MIDDELBURGSCHE COURANT.
Maandag
23 December.
j(erjtl(lanl(en op het Binnenhof.
1
N°. 302.
144®
1901.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor a Je plaatsen in Nederland franco p.p., 2
Afzonderlijke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER BN VERWACHTING.
21 Dec.8 u. vm. 39 gr., 12 n41 gr., av. 4 u. 41 gr. F. V e r w a c h tzwakke wind, bewolkte
lucht, nevelig, weinig verandering in temperatuur.
Advertentiên20 cent per regel, Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 17 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel
Groote letters naar de plaatB, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiên en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betredende
Handel, Njjverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het AIgcia«es$ A«lv»röe:aAle-Bure»»ü
A. DB LA MAR Am., N.S. 1Toe?b«u*gwal «6H, Anut«r4*M
Met Kerstmis Woensdag en Don
derdag verschijnt de Middelburgsche
Courant niet.
F ij deze courant behoort een Bijvoegsel.
I.
Wjj hebben het wel gezegdwee als er
in de Tweede kamer, met hare strijdlustige
kerkelijke elementen, een theologische kwes
tie wordt aangeroerd! Dan gebeuren er
nog ongelukken!
Zoover is het nu wel Maandag niet ge
komen maar de gemoederen waren toch
zeer opgewondener heerschte onder de
leden en op de tribunes eene zeldzame
gisting. En nu nog is men niet uitgepraat
over hetgeen toen voorviel en over de rede
van den heer Talma, die, wat vorm betreft,
een zeer knap stuk geweest is en, uit
gesproken met zijn bekend talent, een
grooten indruk gemaakt heeft. Hij heeft
bekende en goede waarheden gezegd hij
heeft de juistheid, de noodzakelijlcheid aan
getoond van het standpunt dat een land
als het onze tegenover het militaire vraag
stuk heeft in te nemenhij heeft o. a.
gewezen op den plicht, die op ons allen
rust om ons land te verdedigen en op alles
voorbereid te zijn.
Dat is helaaseen dringende noodzake
lijkheid. De heer Talma heeft, in dien
geest, nog deze opmerkelijke woorden ge
sproken
„De verdediging des lands is alleen
mogelijk, wanneer zij uitgaat van het cen
traal gezag, en het is dus verstandig dat
de Staat zegtwij zullen de vervulling van
dien plicht overslaan over u allen en u
dwingen om datgene te doen wat gij als
staatsburgers verplicht zijt te doen.
Daartegen kan geen bezwaar bestaan.
En wanneer men zegt, dat geestelijken
en predikanten niet moeten worden vrijge
steld, dan moet ik ook eerlijk bekennen,
ik heb er zeer geleerde vertoogen over
gelezen niet te kunnen inzien, waarom
geestelijken en predikanten moeten worden
vrijgesteld, als zij dat zelf niet begeeren.
Want indien er een middel kan worden
aangewezen, waardoor zij, wier geweten
door bet diagen van wapenen gekrenkt
wordt, vrijstelling kunnen verkrijgen, dan
zou dat mijn hartelijken steun hebben en
dan ligt dit geheel in de lijn dezer regee
ring, die immers ook wil dat men het
geweten, waar het vermoeden van acht
baarheid aanwezig is, ontzie."
En ten slotte heeft de afgevaardigde voor
Tietjerksteradeel herinnerd aan dit eene:
„dat waar het vooral bij ons om gaat, niet
is het volk te verdrukken,druk te brengen over
de zwakken, en de hand op te heffen tegen
over andere volken, maar dat, waar wij
staan voor die verdediging van ons land
en wij daarvoor dc noodige offers brengen,
wij daar eenvoudig doen onzen Christen
plicht."
In die richting willen echter velen, zeer
velen. De heer Seret heeft dit nog eens
duidelijk gezegd.
Maar aan den anderen kant is er ook
even helder en klaar door den heer Scha
per op gewezen, dat de socialisten ook op
dit punt niet zoo ver van allen afstaan
zij richten echter hun blik nog verder.
„Wij willen, zooals overal de socialisten".
zoo riep de afgevaardigde voor Ap-
pingedam uit, „op het oogenblik de
volksweerbaarheid, maar op den duur
breken met alle militaire bewapening."
En zie, daarin schuilt het verschil tus
schen. hemen den democratischenheer Talma.
En nu vinden wij eene zeer zwakke zij
in diens betoog en in zijne houding: dat
hij, prediker van het Evangelie van Christus,
krachtens het ambt dat hij jaren lang
met eere heeft bekleed, door de beginselen,
die hij daarbij heeft beleden en zeker nog
belijdt, niet meer toonde te gevoelen voor
het rijk der toekomst, dat hij moet helpen
bevorderen.
Zeker een utopie zal de komst van dit
rijk blijven, nog eeuwen lang, maar als het
lag op iémand's weg om van het geloof
daaraan te blijven getuigen en bij anderen
het vertrouwen op de toekomst levendig te
houden, om den weg er toe te banen, dan
lag dit zeker allereerst wel op den weg
van den heer Talma.
Om die meening te staven, dienen wij
nog even onze lezers te herinneren aan of
te wijzen op den loop dien Vrijdagavond en
Maandag de beraadslagingen in de Tweede
kamer hebben genomen.
Zij zijn hoogst belangrijk geweest, vooral
met het oog op de richting, waarin thans
het schip van staat gestuurd wordt, en in
verhand met de algemeene strooming die
in de wereld valt waar te nemen.
Zij kunnen stof geven tot ernstig naden
ken, tot overwegen in deze dagen, waarin
de gansche christelijke wereld zich de blijde
boodschap weer herinnert, voor twintig
eeuwen gebracht.
Aanleiding tot het merkwaardig debat
gaf de heer Melchers, afgevaardigde van
Leeuwarden, de gewezen predikant, thans
een der hoofdmannen van de socialistische
partij. Hij zeide Vrijdag avond, vorige
week, o. a.
Toen ik deze dagen bezig was hoofd
stukken VI en VIII door te lezen en op
de begrooting zag uitgetrokken al die be
dragen die zullen worden aangewend om
leger en marine weder te voorzien van het
noodige, bedragen, die getrokken zullen
worden uit de belastingpenningen, die dus
de practisehe beteekenis hebben dat het
volk op die wijze weder opbrengen moet
voor een doeleinde dat een doeleinde van
vernietiging is, toen dwaalden mijn gedach
ten onwillekeurig af naar het Kerstfeest,
dat komt aan het einde van deze maand,
en stelde ik mij voor dat op dien dag,
waarop de blijde boodschap van „Vrede op
aarde" weerklinken zal, de Christenscharen
zullen opgaan naar de kerkgebouwen, en
zag in gedachten de aarde bedekt met een
wit sneeuwkleed en de hooge boogramen
van de kerken verlicht, en stelde mij voor
dat de Christenheid in die kerken was,
en dat daar werd gebeden en geluisterd
naar de boodschap van „Vrede op aarde",
die op Kerstdag vooral verkondigd wordt.
En toen gevoelde ik zoo vlijmend scherp
de tegenstelling tusschen de prediking van
het Christendom en het werk dat wij op
dit oogenblik gaan beginnen. Toen gevoelde
ik zoo als bittere waarheid dat van het
prediken „Vrede op aarde" nog niets te
rechtgekomen is. Ik vroeg mij af, in hoe
verre de overwinning der Christelijke par
tijen, in dezen zomer bevochten, aan de
verwezenlijking van dat ideaal zou kunnen
bevorderlijk zijn. Toen ik naar een ant
woord zocht en een blik wierp op de
begrooting van Oorlog en overdacht hoe
in volgende jaren alweer de uitgaven voor
Oorlog zullen stijgen, en de Christelijke
meerderheid weer zal medewerken om voor
snelvuurkanonnen geld uit te geven, werd
ik eenigszins ontmoedigd en kwam ik tot
de gevolgtrekking dat zij, die zich Christe
nen noemen, zoo weinig blijken te streven
naar den vrede op aarde, door het Chris
tendom gepredikt.
Ik vind het teekenend dat, wanneer hier
gesproken wordt over militairisme en men
toont die zaak eens goed onder de oogen
te willen zien, dergelijke stem niet komt
van den kant waar men beweert godsdienst
en zedelijkheid hoog te houden, en waar
men ons, sociaal-democraten, voor de voeten
werpt, dat wij zoo materialistisch zijn, maar
dat die stem komt van de sociaal-demo
craten, uit dat zoo gesmade sociaal-demo
cratische kamp, waarvan beweerd wordt
dat het geen idealen heeft.
De sociaal-democraten moeten de Chris
tenheid ter verantwoording roepen, en
vragen of de richting, die de samenleving-
heeft ingeslagen, inderdaad kan geacht
worden de richting van het Christendom
te zijn.
Ik constateer dat, na 19 eeuwen waarin
het Christendom gepredikt is, en nadat de
Christelijke Kerk zich in allerlei vormen
en vertakkingen gesplitst heeft, van dat
„Vrede op aarde" niets gekomen is, en
dat zij, die zich Christenen noemen, thans
aandringen op het vermeerderen van de
lasten van het militairisme.
Ik begrijp dat men dien toestand als his
torisch gevonden moet aanvaarden, maar
dan eisch ik tevens van den mensch, dat
hij, het onhoudbare van dien toestand er
kennende, al het mogelijke doet om aan
dien toestand een einde te maken. Eu dit
is juist hetgeen ik niet bij de Christenheid
vinden kan.
Men predikt wel het woord van den
Christus waar het dienen kan om den be-
staanden toestand te bestendigen, maar van
woorden als„die het zwaard trekt, zal
door het zwaard vergaan"; of het "gezegde
van Christus„zalig zijn de zaehtmoedi-
gen, want zij zullen het aardrijk beërven",
wil men niet weten, slaat men over. Liever
noemt men de orde die het militairisme
tot gevolg heeft „Christelijk" spreekt van
„Christelijke" grondslagen der maatschappij
en tracht zoo een orde vau zaken goed te
praten, die feitelijk vloekt tegen het Chris
tendom.
Daarom acht ik het noodzakelijk jaar
op jaar op deze zaak terug te komen, om
dat wij weten dat zij die binnengelaten
willen worden, voortdurend moeten aan
kloppen.
Ik herinner aan de gelijkenis van «Tezus
van de vrouw, die aanklopte bij den on-
rechtvaardigen rechter, en eerst niet ver
hoord werd, maar net zoolang klopte tot
het den rechter begon te vervelen en hij
haar verhoorde.
Als wij spreken, is het met de gedachte
aan het woord van den profeet„zaai uw
brood op het water en gjj zult het weder
vinden na vele dagen". Het militairisme
neemt steeds verschrikkelijker afmetingen
aan.
Ik zal geen statistische gegevens opsom
men, om niet al te uitvoerig te worden.
Ik volsta met te consi ateeren, dat de
Christenmogendheden eer tot vergrooting
der militaire lasten dan tot vermindering
er van medewerken."
En aan het slot van zijn rede zeide de
heer Melchers
„Het zal mij aangenaam zijn, wanneer
men van den overkant niet het stilzwijgen
zal bewaren, maar zal aantoonen, dat de
Christelijke idealen, die men tracht door te
drijven in het Staatsbestuur, niet vloeken
tegen het militairistische streven. Ik twijfel
er wel aan of dit zal gebeuren, maar dit
wil ik althans uitspreken, dat, wanneer men
aan de overzijde voortgaat in de richting
die tot nu toe is gevolgd, wanneer van
dien kant der Kamer geen sterke aandrang
komt om den militairistischen Moloch een
muilband aan te leggen, dien te doen ver
dwijnen, en men niet wil medewerken om
de toestanden zóó te wijzigen, dat het mi
litairisme niet meer is een noodzakelijk
heid, dan zal er een tijd komen dat het
socialisme aan die groep zal voorbijgaan
als de openbaring van een nieuwen geest,
waarin de menschheid in de toekomst zal
terugvinden het „Vrede op aarde", dat
Betlehem's velden is verkon-
Middelburg 21 December.
Kameroverzicht.
Zitting van Vrijdagmorgen en middag.
Minister Bergansxus is reactionnair, conser
vatief, zoo ge wilt; in elk geval een man van
het behoud, die van nieuwigheden, in het leger
in te voeren, niets, absoluut niets wil weten,
Maar tegenover de oppositie legde hg toch, bjj
enkele opmerkingen, de verklaring af dat hg
het geval in quaestie zou onderzoeken,
den hem gegeven raad in overweging zou ne
men. Dat was ten minste een concessie, die,
voor den vorm gegeven, de verschillende spre-
keis niet geheel alstootte. Naar echt militaire
opvatting beoordeeld, is dit al liberaal te
Eenvoudig dit de afgevaardigde zegt »geen
cent en geen man" vooroorlog en marine te
zullen bewilligen, dus had hg er eigenljjk niet
zoo lang over moeten praten, en behoeit hij
(de minister) er ook niet veel notitie van te
nemen.
De kamer natuurlgk aan het lachen. Het
is dan ook een standpunt, dat maar uiterst
zelden door een bewindsman wordt ingenomen-
Goed voor een kolonel van de marine, die
orde en tucht onder de bemanning van zijn
bodem moet handhaven, maar voor een minister,
die in het parlement zjjn begrooting heeft te
verdedigen, een nog al zonderlinge manier
van bewgsvoeren.
En deze tactiek hield de minister vol, ook
bg de detailpunten, door den heer Hugenholtz
aangevoerd. Deze had b. v. geklaagd over de
aardappelen," die langen tjjd geschild blijven
zonder in het water te staan, 's Minister's
antwoord luidtIk heb geen verstand van
aardappelen schillen. De heer Hugenholtz
wenscht de matrozen met kastjes te begiftigen,
in stede van de pluDjehokken, die zjj thans
tot oplegging hunner kleeding gebruiken.
Het antwoord van den minister isop een
bodem van 300 koppen geeft dat 300 kastjes.
Waar moeten de mensehen dan big ven De
afgevaardigde komt op tegen het onderscheid,
dat aan boord gemaakt wordt tusschen de
manschappen en de officieren, die veel meer
comfort hebben. Antwoord: aan wal is het
precies dezelfde toestand. Een klacht over
dure reparatie aan schepen lokt het bescheid
uit, dat hg (de minister) daar wel de meeste
last van heeft. Verder riets.
Een matroos weigerde zgn muts at te ne
men terwjjl aan boord het Wilhelmus gespeeld
en »Leve de Koningin" geroepen werd. Daar
voor werd gestraft. Naar de meening van den
afgevaardigde van Weststellingwerf ten on
rechte. Volgens den minister zeer terecht.
Hg voegde er nog bjj »deman moest zwaar ge
straft worden." En in dezen betoogtrant ging
het door. De Kamer had er schik in, en de
minister, geiooven wjj, niet minder. Gedach-
tenlezen is een gevaarlijk werk, maar toch
scheen het ona toe, dat de minister, die van
morgen zoo aandachtig naar de sprekers zat
te luisteren, wel eens van idee kan geweest
zgn Kom, mijnheer Hugenholtz, wat zit je
daar nu te praten, van alles wat je ons ver
telt, komt toch. niets
En toeD deze heer in zgn repliek warm liep,
had de minister een plezier; hg keek zoo
guitig, dat mannetje met het schjjnbaar drooge
gezicht, dat wg op de tribune van den weer
omstuit er ook genoegen in begonnen te
scheppen. Het was kostelijk, die minister, die
slechts van tucht" handhaven droomt, daar
onder het gehoor te zien van den goedigen
heer Hugenholtz, die wild met zgn armen om
zich heen sloeg, en met alle geweld dien
tucht minister" eens voor zgn stoutigheid
wilde tuchtigen. De afgevaardigde was door
zgn opgewondheid er werkelijk op vooruitge
gaan. Het ging nu voor den vuist, en dat
schijnt bjj hem beter te gaan dan met vooruit
i-gestudeerde speeches.
De tweede groote opposant, de
eele" marine-opposant, de heer Staalman,
kwam er niet veel beter af. Als proefje diene
het volgendede afgevaardigde had zich over
des ministers houding onbevredigd verklaard.
Antwoord: de minister »zal trachten er zich over
heen te zetten". Hg vond dit zelf nogal grap
pig. Hjj en de Kamer hadden al weer groot
pleizier. Van denzelfden geest getuigde zgn
antwoord aan den heer Goekoop, die een
algemeen en uitgewerkt defensieplan
langde, indien de minister op zgn steun wilde
rekenen bg een aanvrage voor nieuw materieel,
AntwoordDit is heel moeilgk te beloven,
want daartoe is de medewerking van den
minister van oorlog noodig, en nu weet hjj
niet of die hulp al te verkrjjgen zal zgn,
voordat hg zgn aanvrage zal indienen. Weder
om gelach.
Voor heden zal ik het hierbij laten. Misschien
is de minister van avond wat schappeljjker.
In elk geval aan de militaire ministers, die
dr Kuyper heeft uitgezocht, kan de Kamer nog
genoegen beleven. De een is reactionnair, de
ander is nog meer geconfeit in tucht" zaken.
En dat in een ^democratisch kabinet
Velen wachten zeker tot Maandag. Welnu,
wjj verwjjzen hen naar de aankondiging in dit
notnmer.
Dinsdag 4 Februari het is nog wel
e enige tjjd in het vooruitzicht., maar een
welkome tjjding komt nooit te vroeg
wacht ons eene Fransche voorstelliug van
Mademoiselle Moreno, van de Comedie Francaise,
met een gezelschap dat, naar beweerd wordt,
vaD den eersten rang moet zgn.
Mademoiselle Moreno wordt de jonge
Sarah Bernhardt genoemd zjj is in elk geval
een talentvolle actiice, die in Parjjs groot
sacces heeft.
Opgevoerd zullen worden Te Voile, in een
bedrjjf, en Griselidis in 3 bedrgven.
Voor het tgdvak van 1 Jan. 1902 tot en
met 31 Dec. 1902 of tot zooveel eerder als de
gezondheidswet in werking zal treden, is be
noemd tot secretaris bg den geneeskundigen
raad voor Zeeland en Westeljjk Noord-Brabant
J. J. Berdenis van Berlekom, arts te Mid
delburg.
De heer dr E. J. W. Posthumus Meyjes,
predikant bg de Ned. Herv. gemeente to
Middel burg, komt voor op het drietal
ter beroeping bg dezelfde gemeente te Haarlem.
Bg de Werkverschaffing vanwege den
Ckrisielijken Volksbond alhier meldden zich
136 werkloozen aan.
Deze week is des avonds bg den win
kelier Bgnevelt, in de Korte Noordstraat,
alhier een flesch advocaat ontvreemd, die
op de toonbank geëtaleerd stond. Degene die
het deed is tot nu toe onbekend gebleven.
Vrjjdag avond, tusschen vier en vjjf uur, ie
bg den sigarenhandelaar G. F. Diesch op de
Groote Markt de toonbanklade gelicht, op een
oogenblik dat niemand in den winkel was.
Een bedrag vaD ongeveer 10 werd ontvreemd.
Ook hier is de dader onbekend, doch de po
litie is met het geval in kennis gesteld.
Voor de bewoners van Koudekerke
was het zoo schrijft men ons reeds
sedert eenigen tjjd merkbaar dat de muziek-
vereeniging Voorwaarts eene uitvoering ging
geven. Waar men ook op het dorp liep,
overal hoorde men, speciaal in de officieele
schafttijden, buitengewoon ijverige muzikanten
hunne solo's blazen.
Vrjjdag avond nn bleek dat studeeren niet
nutteloos te zgn geweest; al die soiopartjjen
samen gaven een zeer goed samenspel. Onder
leiding van den jjverigen directeur, den heer
Calatz, werden een negental nummers gebla
zen, alle zeer verdienstelijk, 'tls jammer dat
enkele partjjen niet door Koudekerksche dilet
tanten doch door min ot meer processionals
uit Middelburg bezet zgn. We willen hopen
op hunne vervanging.
De opkomst van het publiek was zeer tal-
rjjk; vele leden van eenige zusterverenigingen
waren aanwezig, een verre reis niet ontziende.
Voor de eerste maal zal op vriendeljjk ver
zoek hetzelfde programma gegeven worden op
het Zand en wel in het begin van het vol
de jaar.
- Dezelfde landbouwer P..W., van Marie
ke r k e, die onlangs een paard verloor had
dezer dagen het ongelnk, dat eene koe onwel
werd en moest geslacht worden. Hjj heeft
deze onder de minvermogenden te Meliskerke
doen verdeejenwel een buitenkansje voor
velen, daar het vleesch er best uitzag.
Jn de Deurloo, in de richting van
Westkapelle, is gestrand het Duitsche
stoomschip Meissenvan Hamburg naar Ant
werpen, en geladen met stukgoederen. Sleep-
booten verleenen assistentie.
Hoe is het in dit opzicht gesteld met den
minister van marine, wiens begrooting heden
door de Kamer in behandeling werd genomen
Welke houding neemt hg tegenover de op
positie aan
In twee woorden gezegdzgn houding is
hoogst origineel, van een eenvoudigheid, die
treffend mag heeten. Weet je b.v. wat hjj ant
woordde op al de klachten, die de heer Hugen
holtz in een bjjna twee uren durende rede
voering tegen het marine-bewind aanvoerde
UIT STAD EN PROVINCIE.
Terwjjl voor de opvoering van heden
avond in onzen schouwburg de eerste rang
zoo goed als geheel bezet is, zgn er op de
overige rangen nog plaatsen open.
Dit tot naricht voor hen, die soms zich lie
ten weerhouden door de gedachte dat er geen
plaats meer te krjjgen zou zgn en wien deze
mededeeling nog tjjdig kan bereiken.
De Zaterdagavond, voor velen een zeer
moeieljjke, zal echter ook wel zgn invloed
doen gelden.
In de week van 12-#19 Dec. zgn van
I e r s e k e verzonden 1.300.000 leverbare oes
ters, een getal waarbij zich de invloed van het
naderend Kerstfeest doet gevoelen. De prjjzen
blgven neiging io'u dalen vertoonen en zgn on
geveer als volgt: 7275 Kg. 45—48 gld., 70
Kg, 40-44 gld., 65 Kg. 26-30 gld., 56 Kg.
19-22 gld., 50 Kg. 12-15 gld., 40 Kg.
5—7 gld. fiers, en Th. Ct.)
Met ingang van 1 Jan. 1902 zal de dienst
tijd van het Rjjkstelephoonkantoor te W a a r d e
als volgt worden geregeld op werkdagen, van
7,30 tot 8,30 uur voor-, 10,30 uur voor- tot
12,30 uur na-, 2 tot 3 en 5,30 tot 7,30 uur
namiddagsop Zon- en feestdagen, van 7,30
tot 8,30 uur voormiddags (Greenwichtjjd).
Dezer dagen meldde een onzer corres
pondenten dat voor het maken eener haven
voor den 7Jawfo"napolder concessie zou zjjn aan
gevraagd door de heeren Van Rompu, Visser
en Van Hoeve.
Naar men ons nader meedeelt, gaat die
aanvraag uit van de heeren J. A. van Rompu
te Terneuzen, F. van Hoeve en Ph. van Dix-
hoorn, beiden te Axel.
In eene Vrjjdag te Oostburg gehou
den vergadering der Vereeniging van burgemees
ters en secretarissen in Zeeuwsch- Vlaanderen W.-DJ