MIDDELBURGSCHE COURANT.
N°. 288.
144" Jaargang,
Vrijdag
6 December.
Een paar wenken.
4901.
I)eze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen,
Prijs, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor a.le plaatsen ïn Nederland franco p.p., f 2.-
Aizonderlpke nummers kosten 5 cent.
THERMOMETER EN VERWACHTING.
5 Doe.: 8 n. vm. 33 gr., 12 n. 83 gr., av. 4 u. 33 gr. F. V er w ao h tzwakke tot matige Z.
W. wind, toenemende bewolking, geringe toename in temperatuur.
Advertentiên20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten ®n
Dankbetuigingen van 1—7 regels 1.50; elke regel meer 20 cent. Soclamos 40 cent per regel
Groote letters naar de plaats, die zij innemen.
Tot de plaatsing van advertentie» en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betroflonde
Handel, Ngverbeid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het AJgenaaess &.dveriajs«i<e.Bure»w
RE ÏiA Aas.. IS.®. A'ooybairgw»! Amalmrdlösaa,
MiddeSburg 5 December.
Omtrent de aanleiding tot de thana te
Westkapelle uitgebroken werkstaking,
die een kalm verloop heeft, hebben wjj ge
tracht zooveel mogeljjk licht te ontsteken.
Van twee party en ontvingen wjj inlichtin
gen alleen van een derde, den aannemer van
het werk, hebben wjj nog niets vernomen.
Wjj kunnen dus niet beoordeelen welke
redenen hem beletten aan de wenschen der
dakwerkers om hooger loon te voldoen of
daaraan te gemoet te komen.
Verder kunnen wjj, het spreekt van zelf,
niet nagaan in hoever die eischen billjjk zjjn
of overdreven.
Evenmin is het aan ons om uitspraak te
doen over de vordering van de werkstakers,
het bestuur van den polder Walcheren
gesteld, om den opzichter te ontslaan of, wat
ook mogelijk is, te verplaatsen, opdat hy ten
minste niet in Westkapelle bljjve.
Van andere zjjde wordt beweerd dat die
eisch sterk overdreven isen men allerminst
recht heeft te klagen over diens handelingen.
Op éen punt meenen wjj echter wel gerech
tigd te zjjn eene conclusie te nemen en dat
geldt het niet te loochenen feit dat er onder
de werkstakers eene verwarring van denk
beelden heerscht.
Men verwart de bevoegdheid van het pol
derbestuur met die van den aannemer en stelt
dat bestuur eischen, waaraan dit niet in staat
is te voldoen.
Zoo vraagt men intrekking van processen-
verbaal waartoe alleen de ambtenaren der
justitie het recht hebben.
Bovendien verliest men uit het oog dat een
politieverbod, zoolang het bestaat, moet ge
handhaafd wordendat, waar in het belang
der zeewering eene bepaling is gemaakt om
het loopen over het krammat te beletten en
men opzetteljjk voetpaden heeft aangelegd'
het toch niet aangaat overtreding daarvan
toe te laten.
Dat verbod is er nu eenmaal om gehand
haafd te wordenen dient in 't algemeen
belang, waarvoor het bijzondere moet wjj ken.
Laten vooral in deze allen meewerken om
zulk een verbod niet te doen overtreden.
In de tweede plaats vraagt men van het
polderbestuur oplossing van de loonkwestie,
waarover het op dit oogenblik niets te zeg
gen heeft.
Deze raakt den aannemer, die ook over den
werktyd heeft te bevelen.
Omtrent de verkeerde opvattingen, die daar
omtrent by hen heerschen, zijn de djjkwerkers
ingelicht.
Tot heden gaven beide partyen echter nog
geen bljjken van toenadering.
Hoe lang zal nu die rustige, afwachtende
houding, die stilstand duren
In beider belang is het zeker niet dat die
staking lang bljjft aanhouden.
Waarljjk, het werk is in Westkapelle niet
zoo overvloedig, de verdiensten zjjn daar niet
zoo groot dat de arbeiders zulk een gedwon
gen rust lang kunnen volhouden.
En voor den aannemer is ook elke stilstand
achteruitgang.
Het gevolg zou kunnen zjjn dat deze an
dere werkkrachten aanneemt, wat den dyk
werkers zeker alles behalve voordeelig zjjn
kan, en wat den toestand bepaald niet ver
beteren zou.
Dit is, naar wjj meenen, vier of vjjf jaren
geleden voorgekomen bjj het maken van
steenglooiing te Zoutelande, toen men ook
het werk neerlegde en arbeiders van elders
werden aangenomen. Destjjds is een groot
bedrag aan arbeidsloon voor Westkapelle te
loor gegaan.
Wij willen echter hopen dat dit nu niet zal
gebeuren.
Maar laat men dan aan beide zyden trach
ten tot een vergelyk te komen.
Doch hoe
Wy willen een idee aangeven.
Is het niet mogeljjk, dat de voorzitter of
een der leden van het polderbestuur, een der
werkbazen en de aannemer met elkaar over
leg plegen, en elk hunner een persoon aan
wijzen, die buiten de kwestie staat doch tot;
oordeelen bevoegd mag heeten en dat ver
volgens die zes, des noods zeven personen
met elkaar een beslissing nemen, waaraan
alle partyen zich onderwerpen.
Een kamer van arbeid is er nu eenmaal te
Westkapelle niet. Ergo dient een andere
commissie aan het werk te gaan.
Terwjjl deze, samengesteld in den geest
als wy aangaven, onderzoekt, wordt het werk
op den ouden voet voortgezet.
Maar de commissie, onder wie ook een on
partijdig aannemer zitting moet nemen, dient
binnen acht dagen uitspraak te doen.
Kan dit idee een middel wezen om de ge
rezen moeilijkheden uit den weg te ruimen
het zou ons aangenaam zjjn.
Middelerwjjl raden wy in elk geval den
dykwerkers in Westkapelle ernstig aan niet
af te wyken van dezelfde kalme, bezadigde
gedragslijn, tot heden gevolgd, en vooral
voorzichtig te zjjn met het oor te leenen aan
ongevraagde raadslieden, onder wie, naast
ernstige mannen die het goed bedoelen, er
allicht zyn die meer het belang van een
party dan dat van de belanghebbenden in het
oog houden.
Men zie dus goed uit eigen oogen, luistere
met beide ooren en overwege met ernst en
kalmte wat men als redmiddelen komt aan
prijzen.
Wy voor ons zien geene betere oplossing
dan wy meenden te moeten en te mogen
aangeven.
Maar wij hebben tevens nog een andere
vraag op het hart
Zyn er door het bestuur van den polder
Walcheren voor het vervolg, om allerlei
moeilykheden te voorkomen, bjj te houden aan
bestedingen in de voorwaarden geen bepalingen
te maken omtrent de loonen en de werkuren
Wjj wetenbjj dergelyke werken, waarbjj
dikwijls de omstandigheden dwingen tot ver
anderingen en tot onverwachten, spoedigen
arbeid, is zulk een regeling niet zoo gemak-
kelyk, maar er zullen toch wel, dunkt ons, eenige
voorschriften te maken zyn in het belang van
de arbeiders zeiven.
Wy bevelen ook dit idee ter ernstige over
weging aan.
Daardoor toch kunnen conflicten, als nu eene
ontstaan is, in de toekomst voorkomen worden.
Kameroverzicht.
Zitting van Woensdag.
Wat reeds in de redevoeringen van de spre
kers der rechterzjjde, die tot dusverre aan het
debat over de algemeene beschouwingen deel
namen, viel op te merken, nl. dat op het ge
bied der practische politiek, waar het aankomt
op het maken van wetten, de scheidingslijn
tusschen rede en openbaring zal moeten wyken
voor die van democratie of conservatisme, dit
zelfde verschijnsel viel ons ook op na het
hooren der sprekers, die heden den minister
Kuyper vooraf gingen.
De heer Schaepman moge zonder vrees zyn
voor «knuppels", van welke makely ook,door de
tegenstanders in zyn hoenderhok geslingerd,
en hoog opgeven van het christendom boven
geloofsverdeeldheid, zooals hy dit opvat,
wie den heer Passtoors heden tegen de socia
listen hoorde oreeren, zal moeten toegeven,
dat de ondergrond van zyn denkbeelden een
andere was dan die welke de afgevaardigde
van Almeloo als grondslag voor zyn denk
beelden diende.
Nog sterker komt dit uit bjj de anti-revo-
lutionnairen. Wy willen in dit opzicht aan
de uitingen van den heer Staalman nu niet meer
dan symptomatische waarde toekennen. De
afgevaardigde voor Den Helder is nu eenmaal
het enfant terrible zjjner partjj, maar soms, in
al zyn naïviteit, ook de vriend, die haar hare
feilen toont. Anders is dit gesteld met den
heer De Vries, die ook het kabinet meer uit
een democratischen gezichts-hoek beschouwde,
daarbjj wel is waar vol hield, dat niet de
vraag van bezit of niet bezit maar van rede
en openbaring bjj de verkiezingen den boven
toon voerde, maar toch voortdurend sprak van
de eischen der christelijke democratie, een
factor, die geheel ontbrak in de redevoeringen
van een dr De Visser, een ds Schokking en
een jhr De Savornin Lohman. En ook de re
devoering van laatstgenoemde, hoe welwillend
ook voor het kabinet, liet duidelijk genoeg
doorschemeren, dat by hem de scheiding tus
schen democratie en conservatisme het op den
duur van rede en openbaring zou kunnen
winnen, indien de openbaring mocht leiden
tot het aannemen van wetten, die een volgens
hem «valsche democratie" zon kunnen op-
eischen.
In zoover heeft het uitvoe-Ag debat dus
vrucht gedragen, dat dit onderling verschil
onder de partyen der rechterzjjde, zoo niet
ten opzichte van de vraag rede of openbaring?
waarin zij het allen eens zyn, dan toch tegen
over de vraagdemocratisch of conservatief?
duidelijk aan het licht trad.
Over de sprekers, die hede» aan het debat
deelnamen, verplicht ons de plaatsruimte kort
te zijn.
De heer Nolting bepleitte de wensclieljjk-
keid om in de contracten vam aanbesteding,
die uitgaan van de verschillende departemen
ten, bepalingen op te nemen omtrent mini
mum-loon een maximum arbeidstyd; een
onderwerp, dat ons toescheen minder in het
kader van het debat der algemeene beschou
wingen te passen. De heer Fokker besprak
de noodzakelijkheid van een regeling der
rechtspositie der burgerlyke ambtenaren; de
heer Heemsberk, die ons erg tegen viel, hield
een theologische redevoering. Daarna kwam de
heer De Boer om het nut aan te toonen eener
landbouw-organisatie zonder oprichting van
een departement van landbouwvervolgens de
heer Passtoors, die tot twee maal door den
president tot kortheid werd aangemaand, maar
rustig over allerlei verkiezingsakeligheden, die
hjj van de socialisten had ondervonden, voort
bleef keuvelen.
Toen een half uur pauzeen vervolgens de
heeren Van Vliet, Van Karnebeek en Verhey.
De ry der sprekers werd besloten door den
heer Schokking. Deze sprak wat men noemt
een goed woordje". Hetgeen hy zeide, was
geen redevoering maar een preek. En geen
gemoedelijke preek, maar zwaar te verteren
kost met allerlei aanhalingen uit Groen van
Prii>ster3r en philosophised- beschouwingen.
Wy konden ons begrjjpen, dat hjj van de
.ReaZ-politiek van den heer NolenB niet ge
diend was. Met hem waren wy, en wat erger
isbleven wy en plein métaphysique. Denkt
men daarby, dat de Staten-Generaal geen
theologische vergadering is, maar een politiek
lichaam, waar dus in de eerste plaats over
politiek dient gesproken te worden, dan
kan men zich licht voorstellen, hoe vreemd
deze verschijning is. Vooral ook omdat de
afgevaardigde van Harlingen in alles den
dominé verried, tot zelfs in de kunstmatige
vibratie van zijn stem. Hy galmde nietmaar
jammerde, voortdurend en zonder ophouden.
Het waren protesten voor en na. Tegen de
socialisten, tegen de liberalen, tegen alles en
nog wat. Hjj had het over Seneca en Mar
cus Aurelius, over de soteriologische begin
selen, zoowel als over het provinciaal bestuur
der Friesche christeljjk-historischen. En dat
moest de vergadering aanhooren, ongeduldig
in afwachting van de groote redevoering van
minister KuyperDe afgevaardigde van Har
lingen koos een zeer slecht oogenblik voor het
houden zyner maiden-speech.
Eindelyk was hy klaar met zyn preek.
»Amen" hoorde ik ergens in mjjn nabijheid
roepen. Nu nog de heer Van Kol over zyn
interpellatie omtrent de concentratiekampen
in Zuid-Afrika, waarbjj hjj gelukkig zeer kort
was, hoewel de situatie een dreigeud aanzien
aannam, toen de afgevaardigde van Enschede
begon over de «gruwelen", door de Engelschen
aldaar bedreven; een korte mededeeling van
den president, dat de minister van buiten-
landsche zaken hem zou beantwoorden, en
toen kwam minister Kuyper aan het woord.
Niet minder dan 27 sprekers had hjj te be
antwoorden. Maar wie nu verwacht had, dat
hy het lang zou maken, vergiste zich. Al
dadelyk werd medegedeeld, dat hy «afsnjjden"
zou wat afgesneden moest worden. Verder
zou hy het theologisch gebied niet betreden,
hoewel bjj vermeende, daarvan ook eenig ver
stand te hebben. Maar hier hield hij, evenmin
als de andere theologen, die ook gezegd had
den dit terrein niet te zullen bewandelen,
zyn woord. De natuur gaat ook boven de leer,
in casu de beloften en het goede vernemen. Dit
zjj echter gezegd: dr Kuyper onderhield ons
op onderhoudende wjjze over de theologische
twist-punten, die in het debat waren ge
bracht. Maar dit ter zyde gelaten.
Over het algemeen viel ons de verdediging
van den «bewindsman", niet van den theoloog,
wel eenigszins uit de hand.
De heer Drucker had zich beklaagd over
zonderlinge wijze waarop de Staatsstukken in
de kolommen van De Standaard waren verzeild
geraakt.
Wat antwoordt nu de minister
Dat dit op «een bloot misverstand" berust.
Hoe echter dit misverstand in het leven
was geroepen, daarover kregen wjj niets te
hooren.
De lieer Borgesius had den minister Kuypei
diens houding in zake Transvaal verweten.
Wat antwoordt nu de heer Kuyper?
Hjj verwjjst naar de Memorie van antwoord
en verklaart er verder niet op in te zullen
lan.
Hierin leek ons zjjn repliek erg zwak.
Scherp was dr Kuyper echter tegen de socia
listen, die gesproken hadden van het «uitspelen
van valsche troeven".
Aan hun adres dat men aan de minister
tafel niet erg gevoelig zou zyn voor dit «eigen
aardig jargon", hoewel hjj tegen deze manier
van debateeren protesteerde.
Voorts een toezegging, dat het kabinet over
het herzien reglement van orde van den
ministerraad een openbare behandeling in de
Kamer aanvaardde. Een «zaoht woord" van
protest tegen de bewering, dat het hy de
verkiezingen de clericalen er om te doen was,
om het regeeringskasteel te berennen.
En aan het slot een beschouwing over pro
tectie en vrjjhandel, waaruit alleen dit te
constateeren valt, dat slechts tot een herzie
ning zal overgegaan worden, na zorgvuldige
overweging van elk te belasten artikel in ver
band met den invloed, die het kan hebben op
de vermeerdering of vermindering van de
volkswelvaart. Daarmede eindigde de minister
zyn rede voor heden.
Morgen voortzetting, waarbjj hy, naar te
hopen valt, zich iets duidelyker zal uitlaten
over de sociale politiek die het kabinet denkt
te volgen.
HERVORMING ONDERWIJS.
In het nommer der Vragen des Tijds \an
deze maand wjjdt dr A. J. C. Snjjders eene
beschouwing aan de hervorming van ons on-
derwjjs uit een hygiënisch oogpunt. Hjj be
handelt daarin de studie onzer kinderen
die zoo ten nauwste samenhangt met hun ge
zondheid en wjjst op overtuigende wijze op
het dwaze van alle kinderen maar voor we
tenschappelyken arbeid te bestemmen op de
examen-manie, die de hersenen van jonge
kinderen en van examinatoren en commis
sies van toezicht zooals proefondervinde
lijk bewezen is, veel te veel inspant; op de
veel te lange schooltijden in de middag
uren moesten in het geheel geen lessen worden
gegevenop de onpractische wjjze waarop het
huiswerk, dat een noodzakelyk kwaad is, wordt
gedaan op het dwaalbegrip, dat gymnastiek
les meer geschikt zou maken voor hersenarbeid
op het groote aantal vakken, dat in te weinig
jaren moet worden geleerd aan gymnasia en
burgerscholen de schryver bepleit voor de
laatste een zesjarigen cursus met scheiding in
twee afdeehngen, een wiskundige en taal
kundige, by de vjjfde klaBseop de over-
dry ving van sport, wedstrjjden enz. En dat
alles met aanhaling van bewyzen, geleverd
door autoriteiten, die proeven namen op
mensehen en kinderen, nadat dezen zich op
verschillende wjjze vermoeid hadden.
Reeds herhaaldelijk is tegen een en ander
gewaarschuwd.
Wie zal ons echter van dat kruiB verlossen
TWEEDE KAMER.
In de memorie van antwoord op hoofdstuk
IX der staatsbegrooting voor 1902 (waterstaat)
zegt de minister ten opzichte der stoomvaart
maatschappij Zeeland dat het hem niet be
kend is dat het bestaan der maatschappij zou
worden bedreigd.
Deze maatschappij bezit eene uitgebreide
en aanzienlijke clientèle.
Met het oog op die clientèle is het, mocht
de maatschappij te eeniger tyd hare credi
teuren niet langer kunnen voldoen, onwaar-
schjjnlyk, dat dezen de liquidatie der maat
schappij zouden bevorderen.
Het onderzoek betreffende den Waterweg
van Dordrecht naar Zee, waartoe in 1902 de
aangevraagde som voor peilingen en opnemin
gen noodig wordt geacht, zal geregeld en zon
der vertraging worden verricht, zoodra die
gelden beschikbaar zullen zyn. De studie van
het onderwerp zal in haar geheel vry gerui-
ïnen tyd kunnen vorderen. Immers alvorens
in zyn vollen omvang te kunnen beoordeelen
wat in deze zal behooren te worden gedaan,
moeten sommige gedeelten van den waterweg
worden onderzocht, zoowel ten aanzien van
de vroegere en de thans nog altjjd voortgaande
veranderingen, als wat den tegenwoordigen
toestand betreft. De kennis van een en ander
ïb onmisbaar om een deugdelyken grondslag
voor de verbeteringsvoorstellen te verkrygen.
De toestand van de geulen en vaarwaters
is bovendien aan het Hellegat zóo verander
lijk, dat de vorige opnemingen niet meer
kunnen dienen voor het beoordeelen van het
geen hier eventueel zou zjjn te verrichten en
van de geldeljjke gevolgen daarvan.
De aankoop van veulens ten behoeve van
's Rjjkshengstveulendepot te Bergen ep Zoom
geschiedt zoowel in het binnen- als buitenland
onderhands door eene daartoe jaarljjks bjj
Koninklyk besluit benoemde commissie van
vier personen.
Je
Door eenige leden werd aangedrongen op
verscherping der boterwet. Vermits deze wet
nog slechts zeer kort geleden is vastgesteld'
kan aan dezen aandrang geen gevolg worden
gegeven. Alvorens andermaal tot eén herzie
ning over te gaan, zal de werking der nieuwe
wet over een eenigszins ruim fydverloop zyn'
na te gaan.
Van algemeenen aandrang tot geheele reor
ganisatie van de Kamers van koophandel en
fabrieken is den minister niet gebleken. Ook
'>y den minister bestaat bezwaar tegen het
hoofddenkbeeld der commissie, die een zoo
danige reorganisatie heeft ontworpen, om aan
elke der Kamers van koophandel voortaan de
bevoegdheid te ontzeggen om over algemeene
belangen van handel en nijverheid advies uit
te brengen, eene bevoegdheid waarvan zjj nu
een halve eeuw een ruim en nattig gebruik
hebben gemaakt.
BMOEMISUM KÏÏ36.
Bjj kon. besluit:
is benoemd tot burgemeester der gemeente
Tilburg W. P. A. Mutsaersen
is aan den ontvanger der dir. bel. enz J.
Troelstra, te Leeuwarden (buitengemeenten),
op zyn verzoek, eervol ontslag mi 'a ryka
dienst verleend.
Oost-InOië.
De cholera te Batavia was volgens de
jongste mailberichten afnemend. Op 1 No
vember was het cjjfer der aangetasten gedaald
tot een, hoogstens twee of drie per dag.
Naar de Java-Bode verneemt is de directeur
van 's lands plantentuin, prof. Treub, er in
geslaagd een complex gronden van 2000 tot
2500 bouws te vinden in het district Plaboean
(Soekaboemi), geschikt voor de gouvernement»
aanplantingen van getah pertja.
Het Soer. Hbld handhaaft zyn bericht dat
de resident van Palembang aan de regeering
voorgesteld zou hebben, Djatubi open te stellen
voor den particulieren mjjnbouw. Het bericht
werd van verschillende zjjden gewraakt en
het blad wendde zich, naar aanleiding daar
van, tot zyn correspondent om nadere ophel
deringen. Deze antwoordt O. a.:
«Men wil in Djambi dezelfde politiek volgen,
als geleid heett tot de pacificatie van Atjeh,
nl. de inlandsche hoofden van de invoering
van ons bestuur doen profiteeren. Hiertoe
bestaat klaarbljjkelyk in Djambi slechts ge
legenheid door vergunningen voor nijjnbouw-
kundig onderzoek uit te geven en daarby als
voorwaarde te stellen dat de inlandsche hoof
den van de streek, waarin het vergunnings
terrein ligt, vergoeding erlangen voor de aan
den concessionaris te verleenen medewerking
in haar verschillende vormen."
UIT STAD EN PROVINCIE.
Na ons heden persoonlijk gegeven inlich
tingen, zyn wy tot de overtuiging gekomen
dat het niet meedeelen van de opbrengst der
voorstelling, door de Rolterdamsche Onderwijzers
tooneelvei-eeniging te Middelburg gegeven,
berust op een onwillexeurig verzuim.
Wy beschouwen, na de daarover ons ge
dane mededeeling, de zaak voldoende opge
helderd en hiermee afgedaan.
Een door den heer M. Fokker, gemeente
ontvanger alhier, bewerkte statistiek be
treffende de gemeente Middelburg, thans over
1900, heeft het licht gezien.
Reeds vroeger lieten wy ons zeer waar-
deerend over dezen arbeid uit en ons oordeel
is volstrekt niet gewyzigd.
In een klein bestek vindt men in deze
statistiek een aantal mededeelingen, waarvoor
men anders heel wat paperassen zou moeten
Naar het Hbld. verneemt, zouden thans
tusschen de Maatschappij tot exploitatie van
staatsspoormegen en de Stoomvaartmaatschappij
Zeeland ernstige onderhandelingen gevoerd
worden over het overnemen van de Zeeland
door de eerstgenoemde Mjj.
Wjj kunnen mededeelen dat van dit bericht
geen woord waar is.
üit VliBsingen.
Volgens het verslag van de jongste raads
zitting zon de heer Florschütz aangaande het
voorstel-Van Ockenburgliebben gezegd, dat hjj
wel te vinden zou zyn om aan de leden van
de commissie tot wering van schoolverzuim
een presentiegeld toe te kennen van 50
