NIDDELBURGSCHË COURANT N°. 221. 144e Jaargang. 1001. Donderdag 19 September. De Troonrede Prijs Deze courant verschijnt dagelijks, met u«tzondering van Zon- en Feestdagen, per kwartaal, zoowel voor Middelburg als voor aJe plaatsen In Nederland franco p.p., f 2. Afzonderlijke nummers kosten 5 oent. THERMOMETER EN VERWACHTING. 18 Sept.8 u. vra, 59 gr., 12 u. 62 gr., av. 4 u. 60 gr. F. —Verwacht: matige Z. W. wind, bewolkte lucht, regenachtig weder, weinig verandering van temperatuur. Advertentiên20 cent per regel. Geboorte-, dood- en alle andere familieberichten en Dankbetuigingen van 17 regek 1.50; elke regel meer 20 cent. Reclames 40 cent per regel. Sroota letters naar de plaatB, die zij innemen. Tot de plaatsing van advertentiên en reclames, niet afkomstig uit Zeeland, betreflende 1 Nijverheid en Geldwezen, is uitsluitend gerechtigd het AJgens©*»ie Advcrtealle-BuwHu JLA MAB Jksn., N.S. 266, AnuteifdstN. Middelburg 18 September. geeft natuurlpk stof tot verschillende beschou wingen, die wfl zelfs niet in 't kort kunnen weergeven wij doen daarom slechts enkele grepen, nog wel hoofdzakelijk om onze lezers op de hoogte te brengen van de conclusies der voornaamste beoordeelingenjvan dit staats stuk, die thans vooral waarde hebben nu wjj voor het eerst een rede te hooren kregen van een Kabinet, met den leidsman der anti-revo- lutionnairen aan bet hoofd, dus nog meer ge prononceerd dan het mjnisterie-Mackay in 1888een Regeering die gesteund wordt door eene meerderheid wier kansen veel gunstiger staan dan destjjds. In aantal is zjj belang rijk sterkerniet weinig moeiljjke vraagstuk ken, waarvoor zjj toen geen oplossing wist te vinden, zjjn thans van de baan. Als leider heeft zjj aan de groene tafel baar bekwaam- sten man, die toen op den achtergrond was gebleven. En wat baar niet weinig te hulp komtde oude regeeringspartjj is, deerljjk verzwakt, niet enkel numeriek maar ook moreel, uit den verkiezingsstrijd gekomen. Het Vaderland deelt onze bezwarenzjjne redactie, wjjzende op hetgeen gezegd wordt aangaande de sociale verbeteringen, merkt op «Hier treft meer nog dan in de andere para grafen het weinig precieze van deze rede. Er zullen tal van zaken worden voorbereid en geregeld, maar wanneer dit geschieden zal, vernemen wjj niet." Zjj noemt verder de Troonrede lang, zooals de sluitingsrede lang was. «Deze laatste streefde bljjkbaar naar volledigheid. Te zonderlinger, dat andere kleine wetjes bleven niet onvermeld van bet phosphor- wetje niet werd gesproken zonderling vooral, dat de kinderwetten gladweg zjjn vergeten, een onverklaarbaar abuis. Of de lengte der Troonrede evenredig is aan wat zjj in uitzicht stelt? Wanneer wij in aanmerking nemen, dat van dit Kabinet geen verbetering van den rechtstoestand der vrouw te wachten valt, dat het ontbreken daarvan dan ook geen ergernis wekken mag, dan valt het niet te ontkennen, dat heel wat wordt beloofd. Maar waar bljjft de armenwet? Hoe kan in ernst worden volgehouden, dat bet ontwerp-Borgesius de vrjjheid der kerken te na komt? Bovendien, was het Kabinet van die meening, dan had het een andere regeling in uitzicht behooren te stellen. De armenwet is niet van de baan door dit zwjjgen. De Troonrede draagt een Cbristeljjk cachet. Maar de «Christelijke" zinsneden zjjn voor zichtig gesteld: Op Christeljjke grondslagen zal worden voortgebouwd. Heeft dan het liberalisme die Christeljjke grondslagen niet zoo gansch en al te niet weten te doen, dat van nieuw opbouwen sprake moest zjjn In het Nederlandsch Staatsrecht schjjnt God dan nog niet ten eenenmale te zjjn ver zaakt geweest." Precies wat wjj schreven. De redactie van het Alg. Handelsblad merkt ook op dat onze maatschappij, ons volksleven reeds sedert eeuwen berusten op «Christelijke grondslagen." Wat de regeering dan ook zegt over de volkstoestanden, waarin zoo op geesteljjk als op stoffeljjk gebied een wjjziging is ingetreden, «die meer dan tot dusver de overheid tot het geven van leiding en het verleenen van steun noodzaakt," noemt zjj niets nieuws, indien ten minste deze woorden der Troonrede juist opvat. «Beteekenen zjj iets anders dan dat de Staatsgemeenschap meer dan vroeger ge roepen is voor het algemeen welzjjn hande lend op te treden Met andere woorden dat de wetgeving onzer dagen almeer «sociaal" moet zjjn Leiding moet geven aan de vaak strijdige maatschappelijke krachten en belan gen, en hulp verleenen waar particuliere krachten te kort schieten En wat is dit anders, vraagt zjj, dan voortzetten, wat de liberale regeeringen van 1891—1901 hebben begon nen Het komt daarbjj natuurljjk niet wei nig aan op de m a t e van leiding en van Staatsbemoeiing, en in dit opzicht zullen wjj het nieuwe bewind eerst aan 't werk moeten zien alvorens te kunnen beoordeelen of het inderdaad een andere richting wenscht in te slaan dan zjjn voorgangers. Wjj zullen nu hebben af te wachten of de «Christelijke partpen", wier Bteun bjj maatre gelen van sociale rechtvaardigheid wel eens te vergeefs werd ingeroepen, ons volk in dit opzicht evenveel zullen weten vooruit te brengen. Zullen de aangekondigde voorstellen hiertoe leiden Een herziening der Zondagswet wordt be loofd wjj berinneren dat een wetteljjke rege ling der rusttijden door de vorige, liberale regeering reeds is aanhangig gemaakt. De speel- en drankzucht wil het nieuwe bewind krachtiger beteugelen. Wjj zuilen het gaarne daarbij steunen, en berinneren weder dat een herziening der drankwet, met geljjk doel, op afdoening wacht. Wil de regeering de Staatsloterij opheffen, wjj zullen er ons niet tegen verklaren, al ligt in dit officieel 1 kansspel veel minder kwaad dan in de (airjjke moeiljjk te beteugelen verleidingen tot het verderfelijke hazardspel in zjjn onein dige schakeeringen". Andere in de rede aangestipte veranderingen zjjn, merkt het Amsterdamsche blad terecht op, reeds voorbereid door liberale regeeringen of liggen geheel in den weg, door de liberale regeeringen met krachtigen stap ingeslagen. Alleen bjj de aankondiging van eene nieuwe octrooiwet, de pogingen tot vrjjmaking van het onderwjjs in al zjjne vertakkingen, der herziening van het tarief van invoerrechten, met de protectionistische bjjvoegingAls de werkman zjjn brood en andere levensbehoeften duurder moet betalen, zullen wjj er wel wat op vinden, bjj de regeling van zjjn pensioen bijdrage daarbjj komt de nieuwe richting aan het woord. Het Handelsblad zegt dan ook ten slotte De inhoud van de openingsrede is van niet geringe beteekenis. Wil de nieuwe Regeering eendeels voortbouwen op 'tgeen haar voor gangster heeft gewrocht en 'tzal moeten bljjken of al dan niet zjj de aanhangig geble ven ontwerpen eerst zal omwerken tevens kondigt zjj maatregelen aan, die tegenover bet vorig regeeringsbeleid staan. Zjj komt al rondweg voor haar bedoeling uit. Kan zjj op onzen loyalen steun rekenen bp vele maatregelen die ook door een liberaal bestuur zouden zjjn voorgedragen of inderdaad van het vorig Kabinet afkomstig zjjn, wjj hopen ook niet te kort te schieten in onzen plicht om 't geen wp voor 's lands welzjjn in hare plannen verderfelijk achten, zoo moge- ljjk te keeren." De hoofdredacteur van Het Nieuws van den dag merkt, ten opzichte van de onderwjjs - paragraaf: vrjjmaking van het onderwjjs waar bjj op den ingeslagen weg zal worden voortge schreden, bet volgende op»Wp zullen moe ten afwachten, op welke wjjze dit zal geschie den. De uitdrukking is tamelpk algemeen. Toch treft ons er in, dat het vermoeden van een algeheele omwenteling reeds in die weinige woorden wordt afgesneden. «Op den inge slagen weg zal worden voortgeschreden" een geleideljjk voortgaan dus, niet een nieuwe bouw ligt in het plan der Regeering. Het kan, op haar standpunt, niet wijzer engema- gder." Het zwakke punt in de plannen der Re geering noemt deze redacteur de wijze, waarop zjj 's Rjjks inkomsten wil versterkenen hp eindigt zjjne korte beschouwing met deze tirade«Wp zullen moeten afwachten, op welke wjjze de Regeering hare thans in bet algemeen medegedeelde plannen zal uitwerken. Wjj behooren niet tot hare geestverwanten. Daarom te meer is het ons een vreugde hier uit te kunnen spreken, dat ondanks den af stand, die tusschen haar en ons ligt, uit deze troonrede menig woord ons als een orgeltoon tegenklinkt." Dit laatste past geheel bjj de Troonrede. Trouwens tusschen den premier en genoemden hoofdredacteur moet, krachtens hun vroeger ambt, wel op zulke punten overeenstemming bestaan. De Nieuwe Rotterd. Crt schrpft o. a. «Dat overigens deze eerste Troonrede van een Kabinet, uit het «christeljjk volksdeel" voortgekomen, een «christeljjke" tint zou ver toon en, werd verwacht. Met mate in tusschen het moet erkend wordt van het woord «Christeljjk" in dit Staatsstuk gebruik ge maakt eenmaal, waar verklaard wordt dat de overheid heeft voort te bouwen op de Chris telijke grondslagen van ons volkslevenen den tweeden keer, waar bjj de paragraaf over Indië Nederland een Christelijke mogendheid wordt genoemd. lntusschen, niet op woorden komt het aan, maar op daden, en afgewacht zal moeten worden, op welke wjjze de christelpke begin selen, die dit Kabinet belpdt, in de wetsont werpen, die het zal voorstellen, zullen worden belichaamd. Voorshands is het aantal aangekondigde wettelpke voorzieningen niet gering. Dat onder het aangekondigde wetsontwer pen zjjn, die, wet geworden, geld, veel geld aan de schatkist zullen kosten, staat vast. Hoe dit geld zou gevonden worden, was voor niemand twjjfelachtig, die de denkbeelden kende, zoowel van den premier als van den minister van financiën, om van andere leden van het Kabinet niet te spreken. De invoer rechten zullen de vele millioenen moeten leveren; die dit ministerie voor de uitvoering van zjjn wette» noodig heeft. En duidelpk de Troonrede te kennen, dat de her ziening van het tarief een protectionistisch karakter zal dragen". Ten slotte zegt het blad «Over dein de Troonrede aangekondigde voor stellen zal later gelegenheid zjjn tot bespre king, wanneer ze in een bepaalden vorm aan de beoordeeling zjjn onderworpen. Thans merken wjj alleen op, dat naast plannen, die onzerzpds beslist zullen moeten worden bestrede», er verscheidene andere zjj», waarbp medewerking met deze regeering niet is uitgesloten. Waar de inhoud dezer voor stellen dit toelaat, zullen zjj ongetwpfeld ook op den steun onzer geestverwanten mogen rekenen." De Nieuwe Crt beschouwt ook al de tirades in de rede over hetgeen behoort te worden gedaan of vereischt wordt als zoovele beloften, in het aanstaande vierjarig tijdperk te volbrengen. Het is zegt zjjne redactie in waar heid een vierj'arig program, of meer misschien dat deze Troonrede bevat. Uit haar woorden spreekt een kloek, om niet te zeggen een stoutmoedig vertrouwen, dat de wetgever in staat zal zjjn om te beantwoorden aan de welke een nieuw tjjdperk, «eene wjjzi ging van toestanden, ingetreden op geesteljjk gebied" hem oplegt." De redactie van het Haagsche blad noemt verder de rede rjjk van inhoud en schrijft ten slotte o. a. «In de militaire zinsneden missen wjj elk woord over marine behalve dan dat be treffende het bevorderen van godsdienstzin en zedeljjkheid op oorlogschepen. Geen woord verder over ons vestingstelsel en de legeror- ganisatie. Geen woord eindeljjk over bezui niging op de oorlogsuitgaven door instelling van een enquête naar mogeljjke besparingen. Ondanks de bereidverklaring tot behandeling der militaire rechtsspraak en tot bevordering der vooroefeningen bjj ds toepassing der nieuwe legerwetten, bevredigt dit gedeelte van de Troonrede ons niet. De Troonrede is een zwaar stuk werk, ljjdend misschien aan overlading in soorteljjk gewicht, maar uiterlijk niet van al te veel krullen en strikken voorzien. Haar toon is waardig, ge ljjk eener regeering past, en zoo eenige harer alinea's den liberalen ongerustheid geven, dan is het door den inhoud die te verwachten as niet door een dreigenden vorm." De Zutph. Crt. zag met genoegen in het regeeringsprogramma o. a. een landbouw- vertegenwoordiging en maatregelen tegen oneerljjke concurrentie en vervalsching van levensmiddelen opgenomenen zjj vervolgt i Desgeljjks zagen wjj met voldoening, dat dé ontwerper van de troonrede niet meer de meening is toegedaan, door dr Kuyper vroeger herhaaldelijk verkondigd, dat het beleid der liberalen op Aijeh in hooge mate verderfelpk was. Dat in verband met de zedeljjke roeping, die Nederland in Indië heeft te vervullen, een onderzoek naar de oorzaken der mindere wel vaart van de bevolking wordt genoemd, klinkt zeker verrassend voor hen, die in dat verband veeleer iets over de evangelisatie of ding hadden verwacht. Als een geheel is deze troonrede niet te beschouwen. Het is een verzameling van op zich zelfstaande wenschen, geen regeerings programma, maar een wenschenljjstj'e, en wel van meer uitvoerigheid dan ooit door een nieuwe regeering is gegeven', een expositie waarop, naast de groote vlag van de wereld- sche wenschen der meerderheids-coalitie, hier en daar een wimpeltje waait dat in duldeljjke of duister-symbolische spraak te kennen geeft, dat deze meerderheid zich heeft aangemeld als een «christelpke". Deze beschouwing en die van de Nieuwe Arnh. Crt komen veel overeen met de onze. naar de Troonrede te oordeelen, nog aan niets behoefte te hebben." De toegezegde tariefsherziening is natuurljjk in den geest van het Katholieke Haagsche orgaan. Ten slotte wjjst zijne redactie er op dat in de buitenland8che paragraaf wel van de ver wikkelingen in China, niet van de Zuid-Afri- kaansche republieken gewaagd wordt, zoodat wjj niet te duchten hebben dat onze sympa thie voor de stamverwanten onze bewindslie den tot avontuurlijke interventie zal geleiden." In een enkel blad wordt juist betreurd dat in de Troonrede omtrent Zuid-Afrika niets gezegd wordt. Volgens De lijd werd sedert veel jaren geen Troonrede tot de Staten-Generaal ge richt, rjjker aan ÏDhoud en van hooger poli tieke beteekenis dan die welke Dinsdag is uitgesproken. Veelbelovend voor de vrienden van het bjjzonder onderwjjs blinkt, volgens de redactie van dat blad, de toezegging, dat met de vrjj- maki»g daarvan in zijn onderscheiden vertakkin gen dus niet enkel wat het lager, maar ook wat het middelbaar en hooger onderwjjs betreft op den ingeslagen weg zal worden voortgegaan. De gekozen uitdrukkingen mo gen eenigszins vaag schjjnen, zjj zullen waar- schjjnljjk wel de beteekenis hebben, dat het beginsel van rechtsgelijkheid bjj subsidieering enz. tusschen de openbare en bijzondere lagere, middelbare en hoogere scholen verder tot zjjn recht zal worden gebracht. Leed deed het die redactie echter in die rede al dadeljjk weêr te hooren gewagmaken van aanzienljjbe geldeljjke oflers, welke zullen gevraagd worden voor legeruithreiding en voor defensie. Omtrent het voorgespiegelde nieuw snelvuur- geschut is het blad dan ook niet te spreken. De redactie van De Maasbode bepaalt zich tot eenige korte opsommingen, waaruit hare ingenomenheid met de rede voldoende bljjkt. Het Centrum merat op «De Troonrede is «anders dan anders" om met De Standaard te spreken. Men herkent er de hand in van een krach tige persoonlijkheid". Daaruit spreekt bet ernstig verlangen om de hand flink aan den ploeg te slaan. Dat de Regeering te veel hooi op den vork neemt, daarvoor behoeft geen vrees té bestaan. Het zjjn geen onmogeljjke zaken, die door haar aan de orde worden gesteld. Van de meeste is de voorbereiding reeds begonnen, het ook ten deele buiten de Kamer. «Onze indruk van de Troonrede bevestigt in ons het vertrouwen op de toekomst," zegt ten slotte het blad, dat aan de zjjde van dr >man staat. «De woorden, door de Koningin gesproken, openen een verschiet vruchtbare werkzaamheid. En wat daarop ook weldadig aandoet is het christeljjk cachet, dat op het geheel is gedrukt. De toon is inniger, veel minder dor en conventioneel dan gewoonljjk, en de regeering bljjkt doordrongen van haren plicht, om niet slechts in de stof- feljjke, maar ook in de geestelijke behoeften der natie te voorzien. Dat zulks op ondub belzinnige wjjze werd te verstaan gegeven, ii zeker niet het minst verbljjdende van deze eerste Troonrede onder het nieuwe bewind der Recht er zjj de." Dat de antL-revolutionnaire bladen en de organen der bevriende bondgenooten een en denzelfden toon laten hooren, spreekt van zelf. Alleen De Residentiebode, het katholieke blad, is niet geheel bevredigd. De paragraaf om trent de scboolque8tie had de redactie van dit blad liever in het eerste gelid der sectie, waarin zjj nu voorkomt, gezien, en zjj vindt haar bovendien vrjj platonisch. »Bjj Oorlogalweer aanzienlijke gelde- De Standaard laat natuurljjk nog meer de loftrompet weerklinken. Na eene opsomming van al het haar inziens voortreffeljjk, dat die rede bevat, schrpft zjjne redactie ten slotte «Resumeerende meenen wjj, voor wat onze antirev. partp aangaat, te mogen zeggen, dat de Troonrede geenszins is gebleven beneden de gestelde verwachtingen. Integendeel zou eer kunnen gezegd worden, dat zjj de ver wachtingen verre heeft overtroffen, waar toch onzerzpds nimmer het feit mag worden over het hoofd gezien, dat het aangeboden werkplan vrucht zal zjjn van een verkregen overeen stemming tusschen de Christelpke partp zoodat niet slechts de anti-revolutionairen, maar ook de roomsch-katholieken en de vrjj antirevolutionairen met de Christeljjk-histori- schen daarin in hoofdzaak hun wenschen moeten zien neergelegd. Deze Troonrede is een stuk van een Over heid, die zich gevoelt dienaresse Gods en die, krachtens haar roeping, baar zorgen wenscht uit te strekken tot de geesteljjke zoowel als tot de stoffelijke belangen van moederland en koloniën, maar altjjd zoo, dat de geesteljjke belangen voorop gaan. Deze Troonrede geeft een werkprogramdat grootsche plannen bevat ten aanzien van her vormingen in geestelijken en stoffeljjken zin, voor Nederland en zjjn Koloniën. En eindeljjk, deze Troonrede doet duideljjk van God Almachtig gevoelt er geen gevaar is voor stilstand op wetgevend gebied, in het bp zonder op het terrein der sociale nooden, in geestelpken en stoffelpken zin. Geve God, dat de arbeid der Ministers voor spoedig en gezegend zjj tot eere zjjns Naams en tot heil van Nederland en zjjn Koloniën.". Alsof uit eene vage opsomming van n o o- i g e zaken de gevolgtrekking is te maken, dat er veel gedaan zal worden Dan is voorzichtiger in zjjne uitlating het orgaan van jhr mr A. F. de Savornin Lobman De Nederlander, al sluit zich dit ook bjj de in genomenheid der clericale bladen aan. «Over 't algemeen maakt de Troonrede een flinkeu, vertrouwen-wekkenden indruk," schrpft zjjne redactie. «Vol moed en werklust gaat het kabinet bljjkbaar den nieuwen tjjdkring Het spreekt vanzelf, dat men de daden en de wjjze van uitvoering der goede voorne mens zal moeten afwachten, maar reeds nu kan gevraagd, of dit staatsstuk met een streep haalt door de rekening van hen, die meenden dat de christeljjk-nationale beginselen onvol doende basis zouden zjjn tot het opmaken van een gemeenschappelijk regeeringsprogram, dien naam waardig." Van andere uitlatingen der pers maken wjj in ons volgend nommer melding. BEXOEMINGEA MZ. Bjj kon. besluit is de kol. W. J. van der Hoeven, comm. van het 2de reg. inf. op non-activiteit gesteld is de offi. van gezondh. 1ste kl. L. A. H. Janse, van het pers. van den geneest, dienst der landm, op non-activiteit gesteld is aan den heer C. Krediet, leeraar in de is- en natuurkundige vakken aan de Kon Mil. Academie, op verzoek, eervol ontslag verleend benoemd tot gezagvoerder op een der rpksdirectievaartuigen van den waterstaat, S. Seckeles, te Hoek van Holland, thans dek- knecht op een rjjksdirectievaartuig van den waterstaat, en H. Timmer, te Raamsdonk, thans gezagvoerder op een rpksstoomvaartuig bjj de rjjksveren, enz. over de verlegde rivier de Maas in Noord-Brabant. Bljjkens de bjj het dep. van koloniën ont vangen schrifteljjke bevestiging van bet den 10 Augustus j.l. gepubliceerde telegram, moet voor de in dat telegram voorkomende woor den «De pretendent is gevlucht en gewond" gelezen worden: De pretendent is gevlucht in het oerwoud". EERSTE KAMER. De heer Van Naamen van Eemnes aan vaardde Dinsdag het voorzitterschap met en kele harteljjke woorden, waarin hjj vooral het huweljjk der koningin herdacht. De heeren Van Velzen, Hovy en Van Asch van Wjjck hebben zitting genomen. De voorzitter sprak een woord van deel neming in den rouw van Amerika door de afschu «reljjke misdaad op Mac Kinley, welke de wereld met afgrjjzen vervult. jj verzocht de Regeering aan het gouver nement der Vereenigde Staten de betuiging deelneming der Kamer over te brengen, waartoe de minister van buitenlandsche zaken met wederkeerige betuiging van de deelne ming der Regeering, zich bereid verklaarde. De vergadering is verdaagd tot heden te elf uur. Het vorenstaande is nog opgenomen in een deel der oplaag van ons vorig nommer. ljjke offers! Daarentegen schjjnt onze Vloot, [zien, dat juist als de Overheid zich af hankeljjk UIT STAD EN PROVINCIE. De samenstelling van de commissie van overneming bjj mobilisatie van voor den krijgs dienst geschikte paarden voor do provincie Zeeland, is met ingang van 15 November op nieuw vastgesteld als volgtleden de gepens. luit.-kolonel der artillerie O.-I. leger J. J. Munniks de Jong, te 's Gravenhage (tevens voorzitter) en de plaatsverv. distr. veearts E. L. van Mervennée, te Middelburg; plaats verv. leden, de gepens. ritmeester der cava lerie A. H. J. Dujjm, te 's Gravenhage, en de plaatsverv. distr. veearts M. Luciëerte Oostburg. J. J. Peeters, die heden den dag herdacht waarop hjj vóór vijf en twintig jaren in dienst trad bjj de firma D. G. Kröber Jr. alhier, werd heden ochtend verrast door zjjn patroon, die hem, met een toespraak, waarin hjj hem hulde bracht voor zjjn jjver en vljjt, steeds betoond, ook een klinkend bewjjs gaf van zjjne waardeering daarvan. Zjjn kameraden ter drukker jj hieven ook niet achter zjj boden hem als gedachtenis aan zjjn jubilé een middenstuk op zjjn tafel aan, benevens andere geschenken. Ook van andere zjjde, van hen met wie hjj eveneens dageljjks in aanraking komt, ont ving de jjverige letterzetter het bewjjs dat zjjn werk op prjjs wordt gesteld.

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1901 | | pagina 1