gedeputeerde staten tot het verleenen van een pensioen uit de provinciale fondsen aan de weduwe van den overleden griffier zyn by de kon. Ned. marine-reserve be vorderd tot luit. ter zee 2e kl., de adelbor sten le kl. W. Krol, H. Smitt en L. C. Lagaay en tot adelborst le kl., de buitengewone adel borsten C. W. Koenderink, R. H. Brouwer, R. W. Braun, H. W. Wessels en H. J. M. Kuymans ia de schout-by nacht A. P. Tadema, gede tacheerd by het dep. van marine, eervol ont heven van de betrekking van chef van den marinestaf en die betrekking opgedragen aan den kap. t/z. H. F. Kouwenbergen is aan den eerste-luit. der inf. P. C. Tegel berg, thans op non-activiteit, op zyn verzoek, eervol ontslag verleend uit den militairen dienst. In de eerste helfb van Juli 1902 zal te Gravenhage een vergeljjkend examen wor den gehouden voor Nederlanders, minstens jaar oud zynde en den Ieeftyd van 30jaar nog niet bereikt hebbende, die genegen zyn te worden aangesteld tot militair opzich ter der genie 3e kl. by het N.-l. leger. Men zie no 302 der St. Crt. te wordenkalm zette ze den krans op de lok ken en kuste het voorhoofd der jonge maagd ten meederljjken zegen. De bruid voelde daar soms nog meer van dan van de toespraak van den dominee. Een kleine knaap, een jaar later een blond meisje, waren de geschenken die de liefheb bende vrouw haar man bracht. De dominees kinderen heetten Frits en Lize, Ze groeiden voorspoedig op, maar waren bang voor den vader. Toen Fnts oud genoeg was om naar de kerk te gaan, had moeder hem meegeno men nooit in zyn later leven had hjj den indruk vergeten, dien morgen opgedaan. Zyn vader had den preekstoel beklommen, de oogen gesloten, de mannen waren opgestaantoen had vaders stem geklonken door de heele kerk, alle menschen luisterden en het was Fnts te moede of onze Lieve Heer daar zelf tot hem gesproken had. Thuis moest by wennen aan zyn vader, die voor hem nog meer op een afstand was dan te voren. Soms be kroop hem de lust om naar hem toe te gaan zooals andere jongens by bun vader deden, maar Frits durfde niet. Van dien dag af voelde hy groot ontzag voor den leeraar, maar was schuw en werd hoe langer hoe bevreesder voor den doordringenden blik. Hoe anders was de verhouding met zjjn moeder Broer en zuster speelden veel buiten, daar was de atmosfeer niet drukkend als in huis, Op de hei liepen ze konjjntjes na, plukten boschbessen in de struiken, wandelden bloot Wie aanwyzingen omtrent hen ban geven, doe zulks. De tegen den eersten Kerstdag uitge schreven voetbalwedstrijd tusschen een ge combineerd elftal van den Brabantschen Bond n een dito van den Zeeuwschen Bond werd, wegens onbespeelbaarheid van terrein, niet te Middelburg maar te Goes gehouden. De Brabanders wonnen den strjjd met 5-3 punten. Den tweeden Kerstdag speelde V. V. V. I uit Nieuwersluis te Middelburg tegen Olympia I uit onze stad. Deze strjjd werd door de Middelburgers gewonnen met 4—0 punten. A. s. Zondag zullen een gecombineerd Zuid- Bevelandsch elftal en een dito Walchersch elkander hoogstwaarschijnlijk alhier ont moeten. Oost-Intüë- De officier van gezondheid le kl. H. M. J. ra den Bussche te Padang gaat wegens ziekte met buitenlandsch verlof naar Europa. Ook gaat wegens ziekte met verlof naar Europa de lste luit. der infanterie C. van Roggen te Semarang. Tot tydeljjk leeraar aan het gymnasium Willem. Ill te Batavia is benoemd de heer J. W. E. van Silfhout te Soekaboemi. Te Soerdbaja is de cholera sterk minderend; zy behoeft geen vrees meer in te boezemen, UIT STAD EN PROVINCIE. Zaterdag middag te twee uur laatste Opvoering in onzen schouwburg van Elidore, kinderzangspel in drie bedryven. Na de gelegenheid tot bespreking voor plaatsen op heden zyn er toch op de drie rangen nog plaatsen open. Wie dus die opvoering wil by wonen,-make dat hy morgen middag tydig aan den schouw burg zy. - In den avond of den nacht van Donder dag jl, hebben laffe vernielzuchtigen op den Nieuwlandschen djjkinonze gemeente groote schade aangebracht aan de langs dien djjk geplaatste boomen, waarvan er werden afgehakt, uitgerukt en vele andere ergerlyk beschadigd. De daders van deze baldadigheden, nu nog onbekend, zou men gaarne willen weten. Wy verwjjzen daarom onze lezers naar de desbetreffende advertentie in dit nommer. voets door de beek of dreven het vee mee naar stal. En bjj alle spelen en al wat ze deden was Otto Blem de aanvoerder, een aardige jongen, de zoon van den dominee van het meest nabyzynde dorp. Otto was een paar jaar ouder dan Frits, hy waB groot en sterk, had een aardig gezicht en een mooi karakter. Hoe meer die drie elkaar ontmoetten, hoe in niger de vriendschap werd. Ze leerden van Otto, die knap was en onderzoekenden het winter werd en sneeuwde, dan vlogen sleden den heuvel af, of werd er samen schaatsen gereden op slooten. Geen gelukkiger avond in 't gansche jaar dan Kerstavond, dan zongen ze Kerstliederen, hielden optochten met kaarsen, gingen geschenken afhalen, of vonden die aan een boom, door moeder in orde gemaakt. De kinderen werden ouder. Otto Blem ging naar een stadsgymnasium, Frits een jaar later eveneens en Lize bleef alleen achter, om aan die twee te denken met heimwee. In de vacantie waren ze thuis en eiudelyk kwam Frits als student binnen. De dominee was trotsch op zyn zoon hy had ontzag ge leerd, hy zou er wel komen." In den loop van dat jaar was de zon uit de pastorie verdwenen. Op een nacht stond de vader voor Lize's bed en riep«Kind, sta op, je hebt geen moeder meer". De stem beefle van wanhoop, de koele strengheid was uit zyn toon. Op een regenachtigen dag werd de trouwe moeder op het kerkhof onder bloemen Uit verschillende plaatsen ontvangen wy ededeelingen omtrent kerstteestvieringen in kerken, scholen en vereenigmgen. Wy kunnen die niet opnemen en moeten volstaan met de mededeeling dat de jeugd veel genoegen van de Keratboomen had en, meer of minder rijkelijk begiftigd, in dank bare stemming huiswaarts keerde. Evenmin kunnen wy melding maken van uit- of opvoeringen, op tweeden Kerstdag ge geven, en van onderlinge wedstrijden door leden van schietvereenigingen, afdeelingen van Volksweerbaarheid. Wjj verzoeken ens daar van dus geen mededeeling te doen. Uit Ylissingen schryft men ons Dinsdagavond zou voor het Natuurkundig gezelschap alhier optreden de heer dr L. Bleek rode, leeraar aan de Hoogere Burgerschool 's Hage, om eene voordracht te houden over accumulatoren. Te elfder ure bleek deze voordracht niet te kunnen doorgaan doordien de correspondentie te loor geraakt schynt en de spreker een ander onderwerp gekozen had, dat toevallig in de laatste lezing door een ander was behandeld. Om den leden eene teleurstelling te bespa ren, verklaarde de heer W. C. van de Volkere zich bereid eene lezing te houden over het fixeeren van geluidstrillingen. We achten het onnoodig hierover uit te wyden daar onlangs reeds een verslag ervan werd geleverd. Laten we volstaan met te mel den dat de teleurstelling niet zoo groot was, aangezien de heer Yan de Volkere op zjjn gewone gezellige wyze zyn gehoor heeft weten te boeien en het een leerzamen avond te be zorgen. Een matroos van het aldaar liggende Engel- sche stoomschip Herschel, komende van Ant werpen en bestemd naar Buenos-Ayres, had Woensdagavond het ongeluk van de brug op het dek te vallen, waardoor hy vry ernstig aan het hoofd werd gewond. Na voorloopig te zyn verbonden, werd by op advies van een aan boord gekomen geneesheer aan wal ge bracht en per brancard naar het Gasthuis vervoerd. De Nieuwjaarscommissie te Koudeke'r- k e ontving 432 voor het algemeen bekende doel. By advertentie in dit nommer geeft de Frits werd een student die in aanzien was, Lize werd het evenbeeld der moeder. Zoo leefden ze nog eenige jaren voort, terwyl de kerk hoe langer hoe leeger werd. Nieuwe tyd bracht nieuwe menschenin de jongeren zat de nieuwe tydgeest; raad hadden ze niet noodig, ze zouden hun eigen weg wel vinden Het gebiedende van een dominee ergerde hen; hy was eigenzinnig, toonde zich hooghartig, hy «duldde immers geen tegenspraak." En de jeugd durfde hem weerstaan en een eigen oordeel hebben. Zou hjj eens met hen spreken? Neen, daar vernederde hy zich niet toe, hy deed wat hy wilde en zoh toonen wie te be velen had. Maar de jonge boeren deden het zelfde en eer hy het wist, was de dominee vervreemd van zyn gemeente. «Dat is de booze geest der eigenzinnig heid", riep hy toornig uit. »De gevolgen zullen zyn ongeloof en afdwaling. Ik zal die met Gods woord bestrjjdeu". Streng en bitter sprak hy tot de gemeente in de kerkdaar sprak niemand hem tegen. Maar het werd er zoo leeg, zoo akelig leeg Vroeger waren er plaatsen te kort in het oude gebouw, thans stonden gansche banken onbezet Het griefde den leeraar te onder- inden hoe onverschillig men voor hem was, m;i ar toonen zou hy het niet. Vas-betaden en streng bleef hy zyn gang gaan'le gedachte om zelf toenadering te zoeken ueed hem kleuren van schaamte, dat nooit!

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1901 | | pagina 1