MIDDELBURGSCHE COURANT.
Woensdag
18 December.
N°. 298.
144e Jaargang.
1901.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Foostdagen.
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor aJe plaatsen in Nederland franco p.p., f 2.-
Afzoiiderlijka nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER KW VERWACHTING.
17 Doe.8 u. vm. 31 gr., 12 u. 33 gr., av. 4 u. 34 gr. F. V e r w a c h tmatige W. wind,
licht bewolkte lucht, droog weer en vorst.
Advertentiën20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel
Sroote letters naar de plaats, dié zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, botreftende
Handel, Nijverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het Algewstf-Effi Adwvrtesaüle'-Rarettu
A, DRJ LA MAR Asm., N.S. Voorburgwal 266, AraM«r«m
Middelburg 17 December.
Kameroverzicht.
Zitting van Maandag.
Oorlog" treft het dit jaar slecht. De be
grooting voor dit departement wordt bp stukjes
on brokjes behandeld. Eerst een avondzitting
verleden Vrjjdag, die slecht bezocht was, en
waar eenige sprekers zich bp de algemeens
beschouwingen lieten hooren. En vervolgens
heden middag een zitting, die de nog inge
schreven leden aan het woord liet komen, be
nevens den minister, die echter om kwart
over vjjven zjjn rede afbrak. Het slot ervan
krjjgen wjj heden avond om 8 uur. Als éen
geheel kunnen wjj de beschouwingen, hierover
gevoerd, voor het oogenblik dus nog niet
samenvatten. Met eenpartieele uiteenzetting
der denkbeelden van den minister, en met
betgeen de leden, die bp deze begrooting
spraken, aanvoerden, moeten wp thans vol
staan.
Stippen wp daarbp aan, dat de heer Tyde-
man verklaarde gaarne den minister te willen
steunen. Hp wees er echter op, dat verschil
van opvatting tusschen hem en den minister
niet uitgesloten was. Zoo b. v. ten opzichte
van het reservekader, zoo betreffende de voor
oefeningen en de schietoefeningen. Yoor het
reservekader wenschte hp het behoud van een
centrale leiding, gelijk'dit tot dusver berustte
in de handen van een hoofdofficiervoor de
schietoefeningen zag hp gaarne, dat daartoe
meer gelegenheid werd gegeven. Verder drong
hp aan op bezuiniging en het benoemen van
een bezuinigingscommissie.
Over het algemeen sloeg deze redevoering
punt voor punt op de onderwerpen, reeds in
het V. V. en de Memorie van Antwoord be
handeld, en ging de afgevaardigde voor Tiel
zeer gedetailleerd op deze zaken in.
Dit was niet het geval met de rede, door
den heer Talma gehouden. Deze afgevaardigde
had zich tot taak gesteld tegenover de socia
listische opvatting van het militairisme, verle
den Vrjjdag door den heer Melchers ontwikkeld,
de vraag te beantwoorden of de christenen
deze regeering konden steunen, diealdadelpk
met hooge eischen van oorlog en vloot was
voor den dag gekomen
De heer Talma gaf hierop een bevestigend
antwoord. Volgens hem gaan de socialisten
hier te lande in hun strpd tegen het militai
risme te werk volgens »buitenlandsche for-
mules", die op toestanden in het leger aldaar
slaan. Bp ons is al heel weinig van militai
risme te bespeuren.
Wp hebben, naar de meening van den heer
Talma, een militie leger. Juist, wat wij noo
dig hebben. Verder ging deze spreker na, in
hoeverre het militairisme uit het kapitalisme
voortspruit. Dit was een verkeerde stelling,
die hp met een beroep op citaten uit werken
van Jaures en andere socialistische schrpvers
afwees. Tot zooverre was zijn verweer een
hoffelpke afwpzing van de aanvallen der soci
alisten. Vinnig werd hp echter, toen de
theologie er aan te pas kwam. Vrede op
aarde", had de heer Melchers spottend gezegd.
Dit was nu een »tekstvervalsching", waartegen
de heer Talma met kracht opkwam.
Immers het optreden van Christus wpst op
strpd; een opvatting; die wp in den mond
van dezen strpdlustigen doniiné begrppen,
maar die toch niet door iedereen voetstoots
aanvaard zal worden. De afgevaardigde van
Tietjerbsteradeel wees daarbp op de valsche
voorstellingen, die de plaatjes geven, waarop
dit«Vrede zp op aarde", zinnebeeldig wordt
afgebeeld. Dit is geheel juist en in overeen
stemming met de uitlegging, door den heer
Talma over het strijdbare christendom gege
ven. Maar waarom dan niet dadelpk er toe
overgegaan deze vreedzame plaatjes uit alle
huiskamers te bannen en er gravures voor in
de plaats te stellen met symbolische teeke-
ningen van een strjjdbaar christendom a la
Talma Dit ware volkomen logisch. Wij
twpielen er echter sterk aan, of de heer
Talma en zjjn medestanders hiertoe zouden
willen medewerken. Zpn protest-redevoering,
want dat was ze, werd door de kamer onder
algemeene stilte aangehoord. Inderdaad was
zp keurig van vorm, en waar hp het theolo-
gisch-philosophisch gebied verliet, ook steek
houdend. Na afloop werd hp door vele leden
der rechterzpde gelukgewenscht, een demon
stratie, die vleiend mag geacht worden èn
voor den heer Talma èn ook voor den heer
Melchers, die dit protest had uitgelokt.
Aan het debat werd verder nog deelgeno
men door den heer Van der Zwaag, die zjjn
bekend«geen cent en geen inan" toelichtte
door den heer Schaper, die het over de socia
listische circulaire, gericht aan leden van het
reservekader, had, waarbp hp zich beklaagde.
dat de militaire autoriteiten de verspreiding
en beantwoording van deze circulaire hadden
verboden; en door de heeren Staalman en Ferf.
Daarna kwam de minister aan het woord,
bp wiens redevoering wjj morgen zullen stil
staan.
RECLAME-MAKERIJ.
Onlangs lazen wp tot onze verbazing in
eene Haagsche correspondentie van een Gel-
dersch blad een heel relaas over een nieuw
plan voor eene loterp, veel voordeeliger, naar
het heette, dan de Staatsloterij.
Hoe een redactie, die tegen loterpen is,
zoo'n aanbeveling wilde opnemen, dat is ons
een raadsel, maar nog meer dat andere, zelfs
groote bladen dit maar klakkeloos overnamen!
Het was eene reine speculatie en reclame.
Wij onthielden ons met opzet van mede-
deeling daarvan en deden niet mee om de
ontwerpers ervan, die zich als redders van het
spelend publiek voordeden, te steunen in
hunne poging om geld te slaan; maar daarom,
en ook om voor ons bjjzondere redenen, wilden
wjj ook hen niet bestrjjden.
Thans wpdt De Controleur een uitvoerig op
stel aan die maatschappij, welke den menschen
gelegenheid geven wil zich te verzekeren
tegen risico in loterpenen aan het slot
daarvan heet het zeer te recht:
»Onze conclusie is dezeWp achten de
nieuw op te richten maatschappij tot verze
kering van risico in loterpen al niet gevaar
lijker dan elke andere instelling of gelegen
heid om aan de speelzucht te voldoen, maar
wjj moeten er tegen opkomen dat men de vlag
der verzekering kiest om hier de lading te
dekken. Dat moge een origineel gevonden
idéé zjjn, doch 't is valsch. De risico-maat
schappij is niets meer of minder dan een ver
momde loterp op afbetaling, die duurder uit
komt dan de Staatsloterij, minder kansen en
voordeelen aanbiedt en ook minder ze
kerheid."
In hetzelfde Geldersche blad komt de
Haagsche correspondentie-schrijver heden op
nieuw op dit plan met een enkel woord
terug.
Hp begint tevens met de mededeeling dat
er Zaterdag in de residentie bp de terugkomst
van het Koninkljjke Echtpaar «buitengewone
geestdrift heerschte."
Dit bezien onder het licht van de mededee
ling in het Hbld., vermoeden wp dat hjj een
voudig naschreef wat de Haagsche bladen,
puttend uit een en dezelfde bron, vermeldden.
Het Amsterdamsche blad handelde verstan
dig door in de residentie eene vaste stand
plaats te verleenen aan een zjjner talentvolle
redacteuren, die gewoon is uit eigen oogen
te zien.
TWEEDE KAMER.
In de avondvergadering van Maandag werd
de algemeene beraadslaging over de begrooting
voor «oorlog" voortgezet.
De minister beantwoordde de verschillende
sprekers en ontvouwde zpn denkbeelden om
trent het voorbereidend militair onderwps.
Bp de landweer kunnen aanvankelpk officieren
en kader van de schutterjjen optredenvoor
1908 kan niet meer dan over hoogstens 10.000
miliciens beschikt worden, daar 't niet moge
ljjk bleek er 14.300 te krpgen, tot sppt van
s regeering.
Het kon. besluit tot vervanging van bestaande
bepalingen zal vóór 1 Januari a.s. verschijnen.
De heer Melchers bleef het militairisme be
strijden, de heer Duymaer van Twist ver
dédigde het reservekader en ook de heer
Verhey brak nog een langs voor de reservisten.
De heer Tydeman bleef in het reservekader
den schakel tusschen de militaire en burger
maatschappij zi0n en de heer Van Karnebeek
bracht den heer Melchers onder het oog dat
ter handhaving van het gezag altjjd een machts
middel zal moeten bestaan, ook in een
socialistische maatschappij.
De heer Drucker verklaarde, ook namens
zjjne vrienden, een georganiseerde volksweer
baarheid te willen, uitsluitend gericht op de
handhaving der onafhankelijkheid.
Verder spraken nog de heeren Van der
Zwaag en Talma, daarbp hun ingenomen
standpunt '|iandhavende.
De heer Schaper zette nog uiteen dat de
socialisten willen de volksweerbaarheid, geen
staand leger.
De heer Schokking verklaarde zich niet
tevreden met het antwoord van den minister
omtrent de Zondagsrust.
Nadat de minister de sprekers beantwoord
had, werden de algemeene beraadslagingen
Heden ochtend voortzetting.
BEHOEMKGM MZ.
Bp kon. besluit:
zpn benoemd tot hoofdcommies bp het depar
tement van binnenlandsche zaken G. J. van
Oort en mr S. J. Blaupot ten Gate, thans
commiès
is dr J. W. Muller, redacteur van het Woor
denboek der Nederlandsche taal, te Leiden,
benoemd tot hoogleeraar in de faculteit der
letteren en wijsbegeerte -lan de rijks-universi
teit te Utrecht, om onderwps te geven in de
Nederlandsche taal en letterkunde en het
Middel-Nederlandsch
is benoemd tot secretaris van het college
van curatoren aan de rjjks-universiteit te
Leiden mr J. E. Boddaert, aldaar
is benoemd tot leeraar aan de R. H. B. S-
te Groningen J. H. Scholte, thans leeraar aan
de R. H. B. S. te Gouda, met gelijktpdige
toekenning van eervol ontslag uit laatgenoemde
betrekking
i benoemd tot leeraar aan de R. H. B. S.
te Warffum H. G. Harkema, thans leeraar
aan het gymnasium te Doetinchem
is, voor het tijdvak van 1 Jan. tot en met
31 Aug. 1902, benoemd tot leeraar aan de R-
H. B. S. te den Helder A. L. Zaalberg aldaar;
is de kap. t/z S. K. Sybratdi, op zpn ver
zoek, op pensioen gesteld ad f 3075 'sjaars;
en zjjn bevorderd tot kap. t/z. de kap.-lnit.
J. P. van Rossum; tot kap.-luit. t/z. de luit.
t/z. lste kl. F. Pinke, en tot luit. t/z. lste
kl. de luit. t/z. 2kl. J. O. Kolkmejjer
is alsnog ter zake van zjjn gedrag gedu
rende de krijgsverrichtingen in de Pediëstreek
in 1898 en ter Noord- en Oostkust van Atjeh
in 1899, benoemd tot ridder 4de kl. van de
Militaire Willemsórde de wacbtm. der cav. van
het leger in N.-L, W. Wiggelaar en is be
paald, dat alsnog bp afzonderlijke dagorders,
zoo in Indië als in Nederland, eervol zullen
worden vermeld ter zake van zijne verrich
tingen bp de mobiele colonne in Daja (Atjeh),
in het jaar 1898, de~ kap. der inf. van het
leger in N.-l. H. G. van Resteren, en wegens
zjjne verrichtingen in Atjeh en onderhoorig-
heden, gedurende het tijdvak van 29 Nov.
1899 tot en met 22 Mei 1901, de control, bjj
het binnenl. best. op de bezittingen buiten
Java en Madura, C. Lulofs.
Ook de ministers van marine en van finan
ciën en van koloniën verleenen deze week
geen audiëntie.
Vrijzinnig-democratische bond.
ONTWERP WERKPROGRAM.
(S I o t.)
§3. Op Onderwijsgebied heeft de
Staat zorg te dragen dat allen de gelegenheid
vinden, het onderwijs te genieten, hetwelk
voor de ontwikkeling van hun aanleg, in
verband met hun toekomstig beroep, noodig
en voldoende is.
Daarom verlangt de Bond
dat het geheele onderwps waaronder
zoowel het voorbereidend lager als het lager,
middelbaar en hooger vakonderwjjs in zpn
ganschen omvang wetteljjk geregeld worde
zóó dat behoorljjke aansluiting verkregen
wordt tusschen alle takken van onderwijs
dat bjj de schoolgeldheffing voor alle takken
van openbaar onderwps, voor zooveel dit niet
kosteloos is voor een ieder, rekening worde
gehouden met de financieele draagkracht van
de ouders
dat het openbaar onderwps in al zpn takken
kosteloos kunne worden genoten door hen,
wier ouders tot betaling van schoolgeld niet
bjj machte zpn, en die de begaafdheid bezit
ten het te volgen
dat het gewoon lager onderwps verplicht
worde gesteld gedurende ten minste zeven
jaren, en het voortgezet onderwps, ingericht
naar plaatselpke omstandigheden en de be
hoeften der leerlingen, gedurende ten minste
drie jaren
dat het denwerkg^ver verboden wordelo.
kinderen in dienst te hebben, die voor de
gewone lagere school leerplichtig zpn, 2o. hun
de gelegenheid te onthouden om het voort
gezet onderwjjs geregeld te volgen
dat van overheidswege öf voedsel en klee
ding verstrekt worde aan leerlingen van de
lagere school, die daaraan behoefte bljjken te
hebben, óf daartoe strekkende pogingen van
anderen worden gesteund
dat de scheiding van de openbare lagere
scholen naar standen, waar zp bestaat, zoodra
mogeljjk vervalle;
dat aan de klasse-onderwjjzers van openbare
scholen invloed worde verzekerd op den gang
der schoolzaken
dat den onderwjjzers een behoorlpk salaris
en pensioen gewaarborgd worde, alsmede een
pensioen voor hun weduwen en weezen
dat het onderwps, thans aan de hoogere
burgerschool en gymnasium in de eerste leer
jaren gegeven, gebracht worde tot één school,
waarbp verschillende scholen, met het oog
op de bestemming van de leerlingen, zich
aansluiten
dat bjj de polytechnische school het karak
ter van hooger onderwps ten volle tot zpn
recht kome
dat öf het aantal rijks-universiteiten ver
minderd, öf met het stelsel van hooge scho
len, die al de faculteiten omvatten, gebroken
worde.
4. Zich voorbehoudend de vaststelling
van een program voor zpn werkzaamheid op
gemeentelijk gebied, verlangt de Bond een her
ziening der gemeentewet, opdat:
de gemeenten verplicht of althans gemak
kelijker in staat worden, voorschriften te ge
ven en maatregelen te nemen in den geest
van 2
de gemeenten grootere vrpheid erlangen in
de heffing van plaatselpke belastingen, met
de bevoegdheid om uitwonende grondeigenaren
te treffen door buitengewone opcenten op de
grondbelasting
de gemeenten vergoeding ontvangen voor
uitgaven, in 's rjjks belang haar opgelegd.
5. In het belang van de Volkswelvaart
verlangt de Bond
nadere wettelpke regeling van een verte
genwoordiging van land- en tuinbouw, van
handel en van njjverheid
uitbreiding en verbetering van verkeers
wegen en verkeersmiddelen, ook in afgelegen
streken, waar noodig door of met medewer
king van den staat
maatregelen ter bevordering van den afzet
van land- en tuinbouw- en npverheidsvoort-
brengselen naar het buitenland, o. a. door
uitbreiding en verbeterde organisatie van den
consulairen dienst
bevordering van overheidswege van het
in-cultuur-brengen van woeste gronden en het
droogleggen van daarvoor geschikte wateren
herziening van de wettelpke bepalingen op
het stuk van de visscherij.
6. Ter volledige toepassing van het be
ginsel van scheiding van kerk en staat verlangt
de Bon d
losmaking van de geldeljjke banden tusschen
den staat en de kerkgenootschappen.
7. Op het gebied van bet Rechlxoezen ver
langt de Bond in de eerste plaats
opheffing van de bepalingen, waardoor de
vrouw in het burgerljjk recht wordt achter
gesteld bp den man
herziening van het huwelpksgoederenrecht,
in het bjjzonder tot betere waarborging van
de rechten der vrouw op haar goederen en
inkomsten
uitbreiding van de gronden van echtschei
ding
verbetering van den rechtstoestand van
buiten-echtelpke kinderen, met opheffing van
het verbod van onderzoek naar het vaderschap;
herziening van de bepalingen omtrent de
wetteljjke erfopvolging, met beperking van
het familie-erfrecht en uitbreiding van de
rechten van den staat, alsmede met uitbrei
ding van de rechten van den langstlevenden
echtgenoot en van de buiten-echtelpke kin
deren
verbetering van de wetgeving op de naam-
looze vennootschappen
vereenvoudiging van het burgerljjk proces
recht, tot verkrijging van snel en goedkoop
recht
invoering van administratieve rechtspraak
wettelpke regeling van den rechtstoestand der
openbare ambtenaren
herziening van het wetboek van strafvor
dering, met uitbreiding van de rechten der
verdediging en met bespoedigde berechting
van lichte vergrppen;
invoering van de voorwaardelijke veroor
deeling, en verbetering van het strafstelsel in
de richting van individueele behandeling der
veroordeelden, met beperking van de eenzame
opsluiting
toekenning van schadevergoeding aan on
schuldig veroordeelden en aan ten onrechte
in voorloopige hechtenis gestelden.
8. Ten aanzien van het
stelt de Bond op den voorgrond, dat bjj de
herziening van bestaande of de invoering van
nieuwe belastingen het beginsel van belasting
naar draagkracht beter tot zjjn recht kome.
Daarom verlangt hp
samenvoeging van de vermogens- en de
bedrijfsbelasting tot éen inkomstenbelasting
ruimere toepassing van progressie in de
directe belastingen en invoering daarvan in
de successie belasting, ook voor de rechte Ijjn
afschaffing of aanmerkelijke verlaging van
accjjnzen op eerste levensbehoeften
invoering van debietrechten en andere
indirecte heffingen van weelde-uitgaven, en
belasting van goederen in de doode hand
voor zooveel verdere versterking van
rijksmiddelen noodzakelijk is, verhooging van
de directe belastingen en van de successie
rechten.
9. Ter zake van de Landsverdediging ver
langt de Bond
een organisatie van de weermacht van het
volk, die uitsluitend gericht is op de onaf
hankelijkheid en de neuiraliteit, en zóódanig
dat alle weerbare mannen in vredestjjd de
noodige oefening verkrjjgeD. met een zoo be
perkt en zoo kort mogeljjk verbljjf in de
ingrijpende beperking van uitgaven, die
niet dienen tot verhooging van de weerkracht
van het volk
herziening van het militaire strafrecht en
m de militaire strafrechtpleging ook in dien
zin, dat deze in vredestjjd vervalle.
10. Bjj het Beheer der koloniën en bezittingen
bevordere de slaat de ontwikkeling harer
natuur]jjke bronnen van welvaart. Daarbjj
moeten in de eerste plaats de belangen der
inlandsche bevolking worden behartigd, en
worde gestreefd naar
a. scheiding van de finantiën dezer gewesten
van die van het moederland
b. zelfbestuur van de koloniën en bezit
tingen.
Als gevolg van deze beginselen verlangt de
Bond in de eerste plaats voor
1. Oost-Jndië:
regeling der finantieele verhouding tusschen
Nederland en lndië, met toepassing, voor zoo
veel mogeljjk, van het beginsel der scheiding
ook op het verledene
hervorming van het bestuur met name in
dien geeBt, dat een deel der bestuurstaak
worde overgebracht van het centraal gezag
naar ouderdeelen, en dat, met inachtneming
waar mogeljjk, van het beginsel van zelfbestuur,
in ruime mate gebruik worde gemaakt van de
medewerking van behoorlpk onderlegde in
landers
verbetering van den maatschappelpken toe
stand zoowel van den Indo-Europeaan als van
den inlander, in het bjjzonder door hun op
ruime schaal gelegenheid te verschaffen om
zich, overeenkomstig hun aanleg, voor ver
schillende betrekkingen, beroepen en bedrpven
te bekwamen
uitbreiding en verbetering van verkeers
wegen en verkeersmiddelen
krachtige voortzetting van reeds aangevan
gen, spoedige aanleg van nieuwe bevloeiings-
en waterkeeringswerken
bevordering, ook door deskundige leiding,
van de inlandsche cultures
matige heffing van de landrente naar da
netto-opbrengst der akkers en met behoorlpke
opmeting der gronden
afschaffing van alle heerendiensten op Java
en Madoera; regeling en geleidelijke inkrim
ping der dessa-diensten volledige schadeloos
stelling van allen, over wier arbeidskracht,
hetzp voor gouvernementscultuur, hetzjj in
buitengewone gevallen voor openbare werken
of voor andere doeleinden, van staatswege
beschikt wordt
overneming in eigen beheer van alle thans
nog verpachte belangrpke middelen, met in
achtneming
ten aanzien van den staatsverkoop van
opium, dat deze gepaard ga met geleidelpke
beperking van opiumgebruik
b. ten aanzien van de staatsexploitatie van
pandhuizen, dat winstbejag voor de schatkist
daarbp zp uitgesloten
krachtiger bestrpding van misbruiken bp
het aanwerven van contract-koelies en ver
scherpt toezicht op de uitvoering der gesloten
contracten
onthouding van alle gewelddadige verove
ringspolitiek
verbod om tot dwangarbeid veroordeelden
buiten hun toestemming bjj militaire expedi-
tiën te gebruiken.
2. West-Indië:
het sluiten van leeningen voor productieve
doeleinden, zoo noodig onder garantie van
het moederland, ten einde deze koloniën on
afhankelijk te maken van de bpdrage van het
moederland.
Oost-Indië.
De berichten omtrent de cholera, met de
laatste mail aangebracht, worden ernstiger.
Het aantal slachtoffers neemt zeer toe, terwpl
de ziekte ook Europeanen niet spaart.
In Batavia bljjft de ziekte stationnair, tien
a twaalf per dag, waarvan acht met doode-
lp ken afloop.
Volgens deSemarangsche bladen kwamen van
12 op 13 Nov. in die stad dertien gevallen
onder de inlanders voor. Zes lpders werden
in het cholera-hospitaal opgenomen, twee
stierven in de kampong en vjjt weigerden op
name. In het hospitaal stierven zeven
patiëntenterwpl drie als genezen werden
ontslagen.
Den volgenden dag kwamen achttien geval
len onder de inlanders voor. Negen lpders
werden in bet cholera-hospitaal opgenomen,
vpf werden dood binnen gebracht en vier
